Konfuceismo

Konfuceismo
filozofia movado religio
Azia filozofio
Fondinto(j)	Konfuceo vd
Partoj Japana Konfuceismo, Konfuceismo en Indonezio, nov-Konfuceismo, Korea Konfuceismo, Three virtues of Confucianism (en) kaj Tri Esencoj kaj Kvin Virtoj vd

Konfuceo

La konstruaĵo Daĉeng, ĉefa el la Templo de Konfuceo en Cjujfu.

La Analektoj de Konfuceo.

Vivo kaj verkoj de Konfuceo de Prospero Intorcetta, 1687.

Konfuceismo estas unu el la tri klasikaj religioj/filozofioj de Ĉinio - religio en la sama senco kiel la unua sistemo tiel nomita, nome la romia, kiu ĉefe temis ne pri kredo aŭ fido sed pri ritaroj kaj pri obeo al ĉimonda potenco, sed pli ĝuste religio kaj etika/politika mondkoncepto.

La konfuceismo do estas grandparte ŝtata ideologio, strikte hierarĥia (male al la taoismo kaj budhismo), kun detalaj reguloj pri la rilato inter superuloj kaj subuloj - estro kaj servisto, edzo kaj edzino (la konfuceismo ne predikas egalecon inter la seksoj), gepatroj kaj gefiloj.

Krom en Ĉinio, la konfuceismo havis grandan influon en Koreio, Japanio kaj Vjetnamio. En Japanio, ĝi influis ankaŭ la ŝintoismon.

Konfuceo (naskita 551 a.K., laŭ tradiciaj historiistoj) verŝajne estis pli juna samtempano de Laozio. Tamen, kvankam la tradicio nomiĝis de okcidentaj lingvoj je Konfuceo, li ne sin konsideris kiel fondinto. Anstataŭe, li diris ke li nur "transdonas, ne estigas" (ĉine shù ér bù zuò 述而不作）. Tio estas, laŭ sia opinio, liaj instruoj devenis de antikvaj saĝul-reĝoj. (Ties lasto estis la Duko de Zhou.) En lingvo ĉina, la tradicio konfuceisma plej ofte nomiĝis "Rú 儒" ("sciencula"). En dinastio Song kaj poste, Novkonfuceistoj mem sian penson nomis "vojlernado" (dàoxué道學) aŭ "principlernado" (lǐxué理學).

Kelkaj el la plej elstaraj konfuceismaj filozofoj (post Konfuceo mem)

• Menceo
• Zhu Xi: Novkonfuceismo el la Dinastio Song

En la ĉina kulturo, la devizo laŭ la vortoj de Konfuceo 博文約禮 bó wén yuē lǐ, signifante "Per lernado kaj modereco al virto", estis longtempe rigardita kiel ĉefa precepto de lia instruo. Tiu devizo estas ankaŭ uzata kiel la moto de la Ĉina Universitato de Honkongo.

Filozofio

Kvankam Konfuceismo ofte estas sekvita en religia maniero fare de la ĉinoj, argumentoj daŭras ĉu ĝi estas vera religio. Konfuceismo diskutas elementojn de la postvivo kaj rigardas koncerne Ĉielon, sed ĝi estas relative senrilata kun kelkaj spiritaj aferoj ofte pripensitaj esencaj al religia penso, kiel ekzemple la naturo de animoj. Tamen, Konfuceo laŭdire kredis je astrologia diraĵo: "Ĉielo sendas malsupren siajn bonajn aŭ malbonajn simbolojn kaj saĝulleĝon sekve".

En la Analektoj, Konfuceo prezentas sin kiel "dissendilon kiu inventis nenion". Li emfazas la gravecon de studo, kaj estas la ĉina karaktro por studo (學) kiu malfermas la tekston. Por provi konstrui sisteman aŭ precizan teorion, li volis, ke siaj disĉiploj majstri kaj internigi la malnovajn klasikaĵojn, tiel ke ilia profunda penso kaj ĝisfunda studo ebligu al ili rilatigi la moralajn problemojn de la nuntempo al pasintaj politikaj okazaĵoj (kiel registrite en la Analektoj) aŭ al pasintaj esprimoj de la sentoj de malnobeloj kaj la reflektadoj de nobeluloj (kiel en la poemoj de la Libro de Odoj).

