Cingak wit saking Basa Bali

{{1}}
{{Kaca2|Aksara Latin}}
{{Kaca1|[[ᬩᬲᬩᬮᬶ|Aksara Bali]]}}
{{2}}
{{Infobox language
|image      = Aksara Bali1.png
|name       = Basa Bali
|nativename = {{script|Bali|ᬪᬵᬱᬩᬮᬶ}}, {{script|Bali|ᬩᬲᬩᬮᬶ}}{{ref|1|1}}<br>Bhāṣa Bali, Basä Bali{{ref|1|1}}
|region     = [[Bali]], [[Nusa Penida]], [[Lombok]] miwah [[Jawa]], [[Indonésia]]
|ethnicity  = [[Wong Bali]], [[Wong Bali Aga|Bali Aga]], [[Nak Nusé]]
|speakers   = 3.300.000
|tanggal    = sensus 2000
|ref        = e18
|familycolor= Austronesian
|fam2= [[Soroh Basa Melayu-Polinésia|Malayu-Polinésia]]
|fam3= [[Basa Melayu-Sumbawa|Malayu-Sumbawa]] (?)
|fam4= [[Basa Bali–Sasak|Bali–Sasak]]
|ancestor   = Bali Kuna
|script     = [[Aksara Latin|Latin]], [[Aksara Bali|Bali]]
| minority         = [[Indonesia]]
* [[Bali]]
|iso2       = ban
|iso3       = ban
|glotto     = bali1278
|glottorefname = Balinese
|notice     = IPA
|map        = Balinese language distribution.svg
|mapcaption = {{Legend3 | #fbc6ad | Basa Bali dados [[basa ibu|basa kapertama]] sareng basa mayoritas}}
{{Legend3 | #ffdecf | Basa Bali dados basa minoritas }}
{{Legend3 | #ffefe8 | Basa Bali katuturang ring akedik miwah wantah marupa [[basa kadadua]]}}
|map2=File:Peta bahasa di Lombok.png
|mapcaption2=Penutur basa Bali ring Lombok sareng [[basa Sasak]]
}}{{Suratan basa alus}}
[[Berkas:Aksara Bali polih tedung.png|jmpl|250px|Aksara Bali polih tedung.]]
[[Berkas:WIKITONGUES - Ni Luh speaking Balinese.webm|jmpl|250px|Jadma sane maucap nganggen basa bali]]

'''Basa Bali''' (aksara Bali: ᬩᬲᬩᬮᬶ) inggih punika silih tunggil [[basa]] sané  rumasuk [[soroh basa Austronésia]] (kasambat ''rumpun bahasa Austronesia'' ring basa Indonésia). Basa Bali kaanggén olih [[wong Bali|semeton Bali]] ring sajeroning miwah sajabaning nusa [[Bali]], upaminyané ring [[Lombok]] miwah [[Jawa Kangin]]. Akéh panutur basa Bali punika sawatara 3,3 yuta diri (manut sénsus warsa 2000); panutur punika nganggén basa Bali pinaka basa asli utawi basa ibu. Akéhan kramané sané mabasa andap, tur maliha akéh sané ririh mabasa Indonésia.

