Gweld cod am Cysylltiadau rhyngwladol

{{Gwleidyddiaeth}}
Cangen o [[gwyddor gwleidyddiaeth|wyddor gwleidyddiaeth]] yw '''cysylltiadau rhyngwladol''' sy'n ymwneud ag astudiaeth materion tramor a chysylltiadau rhwng [[gwladwriaeth]]au o fewn y gyfundrefn ryngwladol, yn cynnwys rhannau o wladwriaethau neu daleithiau, [[sefydliad rhyngwladol|sefydliadau rhyngwladol]] (IGOau), [[sefydliad anlywodraethol|sefydliadau anlywodraethol]] (NGOau), a [[cwmni amlwladol|chwmnïau amlwladol]] (MNCau). Mae'n faes [[academia|academaidd]] ac mae'n ymwneud â [[polisi cyhoeddus|pholisi cyhoeddus]], gall fod naill ai'n [[gwyddoniaeth bositif|bositif]] neu'n ddiduedd gan mai ei amcan yw dadansoddi yn ogystal â ffurfio [[polisi tramor|polisïau tramor]] gwladwriaethau.

Ar wahân i wyddor gwleidyddiaeth mae cysylltiadau rhyngwladol yn ymwneud â meysydd gwahanol fel [[economeg]], [[hanes]], [[cyfraith ryngwladol|cyfraith]], [[athroniaeth]], [[daearyddiaeth]], [[cymdeithaseg]], [[anthropoleg]], [[seicoleg]], ac astudiaethau [[diwylliant|diwylliannol]]. Mae'n cynnwys amrywiaeth eang o faterion: o [[globaleiddio]] a'i effeithiau ar gymdeithasau a sofraniaeth wladwriaethol i [[cynaliadwyedd|gynaliadwyedd]] [[ecoleg]]ol, [[amlhau niwclear]], [[cenedlaetholdeb]], [[datblygiad economaidd]], [[terfysgaeth]], [[tor-cyfraith cyfundrefnol]], [[diogelwch dynol]], a [[hawliau dynol]].

==Terminoleg==
Defnyddir y term '''cysylltiadau rhyngwladol'''<ref>{{dyf gwe |url=http://www.aber.ac.uk/canolfangymraeg/facilities/trans_terms/gwleidsc.html |teitl=Termau Gwleidyddiaeth Ryngwladol |cyhoeddwr=[[Prifysgol Aberystwyth]] }}</ref> i ddisgrifio'r holl ryngweithiadau rhwng [[gwladwriaeth]]au fel [[gweithredydd (cysylltiadau rhyngwladol)|gweithredyddion]] dros eu ffiniau,<ref>Evans a Newnham, t. 274.</ref> ac at y [[disgyblaeth academaidd|ddisgyblaeth academaidd]] '''cysylltiadau rhyngwladol''' ('''IR''')<ref group=nodyn>O'r Saesneg: ''international relations''.</ref> neu '''astudiaethau rhyngwladol''' ('''IS''')<ref group=nodyn>O'r Saesneg: ''international studies''.</ref> sydd yn astudio'r cysylltiadau hyn.<ref name=EN275/> Er bod rhai yn defnyddio '''gwleidyddiaeth ryngwladol''' yn gyfystyr â chysylltiadau rhyngwladol, yn gyffredinol fe'i neilltuir yn benodol at ryngweithiadau gwleidyddol eu natur rhwng gwladwriaethau, a ystyrid felly yn gategori o gysylltiadau rhyngwladol.<ref name=EN272-3>Evans a Newnham, t. 272–3.</ref> Mae rhai yn camddefnyddio'r term gwleidyddiaeth ryngwladol wrth gyfeirio at fywyd a chysylltiadau byd-eang gwleidyddol eu natur;<ref name=EN273>Evans a Newnham, t. 273.</ref> y term cywir am gysylltiadau nad sy'n [[gwladwriaeth-ganoliaeth|wladwriaeth-ganolog]] – hynny yw, sy'n cynnwys gweithredyddion ar wahân i wladwriaethau – yw '''gwleidyddiaeth fyd-eang''', '''gwleidyddiaeth fyd''' neu '''wleidyddiaeth y byd'''.<ref>Evans a Newnham, t. 578.</ref>

Gellir hefyd defnyddio '''cysylltiadau rhyngwladwriaethol''' neu '''wleidyddiaeth ryngwladwriaethol''', termau sydd yn fanylach gan eu bod yn pwysleisio taw cysylltiadau rhwng gwladwriaethau ac nid [[gwlad|gwledydd]] yw'r pwnc. Yn gyffredinol defnyddir "rhyngwladol" gan nad yw nifer o ieithoedd eraill, gan gynnwys Saesneg, Sbaeneg, a Ffrangeg, yn gwahaniaethu mewn un gair rhwng "gwladwriaeth" a "[[talaith|thalaith]]", ac felly gall "cysylltiadau rhyngwladwriaethol" yn yr ieithoedd hynny gyfeirio at gysylltiadau rhwng endidau [[ffederaliaeth|ffederal]],<ref name=EN273/> er enghraifft [[taleithiau'r Unol Daleithiau]] neu [[Taleithiau Mexico|daleithiau Mexico]].

Cyfeiria '''[[polisi tramor]]''' at sut mae gwladwriaethau yn gweithredu, adweithio, a rhyngweithio fel gweithredyddion. Mae polisi tramor yn stradlu dau amgylchedd: un mewnol, neu fewnwladol; ac un allanol, neu fyd-eang.<ref>Evans a Newnham, t. 179.</ref> Gan amlaf defnyddir '''cysylltiadau tramor''' wrth gyfeirio at gysylltiadau rhyngwladol gwladwriaeth benodol, er enghraifft [[cysylltiadau tramor y Deyrnas Unedig]].