Etiko

Unu el la plej profundaj instruoj de Konfuceo eble estis la supereco de persona ekzempligo super eksplicitaj reguloj de konduto. Lia morala instruo emfazis mem-kultivadon, kopiadon de moralaj ekzemploj, kaj la akiron de sperta juĝo prefere ol scio pri reguloj. Konfucea etiko povas esti konsiderata speco de virt-etiko. Lia instruo malofte dependas de argumentita argumento kaj etikaj idealoj kaj metodoj estas peritaj pli nerekte, tra aludo, fi-aludo, kaj eĉ taŭtologio. Lia instruo postulas ekzamenon kaj kuntekston por esti komprenita. Ideala ekzemplo estas trovita en tiu fama anekdoto:

{en ĉina 廄焚。子退朝，曰：“傷人乎？” 不問馬。}

Kiam la staloj forbruliĝis, revenante el juĝejo Konfuceo diris, "Ĉu iu vundiĝis?" Li ne demandis pri la ĉevaloj.

Analektoj X.11 (tr. Arthur Waley), 10–13 (tr. James Legge), aŭ X-17 (tr. D.C. Lau)

Per ne demandi pri la ĉevaloj, Konfuceo montras, ke la saĝulo aprezas homojn super posedaĵo; legantoj estas gviditaj pensi ĉu ilia respondo sekvus tiun de Konfuceo kaj okupiĝi pri mem-plibonigo. Konfuceo, kiel ekzemplero de homa plejboneco, funkcias kiel la finfina modelo, prefere ol diaĵo aŭ universale vera aro de abstraktaj principoj. Pro tiuj kialoj, laŭ multaj komentistoj, la instruo de Konfuceo povas esti konsideritaj ĉina ekzemplo de humanismo.

Unu el liaj instruoj estis variaĵo de la Ora Regulo foje nomita la "Arĝenta Regulo" pro ĝia negativa formo:

{en ĉina 己所不欲，勿施於人。}

"Kion vi ne deziras por vi mem, ne faru al aliuloj."

{en ĉina 子貢問曰：“有一言而可以終身行之者乎”？子曰：“其恕乎！己所不欲、勿施於人。”}

Zi Gong [disĉiplo] demandis: "Ĉu ekzistas iu vorto kiu povus gvidi homon dumvive?"

La majstro respondis: "Kiel pri "reciprokeco"! Neniam trudu al aliuloj tion, kion vi ne elektus por vi mem."

Analektoj XV.24, tr. David Hinton

Ofte preteratentitaj en konfucea etiko estas la virtoj al la memo: sincereco kaj la kultivado de scio. Virta ago direkte al aliaj komenciĝas per virta kaj sincera penso, kiu komenciĝas per scio. Virta emo sen scio estas sentema al korupto kaj virta ago sen sincereco ne estas vera justeco. Kultivi scion kaj sincerecon ankaŭ estas grava pro onia propraĵo; la pli bona persono amas lernadon por la konsidero de lernado kaj justeco por la konsidero de justeco.

Portreto de Konfuceo fare de Vu Daozi. Dinastio Tang.

La konfucea teorio de etiko kiel ekzempligite en Lǐ (禮) estas bazita sur tri gravaj ĉefaj aspektoj de vivo: ceremonioj asociitaj kun ofero al prapatroj kaj diaĵoj de diversaj tipoj, sociaj kaj politikaj institucioj, kaj la kondutetiko de ĉiutaga konduto. Estas kredite de iuj, ke ĝi originis el la ĉielo, sed Konfuceo substrekis la evoluon de Lǐ tra la agoj de gvidantoj en homa historio. Liaj diskutoj pri Lǐ ŝajnas redifini la esprimon por rilati al ĉiuj agoj faritaj fare de persono por konstrui la idealan socion, prefere ol tiuj simple konformiĝantaj al kanonaj normoj de ceremonio.

En la frua konfucea tradicio, Lǐ faris la bonordan aĵon en la bonorda tempo, balanciĝante inter konservaj ekzistantaj normoj por eternigi etikan socian fonon, kaj malobservi ilin por plenumi etikon. Trejni en la Lǐ de pasintaj saĝuloj kultivatas en homvirtoj kiuj inkludas etikan juĝon pri kiam Lǐ devas esti adaptita en lumo de situaciaj kuntekstoj.

En Konfuceismo, la koncepto de Lio estas proksime rilatita al yì (義), kiu estas bazita sur la ideo de reciprokeco. Yì povas esti tradukita kiel justeco aŭ di-akceptado, kvankam ĝi povas simple signifi tion kio estas etike plej bona farendaĵo en difinita kunteksto. La esprimo kontrastas al ago farita el memprofito. Traktante onian propran memprofiton estas ne nepre malbona, oni estus pli bona, pli justa persono se onia vivo estus bazita sur sekvado de vojo dizajnita por plifortigi la pli grandan agon. Tiel rezulto de yì faras la justan aĵon pro la justa kialo.

Ekzakte kiel ago laŭ Lǐ devus esti adaptita por harmonii kun la aspiro de adherado al yì, tiel ke yì estas ligita al la kernvaloro de rén (仁). Rén konsistas el 5 bazaj virtoj: graveco, malavareco, sincereco, diligento kaj bonvolemo. Rén estas la virto da perfekta plenumado de oniaj respondecaj kampoj direkte al aliaj, plejofte tradukitaj kiel "bonvolemo" aŭ "humaneco"; tradukisto Arthur Waley nomas ĝin "Boneco" (kun majuskla B), kaj aliaj tradukoj kiuj estis prezentitaj inkludas "aŭtoritatecon" kaj "altruismon." La morala sistemo de Konfuceo estis bazita sur empatio kaj kompreno al aliaj, prefere ol die preskribitaj reguloj. Evoluigi oniajn spontaneajn respondojn de rén tiel ke tiuj povis gvidi agon intuicie estis eĉ pli bonaj ol porvivaĵo de la reguloj de yì. Konfuceo asertas, ke virto estas rimedo inter ekstremaĵoj. Ekzemple, la konvene malavara persono donas la ĝustan kvanton - ne tro multe kaj ne ankaŭ malmulton.

Politiko

Konfuceo.

La politika penso de Konfuceo estas bazita sur lia etika penso. Li argumentas ke la plej bona registaro estas unu kun reguloj tra "ritoj" (lǐ) kaj la natura moraleco de homoj, prefere ol per uzadoj de subaĉeto kaj devigo. Li klarigis ke tio estas unu el la plej gravaj analektoj: "Se homoj estus gviditaj per leĝoj, kaj homogenecon serĉus ricevi ili per punoj, ili provos eviti la punon, sen havi neniun hontosenton. Se ili estas kondukitaj per virto, kaj homogenecon serĉus ricevi ili per la reguloj de dececo, ili havos la senson de la honto, kaj krome iĝos bonaj." (Tradukite fare de James Legge) en la Grandan Lernadon (大學). Tiu "hontosento" estas internigo de devo, kie la puno antaŭas la malbonan agon, anstataŭe de sekvado de ĝi en la formo de leĝoj kiel en Leĝismo.

Konfuceo rigardis nostalgie sur pli fruaj tagoj, kaj instigis la ĉinojn, precipe tiujn kun politikaj rajtigoj, formi sin laŭ pli fruaj ekzemploj. Dum dividado, kaoso, kaj senfinaj militoj inter feŭdaj ŝtatoj, li volis reestigi la Mandaton de Ĉielo (天命) kiu povis unuigi la "mondon" (天下, "ĉio sub ĉielo") kaj havigi pacon kaj prosperon al la homoj. Ĉar lia vizio de personaj kaj sociaj perfektecoj estis enkadrigita kiel reanimado de la ordigita socio de pli fruaj tempoj, Konfuceo ofte estas konsiderita granda propagandanto de konservativismo, sed pli proksimiga rigardo al kion li ofte proponas montras ke li kutimis (kaj eble tordis) preter institucioj kaj ritoj peti novan politikan tagordon propran: reanimado de unuigita regna ŝtato, kies regantoj sukcesus funkciigi surbaze de siaj moralaj meritoj anstataŭe de genlinio. Tiuj estus regantoj dediĉitaj al iliaj homoj, strebante al persona kaj socia perfekteco, kaj tia reganto disvastigus siajn proprajn virtojn al la homoj anstataŭe de trudado de bonorda konduto per leĝoj kaj reguloj.

Dum li apogis la ideon de registaro reganta de virta reĝo, liaj ideoj enhavis kelkajn elementojn por limigi la potencon de regantoj. Li argumentis por harmoniigado de lingvo kun vero, kaj honesteco gravegis. Eĉ en mimiko, vero ĉiam devas esti reprezentita. Konfuceo kredis tion se reganto devis gvidi ĝuste, per ago, kiu estus rigardita kiel nenecesa en tio ke aliaj sekvos la bonordajn agojn de ilia reganto. En diskutado de la rilato inter reganto kaj lia subjekto (aŭ patro kaj lia filo), li substrekis la bezonon doni konvenan respekton al ĉefoj. Tio postulis ke la subuloj devas doni konsilojn al siaj ĉefoj se la ĉefoj estu konsideritaj kiel prenantaj la procedmanieron kiu estus malĝusta. Konfuceo kredis je regado de ekzemplo, ĉu oni gvidas ĝuste, ordoj estas nenecesaj kaj senutilaj.

Sekvantoj de Konfuceo

Zengzi (dekstre) surgenue antaŭ Konfuceo (centre), priskribita en pentraĵo de Ilustraĵoj el la Klasiko de Fila Pieco, dinastio Song.

