Vidi fonton por Medicino

[[Dosiero:Klimt hygeia.jpg|eta|dekstra|250px|''Medicino'', pentraĵo de [[Gustav Klimt]] el la jaro [[1900]].]]
[[Dosiero:Three early medicine bottles.jpg|eta|Boteloj de antikva medicino.]]
[[Dosiero:Pédiatre.jpg|eta|Ekzameno de [[bebo]] fare de [[pediatro]].]]

'''Medicino''' aŭ '''kuracarto''' (dubindaj vortoj: '''sanscienco''', '''sanoscienco''', '''kuracscienco''') estas la scienco kaj arto pri la [[sano]] de homoj kaj bestoj; ĝi aparte okupiĝas pri esplorado, [[diagnozo]], [[Terapio|traktado]] kaj [[Prevento|preventado]] de [[malsano]]j.<ref>Medicine, n.1 http://www.oed.com/view/Entry/115715?result=1&rskey=YZWqVc& OED Online, Septembro 2014, Oxford University Press, alirita la [[8an de novembro]] 2014.</ref><ref>Medicine http://oxforddictionaries.com/definition/medicine?q=medicine {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20210818030846/https://languages.oup.com/ |date=2021-08-18 }} Oxford Dictionaries Online, Oxford University Press, alirita la 8an de Novembro 2014.</ref> La vorto ''medicino'' estas derivita el la [[latina]] ''medicus'', signife "kuracisto".<ref>Etimologio: en latina ''medicina'', el ''ars medicina'' "medicina arto", el ''medicus'' "kuracisto". ([http://www.etymonline.com/index.php?term=medicine Etym.Online]) Cf. ''mederi'' "kuraci", etim. "koni la plej bonon por," el [[Hindeŭropa pralingvo|HP]] bazo *med- "mezuri, limigi. Cf. [[Greka lingvo|Greka]] ''medos'' "konsilio, plano", [[Avesta lingvo|Avesta]] ''vi-mad'' "kuracisto"</ref><ref>[http://www.etymonline.com/index.php?term=medicine "Medicine"] ''Online Etymology Dictionary''</ref>

El la sama radiko devenas la vortoj [[medicinaĵo]] ([[kuracilo]]) kaj [[medicinisto]] ([[kuracisto]]).<ref>{{ReVo|medici|Medicino (kaj derivaĵoj)}}</ref>

Medicino enhavas varion de [[Sansistemo|sanzorgaj]] praktikoj evoluintaj al elteno kaj restaŭrado de [[sano]] fare de [[Prevento|preventado]] kaj [[terapio|traktado]] de [[malsano]].

Medicino estas tre vasta studfako, kiu inkluzivas plurajn subfakojn kaj branĉojn. Oni kutimas distingi:
* La bazaj medicinaj sciencoj estas tiuj, pri kiuj ĉiuj medicinistoj estas edukitaj;
* La branĉoj de medicino estas specifaj fakoj, pri kiuj eblas fakiĝi post la ĝeneralaj studoj pri medicino;
* La interdisciplinaj branĉoj estas tiuj fakoj, kiuj konsistas el miksiĝo de pluraj medicinaj branĉoj.

Nuntempa medicino aplikas [[biomedicino]]n, [[medicina genetiko|genetikon]] kaj [[medicina teknologio|medicinan teknologion]] al [[Diagnozo (medicino)|diagnozo]], traktado, kaj preventado de vundoj kaj malsanoj, tipe pere de [[kuracilo]]j aŭ [[kirurgio]], sed ankaŭ pere de terapioj tiom diversaj kiel [[psikoterapio]], [[ortopedio]], [[proteziko]], [[biofarmacio]], kaj [[Radioterapio|iona radiado]], inter aliaj.<ref>{{Citaĵo el la reto|url=http://dictionary.reference.com/browse/medicine|titolo=Dictionary, medicine|alirdato=2a de Decembro 2013}}</ref>

Medicino ekzistis dum miloj da jaroj, dum plej el kiuj ĝi estis arto (areo de lertecoj kaj konoj) ofte havante konektojn kun la [[religio|religiaj]] kaj [[filozofio|filozofiaj]] kredoj de loka kulturo. Ekzemplo, [[kuraculo]] aplikus herbojn kaj dirus [[preĝo]]jn por kuracado, aŭ antikva filozofo kaj [[kuracisto]] aplikus [[sangeltiro]]n laŭ la teorioj de [[humorismo]]. En pli ĵusaj jarcentoj, ekde la [[Historio de scienco|alveno de scienco]], plej parto de medicino iĝis kombinaĵo de arto kaj scienco (kaj [[fundamenta scienco|baza]] kaj [[aplikata scienco|aplikata]], laŭ la [[terminego]] '''medicina scienco'''). Dum kudrotekniko por [[kirurgia kudro|kudrado]] estas arto lernita pere de praktiko, la kono de kio okazas ĉe la [[citologio|ĉela]] kaj [[molekula medicino|molekula]] niveloj en la histoj kudrataj pliboniĝas danke al la scienco.

Prasciencaj formoj de medicino estas nuntempe konataj kiel [[tradicia medicino]] kaj [[popola medicino]]. Ili restas ofte uzata kun aŭ anstataŭ scienca medicino kaj estas tiele nomitaj kiel [[alternativa medicino]]. Ekzemple, pruvaro pri la efiko de [[akupunkturo]] estas "varia kaj nekonsistanta" por ajna kondiĉo,<ref name=Colquhoun2013>{{cite journal | last = Colquhoun | first = D | author2= [[Steven Novella|Novella S]] | pmid = 23709076 | url = http://www.dcscience.net/Colquhoun-Novella-A&A-2013.pdf | format = PDF | title = Acupuncture is a theatrical placebo: the end of a myth | journal = Anesthesia & Analgesia | volume = 116 | issue = 6 | year = 2013 | pages = 1360–1363 | doi=10.1213/ANE.0b013e31828f2d5e|issn = 0003-2999 }}</ref> sed estas ĝenerale sekura kiam farita de taŭga trejnita praktikisto.<ref name="nciacupuncture">{{Citaĵo el la reto|url=http://www.cancer.gov/cancertopics/pdq/cam/acupuncture/healthprofessional/page6|titolo=Acupuncture (PDQ®)|alirdato=15a de Septembro 2013|eldoninto=National Cancer Institute}}</ref> Kontraste, traktado ekster la limoj de la sekureco kaj de la efikeco estas terminigita kiel ''[[ĉarlatanismo]]''.

== Praktiko de la medicino ==
=== Sanagentoj ===
{{Ĉefartikolo|Kuracisto}}
[[Dosiero:A Continuing Promise 2015 physician examines a child.jpg|eta|[[Kuracisto]] de la [[Usona Mararmeo]] faras medicinan ekzamenon de [[pediatrio]].]]
La medicino ne estas nur korpuso de teori-praktika sciaro, sed ankaŭ fako kiu havas fundamenton sur triopa bazo:
* La [[kuracisto]], kiel aktiva agento en la sansistema procezo.
* La [[malsanulo]], kiel pasiva agento, pro tio nomita "paciento".
* La nozologia ento, nome la [[malsano]] kiu estas la vehiklo kaj ligilo de la rilato kuracisto-paciento.

La praktiko de la medicino, fare de la kuracisto, kombinas kaj la sciencon kaj la arton apliki la sciaron kaj la teknikon por plenumi sanservon en la kadro de la rilato kuracisto-paciento. En rilato al la paciento, en la sansistema kadro, oni establas analoge ankaŭ ligojn kun aliaj sanagentoj (flegistoj, farmaciistoj, fiziatroj, ktp.) kiuj intervenas en la procezo.

=== Rilato kuracisto-paciento ===
=== Sansistemo kaj publika sano ===
[[Dosiero:RafflesHospital.JPG|eta|maldekstre|260px|Foto de granda malsanulejo en [[Singapuro]].]]
La praktiko de la medicino estas farata ene de la ekonomia, jura kaj oficiala kadroj de la sansistemo kiu estas parto de la ŝtataj sistemoj de [[publika sano]] (ŝtataj sanpolitikoj). La karakteroj laŭ kiuj funkcias la sansistemo ĝenerale kaj la medicina organo partikulare faras gravan efikon sur la kompreno kiel la sanservo, kaj la sanatento povas esti profitita fare de la ĝenerala loĝantaro.

Unu de la plej gravaj variabloj por la funkciado de la sansistemo korespondas kun la financa kampo kaj la [[buĝeto]] kiun ŝtato investas en aferoj de sano. Alia variablo konsistas en la homaj resursoj disponeblaj laŭ la reguloj de la sansistemo.

La alia flanko de la medicina atento estas farita de la privata sanservo. La salajroj kaj kostoj de la sanservo dependas de la entreprenisto, kaj tiel ĝi estas servo ĝenerale limigita al riĉaj sociaj klasoj. Ekzistas tamen kontraktoj de medicina sekureco kiu ebligas aliron al tiuj privataj sanservoj; ili estas esence de du tipoj:
* De klinika kadro: tiuj laŭ kiuj oni aliras al la sanservoj de privata ento (reto de kuracistoj kaj hospitaloj) pagante ĉiumonatan pagon kaj foje "kunpagon" por ĉiu traktado aŭ konsulto al kiu oni venas.
* De repago: tiuj laŭ kiuj oni aliras al ajna kuracisto aŭ privata hospitalo kontraŭ ĉiumonata pago kun limoj de repago, nome la asekuro redonas procenton de la spezoj derivitaj de la traktado.

===Medicina etiko===
[[Dosiero:Medizinrecht.jpg|eta|Simbolo de la medicina etiko.]]
La [[medicina etiko]] havas sian elirpunkton antaŭ nia erao, simboligita de la plej elstara kuracisto de la [[Antikveco]], nome [[Hipokrato]], kies doktrino havis grandan influon en la plenumo de la medicina profesio en la venontaj jarcentoj.

La [[etiko]] zorgas pri la studo kaj la fundamento de la kompreno de tiu aro de principoj aŭ normoj kiuj konstituas la komunan moralon. La moralo estas la aro de principoj, kriterioj, normoj kaj valoroj kiuj regas la homan konduton. La ''medicina deontologio'' estas la aro de principoj kaj etikaj reguloj kiuj devas inspiri kaj gvidi la profesian konduton de la kuracisto.<ref name=":0">{{Citaĵo el la reto |url=https://www.cgcom.es/sites/default/files/codigo_deontologia_medica.pdf |titolo=Consejo General de Colegios Oficiales de Médicos. Código de Deontología Médica. Guía de Ética Médica. Madrid: OMC; 2011. |alirdato=2021-08-15 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20211217184225/https://www.cgcom.es/sites/default/files/codigo_deontologia_medica.pdf |arkivdato=2021-12-17 }}</ref> La starigitaj devoj devigas ĉiujn kuracistojn en la plenumo de ties profesio, sendepende de la fako.<ref name=":0" />

== Bazaj medicinaj sciencoj ==

* [[Anatomio]] studas la strukturon kaj organizadon de vivantaj korpoj. [[Homa anatomio]] aparte enfokusigas la homan korpon.
* [[Biokemio]] studas la kemiajn kombinaĵojn kiuj estas en la korpo.
* [[Biomeĥaniko]] studas kiel la biologia sistemo estas strukturata kaj funkcias.
* [[Biostatistiko]] uzas statistikon en la biologia fako, speciale en esplorado.
* [[Biofiziko]] estas la uzado integrita de la modeloj de fiziko, matematiko, kemio kaj biologio por la kompreno de la biologiaj sistemoj. 
* [[Bioetiko]] studas kaj promocias la normigon kaj studas la etikajn temojn de la medicino kaj la sansistemo.
* [[Citologio]] estas branĉo de la patologio kiu studas la ĉelojn mikroskope.
* [[Ĉelbiologio]] studas la konsiston kaj funkciadon de [[ĉelo]]j.
* [[Embrioscienco]] studas vivantajn estaĵojn dum ilia plej frua vivfazo (ĉe homoj kaj aliaj bestoj, temas pri la fazo antaŭ naskiĝo).
* [[Endokrinologio]] studas la [[hormono]]jn kaj ties efikon en la homa organismo.
* [[Epidemiscienco]] studas kaj komparas amasinfektajn malsanojn.
* [[Farmakologio]] studas la farmaciajn kuracilojn aŭ drogojn.
* [[Fiziologio]] esploras la rolon kaj funkciadon de unuopaj [[histo]]j, organoj aŭ aliaj korpopartoj.
* [[Histoscienco]] temas pri la studo de [[histo]]j.
* [[Iatrokemio]] aŭ '''kemiatrio''' estas branĉo de la kemio ligita al medicino kiu penas provizi kemiajn solvojn por la traktado de malsanoj kaj medicinaj disturboj.
[[Dosiero:Histology.jpg|eta|<center>preparo de histologia studaĵo en laboratorio.]]
* [[Imunoscienco]] okupiĝas pri la [[imunsistemo]].
* [[Kuracilscienco]] esploras la efikon de substancoj ĉe vivantaj estaĵoj, serĉante la plej utilajn por kuracado de malsanoj.
* [[Malsanoscienco]] okupiĝas pri [[malsano]]j kaj aliaj misfunkciaĵoj de la korpo de vivantaj estaĵoj.
* [[Medicina fiziko]] konsistas el apliko de la principoj de [[fiziko]] al medicino.
* [[Medicina semiologio]] studas la signojn de la malsanoj.
* [[Mikroboscienco]] aparte okupiĝas pri [[mikrobo]]j ([[protozoo]]j, [[bakterio]]j, [[fungo]]j, [[viruso]]j) kaj ilia interago kun la pli evoluintaj vivantoj (homoj, bestoj, plantoj).
* [[Molekula biologio]] esploras molekulojn esencajn por vivo.
* [[Nervoscienco]] inkluzivas plurajn subfakojn kiuj pritraktas la [[nervosistemo]]n kaj la [[cerbo]]n de homoj kaj aliaj bestoj.
* [[Parazitoscienco]] enfokusigas la studon pri [[parazito]]j.
* [[Patologio]] studas la malsanojn.
* [[Toksologio]] esploras la efikon de [[veneno]]j, [[toksino]]j kaj aliaj substancoj kiuj kapablas haltigi aŭ modifi la normalan funkciadon de vivantaj estaĵoj.
* [[Vivĥemio]] esploras la ĥemiajn fenomenojn okazantajn en vivantaj estaĵoj.
* [[Virusscienco]] priskribas kaj priesploras [[viruso]]jn.

== Branĉoj de medicino ==
=== Kirurgio ===
{{Ĉefartikolo|Kirurgio}}
[[Dosiero:Blinddarm-01.jpg|eta|maldekstre|Kirurgio.]]
Kirurgio inkluzivas ĉiujn branĉojn de medicino, kiuj postulas rektan [[operacio|operaciadon]] de la malsanulo. Pli ĝenerale, kirurgiistoj havas la taskon juĝi ĉu kaj kiom operacio estas bezonata, kaj okupiĝas pri la pritraktado de eventualaj komplikiĝoj kiuj povas estiĝi post operacio.

Kirurgio dividiĝas en pluraj subbranĉoj, kiel ekzemple [[ĝenerala kirurgio]], [[korkirurgio]], [[kojlorektuma kirurgio]], [[nervokirurgio]], [[makzelvizaĝa kirurgio]], [[ortopedia kirurgio]], [[kancerscienca kirurgio]], [[transplanta kirurgio]], [[infana kirurgio]], [[plastia kirurgio]] kaj multaj aliaj. En multaj kuracejoj, pro historiaj kaj organizaj kialoj, [[anestezo]] estas tasko de kirurgiistoj, kvankam el logika vidpunkto ĝi ne estas parto de kirurgio.

Tio estas kuracfako, kiu kuracas malsanojn kaj lezojn operacie permana kaj perinstrumenta flegado. Profesiuloj de kirurgio nomiĝas „kirurgoj“ aŭ „ĥirurgoj“. Kirurgio estas terapia procedo kiu supozas la eniron en la internon de la organismo per traborado aŭ incizado de la [[haŭto]].

=== Interna medicino ===
{{Ĉefartikolo|Interna medicino}}
Interna aŭ ena medicino okupiĝas pri la diagnozo, la mastrumado kaj la senoperacia pritraktado de nekutimaj aŭ gravaj malsanoj, kiuj povas koncerni specifan organon aŭ la tutan korpon. En kelkaj landoj, fakuloj en tiu ĉi branĉo ofte nomatas "internistoj".

Interna medicino havas plurajn subbranĉojn, inter kiuj menciindas [[kormedicino]], [[intensa medicino]], [[hepatoscienco]], [[hormonscienco]], [[sangoscienco]].

== Aliaj fakoj ==
[[Dosiero:NAMA-Asklepios Epidaure.jpg|eta|200px|Statuo de [[Asklepio]] en la templo de [[Epidaŭro]], originala kopio, [[6-a jarcento a.K.]], [[Nacia Muzeo de Arkeologio en Ateno]]]]
{{Div col|cols = 3}}
* [[Obstetriko|Akuŝologio]] aŭ [[Obstetriko]]
* [[Patologia anatomio|Anatomio]]
* [[Anestezologio]]
* [[Angiologio]]
* [[Klinika kemio|Biokemio]] klinika
* [[Dentokuracado]]
* [[Dermatologio]]
* [[Endokrinologio]]
* [[Epidemiologio]]
* [[Farmacio]]
* [[Farmakologio]]
* [[Fizika medicino kaj rehabilito]]
* [[Gastroenterologio]]
* [[Genetiko]]
* [[Gerontologio]]
* [[Ginekologio]]
* [[Hematologio]]
* [[Hepatologio]]
* [[Imunologio]]
* [[Infana kaj junula psikiatrio]]
* [[Intensa medicino]]
* [[Interna medicino]]
* [[Jurmedicino]]
* [[Kardiologio]]
* [[Korĥirurgio]]
* [[Labormedicino]]
* [[Makzelvizaĝa ĥirurgio]]
* [[Nefrologio]]
* [[Nervoĥirurgio]]
* [[Neŭrologio]]
* [[Obstetriko]]
* [[Oftalmologio]]
* [[Okulkuracado]]
* [[Onkologio]]
* [[Ortopedio]]
* [[Otorinolaringologio]]
* [[Pediatrio]]
* [[Plastia kirurgio]]
* [[Pneŭmonologio]]
* [[Proteziko]]
* [[Psikiatrio]]
* [[Psikologio]]
* [[Publika sano]]
* [[Radiologio]]
* [[Toksologio]]
* [[Traŭmatologio]]
* [[Urĝeca medicino]]
* [[Urologio]]
* [[Veterinara medicino]]
{{Div col end}}

== Historio de medicino ==
{{Ĉefartikolo|Historio de medicino}}

=== Antikva medicino ===
[[Dosiero:Character Shaman-portrait.png|eta|200px|maldekstre|Tipa portreto de ŝamano.]]
La medicino jam en la [[prahistorio]] uzis plantojn ([[kuracplanto]]j), partojn de animaloj kaj mineraloj. Tre ofte tiuj materialoj estis uzitaj ceremonie kiel magiaj substancoj fare de pastroj, [[ŝamano]]j kaj kurac-[[ĉarlatano]]j.

Antaŭ ĉirkaŭ 6 000 jaroj jam floris inter la riveroj [[Tigriso]] kaj [[Eŭfrato]] la unuaj homaj civilizacioj, nome en [[Mezopotamio]] jam oni havis grandan konon pri la medicina, fakte en la [[Kodo de Hamurabo]] jam oni faras tre intensan referencon al la praktiko de la kuracistoj kaj al iliaj kuracmetodoj. Baze la malsano estis konsiderata kiel [[puno]] de la [[dio]]j pro malpura agado, kaj la kuracmetodoj rilatis al la [[animismo]] pli ol al la propra scienco.

{{Ĉefartikolo|Antikvegipta medicino}}
La medicino de [[Antikva Egipto]] estas inter tiuj plej antikvaj dokumentitaj. El la komencoj de la civilizacio en la fino de la 4a jarmilo a.K. ĝis la [[Akemenida Imperio|Persa]] invado de 525 a.K., la egipta medicina practiko restis ege senŝanĝa, sed estis tre progresinta konsiderinte sian tempon, inklude simplan ne-invadan [[kirurgio]]n, aranĝon de [[osto]]j, [[dento]]j, kaj etendan [[farmakopeo]]n. La praktigo [[enbalzamigo|mumiigi]] la kadavrojn, kio postulas malplenigon de la [[homa korpo]], ege helpis en la sciaro de antikvaj egiptoj pri la [[homa anatomio]]. Egipta medicina sciaro ege influis sur postaj tradicioj, kiaj tiu de [[Antikva Grekio|grekoj]]. [[Herodoto]] skribis, ke en la Antikva Egipto estis po unu tipo de kuracisto por ĉiu malsano. Tamen ankaŭ la egiptoj havis ankoraŭ teologian komprenon de la malsano, sed ĉiuokaze ili estis la unuaj kiuj ekserĉis sciencajn klarigojn al simptomoj, kio fakte establis la originon de la nuntempa medicino.

En Egipto, [[Imhotep]] (3-a jarmilo a.n.e.) estas la unua kuracisto de la historio konata per sia propra nomo. La plej antikva teksto de la egipta medicino estas la [[Kahun Ginekologia Papiruso]] de ĉirkaŭ la jaro 2000 a.n.e., kiu priskribas la ginekologiajn malsanojn. La [[Papiruso Edwin Smith]], kiu datas de la jaro 1600 a.n.e., estas frua verko pri kirurgio, dum la [[Ebers-papiruso]], kiu datas de la jaro 1500 a.n.e., estas io simila al lernolibro pri medicino.<ref>Ackerknecht, Erwin (1982). A Short History of Medicine. [[JHU Press]]. p. 22. ISBN 978-0-8018-2726-6. (postulas registron).</ref>