Basa Bali punika madué undag-undagan sané mawasta sor singgih basa. Sor singgih basa taler kabaosang anggah ungguhing basa, taler kaangkat kabaos unda-usuk basa. Sakéwanten sané lumrah kabaos ring désa pakraman inggih punika sor singgih basa. Basa Bali wénten pepalihannyané minakadi:<ref>{{Cite web|url=http://ladra-bali.blogspot.com/2016/02/sorsinggih-basa-bali-yeningselehin.html?m=1 |title=Sor Singgih Basa Bali |publisher= ladra-bali.blogspot.com |access-date= 10 May 2019}}</ref>
* '''Basa Bali Alus'''. Basa Alus utawi ''basa singgih'' inggih punika basa sané kanggén nyungjungang utawi nyinggihang. Basa Bali Alus madué makudang-kudang soroh sekadi ring sor puniki: 
**''Basa Bali Alus Singgih'' (a. si), kaanggén yéning nutur sareng sulinggih (brahman), sang sané namong jagat, pejabat sané mapangkat, tur jatma sané utama.
** ''Basa Bali Alus Madia'' (a. ma), kaanggén yéning nutur nganggén basa alus, nanging nénten uning napiké sané katuturang punika patut kaluhurang utawi kasorang.
** ''Basa Bali Alus Mider'' (a. mi), marupa basa alus sané ngrias kawigunan ipun ri kala mabebaosan marep ring wangsa sané tegehan utawi ring wangsa andapan sané patut jungjungang.
** ''Basa Bali Alus Sor'' (a. so), kaanggén olih para jana yéning nuturang utawi nyambatang déwék ipun ri kala nutur saréng semeton sané kaluhurang. Basa alus sor kaanggé ngandapang raga ri kala matur–atur ring wangsa sané tegehan utawi sané patut singgihang. Kruna sané kaanggé matur marupa kruna alus sor.
* '''Basa Bali Mider/Madia''', kaanggén yéning ngobyahin majeng ring banjar, sekolah, miwah genah lianan sané makéh kramané drika. Basa puniki pangrasannyané nénten singgih utawi kasar, nanging basa punika kaanggén nyinggihang sang sané patut singgihang, tur wangsa andapan (''jaba/kawula'') lan anak sané durung kauningin.
* '''Basa Bali Andap''' utawi Kapara, kaanggén ri tatkala nutur saréng timpal, semeton gelah, tur anak sané sampun kauningin saking dumunan.
* '''Basa Bali Sor''', inggih punika basa sané kaanggén mabebaosan marep ring sang sané kabaos; wangsa andapan, sesamén wangsa jaba, utawi pasawitran sané luket utawi ri kala maiyegan utawi marebat.
**''Basa kasamén/kapara'' (b. s), kruna lingganipun saking sami, polih panganter ka- rauhin pangiring -an dados kasamian, kasandiang dados kasamen. Dados basa kasamen artinipun basa sor sané dados kaanggén sareng sami saha wirasanipun nénten nyinggihang maliha ngandapang
** ''Basa Bali Kasar'' (b. k), Basa kasar puniki taler marupa basa sor, sané katibakang marep ring pasawitran sané luket utawi ri kala maiyegan.

==Fonologi==
===Vokal===
Wénten 6 vokal ring Basa Bali:
{|class="wikitable IPA" style="text-align: center"
!
! [[Vokal muka|Muka]]
! [[Vokal tengah|Tengah]]
! [[Vokal duri|Duri]]
|-
! [[Vokal tegeh|Tegeh]]
| i
|
| u
|-
! [[Vokal mider|Mider]]
| e
| ə
| o
|-
! [[Vokal sor|Sor]]
|
| a
|
|}

===Konsonan===
Wénten 18 konsonan ring Basa Bali:
{| class="wikitable" class="wikitable"
|-
!
!colspan=2 align=center|Bibir
!colspan=2 align=center|Gigi
!colspan=2 align=center|Langit<sup>2</sup>{{br}}Keras
!colspan=2 align=center|Langit<sup>2</sup>{{br}}Lunak
!colspan=2 align=center|Celah{{br}}Suara
|-
!Letup
|align=center|p
|align=center|b
|align=center|t
|align=center|d
|align=center|c
|align=center|ɟ
|align=center|k
|align=center|g
|
|-
!Sengau
|colspan=2 align=center| m
|colspan=2 align=center| n
|colspan=2 align=center| ɲ
|colspan=2 align=center| ŋ
|
|-
!Desis
|colspan=2 align=center| 
|colspan=2 align=center| s
|colspan=2| 
|colspan=2| 
|align=center|h
|-
!Getar / Sisi
|colspan=2| 
|colspan=2 align=center| r l
|colspan=2| 
|colspan=2|
|
|-
!Hampiran
|colspan=2 align=center| w
|colspan=2| 
|colspan=2 align=center| j
|colspan=2| 
|
|-
|}

== Galéri ==
<gallery>
COLLECTIE TROPENMUSEUM Geschrift op lontarblad TMnr 1534-8b.jpg|Naskah [[lontar]] Bali
Pura Puseh 05153.jpg|Papan aran Pura Puseh, ring [[Batuan, Sukawati, Gianyar|Batuan]], Bali
Bible printed with Balinese script.jpg|Kaca saking [[alkitab]] sané nganggén aksara Bali
JL DIPONEGORO 200507.jpg|Aran margi ring [[Singaraja]], kasurat ring aksara latin miwah Bali
Sign of Klungkung Regent's Office.JPG|Papan aran kantor [[bupati Klungkung]]
</gallery>

==Pustaka==
{{Reflist}}
{{Aksara Bali}}

[[Kategori:Basa|Bali]]
[[Kategori:Bali]]