Ekzistas ne multo konata pri la disĉiploj de Konfuceo kaj malpli ol duono de ili havis siajn familiajn nomojn registritaj en la Zuo Zhuan. La Analektoj de Konfuceo registras 22 nomojn kiuj estas la plejverŝajnaj disĉiploj de Konfuceo, dum pri Menceo ĝi registras 24 nomojn, kvankam estas sufiĉe certe ke ekzistas multaj pli da disĉiploj kies nomoj ne estis registritaj. La plej multaj el la disĉiploj de Konfuceo estis de la Lu-ŝtato, dum aliaj estis de najbaraj ŝtatoj. Ekzemple, Zigong estis de la Ŭej-ŝtato kaj Sima Niu estis de la Song ŝtato. La preferata disĉiplo de Konfuceo estis Ĝan Hui, plej verŝajne unu el la plej malriĉaj el ili ĉiuj. Sima Niu, kontraste al Ĝan Hui, estis de hereda nobelgento de la Song-ŝtato. Sub la instruado de Konfuceo, la disĉiploj iĝis bon-erudiciaj en la principoj kaj metodoj de registaro. Li ofte okupiĝis pri diskutado kaj debato kun siaj studentoj kaj donis altan gravecon al iliaj studoj en historio, poezio, kaj ritaro. Konfuceo rekomendis lojalecon al principo prefere ol al individuo en kiu reformo estis atingota per persvado prefere ol perforto. Eĉ se Konfuceo kondamnis ilin pro iliaj praktikoj, la aristokrataro estis verŝajne altirita al la ideo de havado de fidindaj oficialuloj kiuj estis volitaj en moralo kiam la cirkonstancoj de la tempo igis ĝin dezirinda. Fakte, la disĉiplo Zilu eĉ mortis defendante sian reganton en Ŭej.

Jango Hu, kiu estis subulo de la Ji-familio, dominis la Lu-registaron de 505 ĝis 502 kaj eĉ provis puĉon, kiu mallarĝe malsukcesis. Kiel verŝajna sekvo, okazis ke la unuaj disĉiploj de Konfuceo estis nomumitaj al registarpozicioj. Malmultaj el la disĉiploj de Konfuceo daŭriĝis por ekhavi oficialajn poziciojn de iu graveco, kelkaj el kiuj estis aranĝitaj fare de Konfuceo. Antaŭ ol Konfuceo estis 50 jaraĝa, la Ji-familio plifirmigis sian potencon en la Lu-ŝtato super la verdikta duka domo. Eĉ se la Ji-familio havis praktikojn kiujn Konfuceo disputis kaj malaprobis, ili tamen donis al la disĉiploj de Konfuceo multajn ŝancojn por dungado. Konfuceo daŭre memorigis siajn disĉiplojn por resti fidela al iliaj principoj kaj rezignis pro tio kion ili ne faris, estante malkaŝe kritikataj de la Ji-familio.

Instruado

Konfuceo sidanta, date de 1535. Ligno kun kristalaj okuloj. 78 cm alte. Aŝikaga Gakko, Japanio.

La instruado de Konfuceo poste estis igita kompleksa regularo kaj praktikaro fare de liaj multaj disĉiploj kaj anoj, kiuj organizis lian instruon en la Analektoj. La disĉiploj kaj lia nura nepo de Konfuceo, Zisi, daŭrigis lian filozofian lernadon post lia morto. Tiuj klopodoj disvastigis konfuceajn idealojn al studentoj kiuj tiam iĝis oficialaj en multaj el la ŝtataj tribunaloj en Ĉinio, tiel donante al Konfuceismo la unuan larĝ-skalan teston de ĝia dogmo.

Du el la plej famaj pli postaj sekvantoj de Konfuceo emfazis radikale malsamajn aspektojn de lia instruo. En la jarcentoj post lia morto, Menceo (孟子) kaj Xun Zi (荀子) ambaŭ kunmetis gravan instruon pliprofundigantan laŭ malsamaj manieroj la fundamentajn ideojn asociitajn kun Konfuceo. Menceo (4-a jarcento a.K.) menciis la denaskan bonecon en homoj kiel fonto de la etikaj intuicioj kiuj gvidas homojn direkte al rén, yì, kaj lǐ, dum Xun Zi (3a jarcento a.K.) substrekis la realismajn kaj materiismajn aspektojn de konfucea pensaro, emfazante, ke moraleco estis enstampita en socio tra tradicio kaj en individuoj tra trejnado. En tempo, iliaj skribaĵoj, kune kun la Analektoj kaj aliaj kernaj tekstoj konsistigis la filozofian korpuson de Konfuceismo.

