Gearóid Ó Cairealláin: Difríocht idir leaganacha
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
| (4 intermediate revisions by 2 users not shown) | |||
| Líne 1: | Líne 1: | ||
{{WD Bosca Sonraí Duine}} |
{{WD Bosca Sonraí Duine}} |
||
[[Íomhá:Cultúrlann McAdam Ó Fiaich.jpg|mion|[[Cultúrlann McAdam Ó Fiaich]] ]] |
|||
Iriseoir, drámadóir agus gníomhaí ar |
Iriseoir, drámadóir agus gníomhaí ar son na Gaeilge ba ea '''Gearóid Ó Cairealláin''' (1957 - [[20 Nollaig]] [[2024]]), a bhí ina Uachtarán ar [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]] idir 1995 agus 1998. Bhí ról claochlaitheach ag an gCaireallánach in athbheochan na teanga agus na [[Gaeloideachas (scolaíocht)|Gaelscolaíochta]] i m[[Béal Feirste]] sna 1980idí-2020idí agus thug sé dúshlán leanúnach an stáit i réimsí na gceart teanga agus an chomhionannais.<ref>{{Lua idirlín|url=https://cnag.ie/ga/nuacht/1908-gear%C3%B3id-%C3%B3-caireall%C3%A1in,-ceannr%C3%B3da%C3%AD-agus-m%C3%B3r-cheannaire-ghluaiseacht-na-gaeilge,-iar-uachtar%C3%A1n-ar-chonradh-na-gaeilge,-ar-shl%C3%AD-na-f%C3%ADrinne.html|teideal=Gearóid Ó Cairealláin, ceannródaí agus mór-cheannaire ghluaiseacht na Gaeilge, iar-Uachtarán ar Chonradh na Gaeilge, ar shlí na fírinne - Conradh na Gaeilge {{!}} Ar son phobal na Gaeilge|údar=Conradh na Gaeilge|dáta=21 Nollaig 2024|work=cnag.ie|dátarochtana=2024-12-21}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://x.com/NuachtRTE/status/1870576920464650688|teideal=Nuacht TG4|údar=x.com|dáta=22 Nollaig 2024}}</ref> |
||
== Saol == |
== Saol == |
||
D’fhreastail an Caireallánach ar Scoil Mhuire na mBráithre in Iarthar Bhéal Feirste; bhí traidisiún láidir Gaeilge sa scoil. Ansin chaith sé cúpla bliain ag staidéar |
D’fhreastail an Caireallánach ar Scoil Mhuire na mBráithre in Iarthar Bhéal Feirste; bhí traidisiún láidir Gaeilge sa scoil. Ansin chaith sé cúpla bliain ag staidéar sular éirigh sé as le dul ag obair in ospidéal. Ní raibh a chroí san obair chléireachais a bhí ar bun aige, áfach.<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=http://www.beo.ie/alt-gearoid-o-caireallain.aspx|teideal=Gearóid Ó Cairealláin|údar=Caoimhe Ní Laighin|dáta=Iúil 2007|language=ga-IE|work=Beo!|dátarochtana=2024-12-21}}</ref> |
||
Thosaigh sé a chur spéise sa |
Thosaigh sé a chur spéise sa scríbhneoireacht. Bhunaigh grúpa daoine (Gearóid Ó Cairealláin ina measc) an nuachtán Preas an Phobail sa bhliain 1981<ref>{{Lua idirlín|url=https://catalogue.nli.ie/Record/vtls000117513|teideal=Preas an phobail.|dáta=1981|language=Irish|work=catalogue.nli.ie|dátarochtana=2024-12-22}}</ref> agus an chéad nuachtán laethúil Gaeilge ''[[Lá (Nuachtán)|Lá]]'' in 1984. Bhí lámh cheannasach, cheannródaíoch aige i mbunú [[Raidió Fáilte]] (a fuair ceadúnas in 2006), [[Coláiste Feirste|Meánscoil (Coláiste) Feirste]] agus [[Cultúrlann McAdam Ó Fiaich]] i gcroílár na ceathrún Gaeltachta i mBéal Feirste. |
||
=== Dráma === |
=== Dráma === |
||
Bhunaigh an Caireallánach an |
Bhunaigh an Caireallánach an Compántas Amharclainne [[Aisling Ghéar]] agus an comhlacht teilifíse, Scannán Aisling Ghéar, chomh maith.<ref name=":0" /> Scríobh agus stiúir sé cláir faisnéise do TG4, ina measc, ''Siobhán'' (beathaisnéis an mhóraisteora, [[Siobhán Nic Cionnaith|Siobhán McKenna]]), ''Sos Cogaidh/ Ceasefire'' agus ''Olc an Ghaoth'', clár faoi [[New Orleans, Louisiana|New Orleans]] tar éis [[Tubaiste Katrina|thubaiste Katrina]]. |
||