==Hanes==
Er dim ond yn ddiweddar datblygodd [[#Astudiaeth|cysylltiadau rhyngwladol fel disgyblaeth academaidd]], yn wir mae cymdeithasau rhyngwladol<ref group=nodyn>Sylwer bod y term "[[cymdeithas ryngwladol]]" hefyd yn cyfeirio at gysyniad penodol o fewn traddodiad [[Ysgol Seisnig (damcaniaeth cysylltiadau rhyngwladol)|yr Ysgol Seisnig]].</ref> wastad wedi bodoli ble a phryd bynnag ceir gwahanol diriogaethau gwleidyddol yn cydfodoli a'i gilydd.<ref>Brown ac Ainley, t. 18.</ref> Mae cymdeithas ryngwladol, yn ei hystyr o strwythur o normau, rheolau, a sefydliadau rhwng gwahanol diriogaethau, yn agwedd gyffredin o hanes y byd.<ref name=A39>Armstrong, t. 39.</ref> Er hyn, mae natur cysylltiadau rhyngwladol wedi amrywio: o bosib gwahaniaeth amlycaf cymdeithas ryngwladol gyfoes i gymharu â'r hen drefnau yw'r egwyddor o gydraddoldeb cyfreithiol i bob aelod-wladwriaeth.<ref name=A39/>

===Yr Henfyd===
Ym mlynyddoedd cynnar [[hanes]] y ddynoliaeth gwelwyd amrywiolyn llac o gymdeithas ryngwladol ymhlith y cymunedau dynol cynharaf. Yn sgîl gwelliannau economaidd ac wrth i [[nomad|lwythau nomadig]] gyfanheddu, datblygodd cymdeithasau rhyngwladol soffistigedig, yn bennaf yng [[Gwlad Groeg|Ngroeg]], [[India]], a [[Tsieina]].<ref name=A41-2>Armstrong, t. 41–42.</ref>

Bodolai cymdeithas ryngwladol ymysg [[dinas-wladwriaeth]]au [[Groeg yr Henfyd]], oedd yn rhannu [[Hen Roeg (iaith)|iaith]] a [[Crefydd yng Ngroeg yr Henfyd|chrefydd]] debyg. Cydweithiai'r gwahanol ddinas-wladwriaethau hyn mewn meysydd diwylliannol, megis [[Gemau Olympaidd yr Henfyd]], a chrefyddol, megis [[y Gynghrair Amphictyonig]] oedd yn diogelu cysegrfeydd megis [[Delphi|Oracl Delphi]] ac yn sicrháu parhâd bywyd crefyddol yn ystod rhyfel. Ymunant yn erbyn gelyn cyffredin, [[Ymerodraeth Persia]], yn ystod [[Rhyfeloedd Groeg a Phersia]], ond er hyn bu nifer o gynigion am [[hegemoni]] ymhlith y dinas-wladwriaethau, a'r enwocaf oedd [[Rhyfel y Peloponnesos]] rhwng [[Athen]] a [[Sparta]]. Roedd [[deialog Melos]] yn enghraifft o natur [[realaeth (damcaniaeth cysylltiadau rhyngwladol)|realaidd]] o fewn cysylltiadau rhyngwladol Groeg yr Henfyd,<ref name=A41/> ac ystyrid [[Thucydides]], awdur ''[[Hanes Rhyfel y Peloponnesos]]'', fel realydd cynnar.<ref>Dunne a Schmidt, t. 96.</ref> Ond er y bwyslais ar rym mewn achosion fel hyn, roedd nifer o agweddau o gysylltiadau yng Ngroeg yr Henfyd oedd yn dynodi cymdeithas ryngwladol soffistigedig.<ref name=A41>Armstrong, t. 41.</ref> Modd cyffredin o gytuno ar anghydfodau tiriogaethol oedd i drydedd blaid gyflafareddu, yn enwedig mewn dadleuon o bwysigrwydd crefyddol, strategol, neu economaidd. Penodwyd ''[[proxenia]]'' (fath o [[conswliaeth|gonswliaeth]]) i gynrychioli cymunedau tramor yn y dinas-wladwriaethau mwy. Datblygodd cysyniadau o foesau cyffredin (rhagflaenydd i [[#Moeseg ryngwladol|foeseg ryngwladol]]) ynghylch diplomyddiaeth, [[cytundeb]]au, a thriniaeth meirw'r gelyn, a chosbwyd torri'r safonau hyn gan [[sancsiwn|sancsiynau]].<ref name=A41/>

Bu nifer o normau crefyddol oedd yn elfennol i gysylltiadau rhwng [[Teyrnasoedd India'r Henfyd]]. Datblygodd cysyniadau, yn seiliedig ar ''[[dharma]]'', o'r [[rhyfel cyfiawn]], oedd yn dibynnu ar berfformio [[defod]]au penodol wrth gychwyn rhyfel a rheolau ar ymddygiad yn ystod ac ar ôl rhyfel.<ref name=A41/> Amlinellwyd rheolau ar gysylltiadau rhwng teyrnasoedd yr India, gan gynnwys ymddygiad trugarog yn ystod rhyfel, yn nhraethawd yr ''[[Arthashastra]]'' yn y 4g CC, gan ystyried y rheolau hyn fel mater o [[gwladweinyddiaeth|wladweinyddiaeth]] ddoeth, nid [[moesoldeb]] yn unig.<ref name=A41-2/> Yn debyg i gymdeithas ryngwladol Groeg yr Henfyd, ystyriwyd cytundebau yn sanctaidd, ond weithiau cytunwyd ar warantau ychwanegol megis [[gwystl (person)|gwystlon]] rhag ofn i un o'r pleidiau eu torri.<ref name=A42/>

Bodolodd system ryngwladol rhwng teyrnasoedd Tsieina am bum ganrif cyn i [[Brenhinllin Qin|Frenhinllin Qin]] uno'r wlad yn 221 yn dilyn [[Cyfnod y Gwladwriaethau Rhyfelgar]]. Yn ystod [[Cyfnod y Gwanwyn a'r Hydref]] bu rhyfeloedd yn aml, ond cawsant hwy eu hymladd mewn modd ffurfiol gan barchu rheolau [[sifalri]]. Ar ôl yr uniad, mabwysiadodd [[Ymerodraeth Tsieina]] cred swyddogol eu bod yn uwchraddol i allanwyr, a buont yn cynnal cysylltiadau â thramorwyr, a elwyd yn "farbariaid allanol", dim ond os oeddent yn cydnabod statws uwch Tsieina.<ref name=A42/>

Cyn ei [[hegemoni]] yn [[y ganrif gyntaf CC]] roedd [[Rhufain Hynafol]] yn cynnal cysylltiadau â phwerau gwrthwynebol megis [[Carthago]] ar sail cydraddoldeb. Datblygwyd terminoleg gyfreithiol o fewn [[yr Ymerodraeth Rufeinig]], a gwelwyd cysyniad o ''[[ius gentium]]'' (cyfraith cenhedloedd) am y tro cyntaf. Gyda chodiad yr Ymerodraeth Rufeinig nid oedd angen i Rufain boeni cymaint am gynnal cysylltiadau â phwerau eraill.<ref name=A42>Armstrong, t. 42.</ref>

===Tra-arglwyddiaeth Cristnogaeth ac Islam===
Yn 395 rhannodd yr Ymerodraeth Rufeinig yn ddwy rhan: y dwyrain [[Eglwysi Uniongred|Uniongred]], a'r gorllewin [[Catholig]].<ref name=A42/> Ar ôl i'r [[Yr Ymerodraeth Rufeinig#Cwymp ymerodraeth y gorllewin|Ymerodraeth Orllewinol gwympo]], hawliodd [[y Babaeth]] ei bod wedi etifeddu awdurdod uwchgenedlaethol Rhufain dros [[Ewrop]] Gatholig a daeth [[yr Eglwys Gatholig]] yn elfen unedig o fewn cymdeithas ryngwladol Ewrop [[yr Oesoedd Canol]]. Datblygodd yr Eglwys [[cyfraith ganon]] oedd yn manylu ar reolau sancsiynau, cyflafareddiad, gwrandawiadau ffurfiol, diplomyddiaeth a chytundebau, [[ysgymuniad]], dirwyon, a [[penyd|phenydiau]] cyhoeddus. Datblygodd hefyd athrawiaeth o ryfel cyfiawn a llenyddiaeth ar rôl cred [[Cristnogaeth|Gristnogol]] mewn rhyfel. Er cydnabuwyd awdurdod y Babaeth gan wledydd Ewrop a bu'r rheolau hyn wastad yn cael eu hystyried, nid oedd gan y Fatican llawer o rym ymarferol, a chafodd gorchmynion pabaidd eu hanwybyddu'n aml gan arweinwyr seciwlar. Un o orchmynion y Fatican a anwybyddwyd yn amlaf oedd y gwaharddiad ar wladwriaethau i gynnal cysylltiadau â chenhedloedd anghristnogol.<ref name=A43>Armstrong, t. 43.</ref>

Yn [[Dwyrain Ewrop|Nwyrain Ewrop]] a'r [[Dwyrain Agos]] parhaodd [[yr Ymerodraeth Fysantaidd]] Uniongred tan 1453. Er nad oedd ganddi fawr o rym milwrol i gymharu â'r grym cyfagos, [[y Byd Islamaidd]], goroesodd trwy rwydwaith [[cuddwybodaeth]] soffistigedig ac effeithiol, polisïau o [[rhannu a rheoli|rannu a rheoli]] ymhlith ei gelynion, a chorfflu diplomyddol hynod o hyfforddedig.<ref name=A42/> Ar ôl marwolaeth [[Muhammad]] yn 632 ymledodd [[Islam]] ar draws [[y Dwyrain Canol]], a rhannau o [[Affrica]], [[Asia]], ac Ewrop. Bwriad Islam fel grym gwleidyddol oedd i greu [[umma]] ("cymuned o gredinwyr"). Yn wreiddiol gwnaed hyn trwy'r [[califfiaeth|galiffiaeth]], a etifeddodd rôl lywodraethol Muhammad dros Fwslimiaid, ond daethpwyd â therfyn i'r drefn hon gan y sgism rhwng [[sunni]] a [[shia]] ac wrth i arweinwyr lleol gweld eu hunain yn fwyfwy annibynnol ar y [[califf]].<ref name=A43/>

Yn namcaniaeth Islamaidd gynnar, rhanwyd y byd yn ddwy rhan: [[Dar al-Islam]] (tŷ Islam), sef tiroedd Mwslimaidd, a [[Dar al-harb]] (tŷ rhyfel), gyda rhyfel parhaol rhwng y ddwy. Er roedd [[cadoediad]]au yn bosib, roeddent dim ond yn gallu para hyd at 10 mlynedd. Roedd gan Fwslimiaid rwymedigaeth i ymladd [[jihad]] yn erbyn pobloedd Dar al-harb, a'r unig eithriadau oedd [[Iddew]]on a Christnogion, neu "[[Pobloedd y Llyfr|Bobloedd y Llyfr]]", a ganiateir iddynt ymarfer eu ffydd mewn tiroedd Islamaidd er bod ganddynt llai o hawliau na Mwslimiaid ac roedd yn rhaid iddynt talu [[treth y pen]].<ref name=A43/>

Roedd rheolau Islamaidd ar barchu cytundebau yn fwy llym na rheolau'r Eglwys Gatholig. Datblygodd athrawiaeth Islamaidd o ryfel cyfiawn, a arloeswyd gan [[Saladin]] yn ystod [[y Croesgadau]], ond fel yn achos y Babaeth, anwybyddwyd hyn yn aml.<ref name=A43/> Yn y bôn cwympodd uniad Islamaidd o ganlyniad i wrthsafiad allanol, a bu rhaid i wledydd Mwslimaidd derbyn [[cydfodolaeth heddychlon]] â Dar al-harb. Datblygodd masnach rhwng gwledydd Islamaidd a gwledydd Cristnogol, a rhoddwyd caniatâd i rai arweinwyr Cristnogol i sefydlu gwladfeydd mewn gwledydd Mwslimaidd dan arweiniad [[conswl]]iaid.<ref name=A44/>

Sefydlodd Mwslimiaid yn [[Twrci|Nhwrci]] [[Ymerodraeth yr Otomaniaid]] ym 1299,<ref name=A43/> ac erbyn yr 16g yr oedd yn rym pwysig yng nghymdeithas ryngwladol Ewrop.<ref name=A44/>

===Esgyniad cymdeithas ryngwladol fodern===
Datblygodd y gymdeithas ryngwladol gyfoes ar sail y gysyniadaeth o'r [[gwladwriaeth|wladwriaeth]] fel gweithredydd annibynnol gyda [[sofraniaeth]] a goruchafiaeth gyfreithiol dros bob gweithredydd anwladwriaethol y tu mewn i'w gororau, a gyda chydraddoldeb cyfreithiol i bob gwladwriaeth ar y lefel ryngwladol. Roedd y ddealltwriaeth hon o'r system ryngwladol yn cynnwys diffyg [[hierarchaeth]], [[hegemoni]], ac [[imperialaeth]] o fewn cymdeithas ryngwladol Ewrop (dadleir i ba raddau yr oedd hyn yn wir mewn gwirionedd), a datblygodd hefyd y syniad o anymyrraeth gan rymoedd allanol mewn materion mewnwladol gwladwriaethau. Ar droad [[yr Oesoedd Canol Diweddar]] a'r [[Cyfnod Modern Cynnar]], datblygodd tri sefydliad canolog cymdeithas ryngwladol fodern: diplomyddiaeth, sef cyfathrebu ffurfiol rhwng gwladwriaethau (gyda'r syniad o [[breintryddid diplomyddol|freintryddid diplomyddol]]); cyfraith ryngwladol oedd yn orfodol ar wladwriaethau, gyda'u cydsyniad; a [[cydbwysedd grym yng nghysylltiadau rhyngwladol|chydbwysedd grym]] i gadw trefn ryngwladol yng nghyd-destun [[#Anllywodraeth|absenoldeb awdurdod uwch]].<ref name=A44>Armstrong, t. 44.</ref>

Datblygodd [[cyfraith ryngwladol]] gyda [[cyfreithegwr|chyfreithegwyr]] o Sbaen yn ystod [[y Dadeni]], megis [[Francisco de Vitoria]] a ysgrifennodd ar hawliau [[pobloedd brodorol yr Amerig]] gyda syniadau oedd groes i farn y Fatican. Yn hwyrach, ysgrifennodd yr Iseldirwr [[Grotius]] a'r Swisiad [[Vattel]] ar hawliau a dyletswyddau gwladwriaethau yng nghymdeithas ryngwladol, cydbwysedd grym, rheolau diplomyddiaeth, cytundebau, masnach ryngwladol, [[cyfraith y môr]], a rhyfel.<ref name=A45>Armstrong, t. 45.</ref>

{{eginyn-adran}}

===Imperialaeth a threfedigaethrwydd Ewropeaidd===
{{eginyn-adran}}

===Globaleiddio===
{{eginyn-adran}}

==Damcaniaeth==
{{prif|Damcaniaeth cysylltiadau rhyngwladol}}
Mae damcaniaeth cysylltiadau rhyngwladol yn ceisio gosod fframwaith cysyniadol er mwyn dadansoddi cysylltiadau rhyngwladol.<ref>{{dyf gwe |iaith=en |url=http://www.irtheory.com/ |teitl=The IR Theory Home Page |dyddiadcyrchiad=16 Chwefror 2010 }}</ref> Bodolir perthynas gryf rhwng damcaniaeth ac [[#Astudiaeth|astudiaeth]] cysylltiadau rhyngwladol fel disgyblaeth academaidd.<ref>Burchill a Linklater, t. 1.</ref><ref name=BA18-9/>

Bydd rhyw ffurf ar gysylltiadau rhyngwladol lle bynnag a phryd bynnag mae'n rhaid i wahanol gyfundrefnau gwleidyddol, yn meddu ar diriogaeth, gydfodoli yn yr un byd cymdeithasol. Er y gellir llunio rhyw gynhanes o ddamcaniaethau ynglŷn â chysylltiadau rhyngwladol, yn enwedig parthed rhyfel a grym, bodolai astudiaeth ysgolheigaidd o'r pwnc fel syniad fras yn unig cyn dyfodiad y Rhyfel Byd Cyntaf. Sbardunwyd disgyblaeth academaidd newydd gan erchyllterau'r rhyfel, a'r awydd am heddwch, ac yn ei brifiant aeth academyddion ati i ddamcaniaethu ar gysylltiadau rhyngwladol, fel na fyddai'r maes ond yn enw arall am "faterion cyfoes". O ganlyniad, daeth damcaniaethau i reoli datblygiad y ddisgyblaeth, ac fel rheol câi hanes academaidd cysylltiadau rhyngwladol ei draddodi fel cyfres o "Ddadleuon Mawr" rhyw yr amryw ddamcaniaethau. Wrth edrych yn ôl ar yr 20g, mae rhai ysgolheigion yn credu bod y tra-awdurdod damcaniaethol wedi rhoi'r ddisgyblaeth dan anfantais ers ei gychwyn, a bod y bwyslais ar y Dadleuon Mawr ond yn [[bogailsyllu]] gan arbenigwyr y maes. Gan fod cymaint o gymysgu rhwng y byd academaidd, melinau trafod, ymgyrchwyr, a gwneuthurwyr polisi, dadleuir bod damcaniaeth cysylltiadau rhyngwladol yn rhan fyw o'r ddisgwrs mewn materion rhyngwladol, ac nid yn astudiaeth oer sydd ond yn ymateb i ddigwyddiadau yn y byd.<ref>Chris Brown, ''Understanding International Relations'', 5ed argraffiad (Llundain: Red Globe Press, 2019), tt. 16–17.</ref>

==Astudiaeth==
[[Delwedd:Adran GR PA.jpg|bawd|Adeilad [[Adran Gwleidyddiaeth Ryngwladol Prifysgol Aberystwyth]], yr adran gyntaf o'i math yn y byd.<ref name=McInness>{{dyf gwe |url=http://www.bbc.co.uk/wales/mid/sites/aberystwyth/pages/uwa_colinmcinnes.shtml |iaith=en |teitl=Aber's Interpol |cyhoeddwr=[[BBC]] |cyfenw=McInness |enwcyntaf=Yr Athro Colin |dyddiadcyrchiad=26 Ionawr 2010}}</ref>]]
Sefydlwyd yr adran brifysgol gyntaf yn y byd i astudio cysylltiadau rhyngwladol ym [[Prifysgol Aberystwyth|Mhrifysgol Aberystwyth]] ym 1919.<ref name=McInness/> Sefydlwyd Cadair Woodrow Wilson mewn Gwleidyddiaeth Ryngwladol yn Aberystwyth gan [[David Davies, 1af Arglwydd Davies|David Davies]] a ddilynwyd hyn gan Gadair Montague Burton ym [[Prifysgol Rhydychen|Mhrifysgol Rhydychen]] a Chadair David Davies yn [[Ysgol Economeg Llundain]].<ref name=BA21-2/> Un o'r cymhellion dros sefydlu adrannau a chadeiriau dros y ddisgyblaeth newydd, fel y nododd C. K. Webster yn ei Araith Agoriadol fel yr ail Athro Woodrow Wilson, oedd fel ymateb i erchyllter [[y Rhyfel Byd Cyntaf]] a'r angen i osgoi rhyfel arall o'r un fath yn y dyfodol.<ref>Brown, t. 58–59.</ref> Un o brif wreiddiau datblygiad cysylltiadau rhyngwladol fel disgyblaeth academaidd oedd y cred [[rhyddfrydiaeth (damcaniaeth cysylltiadau rhyngwladol)|rhyddfrydol]] mewn gwerth addysg, ac ei phwysigrwydd wrth amlygu'r [[harmoni diddordebau]] naturiol. Yn ôl y rhyddfrydwyr bydd dysgu cysylltiadau rhyngwladol yn hyrwyddo heddwch a chefnogaeth dros gyfraith ryngwladol a [[Cynghrair y Cenhedloedd|Chyngrair y Cenhedloedd]], a sefydlwyd ym 1919.<ref name=BA21-2/> O ganlyniad i'r agweddau hyn, [[rhyngwladoldeb rhyddfrydol]]<ref name=BA21-2/> neu [[delfrydiaeth (damcaniaeth cysylltiadau rhyngwladol)|ddelfrydiaeth]]<ref name=EN275>Evans a Newnham, t. 275.</ref> oedd uniongrededd cyntaf y ddisgyblaeth, er roedd rhai ysgolheigion, megis nifer o hanesyddion rhyngwladol, yn amheugar.<ref name=BA21-2>Brown ac Ainley, t. 21–22.</ref>