Tiu harmoniigo en konfucea pensaro estis paralela al la evoluo de Leĝismo, kiu vidis filan obeemon kiel memprofito kaj ne utila ilo por reganto por krei efikan ŝtaton. Malkonsento inter tiuj du politikaj filozofioj venis al kapo en 223 a.K. kiam la Qin-ŝtato konkeris ĉion el Ĉinio. Li Ssu, Ĉefministro de la Qin-dinastio konvinkis Ying Zheng prirezigni la rekomendon de la konfucea aljuĝado de feŭdoj simila al la Dinastio Zhou antaŭ li vidis kiel kontraŭe al la leĝisma ideo de alcentrigado de la ŝtato ĉirkaŭ la reganto. Kiam la konfuceaj konsultistoj premis sian punkton, Li Su havis multajn konfuceajn akademiulojn mortigitaj kaj iliaj libroj bruligitaj - konsiderita enorma bato al la filozofio kaj ĉina studentaro.

Sub la sukcedado de Han-dinastio kaj Dinastio Tang, konfuceaj ideoj akiris eĉ pli ĝeneraligitan eminentecon. Sub Wudi, la verkoj de Konfuceo fariĝis la oficiala imperia filozofio kaj necesaj legaĵoj por ŝtatservaj ekzamenoj en 140 a.K., kio estis daŭrigita preskaŭ nerompite ĝis la fino de la 19-a jarcento. Ĉar Moismo perdis subtenon je la tempo de la Han, la ĉefaj filozofiaj defiantoj estis Leĝismaj, kiuj konfucean pensaron iom absorbis, la sekvantoj de la instruaro de Lao-tzu, kies fokuso en pli mistikaj ideoj konservis ĝin de rekta konflikto kun Konfuceismo, kaj la nova budhisma religio, kiu akiris akcepton dum la epokoj de la Suda kaj Norda Dinastioj. Sur kaj konfuceaj ideoj kaj konfuce-edukitaj oficialuloj enestis fiditaj la Dinastio Ming kaj eĉ la Juano-Dinastio, kvankam Kublai Ĥano malfidis transdoni provincan kontrolon.

Tombo de Konfuceo en Kong Lin, Cjujfu, Ŝandongo.

Dum la Dinastio Song, la akademiulo Zhu Xi (1130-1200) aldonis ideojn de Taoismo kaj Budhismo en Konfuceismon. En sia vivo, Zhu Xi estis plejparte ignorita, sed ne longe post lia morto liaj ideoj iĝis la nova ortodoksa opinio pri kio konfuceaj tekstoj fakte signifas. Modernaj historiistoj rigardas Zhu Xi kiel kreinto de io sufiĉe malsama, nomigita nov-konfuceismo. Nov-Konfuceismo prosperis en Ĉinio, Japanio, Koreio kaj Vjetnamio ĝis la 19-a jarcento.

La verkoj de Konfuceo estis tradukitaj en eŭropajn lingvojn tra la perado de jezuitaj akademiuloj postenigitaj en Ĉinio. Matteo Ricci komencis raporti pri la pensaroj de Konfuceo, kaj patro Prospero Intorcetta publikigis la vivon kaj verkojn de Konfuceo en la latinan en 1687. Supozeble ke tiaj verkoj havis konsiderindan influon sur eŭropaj pensuloj de la periodo, precipe inter la diistoj kaj aliaj filozofiaj grupoj de la klerismo kiuj estis interesitaj per la integriĝo de la sistemo de moraleco de Konfuceo en okcidentan civilizon.

En la moderna epoko konfuceaj movadoj, kiaj ekzemple Nova Konfuceismo, daŭre ekzistas sed dum la Kultura Revolucio, Konfuceismo estis ofte atakita fare de gvidaj figuroj en la Komunista Partio de Ĉinio. Tio estis parte daŭrigo de la kondamnoj de Konfuceismo fare de intelektuloj kaj aktivuloj en la komenco de la 20-a jarcento kiel kialo de la ŝovinisma fermiteco kaj rifuzo de la Qing-dinastio modernigi kio kaŭzis la tragediojn kiujn suferis Ĉinio en la 19-a jarcento.

La verkoj de Konfuceo estas studitaj fare de akademiuloj en multaj aliaj aziaj landoj, precipe tiuj en la ĉina kultura sfero, kiel ekzemple Koreio, Japanio kaj Vjetnamio. Multaj el tiuj landoj daŭre okazigas la tradician monumentajn ceremonion ĉiun jaron.

La Ahmadisma Islama Komunumo kredas, ke Konfuceo estis Dia Profeto, kiel estis Laozio kaj aliaj eminentaj ĉinaj gravuloj.

En modernaj tempoj, la asteroido 7853 Konfuceo estis nomita laŭ la ĉina pensulo.

Novkonfuceisma movado

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Novkonfuceismo.

Tradicia pentraĵoj de «La vinagrotrinkantoj» (配图古诗精选, ĉirkaŭ 1880).

La konfuceistoj de la Dinastio Song (960-1279) kutime studis la klasikajn verkojn de sia kredaro, sed ili estis familiarigitaj ankaŭ kun la instruoj de budhismo. La budhisma pensaro havigis multajn mirendajn aspektojn, kiuj inkludis ideojn pri la naturo de la animo kaj pri la rilato inter individuo kaj mondo, ideoj ankoraŭ neesploritaj de la konfuceismo. La konfuceistoj de la dinastio Song nutris sin grandmezure de la budhisma pensaro same kiel de siaj propraj tradicioj, kio rezultis en la novkonfuceismo.

La Kvar Libroj kaj Kvin Klasikaĵoj (en ĉina: 四書五經; en pinjino: Sìshū Wǔjīng) estas aŭtoritataj kaj gravaj libroj asociaj kun Konfuceismo, verkitaj antaŭ 300 a.n.e. Tradicie oni kredis, ke ili estis verkitaj, eldonitaj aŭ komentitaj de Konfuceo aŭ de unu el liaj lernantoj. Starte en la Dinastio Han, ili iĝis la kerno de la ĉinaj klasikaĵoj pri kiuj studentoj estis ekzamenitaj en la sistemo por enposteniĝi en la kortego de la Ĉina Imperio. La Kvar Libroj (四書; Sìshū) estas ĉinaj klasikaj tekstoj kiuj bildigis la kernan valoron kaj kredosistemojn de Konfuceismo. Ili estis elektitaj de la intelektulo Zhu Xi en la dinastio Song por esti utilaj kiel ĝenerala enkonduko al la konfucea pensaro, kaj ili estis, jam en la dinastio Ming kaj en la dinastio Qing, fariĝintaj la kerno de la oficiala studobjektaro por la ekzamenoj por la civila servo.

Moderna novkonfuceisma movado

Malfrue en la dinastio Qing, Konfuceismo perdis intelektulan favoron ĉar ŝajne ofertis neniun helpon kontraŭ okcidentaj landoj.

Longe antaŭ la komunista revolucio, Konfuceismo komencis malaperi de la penso de ĉinaj intelektuloj. Estis nur pliposte, kiam ĉina kultura naciismo rekreskis, ke iuj kultur-elitoj revaloris Konfuceismon. La unuaj estis filozofa grupeto en Hongkongo kiu estis ignorita tiame sed tamen poste famiĝis kiel la Modernaj Novkonfuceistoj (ĉine xiandai xin rujia 現代新儒家). En tiu movado elstaras Zhang Junmai, Xu Fuguan, Tang Junyi, kaj Mou Zongsan. Per iliaj studentoj, la movado Moderna Novkonfuceismo plifortiĝis en fakultatoj de filozofio kaj literaturo en Tajvano kaj Hongkongo, komencante de la 1980-aj jaroj. Malpliposte, ĝi gajnis favoron de la registaroj de Singapuro kaj de kontinenta Ĉinio, plejparte per laboro de Harvarda profesoro Tu Wei-ming.

Nuntempe, la ĉina registaro aktive disvastigas ĝin ne nur en Ĉinio kiel anstataŭan ŝtatan ideologion, sed ankaŭ en fremdaj landoj per la ŝtatsubvenciita Konfucea Instituto kiel instrumenton de "mola potenco" (ruan quanli 軟權力) kaj kultura influo.

Kritikaro kaj kontraŭantoj

Leĝismo (Ĉine 法家 pinyin fǎjiā) estas ĉina filozofia skolo opozicianta al Konfuceismo. Ĝiaj ĉefaj reprezentantoj estis Ŝang Ĝang, Han Fei kaj Ksun Kuang, inter la 5-a kaj la 3-a jarcentoj a.K. Iliaj filozofiaj teorioj reprezentis la interesojn de la terposedantoj. Ili havis materiismajn mondokoncepton, kio estis spegulita en la esprimo: "La homo venkas la ĉielon (tian)", per kio ĝi opoziciis klare al Konfuceismo.

Pri virinoj

Memoraĵo pri ĉasteco aŭ morala integreco.

Konfuceismo "ege difinus la ĉeftendencan diskurson pri seksaj roloj en Ĉinio el la dinastio Han antaŭen." La seksaj roloj preskribitaj en la regularo de la "Tri obeoj kaj la kvar virtoj" iĝis anguloŝtona de la koncepto de familio, kaj tiele, de la socia stabileco. Starte el la Han periodo, Konfuceanoj ekinstruis, ke oni supozas, ke virta virino devas sekvi la masklojn de sia familio: nome la patron antaŭ sia edziniĝo, la edzon post sia edziniĝo, kaj siajn filojn post sia vidviniĝo. En postaj dinastioj, oni metis pli da emfazo sur la virto de ĉasteco. La Song-dinastia konfuceano Ĉeng Ĝi asertis, ke: "Ĝismorte malsategi estas malgranda afero, sed perdi la propran ĉastecon estas malgranda afero." Ĉastaj vidvinoj estis adorindaj kaj tio restis dum la periodoj de la Ming kaj Qing dinastioj. Tiu "kulto al ĉasteco" fakte kondamnis multajn vidvinojn al malriĉeco kaj soleco metante socian malhonoron al reedziniĝo.

Dum jaroj, multaj modernaj fakuloj konsideris konfuceismon kiel seksisma, patriarkeca ideologio, kiu fakte estis historie ege damaĝa por la ĉinaj virinoj. Oni argumentis ankaŭ fare de kelkaj kaj ĉinaj kaj okcidentaj verkistoj, ke la apero de nov-konfuceismo dum la dinastio Song estis kio kondukis al malpliigo de la statuso de virinoj. Kelkaj kritikistoj akuzis la elstaran fakulon de la dinastio Song kaj novkonfuceisma mem Zhu Xi kiel kredanto en la malsupereco de virinoj kaj en la ideo ke kaj viroj kaj virinoj devas esti tenitaj strikte separataj, dum ankaŭ Sima Guang kredis, ke virinoj devas resti interne de la hejmo kaj ne interveni en la aferoj de viroj en la ekstera mondo. Finfine, fakuloj diskutadis la sintenojn al virinoj en la konfuceaj tekstoj kiel la Analektoj. En tre multe diskutita fragmento, virinoj estas grupigitaj kune kun xiaoren (小人, laŭvorte "malgranduloj", en la signifo de personoj de malalta statuso aŭ malalta moralo) kaj priskribitaj kiel malfacile kultiveblaj aŭ trakteblaj. Multaj tradiciaj komentistoj kaj modernaj fakuloj debatis pro la preciza signifo de la fragmento, kaj ĉu Konfuceo mem referencis al ĉiuj virinoj aŭ nur al kelkaj grupoj de virinoj.

Ban Ĵao priskribita en Vuŝuang Pu (無雙譜, prefaco de 1690) fare de Jin Guliang. Ban Ĵao, jam fine de la 1a jarcento, ankoraŭ ene de la konfucea tradicio de hegemonio de viro, jam agnoskis la gravon de edukado kaj klereco kiel profito por la statuso de virinoj.

Postaj analizoj sugestas, tamen, ke la loko de virinoj en la konfuceisma socio eble estas pli kompleksa. Dum la epoko de la dinastio Han, la influa konfucea teksto Avertoj al virinoj (Nüjie), estis verkita de la fakulino Ban Ĵao (45–114) por instrui siajn filinojn kiel esti taŭgaj konfuceismaj edzinoj kaj patrinoj, tio estas, esti silentemaj, laboremaj kaj obeemaj. Ŝi substrekis la komplementecon kaj egalecan gravon de la roloj de la masklo kaj de la ino kongrue kun la teorio de Jino kaj Jango, sed ŝi klare akceptas la dominadon fare de la masklo. Tamen, ŝi atribuas al la edukado kaj klereco tre gravan povon por virinoj. En postaj dinastioj, nombraj virinoj profitis avantaĝon de la konfuceisma agnosko de edukado por iĝi sendependa en pensaro.

Joseph A. Adler indikis, ke "Novkonfuceismaj verkoj ne necese montras ĉu la hegemoniajn sociajn praktikojn aŭ la proprajn sintenojn kaj praktikojn de la fakuloj rilate al la nuntempaj virinoj." Matthew Sommers indikis, ke la registaro de la dinastio Qing ekkomprenis la utopian naturecon de la devigo al la "kulto al ĉasteco" kaj ekpermesis praktikojn kiel la rajto de vidvino al reedziniĝo. Krome, kelkaj konfuceaj tekstoj kiel la Ĉunkiu Fanlu 春秋繁露 havas paragrafojn kiuj sugestas pli egaleman rilaton inter edzo kaj edzino. Pli ĵuse, kelkaj fakuloj eĉ ekstudis la eblon konstrui "konfucean feminismon".

.

.

.

