Vidi fonton por Pastro-Reĝo (skulptaĵo)

{{Titolo|''Pastro-Reĝo'' (skulptaĵo)}}
{{Informkesto geografiaĵo|arkeologia situo
|nomo = Pastro-Reĝo
|devena nomo = {{lang-ur|حاکم اعلی|t=Hakim Āla}}
|alia nomo = Reĝo-Pastro
|alia nomo1 = {{lang-en|King Priest}}
|dosiero_grandeco = 290px
|priskribo de dosiero= La skulptaĵo en la Nacia Muzeo de Karaĉio.
|establita = {{#invoke:Wikidata|claim|P571}}
|dato={{Ĉirkaŭ|2 000|1 900 a.n.e.}},
|dato_tipo = Kreado
|latitudo  = {{#invoke:Wikidata|claim|P625|parameter=latitude}}
|longitudo  = {{#invoke:Wikidata|claim|P625|parameter=longitude}}
|regiono-ISO = PK-SD
|tipo1= reliefo
|tipo2= reliefo
|mapo lokumilo = iso
|mapo priskribo = Nuna situo en provinco [[Sindo]] de Pakistano.
|mapo1 lokumilo = Pakistano
|mapo1 priskribo = Nuna situo en [[Pakistano]].
|Mapo en angulo=<!--funkcias eĉ sen valoro!-->
|mapligilo  = jes
|zomo=13
<!-- *** Lando ktp. *** -->
| lando      = [[Pakistano]]
| lando_flago    = 1
| ŝtato     = [[Sindo]]
| ŝtato tipo = Provinco
| regiono     =
| distrikto     = [[Distrikto Karaĉio|Karaĉio]]
| distrikto_tipo   =
| municipo    = Karaĉio
| municipo_tipo  =
| histregiono    =
| histregiono1   =
| histregiono2   =
| histregiono_tipo   =
| situo = [[Nacia Muzeo de Karaĉio]], Pakistano
| situo tipo = Nuna loko
<!-- *** Familio *** -->
| alteco     = 17.5 cm (6.9 coloj)
| alteco_tipo    =
| alteco1     =
| alteco1_tipo    =
| pezo      =
| pezo_unuo     =
| longo      =
| larĝo     = 11 cm (4.3 coloj)
| materialo     = bakita [[steatito]]
| materialo1    =
| publiko     = alirebla por la publiko
<!-- *** Liberaj kampoj *** -->
| libera     = [[Mohenĝo-daro]]
| libera_tipo    = Devena loko
| libera1     =
| libera1_tipo    =
| libera2     =
| libera2_tipo    =
| libera3     =
| libera3_tipo    =
}}

La '''''Pastro-Reĝo''''', en Pakistano ofte '''''Reĝo-Pastro''''',<ref>Bv. vidi, ekzemple, la muzean etikedon en la malsupra bildo kun la angla teksto «King-Priest» (kiu signifas «Pastro-Reĝon»).</ref> estas malgranda vira figuro skulptita el [[steatito]] eltrovita dum la elfosado de la ruinigita [[Bronzepoko|bronzepoka]] urbo [[Mohenĝo-daro]] en [[Sindo]], [[Pakistano]], dum 1925–26.<ref>See for example the museum label illustrated below</ref> Ĝi datiĝis al {{Ĉirkaŭ|2 000|1 900 a.n.e.}}, do dum la malfrua periodo de Mohenĝo-daro, kaj estas «la plej fama ŝtona skulptaĵo» de la [[Induso-civilizacio|Indus-vala civilizacio]] (mallonge, IVC).<ref>Kenoyer, 62 (citaĵo); Possehl, 114</ref> Ĝin enhavas nun la kolekto de la Nacia Muzeo de Pakistano (en [[Karaĉio]]), kiel artefakto numere NMP 50-852. En ĉi tiu eminenta artefakto, «la skulptisto kombinis natur-similajn detalojn kun stiligitaj formoj por krei potencan bildon, kiu aperas multe pli granda ol ĝi efektive estas» kaj krom eble nur la [[Paŝupata fermilo]], «nenion oni trovis, kiu pli bone simboligas la Induso-civilizacion»<ref name="auto2">Aruz, 385</ref><ref>Possehl, 114 (citaĵo)</ref>

La skulptaĵo portretas viron kun enorda barbo kun bendeto ĉirkaŭ sia kapo, kiu eble estis parto de pli kompleksa hararanĝo aŭ harstilo; lia haro estas kombita malantaŭen. Li portas brakbendon kaj mantelon kun etaj formoj de trifolioj, kaj motivoj kun ununuraj kaj duoblaj cirkloj, kiu enhavas spurojn de ruĝa materialo. Verŝajne, la okuloj iam estis inkrustitaj.<ref>Harappa</ref> La skulptaĵo estas nekompleta, rompita ĉe la fundo kaj eble nefinita. Origine, ĝi supozeble estis pli granda, kaj verŝajne estis plena homfiguro sidita, aŭ sur genuoj.<ref>Possehl, 114–115</ref> En sia nuntempa aspekto, ĝi estas 17,5 cm (6,9 colojn) alta.<ref name="auto1">Possehl, 114</ref>

La nomo «Pastro-Reĝo», kvankam nun disvastigita, estas vere tre konjekta kaj «sen fundamento».<ref>Possehl, 115 (citaĵo); Aruz, 385; Singh (2008), 178</ref> ''Ernest J. H. Mackay'', la arĥeologo kiu respondecis pri la elfosadoj kiam oni trovis la artefakton, hipotezis, ke ĝi povu reprezenti «pastron». S-ro ''John Marshall'', kapo de la antaŭ[[Dispartigo de Hindio|dispartiga]] [[Arĥeologia Servo de Barato|Arĥeologia servo de Barato]] (ASB) rigardis ĝin tiam kiel ebla «reĝo-pastro»; tamen ŝajnas, ke estis lia posteulo, S-ro ''Mortimer Wheeler'', kiu unue uzis la terminon «Pastro-Reĝon».<ref name="auto">Possehl, 115</ref> Alia teorio pri tiu ĉi kaj kelkaj aliaj IVC-aj vir-figuraj skulptaĵoj hipotezas, ke ili «estas memorigaj artefaktoj pri klanaj gvidintoj aŭ praulaj figuroj».<ref name="auto2" />

Kopio estas normale montrita ĉe la Nacia Muzeo de Pakistano, dum la vera, origina skulptaĵo estas sekurigita en alia sekreta loko. S-ro ''Bukhari'', la direktoro de la muzeo, klarigis en 2015, ke «Ĝi estas nacia simbolo. Ni ne povas riski kun ĝi».<ref>Shamsie (kun citaĵo); Tunio</ref> La [[Urduo|urdua]] titolo uzita en la muzeo — kune kun la angla ''King-Priest'' — estas حاکم اعلی ([[IAST]]: ''hakim āla''), tre konata esprimo en la urdua/persa/araba, kiu signifas «suverenon» aŭ «episkopon», t.e., kiu rajtas sidi en eminenta seĝo dum ceremoniaj okazoj.

== Priskribo ==
[[Dosiero:Cast_of_the_Priest.jpg|eta|La figuro montrata en la nacia muzeo de Pakistano, en 2013.]]
La statueto estas ĉizita el mola mineralo de steatito kaj — malgraŭ ŝajnas nefinita — ĝi estis varmigita aŭ bakita je pli ol 1000 °C por malmoligi ĝin. La longa fendeto kuranta malsupren de la dekstra flanko de la vizaĝo, kiu jam ekzistis je la tempo de la elfosado, eble estis kaŭzita de tiu ĉi varmigo aŭ eble de alia sekva ŝoko.

La statuo estas rompita laŭ neregulara maniero ĉe la fundo, ĉar la dekoraciita robo pli longas malsupren ĉe la malantaŭa ol ĉe la fronto. La nazo estas ankaŭ difektita ĉe la pinto, sed multaj aliaj areoj estas en bona kondiĉo. Oni komparis la statuon al aliaj IVC-aj pli kompletaj viraj, kiu staras en sidita pozicio, kun foje unu levita genuo kaj la alia kruro tenita sub la korpo. Eble, ankaŭ la Pastro-Reĝo origine havis ĉi tiun formon.<ref>Possehl, 115–116; Aruz, 385–388; Kenoyer, 62–63; Harapo</ref> Kelkaj arĥeologoj, inkluzive de ''Jonathan Mark Kenoyer'' kredis, ke tio ĉi kaj aliaj statuoj estis «rompitaj kaj malbeligitaj» intence, kiam la portretitaj viroj perdis sian prestiĝon.<ref>Kenoyer, 62 (citaĵo); kvankam en Aruz, 385 Kenoyer estas pli singarda.</ref>

La okuloj estas grandaj sed mallarĝaj, kaj ŝajnas duon-fermitaj; ekzistis verŝajne inkrustitaj pecoj el konko aŭ ŝtono por reprezenti la [[Pupilo|pupilojn]].<ref>Pluraj fontoj asertas, ke kiam la peco estis trovita, unu okulo havis la inkrustaĵon daŭre en sia loko, kvankam multaj aliaj diras, ke la ekzisto de inkrustaĵoj en la origina laboro estas «ebla» aŭ «verŝajna»; ekz. Aruz, 385: «eble tenis inkrustaĵon».</ref> La oreloj sekvas tre simplajn liniojn, same kiel sur kelkaj aliaj ŝtonaj kapoj el la sama ejo. La malantaŭo de la supro de la kapo estas ebena, verŝajne por ke io nun perdita povus esti alligita; diversaj teorioj ekzistas pri la ĉeesto de "harbulko" aŭ de pli komplika harvestaĵo, eble el aliaj materialoj kaj portitaj nur fojfoje. Du truoj sub la oreloj eble servis por konekti tiujn, aŭ eble kolĉenon. ''Mackay'' sugestis, ke la ebena surfaco estis ĉar la kapo estis difektita, sed malabundaj sekvaj verkistoj konsentis kun li. Alia ebleco estas, ke la statuo estis dezajnita por stari en niĉo kun dekliva supro.<ref>Aruz, 385; Possehl, 114–115; Harapo</ref>

La statuo surportas [[togo]]-similan robon kiu kovras nur unu ŝultron. La internoj de la levitaj trifolioj kaj de aliaj formoj estis originale plenigitaj per ruĝa materialo, verŝajne kelka tipo de pasto. La internoj de la formoj estis ne-ellaboritaj, por helpi la aliĝo de la pasto. La spaco ĉirkaŭ la formoj montras spurojn, jam je la tempo de la elfosaĵo, pri materialo kiu tiam estis "nigra" sed origine povis doni verdan aŭ bluan fonon al la reliefaj formoj.<ref>Possehl, 114–115; Aruz, 385</ref>

''Marshall'' asertis, ke la IVC havis fortajn ligojn kun Mezopotamio, kaj liaj preparaj raportoj, ĝis 1926, uzis la terminon «''Indo-Sumerian Civilization''» (hinda-sumeran civilizacion). Li poste komprenis, ke la termino estu erara, kaj ekuzis la nomon «Indus Civilization» (Indusa civilizacio).<ref>Possehl, 12</ref> Oni multe debatis pri la ebla interrilato inter la Pastro-Reĝo kaj similaj Mezopotamiaj artefaktoj. La arta historiisto ''Benjamin Rowland'' konkludis, ke «La plastika koncepto pri la kapo laŭ malmolaj, masko-similaj surfacoj kaj certaj aliaj teĥnikaj detaloj estas sufiĉe similaj, sed tamen ne sufiĉe proksimaj por pruvi veran interrilaton».<ref name="Rowland, 34">Rowland, 34</ref>

Laŭ ''Gregory Possehl'', la trajto de la vizaĝa hararo kiu precipe sugestas, ke la artefakto ne estis plene finita. Dum la ĉefa barbo estas zorgeme farita per paralelaj linioj, la supra lipo estas ankaŭ levita super la nivelon de la ĉirkaŭa karno, sed oni neniujn liniojn aldomis por montri liphararon; la vizaĝo tie estas simple glata. Sur la vangoj, la linioj por la barbo iĝas pli malvideblaj: en finita skulptaĵoj tiuj linioj estus verŝajne simple glatigitaj for.<ref name="auto" />

Kiel subteno por la interpreto, laŭ kiu la figuro portretas religian personon, oni povas mencii la reprezentadon de la okuloj mirantaj la pinton de la nazo — kiu estas praktiko en [[jogo]] — kaj ankaŭ la simileco de la robo portita super unu ŝultro al pli malfruaj vestoj, inkluzive de la budhisma ''saṃghāti''.<ref name="Rowland, 34" /> La fokuson sur la pinto de la nazo unue rimarkis unu el baratanaj helpantoj de ''Marshall,'' kaj ''Marshall'' rekonis la saman trajton en la Paŝupata fermilo.<ref>[[Alf Hiltebeitel|Hiltebeitel, A]], «The Indus Valley "Proto-Śiva", Reexamined through Reflections on the Goddess, the Buffalo, and the Symbolism of vāhanas» ([[angle]]), 1978, ''Anthropos'', 73(5/6), 767-797, [https://www.jstor.org/stable/40459645 JSTOR]</ref>

== Elfosado kaj lastatempa historio ==
La skulptaĵon trovis je profundo de 1,37 metroj la arĥeologo ''Kashinath Narayan Dikshit'' (kiu poste iĝis ĉefo de la [[Arĥeologia Servo de Barato|ASB]]) en la areo nome «D-K B» de la urbo; li donis al la artefakto la kodon «DK-1909». La preciza ejo de la eltrovo estis «malgranda ĉirkaŭbarita ejo kun kelkaj strangaj paralelaj muroj», eble la [[hipokaŭsto]] por ''ḥammām'' aŭ [[saŭno]]. La skulptaĵo estis trovita en malgranda pasejo inter du el ĉi tiuj muroj, sed tio ĉi ŝajnas neverŝajna kiel ties normala pozicio, kaj oni opiniis, ke la artefakto falis aŭ rolis en ĉi tiu loko kiam la urbo disfalis.<ref name="auto1" />

La eltrovaĵoj de Mohenĝo-daro estis komence senditaj al la [[muzeo de Lahoro]], sed poste translokiĝis al [[Nov-Delhio]], la nova ĉefurbo de [[brita Hindio]] kaj la ĉefsidejo de la ASB, kun ideo de montri ĝin en la tiam-planita «Centra imperia muzeo». Poste, kun la [[dispartigo de Hindio]] en 1947, tio projekto iĝis la Nacia Muzeo de Barato. La novaj Pakistanaj aŭtoritatoj petis la revenon de la IVC-aj artefaktoj, ĉar preskaŭ ĉiuj la jam-trovitaj dum la tempo de sendependeco venis de ejoj, kiel Mohenĝo-daro, kiu estis nun en Pakistano.<ref>Singh (2015), 111–112</ref>

La statuo revenis al Pakistano nur post 1972 kun la Simla interkonsento inter Pakistano kaj Barato, subskribita fare de la du ŝtatistoj ''[[Zulfikar Ali Bhutto]]'', la Prezidanto de Pakistano, kaj ''[[Indira Gandhi]]'', la Ĉefministrino de Barato. Laŭ Pakistana arĥeologo, ''Gandhi'' rifuzis la revenon de ambaŭ la Pastro-Reĝo kaj de alia ikoneca Indusa skulptaĵo, la Dancanta Knabino, malgranda bronza skulptaĵo ankaŭ trovita ĉe Mohenĝo-daro, kaj diris al ''Bhutto'', ke li nur povu elekti unu el ili du.<ref>Tunio</ref>
[[Dosiero:Moenjodaro_-_panoramio.jpg|maldekstra|eta|La pligrandigita kopio ĉe la ejo]]
La statuo estis elmontrita en Londono ĉe la ekspozicio pri «La arto de Barato» ({{Lang-en|The Art of India}}) en la ''Burlington Fine Arts Club'' en 1931 (kategorio 114), tiel kiel la dancanta knabino (kategorio 136).<ref>Kumar, kiu inkluzivis PDF-on en sia plena katalogo.</ref> Ĉi tiu unua elmontriĝo pri IVC-aj eltrovaĵoj ekstere de Barato allogis konsiderindan atenton en la gazetaro.<ref>Kumar; vidu notoj 38 kaj 39, inkluzive de citaĵoj el ''[[The Times]]'' (Londono) kaj de ''[[The Times of India]]''</ref> Inter la ceteraj ekspozicioj, oni indas mencii: «Arton de la unuaj urboj: la tria jarmilo a.K. de Mediteraneo al Induso» en 2003, ĉe la [[Metropola Muzeo de Arto]] de Nov-Jorko (kategorio 272).<ref name="auto2" />

Kopioj de la statuo estas popularaj en Pakistano kaj eksterlande,<ref>Shamsie</ref> kaj kopio — multe pli granda ol la originalo — estis starigita ĉe la enirejo de Mohenĝo-daro mem.

== Kunteksto ==
=== Arto ===
[[Dosiero:Mohenjo-daro_museum_relics3_(cropped).JPG|eta|Figuroj pri «sidita viro» kaj la tri aliaj viraj kapoj ĉe la muzeo ĉe la situo; la 4-a (Makaka dio) kaj la 5-a de maldekstre portretas bestojn.<ref>Aruz, kategorioj # 272b kaj 275b estas inkluzivitaj tie ĉi.</ref>]]
La statuo estas unu el la «sep ĉefaj pecoj de homaj skulptaĵoj de Mohenĝo-daro».<ref>Possehl, 113</ref> La ceteraj inkluzivas du malgrandajn nudajn bronzajn virinajn figuroj je plena longeco, ambaŭ foje nomitaj «dancantoj», sed oni ankaŭ sugestas, ke ili farantas aliajn agadojn, kiel ekzemple porti oferojn.<ref>Possehl, 113; Kenoyer pensas, ke ili portas oferojn.</ref> Estas ankaŭ tri viraj kapoj el [[kalkoŝtono]] aŭ [[alabastro]], kiu ŝajnas rompitaj, kaj la senkapa figuro pri «sidita viro». Oni proponis trovis plurajn similecojn kaj samtempe malsimilecojn inter ĉi tiuj skulptaĵoj kaj la Pastro-Reĝo; fakte, ekzistas konsiderinda vario pri detaloj inter ili.<ref>Possehl, 113–117; du el la viraj figuroj havas paĝojn pri «Harapo» (verkitaj de ''Kenoyer''); Aruz inkluzivas du el ili sub la kategorioj 272b kaj 277.</ref> La senkapa sidita viro povas sugesti la pozon de la forestanta pli malalta parto de la Pastro-Reĝo.<ref>Aruz, 388</ref> Tre verŝajne eĉ skulptaĵoj el ligno ekzistis, sed neniu el ili postvivis ĝis hodiaŭ.<ref>Craven, 24</ref>

Estas ankaŭ tre multenombra malgranda kaj simpla [[Terakoto|terakotaj]] figuroj de la tuta IVC, plejparte virinaj, ĝenerale similaj al tiuj pli malfrue, kaj ĝis nuntempe, produktitaj en Barato. Rimarkinda eco de ĉi tiuj artefaktoj estas iliaj komplikaj kapo-vestaĵoj.<ref>Michell, George (2000), ''Hindu Art and Architecture'' ([[angle]]), 12, 2000, Thames & Hudson, {{ISBN|9780500203378}}; Blurton, T. Richard, ''Hindu Art'', 1994, 157-160, [[British Museum Press]], {{ISBN|0 7141 1442 1}}; Aruz, 391–392; Clark, Sharri, "[https://www.harappa.com/slideshows/embodying-indus-life Embodying Indus Life]", Harappa.com; Craven, 19</ref>

La steatito estis ĝenerale uzita en la IVC; laŭ unu teĥniko, ĝi estis tero miksita kun pasto, kaj tiam varmigita por fari ornamitaj bidoj, multaj de kiu estis eksportitaj. Ĝi estis ankaŭ la ĉefa materialo uzita por ĉizi [[Induso-civilizacio|Indusaj fermiloj]], foje bakitaj kaj foje ne; multaj el ĉi tiuj skulptaĵoj estis ĉizitaj kaj poste vestitaj per kovra vestâjo, poste iom malmoligita per fajro.<ref>Rowland, 37; Craven, 14</ref>

Pro kelkaj similecoj kun arto de la sama regiono, kelkaj sciencistoj sugestis, ke la Pastro-Reĝo kaj iometo da similaj pecoj trovitaj en IVC-aj kuntekstoj povas rilati kun tradicioj origine de malproksima nordo, precipe kun la kulturo nuntempe konata kiel la [[Baktria-Margiana Arĥeologia Komplekso|Baktria–Margiana arĥeologia komplekso]] (mallonge, BMAK). Eble, tiuj skulptaĵoj estis faritaj por homoj de malproksima norda regiono, kiuj loĝis en IVC-aj urboj.<ref>Aruz, 355, 366; Vidale, 56</ref> Malkiel la IVC, la BMAK lasis kelkajn riĉajn tombojn, sugestante konsiderindan gradon de socia diferencigo,<ref>Vidale, 40-42; Aruz, 351</ref> kaj la granda loĝejoj elfositaj ĝis nun ĉiam estas centritaj en granda fortikigita komplekso. Ĉi tiuj estis antaŭe priskribitaj kiel «temploj», sed pli verŝajne ili estis la loĝejo de kelka loka reganto.<ref>Aruz, 349-350</ref>

=== IVC-a politiko ===
La manko de indico pri ajna potenca [[reganta klaso]], malgraŭ abunda indico de tre kompleksa socia organizo, estis unu el la plej frapantaj ecoj de la IVC-aj urboj por la unuaj elfosistoj; ĝis nun oni ne trovis signifajn pruvojn pri la ĉeesto de grandaj tomboj kaj palacoj. Restas farmata la demando, ĉu reganta klaso estis necesa dum la bronzepoko por atingi urbanizadon laŭ granda skalo; oni ne ankaŭ scias, ĉu la IVC estis organizita kiel ununura ŝtato kaj, se jes, oni ne scias ĉu la ŝtato estis unu aŭ pluraj. Pro la manko de pruvoj pri la ekzisto de militista monarĥo aŭ, pli ĝenerale, de reganta klaso, la unuaj arĥeologiistoj plejparte adoptis la modelon de iu speco de [[teokratio]].<ref>Green; Singh (2008), 176-179</ref>

[[Dosiero:Priest_King_Models.jpg|maldekstra|eta|Turismaj kopioj por vendo ĉe Mohenĝo-daro]]

Tiun hipotezon subtenas la [[Mezopotamio|Mezopotamia]] arĥeologio, kie efektive la plej fruaj urboj de [[Sumero|Sumer]] estas ankoraŭ pensita havi regantojn kombinanta politikajn kaj religiajn rolojn.<ref>Possehl, 18; Jacobsen, Thorkild (Ed) (1939),"The Sumerian King List" ([[angle]]) (Orienta Instituto de [[Universitato de Ĉikago|Universitato Ĉikago]]; ''Assyriological Studies'', numero 11., 1939)</ref> La brita arĥeologo Stuart Piggott, kiu estis en Barato dum la 1940-aj jaroj pensis, ke la IVC estis «ŝtato regita fare de pastro-reĝoj, pere de aŭtokrateca kaj absoluta regopovo de du ĉefaj seĝoj de registaro».<ref>Citaĵo el Possehl, 19; Singh (2008), 176</ref> ''Wheeler'' konsentis kaj asertis:<ref>Citaĵo el Possehl, 18</ref><blockquote>Oni ne plu povas dubi ke, sendepende de la fonto de ilia aŭtoritato—kaj oni povas hipotezi, ke la religia elemento estis eminenta—la mastroj de [[Harapo]] administris ilian urbon en modo ne izolita de tio de la pastro-reĝoj aŭ de guberniestroj de [[Sumero]] kaj [[Akado]].</blockquote>''Wheeler'' vidis la difekton trudita sur la grandaj viraj figuroj kiel intenca, sia-opinie farita dum la perforta invado de Arjanoj en la IVC-on; li ankaŭ uzis tiun invadon por klerigi la disfalon de la IVC, sed tiu hipotezo estas nuntempe ĝenerale senkreditigita.<ref>Humes, 186-187</ref> Dum la 21-a jarcento, la historiistoj pli ofte emas opinii, ke en la IVC la regopovo estis larĝe dividita, eble inter familioj aŭ klanoj, kaj eble inkluzivis konsiliojn, kaj ke la senpopuligo de la urboj okazis pli malrapide.<ref>Possehl, 57; Green; Singh (2008), 176-179; Aruz, 377</ref>

Oni ankaŭ ankaŭ uzis la hipotezon de pastro-reĝaj figuroj por kelkaj artefaktoj de la [[Minoa civilizo|Minoa civilizacio]], kiu estis pli-malpli samtempa de la IVC, ĉar ĝi naskiĝis kaj falis malmultajn jarcentojn poste, sed kies eltrovo kaj elfosadoj okazis paro de jardekoj antaŭe. Kiel la IVC, tio ĉi havis ne legeblajn tekstojn, do arĥeologoj povis nur fari hipotezojn pri fizikaj artefaktoj. Male al la IVC, ekzistas nombro de granda kaj abunde-ornamita Minoaj "palacoj" , sed mankis indikoj pri kiu (eble neniu) iam vivis tie. La respondeculo pri la elfosadoj, S-ro ''[[Arthur Evans]]'', preferis la ideon pri pastro-reĝo, kaj tiel titolis fragmenta [[Reliefo (arto)|reliefan]] freskon trovita ĉe [[Knossos|Knoso]] en 1901. Tiu konjekto estis eĉ pli hipoteza ol la ''Wheeler''-a konjekto pri Mohenĝo-daraj figuroj; plejparto de sciencistoj nun entute dubas, ke la fragmentoj ĉiuj venis de ununura figuro, kaj la hipotezo de Evans estas nun ofte titolata «''Princo de la Lilioj»''.<ref>Beard, 17–21, 23</ref> Kiel ''Marshall'' (kiu trejniĝis sub Evans),<ref>Possehl, 10</ref><!-- was he there when the Prince of the lilies was found? --> li uzis sian pastro-reĝon kiel la bildo sur la kovrilo de sia ĉefa libro pri siaj elfosadoj.<ref>Beard, 20</ref>