En similaj epokoj, en Azio, ekzistis aliaj sciaroj pri medicino, nome en [[Antikva Ĉinio]] kaj en [[Hindio]], nome la skolo [[Ajurvedo]], kiu estas tradicia [[Hinduismo|hinduisma]] medicino de [[Barato]] kiu (laŭ la tradicio) estas rivelita de la kosma spirito [[Brahmao]]. Ajurvedo havas religie inspiritan vizion pri ĉio kiu rilatas al la ''tuta sano'' de korpo kaj spirito. Estas ampleksa sistemo de medicinaj preskriboj kaj praktikaj agoj, ne ĉiam subtenataj de moderna (medicina) scienco. En la Hindio, la kirurgo Suŝruta priskribis nombrajn kirurgoperaciojn, inklude la unuajn formojn de [[plastia kirurgio]].<!-- ref>Singh A, Sarangi D (2003). /36/1/53/5785 [http://www.ijps.org/text.asp?2003 - ne plu atingeblas ekde 2021! «Ni bezonas pensi kaj agadi». Indian Journal of Plastic Surgery 36: 53-54.</ref --><ref>Rana RE, Arora BS (2002). «History of plastic surgery in India». Journal of Postgraduate Medicine 48 (1): 76-8. PMID 12082339.</ref> La unuaj registroj de hospitaloj dediĉitaj devenas de Mihintale en Srilanko kie estas pruvoj de instalaĵoj dediĉitaj al la traktado medicina de pacientoj.<ref>Aluvihare A (Novembro 1993). «Rohal Kramaya Lovata Dhayadha Kale Sri Lankikayo.». Vidhusara Science Magazine: 5.</ref><ref>Rannan-Eliya RP, De Mel N (9a de Februaro 1997). [https://www.hsph.harvard.edu/ihsg/publications/pdf/No-42.PDF «Resource mobilization in Sri Lanka's health sector».] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20170707134047/https://www.hsph.harvard.edu/ihsg/publications/pdf/No-42.PDF |date=2017-07-07 }} Harvard School of Public Health & Health Policy Programme, Institute of Policy Studies. p. 19.</ref>

En Ĉinio, la arkeologiaj pruvaroj de la medicino en ĉina datas el la [[Bronzepoko]] de la [[Dinastio Shang]], bazitaj sur semoj por [[herbokuracado]] kaj sur iloj supozeble uzataj por la kirurgio.<ref>Hong, Francis (2004). «Historio de la medicino en Ĉinio». McGill Journal of Medicine 8 (1): 7984.</ref> La ''Huangdi Neijing'', pioniro de la ĉina medicino, estas scienca teksto verkita el la 2-a jarcento a.n.e. kaj kompilita en la 3-a jarcento.<ref>Unschuld, Pual (2003). [https://books.google.es/books?id=N2ZdrPCbpNIC&pg=PR9&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false Huang Di Nei Jing: Nature, Knowledge, Imagery in an Ancient Chinese Medical Text.] University of California Press. p. ix. ISBN 978-0-520-92849-7.</ref>

=== Antikvgrekia medicino ===
[[Dosiero:Galenus of Pergamum.jpg|eta|200px|dekstre|<center><center>Galeno, portreto de nekonata artisto.</center>]]
{{Ĉefartikolo|Antikvgrekia medicino}}
'''[[Antikva Grekio|Antikvgrekia]] medicino''' estis kompilaĵo de teorioj kaj praktikoj kiuj estis konstante etendanta tra novaj ideologioj kaj klopodoj. Multaj komponantoj estis konsiderataj en antikvgrekia medicino, interplektante spiritajn kun fizikaj aspektoj. Specife, la teorioj kaj ideologioj el kiuj derivas la antikvgrekia medicino inkludis la humorojn, la sekson, geografian lokon, socian klason, dieton, vundojn, kredojn kaj mensostaton.

En la [[Antikva Grekio]], la greka kuracisto [[Hipokrato]], nomita la "patro de la moderna medicino",<ref>Grammaticos PC, Diamantis A (2008). «Useful known and unknown views of the father of modern medicine, Hippocrates and his teacher Democritus». Hellenic Journal of Nuclear Medicine 11 (1): 2-4. PMID 18392218.</ref> fundamentis la bazojn de racia fokuso de la medicino. Hipokrato enkondukis la uzadon de la [[Hipokrata ĵuro]] por la kuracistoj, kiu plue estas grava kaj uzata nuntempe, kaj li estis la unua kiu kategoriigis la malsanojn kiel akuta, kronika, endemia kaj epidemia, kaj uzis terminojn kiel, "pliakriĝo, refalo, solvo, krizo, paroksismo, pinto kaj konvalesko".<ref>Garrison, Fielding H. (1966). History of Medicine. Philadelphia: W.B. Saunders Company. p. 97.</ref><ref>Martí-Ibáñez, Félix (1961). A Prelude to Medical History. Novjorko: MD Publications, Inc. p. 90. Library of Congress ID: 61-11617.</ref> Ankaŭ la greka kuracisto [[Galeno el Pergamo]] estis unu de la plej grandaj kirurgoj de la [[antikveco]].