Don amharclann, tá idir bhundrámaí, ''Úr Te Bruite'', ''In Ainm an Rí'', ''Cathal Buí'', agus aistriúcháin, ina measc, ''Ag Fanacht le Godot'', ''Damhsa ag Lughnasa'', ''Bailegangaire'' agus go leor eile scríofa aige. In 2014 scríobh an Caireallánach ''The Wheelchair Monologues'', seó aonair a léirigh sé féin faoina shaol tar éis |
Don amharclann, tá idir bhundrámaí, ''Úr Te Bruite'', ''In Ainm an Rí'', ''Cathal Buí'', agus aistriúcháin, ina measc, ''Ag Fanacht le Godot'', ''Damhsa ag Lughnasa'', ''Bailegangaire'' agus go leor eile scríofa aige. In 2014 scríobh an Caireallánach ''The Wheelchair Monologues'', seó aonair a léirigh sé féin faoina shaol tar éis do dhrochstróc é a bhualadh.<ref>{{Lua idirlín|url=https://portraidi.ie/ga/gearoid-o-caireallain/|teideal=Gearóid Ó Cairealláin|language=ga|work=Portráidí na Scríbhneoirí Gaeilge|dátarochtana=2024-12-22}}</ref> |
||
=== Pearsanta === |
=== Pearsanta === |
||
Bhuail stróc tromchúiseach an Caireallánach in 2006 agus bhí sé |
Bhuail stróc tromchúiseach an Caireallánach in 2006 agus bhí sé ag brath ar chathaoir rothaí ó shin. Bhí an baol ann i mí Iúil na bliana 2006 go gcaillfí Ó Cairealláin. Rinneadh damáiste tromchúiseach don taobh deas dá inchinn agus don taobh clé dá chorp. Léiriú ar dhiongbháilteacht, neart agus chrógacht an Chaireallánaigh ab ea an dul chun cinn a bhí déanta aige na blianta ina dhiaidh sin. D'eagraigh sé feachtas le cur ina luí ar thiománaithe tacsaí Bhéal Feirste gur chóir dóibh seirbhís níos fearr a chur ar fáil do dhaoine atá faoi mhíchumas.<ref name=":0" /> |
||
Bhí tinn ar feadh |
Bhí sé tinn ar feadh tamall gairid nuair a bhásaigh sé sa [[Royal Victoria Hospital]] ar an [[20 Nollaig]] [[2024]], agus in aois 67 bliain dó. Tá clú agus cáil bainte amach ag a mhac Naoise, nó [[Móglaí Bap]] mar is fearr aithne air, sa bhanna ceoil [[Kneecap]].<ref>{{Lua idirlín|url=https://podcasts.apple.com/ca/podcast/21-nollaig-2024-maigh-eo/id1525428808?i=1000681232024|teideal=Nuacht Mhall (Maigh Eo)|údar=Conradh na Gaeilge, Londain|dáta=21 Nollaig 2024|language=ga-IE|work=Apple Podcasts|dátarochtana=2024-12-21}}</ref> |
||
== Féach freisin == |
== Féach freisin == |
||
| Líne 32: | Líne 32: | ||
[[Catagóir:Daoine faoi mhíchumas]] |
[[Catagóir:Daoine faoi mhíchumas]] |
||
[[Catagóir:Drámadóirí Éireannacha]] |
[[Catagóir:Drámadóirí Éireannacha]] |
||
[[Catagóir:Kneecap]] |
|||
Leagan ó 11:22, 24 Nollaig 2024
| Beathaisnéis | |
|---|---|
| Breith | 1957 Béal Feirste, Northern Ireland  |
| Bás | 20 Nollaig 2024 66/67 bliana d'aois Béal Feirste, Northern Ireland |
| Teanga dhúchais | an Ghaeilge |
| Gníomhaíocht | |
| Gairm | iriseoir, gníomhaí teanga |
| Teangacha | An Ghaeilge agus Béarla |
Iriseoir, drámadóir agus gníomhaí ar son na Gaeilge ba ea Gearóid Ó Cairealláin (1957 - 20 Nollaig 2024), a bhí ina Uachtarán ar Chonradh na Gaeilge idir 1995 agus 1998. Bhí ról claochlaitheach ag an gCaireallánach in athbheochan na teanga agus na Gaelscolaíochta i mBéal Feirste sna 1980idí-2020idí agus thug sé dúshlán leanúnach an stáit i réimsí na gceart teanga agus an chomhionannais.[1][2]
Saol
D’fhreastail an Caireallánach ar Scoil Mhuire na mBráithre in Iarthar Bhéal Feirste; bhí traidisiún láidir Gaeilge sa scoil. Ansin chaith sé cúpla bliain ag staidéar sular éirigh sé as le dul ag obair in ospidéal. Ní raibh a chroí san obair chléireachais a bhí ar bun aige, áfach.[3]
Thosaigh sé a chur spéise sa scríbhneoireacht. Bhunaigh grúpa daoine (Gearóid Ó Cairealláin ina measc) an nuachtán Preas an Phobail sa bhliain 1981[4] agus an chéad nuachtán laethúil Gaeilge Lá in 1984. Bhí lámh cheannasach, cheannródaíoch aige i mbunú Raidió Fáilte (a fuair ceadúnas in 2006), