Norvegiera

Norvegiera
norsk
Datu orokorrak
Lurralde eremua	Norvegia
Hiztunak	4,7 milioi
Rankinga	107
Ofizialtasuna	Norvegia
Araugilea	Språkrådet (Norvegieraren Kontseilua)
Hizkuntza sailkapena
giza hizkuntza indoeuropar hizkuntzak germaniar hizkuntzak ipar-germaniar hizkuntzak
Informazio filologikoa
Hizkuntza-tipologia	subjektu aditza objektua, V2 hizkuntza, nominatibo-akusatibo hizkuntza, hizkuntza azentuala, hizkuntza fusionatzailea, hizkuntza sintetikoa, adjective-noun (en) , azentua eta pitch accent (en)
Denbora gramatikalak	orainaldia, lehenaldia eta geroaldia
Genero gramatikalak	genero maskulinoa, genero femeninoa, genero neutroa eta genero komuna
Kasu gramatikalak	nominatiboa, akusatiboa, genitiboa eta datiboa
Alfabetoa	latindar alfabetoa
Hizkuntza kodeak
ISO 639-1	no
ISO 639-2	nor
ISO 639-3	nor
Ethnologue	nor
Glottolog	norw1258
Wikipedia	no
ASCL	1503
Linguist List	nor
IETF	no

Norvegiera (norsk) germaniar hizkuntza da, Norvegiako ofziala: mendebaleko eskandinaviarren azpitaldekoa da eta suedierarekin eta danierarekin antza handia du.

Bi idaztarau ditu: bokmål («liburu hizkuntza») eta nynorsk («norvegiera berria»). Norvegiarrek bi idaztarauak ikasten dituzte, baina praktikan % 85-90 inguruk lehenengoa erabiltzen du, batez ere hiriko inguruetan: 2000an testuen % 92 bokmålez argitaratu ziren.

Dialektoak

Bost multzo nagusi daude: iparraldeko norvegiera (nordnorsk), Trøndelagekoa (trøndersk), erdialdekoa (innlandsmål), mendebalekoa (vestnorsk) eta ekialdekoa (østnorsk).

Historia

Antzinako eskandinavieratik datoz egun Iparraldeko herrialde haietan egiten dituzten hizkuntzak. Bikingoek Europan zehar zabaldu zuten antzinako hizkuntza hura, baita Errusiaraino ere.

Danimarka eta Norvegiako Erresumako (1536-1814) garaian, daniera ofiziala zen. Hiri inguruetan eta klase altuetako jendearen artean, ohikoa zen danieraz hitz egitea, norvegierazko doinuaz eta bertako aldaerak erabiliz, bien arteko nahasketa eginik, alegia. Bi herrialdeak banatu zirenean, daniera-norvegiera eredu hori mintzaira ofizial moduan geratu zen eta apurka-apurka bilakatuz joan zen, bertako osagaiak hartuz. Hizkuntza eredu hartaz baliatuz, Henrik Ibsenek, norvegiar idazlerik emankorrenak eta ospetsuenak, XIX. mendeko bigarren erdialdean bere lanik ezagunenak argitaratu zituen.

XX. mendearen hasieran, idatzizko eredu propioa egiteko lan handia izan zen. Hastapenetan, daniera-norvegieraren ondorengoa riksmål izan zen, baina 1929tik aurrera eredu estandar ofiziala bokmål da. Garai hartan bertan, norvegierazko hiru idazlek Nobel Saria eskuratu zuten: Bjørnstjerne Bjørnsonek (1903), Knut Hamsunek (1920) eta Sigrid Undsetek (1928). 1933an, "Norsk rikskringkasting" (NRK) sortu zuten, irrati eta telebista konpainia publikoa.

1951an, Thor Heyerdahlen "Kon-Tiki"k hizkuntza horretan egindako film batek lehen aldiz irabazi zuen Oscar saria, dokumental onenaren kategorian.

Azkenik, Norvegieraren Kontseilua (Norsk språkråd) lanean jardun zen 1974tik 2005era. Urte hartan, Norvegiako Hizkuntzaren Kontseiluak ordezkatu zuen (Språkrådet).

Ikus, gainera

• Norvegierazko literatura

Kanpo estekak

• Norsk språkråd (Norvegierazko Kontseilua) (Norvegieraz [bokmål]), (Ingelesez), (Alemanez), (Errusieraz), (Gaztelaniaz), (Portugesez), (Frantsesez), (Nederlanderaz)
• Norvegiera-ingelesa hiztegia online

• Datuak: Q9043
• Multimedia: Norwegian language / Q9043

Hizkuntza honek bere Wikipedia du: Bisita ezazu.

Hizkuntza honek bere Wikipedia du: Bisita ezazu.