Ers ei gychwyn fel maes academaidd, mae cysylltiadau rhyngwladol wedi canolbwyntio ar [[polisi|bolisi]]<ref name=EN275/> (yn bennaf i naill ai sicrháu sefydlogrwydd rhwng gwladwriaethau neu sefydlogrwydd gwladwriaeth benodol o fewn y [[system ryngwladol]]) ond gyda phwyslais sylweddol ar [[#Damcaniaeth|ddamcaniaeth]].<ref name=BA18-9>Brown ac Ainley, t. 18–19.</ref> Yn gyffredinol disgrifir hanes y ddisgyblaeth fel cyfres o [[Dadleuon Mawr|Ddadleuon Mawr]] rhwng safbwyntiau damcaniaethol gwrthwynebol, yn aml gyda dadleuon dros [[methodoleg|fethodoleg]], [[epistemoleg]], ac [[ontoleg]].<ref name=EN275/> Bellach, mae rhai yn gweld y fath dadleuon yn [[bogailsyllu|fogailsyllol]] ac yn ffordd annefnyddiol o ystyried [[hanesyddiaeth]] y ddisgyblaeth ac astudio'r pwnc ei hun,<ref name=BA18-9/> a gan ei fod yn faes mor gymhleth a [[maes rhyngddisgyblaethol|rhyngddisgyblaethol]] gall amryw o safbwyntiau damcaniaethol hyd yn oed bod yn gaffaeliad.<ref name=EN275/> Digwyddodd y mwyafrif o'r dadleuon hyn ymlith academyddion Gogledd America, Ewrop, ac Awstralia (a elwir gan yr enw anghywir "y traddodiad Eingl-Americanaidd")<ref name=EN275/> yn [[y Rhyfel Oer]] (1945–91) oedd yn canolbwyntio ar gysylltiadau rhwng yr [[uwchbwer]]au ([[yr Unol Daleithiau]] a'r [[Undeb Sofietaidd]]) a'r [[pŵer mawr|pwerau mawr]].
Yn [[y Trydydd Byd]] a [[De'r Byd]] ar y llaw arall canolbwyntiodd academyddion ac ysgolheigion cysylltiadau rhyngwladol ar broblemau polisi oedd yn berthnasol i'w gwledydd a rhanbarthau hwy, ac yr oedd unrhyw safbwyntiau damcaniaethol yn y rhannau hyn o'r byd yn gyffredinol yn tarddu o syniadau [[Marcsiaeth|Marcsaidd]] a [[Leniniaeth|Leninaidd]] ar [[imperialaeth]], [[damcaniaeth dibyniaeth]], a [[strwythuriaeth (damcaniaeth cysylltiadau rhyngwladol)|strwythuriaeth]].<ref name=EN275/>

Ansicr yw statws disgyblaeth cysylltiadau rhyngwladol yn dilyn diwedd y Rhyfel Oer. Y ddwy brif ddamcaniaeth fodern yw neo-realaeth a neo-ryddfrydiaeth ond mae amheuon am y safbwynt [[gwladwriaeth-ganolog]] traddodiadol wedi achosi rhai i gwestiynu os gall cysylltiadau rhyngwladol yn ei ffurf bresennol oroesi fel maes academaidd ar wahân.<ref name=EN275/>

===Ymchwil===
Ceir dau fath o [[ymchwil academaidd|ymchwil]] ym maes cysylltiadau rhyngwladol: ymchwil traddodiadol, ac ymchwil cyfoes (a elwir hefyd yn Wleidyddiaeth Ryngwladol [[ymchwil mesurol|Fesurol]] (QIP),<ref group=nodyn>O'r Saesneg: ''Quantitative International Politics''.</ref> Astudiaeth Wyddonol Gwleidyddiaeth Ryngwladol (SSIP),<ref group=nodyn>O'r Saesneg: ''Scientific Study of International Politics''.</ref> neu ''Interpolimetrics'').<ref>Zinnes, t. 1.</ref> Mae ymchwil traddodiadol yn ymwneud â natur a nodweddion unigryw, tra bo ymchwil cyfoes yn ceisio darganfod patrymau a chysylltiadau cyffredinol rhwng dosbarthiadau o ddigwyddiadau a mathau o endidau.<ref>Zinnes, t. 2.</ref> Er enghraifft, bydd astudiaeth ymchwil traddodiadol yn ymdrin â hanes a datblygiad polisi tramor yr Unol Daleithiau, tra bydd astudiaeth ymchwil cyfoes yn ymdrin â mathau o bolisi tramor, megis milwrol neu economaidd.

==Cysyniadau==
===Anllywodraeth===
{{prif|Anllywodraeth (cysylltiadau rhyngwladol)}}
Un o gysyniadau hanfodol ond dadleuol<ref>Evans a Newnham, t. 18.</ref> cysylltiadau rhyngwladol yw anllywodraeth<ref group=nodyn>Yn Saesneg: ''anarchy''.</ref> y system ryngwladol (neu'r system ryngwladol anarchaidd), sef absenoldeb awdurdod canolog i wleidyddiaeth y byd.  Nid yw anllywodraeth yn golygu anhrefn, ond yn hytrach cyflwr ffurfiol y system ryngwladol o ganlyniad i annibyniaeth pob gwladwriaeth ar ei gilydd.<ref name=anarchy>Hurd, t. 20.</ref> Er bod sefydliadau rhyngwladol megis y Cenhedloedd Unedig yn bodoli, yn y bôn dim ond gwladwriaethau sydd yn [[sofraniaeth|sofran]].