Literaturo

• Bonevac, Daniel; Phillips, Stephen (2009). Introduction to world philosophy. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-515231-9.
• Chin, Ann-ping (2007). The authentic Confucius: A life of thought and politics. New York: Scribner. ISBN 978-0-7432-4618-7.
• Craig, Edward (1998), Routledge Encyclopedia of Philosophy, Volume 7, Taylor & Francis, ISBN 978-0-415-07310-3
• Creel, Herrlee Glessner (1949). Confucius: The man and the myth. New York: John Day Company.
• Creel, Herrlee G. Confucius and the Chinese Way. Represaĵo. New York: Harper Torchbooks. (Origine publikigita sub la titolo Confucius, the Man and the Myth.)
• Dubs, Homer H. (1946). "The political career of Confucius". Journal of the American Oriental Society 66 (4). JSTOR 596405.
• Elman, Benjamin A. (2005), On their own terms: science in China, 1550–1900, Harvard University Press, ISBN 978-0-674-01685-9
• Fingarette, Herbert. Confucius: The Secular as Sacred, ISBN 1-57766-010-2.
• Gunn, Geoffrey C. (2003), First globalization: the Eurasian exchange, 1500 to 1800, Rowman & Littlefield, ISBN 978-0-7425-2662-4
• Haynes, Jeffrey (2008), Routledge handbook of religion and politics, Taylor & Francis, ISBN 978-0-415-41455-5
• Hobson, John M. (2004). The Eastern origins of Western civilisation (Represita eld.). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-54724-5.
• Ivanhoe, Philip J. Confucian Moral Self Cultivation. 2a rev. eld., Indianapolis: Hackett Publishing.
• Kong, Demao; Ke, Lan; Roberts, Rosemary (1988). The house of Confucius (Tradukita eld.). London: Hodder & Stoughton. ISBN 978-0-340-41279-4.
• Littlejohn, Ronnie (2010), Confucianism: An Introduction, I. B. Tauris, ISBN 1-84885-174-X* Nivison, David S. The Ways of Confucianism. Chicago: Open Court Press.
• Parker, John (1977). Windows into China: The Jesuits and their books, 1580–1730. Boston: Trustees of the Public Library of the City of Boston. ISBN 0-89073-050-4.
• Phan, Peter C. (2012). "Catholicism and Confucianism: An intercultural and interreligious dialogue". Catholicism and interreligious dialogue. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-982787-9.
• Qingsong Shen, Kwong-loi Shun. Confucian Ethics in Retrospect and Prospect. Council for Research in Values & Philosophy, 2007. ISBN 1-56518-245-6
• Rainey, Lee Dian (2010). Confucius & Confucianism: The essentials. Oxford: Wiley-Blackwell. ISBN 978-1-4051-8841-8.
• Riegel, Jeffrey K. (1986). "Poetry and the legend of Confucius's exile". Journal of the American Oriental Society 106 (1). JSTOR 602359.
• Sinaiko, Herman L. (1998), Reclaiming the canon: essays on philosophy, poetry, and history, Yale University Press, ISBN 978-0-300-06529-9
• Xinzhong Yao (2000) An Introduction to Confucianism. Cambridge: Cambridge University Press.
• Yang, C. K. (1961; rpr. 1971), Religion in Chinese society: a study of contemporary social functions of religion and some of their historical factors, University of California Press, ISBN 978-0-88133-621-4
• Yao, Xinzhong (1997). Confucianism and Christianity: A Comparative Study of Jen and Agape. Brighton: Sussex Academic Press. ISBN 1-898723-76-1.
• Yao, Xinzhong (2000). An Introduction to Confucianism. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-64430-5.

En Esperanto

Verkoj en Esperanto:

• l. La vortoj de Konfucio, 1-a parto. t923, 95 p. Esenco de la Konfuceismo, kompilita de disĉiploj de tiu granda filozofo. La karakteriza koncizemo de l' originala stilo bone respegulita en la traduko.
• 2. Granda lernado kaj doktrino de mezeco 1932, 68 p. La du unuaj libroj de la Konfuciana Biblio, ĉefe konsiloj kaj instruoj precipe al la regantoj de l' popolo. La traduko atente sekvis la esprimmanierojn de l' klasika originalo tiel, ke ĝi estas bonvena legaĵo por la sciencaj studantoj, sed la stilo monotona kaj enua.
• 3. La libro-konstantaĵo de fila pieco. 1933, 50 p. Esenco de la praktika etiko de la Konfuceismo: instruoj pri la gefiliaj devoj. Peza stilo. - Ĉiuj tri verkoj tradukitaj el la ĉina klasika lingvo, la I-a de K. Ossaka, la 2-a kaj 3-a de K. Nohara. Laŭ MATUBA-K.

Eksteraj ligiloj

• angligo de la Konfucea Analektoj Arkivigite je 2004-06-17 per la retarkivo Wayback Machine
• angligo de la pensoj de Menceo Arkivigite je 2004-06-11 per la retarkivo Wayback Machine

Bildaro

• 
  儒教の始祖, Konfuceo.
• 
  Libro de la ritoj.
• 
  Konfuceisma altaro.
• 
  Konfucea bildo en Shaanxi muzeo de Xian.