=== Islama medicino ===
{{Ĉefartikolo|Islama medicino}}
[[Dosiero:Avicenna.jpg|eta|maldekstre|Desegno de Aviceno el 1271.]]
La gravo de araba medicino kuŝis ne multe sur sia originaleco sed sur la fakto ke ĝi estis vehiklo por la fidinda konservado de la greka sciaro.<ref name="Shanks">Shanks, Nigel J.; Dawshe, Al-Kalai (January 1984). "Arabian medicine in the Middle Ages" (PDF). [[Journal of the Royal Society of Medicine]] 77 (1): 60–65. PMC 1439563. PMID 6366229. [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1439563/pdf/jrsocmed00227-0074.pdf] Alirita la 29an de Decembro 2015.</ref> La ĉefaj fondoj de medicino fare de arabaj fakuloj de Islamo estis la medicinaj verkoj de la 'klasika periodo', kaj de tiuj grekaj aŭtoroj kies verkoj estis eventuale tradukitaj.<!-- ref name=":2">{{Citaĵo el libro|url=https://books.google.com/books?id=nŜmAgAAQBAJ|titolo=Arabian Medicine and Its Influence on the Middle Ages:|familia nomo=Campbell|persona nomo=Donald|dato=2013-12-19|eldoninto=Routledge|ISBN=978-1-317-83312-3|paĝoj=2-20|lingvo=en}} - ne plu atingeblas ekde 2021! </ref--> Ĉefa tradukmovado, aperinta dum la regado de [[Harun al-Raŝid]] estis stimulita de sociekonomia atmosfero favora al la atingoj de fakuloj kaj de konstatita neceso inter kaj islamanoj kaj kristanoj por aliro en araba al antikva medicino kaj la preta disponeblo de elstaraj tekstoj.<ref name=":1">{{Citaĵo el libro|url=https://books.google.com/books?id=zcpFAAAAQBAJ|titolo=The Greatest Benefit to Mankind: A Medical History of Humanity (The Norton History of Science)|familia nomo=Porter|persona nomo=Roy|dato=1999-10-17|eldoninto=W. W. Norton & Company|ISBN=978-0-393-24244-7|paĝoj=90-100|lingvo=en}}</ref> Plej favorata aŭtoro estis [[Galeno el Pergamo]], ĉar lia verkaro markis la normigon por la araba medicino estonta; eĉ la verkoj de la [[Hipokrata Korpuso]] estis konataj ĉefe tra la prismo de la komentarioj de Galeno.<ref>{{Citaĵo el libro|titolo=The Western medical tradition. [1]: 800 to AD 1800|familia nomo=Conrad|persona nomo=Lawrence I.|jaro=2009|loko=Kembriĝo|eldoninto=Cambridge Univ. Press|ISBN=978-0-521-47564-8|paĝoj=93-130}}</ref>

La ora epoko de la araba medicino ekis en la 9a jarcento kaj kontinuis je sia pinto ĝis la 12a jarcento kiam la povo de Islamo ekmalaltiĝis kiel rezulto de interna konflikto kaj de la defio farita de la [[Krucmilitoj|krucmilitistoj]] kaj barbaraj invadantoj.<ref name=":0"/> Ene de tiuj tri jarcentoj tamen, la islama medicina komunumo ekdisvovigis kaj uzis sistemon de medicino bazita sur sciencaj analizoj.<ref name="Shanks" /> La gravo de la sansciencoj por la societo estis emfazigita, kaj la frua islama medicina komunumo penis por trovi vojojn por zorgi pri la sano de la homa korpo.

Aldone al produktado de gravaj medicinaj pensuloj kaj kuracistoj kiaj Al-Razi ([[Razi]]) kaj Ibn Sina ([[Aviceno]]), araboj estis konsiderataj unu el plej gransaj kontribuoj en la fakoj de farmakologio kaj kemio.<ref name=":0" /> La landoj superregataj de arabaj militistoj havigis grandan abundon de plantoj, animaloj kaj mineraloj; [[Ibn al-Baitar]] surprize listigis ĉirkaŭ 3 000 aĵojn kiaj 800 botanikaj drogoj, 145 mineralaj drogoj kaj 130 animalaj drogoj.<ref name=":1" /> Kun tio kaj ties scienco de kemio aplikitaj al la medicino, la araboj estis la unuaj kiuj enkondukis sisteme aranĝitajn ilustraciojn en siaj medicinaj verkoj same kiel enkondukis la ideon de jura kontrolo por kvalifiki ekzamenojn por akcepto en la medicina profesio.<!-- ref name=":2" / - - ne plu atingeblas ekde 2021! --> Laste, kvankam la ideo establi hospitalojn ne originiĝis kun ili, ili estis respondecaj por la establado de granda nombro de tiuj institucioj.<!-- ref name=":2" / - - ne plu atingeblas ekde 2021! -->

=== Mezepoka medicino ===
{{Ĉefartikolo|Mezepoka medicino de Okcidenta Eŭropo}}
[[Dosiero:Anatomical Man.jpg|eta|230px|dekstra|"Anatomia homo" (ankaŭ "Zodiaka homo"), ''[[La tre riĉaj horoj de la duko de Berry]]'' (Ms.65, f.14v, komenco de la 15a jarcento).]]
'''Mezepoka medicino''' en [[Okcidenta Eŭropo]] estis komponita el mikso de ekzistintaj ideoj el antikveco, spiritaj influoj kaj tio kion [[Claude Lévi-Strauss]] identigis kiel "ŝamana komplekso" kaj "socia interkonsento."<ref>''Anthropologie structurale'', Lévi-Strauss, Claude (1958, Structural Anthropology, trad. Claire Jacobson kaj Brooke Grundfest Schoepf, 1963)</ref>

En la [[Alta Mezepoko]], sekve de la falo de la Okcidenta [[Romia Imperio]], normiga medicina konaro estis bazita ĉefe sur survivintaj tekstoj el [[Antikva Grekio|Grekio]] kaj [[Antikva Romio|Romio]], konservitaj en monaĥejoj kaj aliaj disaj lokoj. Multaj simple lokigis siajn esperojn en la eklezio kaj en Dio por kuraci ĉiajn siajn malsanojn. Ideoj pri la origino kaj kuraco de [[malsano]]j estis nepure [[Laikeco|laikaj]], sed estis ankaŭ bazita sur [[Mondkoncepto]] en kiuj faktoroj kiaj la [[destino]], la [[peko]], kaj [[Astrologio|astraj influoj]] ludis gravan rolon kiel ajna fizika kaŭzo. La efikeco de kuracado estis simile ligita al la kredoj de paciento kaj de doktoro pli ol al [[Empiriismo|empiria pruvaro]], tiele ke ''remedia physicalia'' (fizikaj rimedoj) estis ofte subigitaj al spirita interveno.

