Латарынгскі дом

Латарынгскі дом
Латарынгскі дом
Краіна	Свяшчэнная Рымская імперыя;
Родапачынальны дом	Матфрыдзінгі
Заснавальнік	Герхард I
Год заснавання	1048
Спыненне роду	XVIII стагоддзе
Малодшыя лініі	Гізы, Гогенбергі, Габсбургска-Латарынгскі дом
Тытулы
	Герцагі Латарынгіі; Каралі Германіі; Імператар свяшчэннай рымскай імперыі;
	Медыяфайлы на Вікісховішчы; Латарынгскі дом на Радаводзе

Латарынгскі дом (фр.: Maison de Lorraine), таксама вядомы як Эльзаскі дом (фр.: Maison d'Alsace) ці дом Шатэнуа (ням.: Haus Châtenois) — адзін з найвялікшых уладарных хат у гісторыі Еўропы. Сямейная традыцыя без якіх б там ні быць заснаванняў лічыць іх Каралінгамі.

Гісторыя

Першым вядомым продкам дому лічыцца Жэрар I (каля 708 — 779), граф Парыжа, які стаў родапачынальнікам дому Матфрыдзінгаў (Жэрардзідаў). Яго нашчадкі на мяжы IX і X стагоддзяў з’яўляюцца ў хроніках як графы ў Мецы. Яны таксама кіравалі рознымі ўладаннямі ў Эльзасе і Латарынгіі. У 1047 годзе імператар Генрых III перадаў пад кіраванне графу Адальберту герцагства Верхняя Латарынгія, якое пасля смерці Адальберта ў 1048 годзе перайшло да яго брата Герхарда. Яго нашчадкі кіравалі Латарынгіяй (а з 1484 года і герцагствам Барскім) да 1736 года.

У XVI стагоддзі з Латарынгскага дому вылучылася малодшая галіна Гізаў, прадстаўнікі якой адыгрывалі важную ролю ў французскай палітыцы Рэлігійных войн і ледзь было не занялі каралеўскі прастол. У XVII стагоддзі малодшая лінія гэтага роду растварылася ў шэрагах французскай арыстакратыі і праіснавала да напалеонаўскіх войн, яе глава насіў тытул герцага Эльбёфскага.

Старэйшая галіна Латарынгскага дому (званая Вадэмонамі) працягвала трымаць у сваіх руках Латарынгію, хоць пасля завяршэння аб’яднання Францыі гэта была адзіная франкамоўная вобласць Еўропы, якая не ўвайшла ў склад каралеўства. Узмацненне імперыялістычных настрояў у Версалі, асабліва падчас кіравання Людовіка XIV, прымушала герцагаў шукаць дапамогі ў галоўнага ворага Бурбонаў — імператара Свяшчэннай Рымскай імперыі з дынастыі Габсбургаў.

Да XVIII стагоддзя палітыка-дынастычны саюз паміж Габсбургамі і Латарынгскім домам стаў настолькі цесны, што імператар Карл VI, не маючы сыноў, выдаў Прагматычную санкцыю і выбраў мужам сваёй спадчынніцы Марыі-Тэрэзіі латарынгскага герцага Франца. У 1745 годзе ён быў абраны імператарам пад імем Франца I, і яго з Марыяй-Тэрэзіяй нашчадкі кіравалі Аўстрыйскай імперыяй да самага яе падзення ў 1918 годзе. Замест Франца апошнім герцагам Латарынгіі стаў экс-кароль Польшчы, цесць Людовіка XV Станіслаў Ляшчынскі. Пасля яго смерці ў 1766 годзе Францыя анексавала Латарынгію.

Такім чынам, у XVIII стагоддзі Латарынгскі дом раствараецца ў доме Габсбургаў, а яго прадстаўнікі прымаюць імя Габсбургаў-Латарынгскіх. Да Рысарджымента бакавыя галіны дынастыі, якая кіравала ў Аўстрыі, займалі прастолы ў італьянскіх герцагствах Таскана (1737—1860), Парма (1738—1748, 1814—1847) і Модэна (1814—1859), а таксама ў Мексіцы (імператар Максіміліян, 1864—1867). Таскану яны атрымалі ў абмен на Латарынгію па выніках Вайны за аўстрыйскую спадчыну.

У наш час па латарынгскіх правілах пераходу ў спадчыну прастола на чале дому стаіць герцаг Гогенберг, нашчадак эрцгерцага Франца Фердынанда ад шлюбу з графіняй Сафіяй Хотэк, якая загінула разам з ім у Сараеве. У Аўстрыі гэта галіна роду лічыцца марганатычнай, і спадчыннікам прастола прызнаецца праўнук малодшага брата Франца Фердынанда, Карл фон Габсбург (поўны тытул — імператар Аўстрыі, кароль Венгрыі, Багеміі, Харватыі, Славоніі, Далмацыі, Галіцыі, Ладамерыі, Ілірыі, Іерусаліма, герцаг Латарынгіі, Бара і г.д.)

Гл. таксама

Літаратура

Eduard Hlawitschka. Die Anfänge des Hauses Habsburg-Lothringen. Saarbrucken, 1969.

Спасылкі