== Referencoj ==
{{Referencoj|2}}

== Literaturo ==
* Aruz, Joan (ed), ''Art of the First Cities: The Third Millennium B.C. from the Mediterranean to the Indus'' ([[angle]]), 2003, [[Metropola Muzeo de Arto]] (urbo [[Novjorko|Nov-jorko]]), [https://www.google.co.uk/books/edition/Art_of_the_First_Cities/8l9X_3rHFdEC?hl=en&gbpv=385 google books], (temrilataj partoj de IVC-a katalogo fare de [[Jonathan Mark Kenoyer|Kenoyer, J.M.]])
* Beard, Mary, "Builder of Ruins", en ''Confronting the Classics: Traditions, Adventures, and Innovations'' ([[angle]]), 2013, Liveright, {{ISBN|9780871407160}}, 0871407167, [https://www.google.co.uk/books/edition/Confronting_the_Classics_Traditions_Adve/2Q-aAAAAQBAJ?hl=en&gbpv=1&pg=PA17 google books]
* [[Roy C. Craven|Craven, Roy C.]], ''Indian Art: A Concise History'' ([[angle]]), 1987, Thames & Hudson (Praeger en Usono), {{ISBN|0500201463}}
* [[Inez During Caspers|During Caspers, E. C. L.]], "The 'Priest King' from Moenjo-daro: An Iconographic Assessment" ([[angle]]), 1985, ''Annali dell'Istituto Universitario Orientale'', vol. 45, issue=1, pp.&nbsp;19–24, [http://opar.unior.it/825/1/4_Annali_1985_45_(f1)_E.C.L._During_Caspers.pdf PDF]
* Green, A.S. "Killing the Priest-King: Addressing Egalitarianism in the Indus Civilization" ([[angle]]), ''Journal of Archaeological Research'', volumo 29, 153–202, 2021, [https://doi.org/10.1007/s10814-020-09147-9 online]
* "Harappa": "[https://www.harappa.com/indus/41.html "Priest King," Mohenjo-daro]" ([[angle]]) (de [[Jonathan Mark Kenoyer]]), Harappa.com. retrieved 6 June 2021
* Humes, Cynthia Ann, "Hindutva, Mythistory, and Pseudoarchaeology" ([[angle]]), ''Numen'', 59(2/3), 178-201, [https://www.jstor.org/stable/23244958 JSTOR]
* [[Jonathan Mark Kenoyer|Kenoyer, J.M.]], Heuston, Kimberley Burton, ''The Ancient South Asian World'' ([[angle]]), 2005, [[Oxford University Press]], ISBN 9780195222432, 0195222431, [https://www.google.co.uk/books/edition/The_Ancient_South_Asian_World/7CjvF88iEE8C?hl=en&gbpv=62 google books]
* Kumar, Brinda, [https://www.britishartstudies.ac.uk/issues/issue-index/issue-13/burlington-fine-arts-club "“Exciting a Wider Interest in the Art of India” ([[angle]]): The 1931 Burlington Fine Arts Club Exhibition"], ''British Art Studies'', Issue 13
* [[Gregory Possehl|Possehl, Gregory A.]], ''The Indus Civilization: A Contemporary Perspective'' ([[angle]]), 2002, AltaMira Press, ISBN 9780759101722, 0759101728, [https://www.google.co.uk/books/edition/The_Indus_Civilization/pmAuAsi4ePIC?hl=en&gbpv=1&dq=Mohenjo-daro+Priest-king&pg=PA114 google books]
* Rowland, Benjamin, ''The Art and Architecture of India: Buddhist, Hindu, Jain'' ([[angle]]), 1967 (3rd edn.), Pelican History of Art, Penguin, {{ISBN|0140561021}}
* [[Kamila Shamsie|Shamsie, Kamila]], [https://www.economist.com/1843/2015/01/19/the-birth-of-a-nation "The birth of a nation"] ([[angle]]), ''[[The Economist]]'' 1843 enreta revuo, 19-a de januaro 2015 (ensaluto deviga)
* Singh, Kavita, "The Museum Is National" ([[angle]]), ĉapitro 4 en: Mathur, Saloni and Singh, Kavita (eds), ''No Touching, No Spitting, No Praying: The Museum in South Asia'', 2015, Routledge, [https://www.academia.edu/12710849/The_Museum_is_National PDF on academia.edu]<!--nb this is different from the article by the same author with the same title in ''India International Centre Quarterly'', vol. 29, no. 3/4, 2002, pp. 176–196, [https://www.jstor.org/stable/23005825 JSTOR], which does not mention this work-->
* [[Upinder Singh|Singh, Upinder]], ''A History of Ancient and Early Medieval India: From the Stone Age to the 12th Century'' ([[angle]]), 2008, Pearson Longman, ISBN 9788131716779, [https://books.google.co.uk/books?id=H3lUIIYxWkEC&pg=PA170 google books]
* Tunio, Hafeez, [https://tribune.com.pk/story/409184/with-king-priest-in-hiding-dancing-girl-yet-to-take-the-road-back-home "With King Priest ‘in hiding’, Dancing Girl yet to take the road back home"] ([[angle]]), 16-a de julio 2012, ''[[The Express Tribune]]''
* Vidale, Massimo, ''Treasures from the Oxus: The Art and Civilization of Central Asia'' ([[angle]]), 2017, I.B. Tauris, ISBN 9781838609764, [https://books.google.com/books?id=QBiWDwAAQBAJ&pg=PA56 google books]

=== Kromaj verkoj ===
{{Projektoj}}
* Ardeleanu-Jansen, «The Sculptural Art of the Harappa Culture» [La skulpta arto de la Harapa kulturo] ([[angle]]), paĝoj 167–178 en Mikaelo Jansen; Máire Mulloy; Günter Urba (eldonoj), ''Forgotten Cities on the Indus: Early Civilization in Pakistan from the 8th to the 2nd Millennium BC'' [Forgesitaj urboj laŭlonge de la Induso: frua civilizacio en Pakistano ekde la 8-a ĝis la 2-a jarmilo a.K., 1991, [[Oxford University Press]]/Verlag Philipp von Zabern, ISBN 978-3-8053-1171-7.
* Vidale, Massimo, «A “Priest King” at Shahr-i Sokhta?», [Ĉu pastro-reĝo ĉe ''Shahr-i Sokhta''?] ([[angle]]), decembro 2017, Archaeological Research in Asia 15, DOI:10.1016/j.Ara.2017.12.001

* {{Tradukita|lingvo= en |artikolo=Priest-King (sculpture) |revizio=1124529536 }}

{{Bibliotekoj}}