Roedd natur anarchaidd y system ryngwladol yn ganolbwynt i lyfr yr ysgolhaig [[Hedley Bull]], ''[[The Anarchical Society]]'', oedd yn manylu ar fodel [[Ysgol Seisnig (damcaniaeth cysylltiadau rhyngwladol)|yr Ysgol Seisnig]] o [[cymdeithas ryngwladol|gymdeithas ryngwladol]].

Mae academyddion yn anghytuno dros ba elfen o lywodraeth yn union sydd ar goll yn y system ryngwladol sydd yn ei diffinio fel system anarchaidd. Dywed rhai, gan ddyfynnu diffiniad [[Max Weber|Weber]] o'r wladwriaeth, taw sefydliad canolog gyda [[monopoli ar ddefnydd grym]] sydd ar goll.<ref name=anarchy/>

===Grym===
{{prif|Grym (cysylltiadau rhyngwladol)|cydbwysedd grym yng nghysylltiadau rhyngwladol|pegynedd yng nghysylltiadau rhyngwladol}}
Ystyrid [[grym gwleidyddol|grym]] yn gysyniad canolog i gysylltiadau rhyngwladol, yn enwedig gan yr ysgol realaidd.<ref>Guzzini, t. 689.</ref> Yn ôl realwyr mae grym ar ffurf galluoedd neu adnoddau yn dynodi nerth gweithredyddion, ac o ganlyniad eu gallu i effeithio ar ddigwyddiadau neu eu rheoli.<ref>Guzzini, t. 690.</ref>

===Lefelau dadansoddi===
{{prif|Lefelau dadansoddi}}
Yn namcaniaeth ac astudiaeth cysylltiadau rhyngwladol safbwyntiau i drefnu ymchwil a dadansoddiad o'u cwmpas yw lefelau dadansoddi. Yn gyffredinol, ystyrid bod yna tair lefel dadansoddi: yr [[unigolyn]] neu'r lefel iswladwriaethol, y wladwriaeth, a'r system ryngwladol.

===Penderfyniadau===
Mae ystyried penderfyniadau o fewn cysylltiadau rhyngwladol yn helpu dadansoddi ac egluro digwyddiadau. Mae tybiaethau realaidd ar benderfyniadau yn wladwriaeth-ganolog. Gwelir gwladwriaethau fel gweithredyddion unedol, a'u llywodraethau'n gwneud dewisiadau rhesymol ar sail cyfrifon grym a buddiannau'r wlad. Yn ôl realwyr mae penderfyniadau wastad yn ymatebion rhesymol i ysgogiadau allanol; gellid ystyried [[ras arfau]] yn enghraifft nodweddiadol o sefyllfa benderfynu gweithred-ymateb.

Yn ei lyfr ar [[argyfwng taflegrau Ciwba]], ''Essence of Decision'', gosododd [[Graham T. Allison]] tair model i geisio dadansoddi digwyddiadau yn nhermau'r penderfyniadau a arweiniodd atynt. Lluniodd model y gweithredydd rhesymol, yn unol â damcaniaethau [[disgwyliadau rhesymol]], fel esboniad am broses benderfynu gwladwriaethau gan ddweud bod pob gweithred gan wladwriaeth yn fodd tuag at ddiwedd. Roedd dau fodel arall Allison yn chwyldroadol. Yn ôl model y broses gyfundrefnol, nid yw'r wladwriaeth yn unedol ac mae gan [[biwrocratiaeth|wleidyddiaeth fiwrocrataidd]] ddylanwad blaenllaw ar benderfyniadau sydd yn adlewyrchu buddiannau biwrocrataidd yn hytrach na buddiannau'r wlad, ac yn ymateb i wleidyddiaeth fewnwladol yn hytrach nag ysgogiadau allanol. Yn ôl y model gwleidyddiaeth lywodraethol, arweinwyr gwleidyddol sy'n gwneud penderfyniadau ac felly mae eu barnau, personoliaeth, a chefndir a hefyd natur gwleidyddiaeth a thrafodaeth yn effeithio ar wneud penderfyniadau.

Mae dynodi penderfynwyr, sef pwy sy'n gwneud penderfyniad ar ran gweithredydd rhyngwladol, yn amrywio yn ôl cyd-destun. Ac eithrio pan fo gweithredydd yn unigolyn, megis [[Ysgrifennydd Cyffredinol y Cenhedloedd Unedig]], gall adnabod penderfynwyr bod yn dasg anodd. Mewn achosion lle cyfangorff yw'r gweithredydd mae'n bosib y gellid defnyddio dogfennaeth neu fframwaith sy'n dynodi pwrpas a swyddogaethau'r corff, megis cyfansoddiad, siarter, cyfamod, neu draddodiadau, i ddynodi pwy yw'r penderfynwyr (yn yr achosion hyn swyddogion gwleidyddol o ryw fath). Mae presenoldeb fwyfwy grwpiau yn y broses benderfynu yn cymhlethu cydnabyddiaeth. Mewn cymdeithasau [[lluosogaeth wleidyddol|lluosogaethol]] mae pleidiau gwleidyddol a charfanau pwyso yn chwarae rhan bwysig, ac mewn rhai systemau mae gan y [[lluoedd milwrol]] rôl flaenllaw.<ref>Evans a Newnham, t. 114.</ref>

===Y wladwriaeth===
{{prif|Gwladwriaeth|sofraniaeth}}
Y wladwriaeth, neu'r [[cenedl-wladwriaeth|genedl-wladwriaeth]], yw'r prif weithredydd o fewn cysylltiadau rhyngwladol.<ref name=EN512>Evans a Newnham, t. 512.</ref> Yn ôl [[Cytundeb Montevideo ar Hawliau a Dyletswyddau Gwladwriaethau]] (1933) mae'n rhaid i wladwriaeth fodloni'r meini prawf canlynol: poblogaeth barhaol, tiriogaeth ddiffinedig, a llywodraeth sydd â'r gallu i reoli ei thiriogaeth ac i gynnal cysylltiadau â gwladwriaethau eraill.<ref name=EN512/> Mae'r olaf o'r rhain yn ffurfio a chynnal y system ryngwladol o wladwriaethau sydd yn [[cydnabyddiaeth (cysylltiadau rhyngwladol)|cydnabod]] ei gilydd ac yn rhyngweithio a'i gilydd, neu'r [[y gymuned ryngwladol|gymuned ryngwladol]].<ref name=EN512/>