== Institucioj ==
* ''[[Académie Nationale de Médecine]]''
* [[Reĝa Societo de Medicino]]

== Premioj pri medicino ==
La plej prestiĝa honoro por medicinistoj estas la [[Nobel-premio pri fiziologio aŭ medicino]], kiun disdonas ĉiujare ekde [[1901]] la [[Sveda Akademio]] en [[Stokholmo]], [[Svedio]].

== Esperanto en medicino ==
{{Vidu ankaŭ|Esperanto en medicino}}
[[Universala Medicina Esperanto-Asocio]] (UMEA) estas faka [[Esperanto-asocio]] pri medicino, fondita en 1908. Ĝi estas faka organizo de [[Universala Esperanto-Asocio]]. Ĝia organo estas ''[[Medicina Internacia Revuo]]'', aperanta dufoje jare. La 24-an de oktobro 2015 okazis la 1-a medicina [[Skajpo|skajpa]] konferenco laŭ ideo kaj estrata de Roberto Cutiño, familia kuracisto el [[Kubo]], kaj Denice Maldonado, fakulino pri rekapabligo el [[Meksiko]]. Entute naŭ kolegoj partoprenis la konferencon, unu el [[Usono]], unu el Kubo, du el [[Kolombio]], kvar el Meksikio kaj unu el [[Germanio]]. Dum preskaŭ duhora kunveno pere de skajpo ĉiu partoprenanto havis la eblon dum 5-10 minutoj prezenti sin mem kaj rakonti pri sia individua laborkampo. Estis krome prezentitaj mallongaj raportoj, ekzemple pri la medicina prizorgo de rifuĝintoj en [[Munkeno]] (Germanio), la signifo de la „internacia tago de psika sano", kaj la agado de la Universala Medicina Esperanto-Asocio, UMEA.

[[Medicina Heroldo]] estis esperantlingva faka magazino pri medicino. Unua serio komenciĝis en julio 1924, en eldono de la esperantista kuracisto G. Georgiev en [[Bulgario]]. Dua serio sekvis post perforta interrompo per la [[Dua Mondmilito]]: Almenaŭ en la 1970-aj kaj 1980-aj jaroj ĝi publikiĝis en Bel-Horizonto, [[Brazilo]].

[[Imre Ferenczy]], en sia artikolo ''Esperanto kaj medicino''<ref>[[Imre Ferenczy]], ''Esperanto kaj medicino'', en [[La arto labori kune: festlibro por Humphrey Tonkin]], Roterdamo, 2010, UEA (ISBN 978-92-9017-113-3). pp. 612-618.</ref> rakontas pri la agado de la du asocioj de esperantlingvaj medicinistoj: nome [[TEKA]] (1908-1961) kaj [[UMEA]] (ekde 1961), en kiuj aktivis diverslandaj medicinistoj kaj ĉefe japanoj, inter kiuj elstaris d-roj [[Seiho Nishi]], [[Hideo Shinoda]] kaj [[Saburo Yamazoe]]. [[Kuracisto]]j kunsidis kadre de UK-oj, eldonis gazetojn kaj en 1932 aperis la grava "Teknika Medicina Vortaro", kaj poste kelkaj aliaj vortaroj. En la 1970-aj jaroj aktivis ĉefe medicinistoj de orienteŭropaj landoj. Ekde 1997 UMEA organizis kongreson ĉiun duan jaron, ĉiam en orienteŭropaj landoj, escepte por unu fojo en Belgio (1977, 1979, 1981, 1983, 1985, 1987, 1989, 1991, 1993, 1995, 1997, 1999, 2001, 2003, 2005 kaj 2008). Kvankam estis kontaktoj kun aliaj organizoj, malsukcesis kun la [[Monda Organizaĵo pri Sano]] kaj kun la [[Internacia Ruĝa Kruco]]. Dum la lastaj jardekoj populariĝis [[Yumeiho]], nome kuracmetodo ĝustigantaj ostojn de la tuta korpo.

== Vidu ankaŭ ==
[[Dosiero:Hippocrates rubens.jpg|dekstra|eta|200px|Hipokrato.]]
* [[Alopatio]]
* [[Anatomio]]
* [[Claude Bernard]]
* [[EMBASE]]
* [[Epidemio]]
* [[Genterapio]]
* [[Hipokrato]]
* [[Hospitalo]]
* [[Homeopatio]]
* [[wikt:eo:Listo de medicinaj vortoj|Listo de medicinaj vortoj]] en [[Vikivortaro]]
* [[Malsano]]; [[listo de homaj malsanoj]]
* [[Medicina sociologio]]
* [[MEDLINE]]
* [[Monda Organizaĵo pri Sano]] (MOS)
* [[Naturkuracado]]
* [[Nobel-premio pri fiziologio aŭ medicino]]
* [[Prahistoria medicino]]
* [[Prevento]]
* [[Sanscienco]]
* [[Nacia biblioteko de Medicino (Usono)|Nacia biblioteko de Medicino de Usono]] estas la plej granda biblioteko en la mondo dediĉita al medicino.