Mae gwladwriaethau yn [[personoliaeth gyfreithiol|bersonoliaethau cyfreithiol]] yng nghyfraith ryngwladol,<ref name=EN512/> ac wedi dominyddu gwleidyddiaeth ryngwladol am dros bedair ganrif,<ref name=EN513/> gyda [[Heddwch Westfalen]] ym 1648 yn cadarnhau y system ryngwladol fodern o wladwriaethau sofran ac annibynnol gyda chydraddoldeb cyfreithiol.<ref>Evans a Newnham, t. 572.</ref> Yn bresennol mae tua 200 o wladwriaethau yn y byd, rhai ohonynt yn [[microwladwriaeth|ficrowladwriaethau]].<ref name=EN513>Evans a Newnham, t. 513.</ref>

Er eu nifer a'u pwysigrwydd a dominyddiaeth barhaol yng nghysylltiadau rhyngwladol, dadleua rhai bod yr hen drefn realaidd [[gwladwriaeth-ganoliaeth|wladwriaeth-ganolog]] yn trawsnewid wrth i fwy o sylw droi at [[gweithredydd anwladwriaethol|weithredyddion anwladwriaethol]],<ref name=EN513/> [[cyd-ddibyniaeth]],<ref name=EN513/> globaleiddio, a [[llywodraethiant byd-eang]].

==Strwythurau a phrosesau==
===Cyfraith ryngwladol===
{{prif|Cyfraith ryngwladol}}
{{eginyn-adran}}

===Diogelwch===
{{prif|Diogelwch cenedlaethol|diogelwch rhyngwladol}}
{{eginyn-adran}}

===Diplomyddiaeth===
{{prif|Diplomyddiaeth}}
Un o'r offer a ddefnyddir gan wladwriaeth i weithredu ei pholisi tramor yw diplomyddiaeth. Mae'n ymwneud â thrafod rhwng gwladwriaethau ac yn yr ystyr hon nid yn unig yw'n offeryn gwladwriaethol ond hefyd yn sefydliad o'r [[system wladwriaethau]] ei hunan.<ref>Evans a Newnham, t. 129.</ref>

===Economi wleidyddol ryngwladol===
{{prif|Economi wleidyddol ryngwladol}}
Mae disgyblaeth economi wleidyddol ryngwladol (IPE)<ref group=nodyn>O'r Saesneg: ''international political economy''.</ref> yn ystyried gwleidyddiaeth ryngwladol ac [[economeg ryngwladol]] ynghlwm wrth ei gilydd, ac felly yn pwysleisio materion [[economeg|economaidd]] wrth drafod cysylltiadau rhyngwladol.

===Gweithredyddion===
{{prif|Gweithredydd (damcaniaeth cysylltiadau rhyngwladol)}}
[[Delwedd:The_United_Nations_Secretariat_Building.jpg|bawd|Adeilad Ysgrifenyddiaeth [[y Cenhedloedd Unedig]], un o'r prif weithredyddion rhyngwladol modern, yn [[Dinas Efrog Newydd|Ninas Efrog Newydd]].]]
Unrhyw endid sydd yn chwarae rhan mewn cysylltiadau rhyngwladol yw gweithredydd. Defnyddir y term yn eang yn yr oes fodern gan ei fod yn osgoi cyfyngiadau'r term [[gwladwriaeth]] ac yn cydnabod bod nifer o endidau bellach yn dylanwadu ar gysylltiadau rhyngwladol<ref name="EN">Evans a Newnham, t. 4–5.</ref> a bod yr hen safbwynt [[gwladwriaeth-ganoliaeth|gwladwriaeth-ganolog]] wedi newid. Mae gweithredyddion yn cynnwys [[gwladwriaeth sofran|gwladwriaethau sofran]], unigolion, mudiadau, [[cwmni trawswladol|cwmnïau trawswladol]], [[sefydliad anlywodraethol|sefydliadau anlywodraethol]] (NGOau), sefydliadau [[goruwchgenedlaethol]], sefydliadau [[rhynglywodraethol]] (IGOau), a sefydliadau rhyngwladol eraill sy'n cynrychioli wahanol wladwriaethau (sydd yn debyg iawn i IGOau ond yn gyfreithiol wahanol).

===Polisi tramor===
{{prif|Polisi tramor}}
{{eginyn-adran}}

===Rhyfel a heddwch===
{{prif|Rhyfel|heddwch}}
{{eginyn-adran}}

==Materion rhyngwladol==
{{prif|Materion yng nghysylltiadau rhyngwladol}}
[[Delwedd:National Park Service 9-11 Statue of Liberty and WTC fire.jpg|bawd|Tyrau [[Canolfan Masnach y Byd]] ar dân yn Ninas Efrog Newydd ar 11 Medi 2001: mae [[terfysgaeth]] yn fater o bwys yng nghysylltiadau rhyngwladol]]
Mae mater rhyngwladol yn tynnu sylw'r rhai sydd yn weithredol o fewn cysylltiadau rhyngwladol yn ogystal â'r rhai sydd yn ei astudio, a hefyd yn galw am ddefnydd adnoddau o ryw ffurf gan weithredyddion.<ref>White, Little a Smith, t. 5.</ref> Y [[teipoleg|deipoleg]] gyntaf i ddosbarthu materion gwleidyddol oedd yn nhermau mewnwladol neu ryngwladol, dull gwladwriaeth-ganolog oedd yn gydnaws â [[cydweddiad y peli biliards|chydweddiad y peli biliards]]. Ehangwyd ar hyn trwy geisio gwahanu materion i gategorïau [[gwleidyddiaeth uchel]] ac [[gwleidyddiaeth isel|isel]], lle nad yw materion "uchel" o reidrwydd yn y materion pwysicaf ond y materion sydd yn pennu'r amgylchedd i faterion "isel" ddigwydd. Gwleidyddiaeth uchel, felly, yw sicrhau diogelwch cenedlaethol a chynnal yr amgylchedd ddiplomyddol ryngwladol.<ref>White, Little a Smith, t. 9.</ref> Caiff y ddau ddosbarthiad hyn eu herio'n fwyfwy. Ystyrid bod nifer o faterion, yn enwedig yn wyneb globaleiddio, yn pontio'r meysydd mewnwladol ac rhyngwladol ac felly'n amhosib eu categoreiddio yn ôl y deipoleg gyntaf. Yn ail dadleua rhai bod y dosbarthiad uchel-isel yn annefnyddiol gan bod rhai digwyddiadau "isel" yn peri cymaint o fygythiad â digwyddiadau milwrol neu ddiplomyddol. Er enghraifft, i [[Saïr]] roedd [[argyfwng ffoaduriaid y Llynnoedd Mawr]] yn gymaint o fygythiad i ddiogelwch y wladwriaeth ag os oedd y miliynau o ffoaduriaid o [[Rwanda]] a [[Bwrwndi]] yn fyddin ymosodol.<ref>White, Little a Smith, t. 10.</ref> Bellach ni cheir cymaint o bwyslais ar ddosbarthu materion rhyngwladol yn ôl eu math.<ref>White, Little a Smith, t. 11.</ref>

==Gweler hefyd==
* [[Rhestr cyfnodolion cysylltiadau rhyngwladol]]
* [[Rhestr is-feysydd cysylltiadau rhyngwladol]]
* [[Rhestr sefydliadau cysylltiadau rhyngwladol]]
* [[Rhestr termau cysylltiadau rhyngwladol]]
* [[Rhestr ysgolion cysylltiadau rhyngwladol]]

==Nodiadau==
<references group=nodyn/>

==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau|2}}

==Ffynonellau==
{{dyf llyfr |pennod=The evolution of international society |olaf=Armstrong |cyntaf=David |teitl=The Globalization of World Politics |golygydd=Baylis, John; Smith, Steve; ac Owens, Patricia |blwyddyn=2008 |cyhoeddwr=Gwasg Prifysgol Rhydychen }}
{{dyf llyfr |teitl=Sovereignty, Rights and Justice: International Political Theory Today |olaf=Brown |cyntaf=Chris |blwyddyn=2002 |cyhoeddwr=Polity Press }}
{{dyf llyfr |teitl=Understanding International Relations |awdur=Brown, Chris ac Ainley, Kirsten |blwyddyn=2009 |cyhoeddwr=Palgrave Macmillan }}
{{dyf llyfr |pennod=Introduction |awdur=Burchill, Scott a Linklater, Andrew |teitl=Theories of International Relations |blwyddyn=2009 |cyhoeddwr=Palgrave Macmillan }}
{{dyf llyfr |pennod=Realism |awdur=Dunne, Tim a Schmidt, Brian C. |teitl=The Globalization of World Politics |golygydd=Baylis, John; Smith, Steve; ac Owens, Patricia |blwyddyn=2008 |cyhoeddwr=Gwasg Prifysgol Rhydychen }}
{{dyf llyfr |teitl=The Penguin Dictionary of International Relations |awdur=Evans, Graham a Newnham, Jeffrey |blwyddyn=1998 |cyhoeddwr=Penguin }}
{{dyf llyfr |pennod=Power |awdur=Guzzini, Stefano |teitl=Encyclopedia of International Relations and Global Politics |golygydd=Griffiths, Martin |blwyddyn=2005 |cyhoeddwr=Routledge }}
{{dyf llyfr |pennod=Anarchy |awdur=Hurd, Ian |teitl=Encyclopedia of International Relations and Global Politics |golygydd=Griffiths, Martin |blwyddyn=2005 |cyhoeddwr=Routledge }}
{{dyf llyfr |teitl=International Relations: A Concise Introduction |awdur=Nicholson, Michael |blwyddyn=2002 |cyhoeddwr=Palgrave Macmillan }}
{{dyf llyfr |pennod=Issues in World Politics |awdur=White, Brian; Little, Richard; a Smith, Michael |teitl=Issues in World Politics |golygydd=White, Brian; Little, Richard; Smith, Michael |blwyddyn=2005 |cyhoeddwr=Palgrave Macmillan }}
{{dyf llyfr |teitl=Contemporary Research in International Relations |awdur=Zinnes, Dina A. |blwyddyn=1976 |cyhoeddwr=The Free Press }}

==Darllen pellach==
{{col-dechrau}}
{{col-toriad|width=21.3%}}
;Hanes
{{dyf llyfr |teitl=International History of the Twentieth Century and Beyond |awdur=Best, Antony; Hanhimäki, Jussi M.; Maiolo, Joseph A.; Schulze, Kirsten E. |blwyddyn=2008 |cyhoeddwr=Routledge}}
{{dyf llyfr |teitl=The Rise and Fall of the Great Powers: Economic Change and Military Conflict from 1500 to 2000 |awdur=Kennedy, Paul |blwyddyn=1988 |cyhoeddwr=Fontana }}
{{dyf llyfr |teitl=The Twentieth-Century World and Beyond: An International History Since 1900 |awdur=Keylor, William R. |blwyddyn=2006 |cyhoeddwr=Gwasg Prifysgol Rhydychen }}
{{dyf llyfr |teitl=The Ebbing of European Ascendancy: An International History of the World 1914–1945 |awdur=Marks, Sally |blwyddyn=2002 |cyhoeddwr=Hodder Arnold }}

;Damcaniaeth
{{dyf llyfr |teitl=Globalization and International Relations Theory |awdur=Clark, Ian |blwyddyn=1999 |cyhoeddwr=Gwasg Prifysgol Rhydychen }}
{{dyf llyfr |teitl=Introduction to International Relations: Perspectives and Themes |awdur=Steans, Jill; Pettiford, Lloyd; a Diez, Thomas |blwyddyn=2005 |cyhoeddwr=Pearson }}

;Astudiaeth
{{dyf llyfr |teitl=The Study and Teaching of International Relations |golygydd=Kent, R.C. a Nielsson, G. P. |blwyddyn=1980 |cyhoeddwr=Frances Pinter }}

{{col-toriad|width=21.3%|gap=1%}}
;Cyfraith ryngwladol
{{dyf llyfr |teitl=International Law and International Relations |awdur=Armstrong, David |blwyddyn=2007 |cyhoeddwr=Gwasg Prifysgol Caergrawnt }}
{{dyf llyfr |teitl=The Role of Law in International Politics: Essays in International Relations and International Law |golygydd=Byers, Michael |blwyddyn=2000 |cyhoeddwr=Gwasg Prifysgol Rhydychen }}
{{dyf llyfr |teitl=The Politics of International  Law |golygydd=Reus-Smit, Christian |blwyddyn=2004 |cyhoeddwr=Gwasg Prifysgol Caergrawnt }}
{{col-diwedd}}

{{Cysylltiadau rhyngwladol}}

[[Categori:Cysylltiadau rhyngwladol| ]]
[[Categori:Gwyddor gwleidyddiaeth]]