== Notoj ==
{{Referencoj|2}}

== Bibliografio ==
* William DePrez ''Inlow: Medicine. Its nature and definition''. en: ''Bulletin of the History of Medicine'', 1946, ISSN 0194-1100
* Wolfgang U. Eckart: ''Geschichte der Medizin''. 6. Auflage. Springer, Berlin 2009, ISBN 978-3-540-79215-4
* Roy Porter: ''Cambridge illustrated history. Medicine''. 4. Auflage. Cambridge University Press, Cambridge 2009, ISBN 978-0-521-00252-3
* Stefan Schulz, Klaus Steigleder, et al. (Hrsg.): ''Geschichte, Theorie und Ethik der Medizin''. Suhrkamp, Frankfurt/M. 2006, ISBN 978-3-518-29391-1
* Charles Singer kaj E. Ashworth Underwood, ''A Short History of Medicine'', New York - Oxford, Oxford University Press,‎ 1962
* Roberto Margotta, ''The Story of Medicine'', New York, Golden Press,‎ 1968.
* Robert A. Schwartz, Gregory M Richards kaj Supriya Goyal, «Clubbing of the Nails», Medscape Reference,‎ 28a de Februaro 2012 (rete).
* Stanis Perez, ''Histoire des médecins. Artisans et artistes de la santé de l'Antiquité à nos jours'', Perrin, 2015, 470 paĝoj.

== Eksteraj ligiloj ==
* [http://www.nlm.nih.gov National Library of Medicine] {{en}}
* [http://www.vh.org Virtuala malsanulejo] {{en}}

=== Fakaj vortaroj ===
* [http://vortareto.free.fr/ Franca-Ea kaj Ea-franca medicina vortaro]
* [http://www.skirlet.freesurf.fr/ Rusa-Ea kaj Ea-rusa medicina vortaro] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20060424072155/http://www.skirlet.freesurf.fr/ |date=2006-04-24 }} - ne plu atingeblas ekde 2021!
* [http://www.esperanto.hr/agado_oklingva.htm Oklingva medicina vortaro de Jozo Marević] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20171028081148/http://www.esperanto.hr/agado_oklingva.htm |date=2017-10-28 }} (2016)
* [https://www.eventoj.hu/steb/vortaroj/medicina-vortaro-de-hradil.pdf Medicina Esperanta Terminaro] de Josef Hradil - [en STEB] 179 pp.
* [https://web.archive.org/web/20100803010917/http://www.skirlet.freesurf.fr/alphabetiquesp/a.htm Esperanta-rusa kaj rusa-Esperanta medicina vortaro]
* [www.nhest.org/medical.doc 8-lingva medicina vortlisto por urĝaj kazoj] - de Don Tarbet – [www.eventoj.hu/steb/vortaroj/8-lingva-medicina-listo.doc sekurkopio en STEB]
* [https://vortaro-med-veg-cs-eo.mypage.cz/ Vortareto de medicinaj vegetaloj, Esperanta-ĉeha] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20210411003346/https://vortaro-med-veg-cs-eo.mypage.cz/ |date=2021-04-11 }} - de Zdenek Plehar -- [https://www.eventoj.hu/steb/vortaroj/vortareto-de-medicinaj-vegetaloj-eo-cz-versio-2011-2.pdf sekurkopio] 
* [http://umea.fontoj.net/wp-content/uploads/PSIK-VORTARETO.pdf Psikiatria vortareto] - de Max Kašparů kaj Miroslav Malovec en 2012 -- [https://www.eventoj.hu/steb/vortaroj/psikiatria-vortareto.pdf sekurkopio]
* [http://persone.tripod.com/NEWAGE/terminaro.html Naturkuracado diversspeca] - Leksikono pri terminoj de divers-speca naturkuracado ("Nova Epoko")

=== Esperanto en medicino ===
* [http://ttt.esperanto.org/umea/ Oficiala retejo] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20051210142915/http://ttt.esperanto.org/umea/ |date=2005-12-10 }} de UMEA - [[Universala Medicina Esperanto-Asocio]] (Esperante)
* [http://www.oocities.com/medicinostudento/ Oficiala retejo] de TEMOS - Tutmonda Esperanta Medicina Organizo por Studentoj (Esperante)
* [http://health.groups.yahoo.com/group/per-esperanto-medicino/ Listo per-esperanto-medicino] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20060514201057/http://health.groups.yahoo.com/group/per-esperanto-medicino/ |date=2006-05-14 }}
* [https://www.eventoj.hu/steb/vortaroj/medicina-vortaro-de-umea.pdf ESPERANTA MEDICINA VORTARO] Ĉefa Kompilinto D-ro JOSEF HRADIL (Ĉeĥio), STEB Scienca Teknika Esperanto-Biblioteko, granda termino-listo de UMEA, aperinta en MIR (Medicina Internacia Revuo) - [en STEB] 225 pp.
* [http://www.esp-ina.com/konferenco.htm Internacia Naturkuraca Asocio]. (ne funkciis 2015-12-27)
* [https://web.archive.org/web/20090630003050/http://www.geocities.com/medicinostudento/ Tutmonda Esperanta Medicina Organizo por Studentoj] ([[TEMOS]]).
* [http://bibliotekomolera.org/vocodekuracistoj.html Voĉo de kuracistoj (1909-1911)] Artikolo pri esperantlingva gazeto 
* [https://bibliotekoj.org/esperantajbitoj/vocoj-de-kuracistoj.html Voĉoj de kuracistoj, 2020-11-19] Analiza bloga artikolo de Javier en blogo Esperantaj Bitoj


==Bildaro==
<gallery>
Dosiero:Caduceus.png|Simbolo de medicino.
Dosiero:Paracelsus01.jpg|''Paracelsus'' - Portreto fare de Quentin Metsys (1466-1536), Musée du Louvre, Parizo.
Dosiero:Esclapius stick.svg|Simbolo de [[Asklepio]] nome de medicino.
</gallery>

{{Projektoj|commonscat=Medicine|q=Medicino|n=Kategorio:Medicino|s=Kategorio:Medicino}}
{{Portalo Medicino}}

{{Patologio}}
* {{Tradukita|lingvo= es |artikolo=Medicina|revizio=137681858}}
{{Havenda artikolo|Medicino}}
{{Bibliotekoj}}

[[Kategorio:Medicino| ]]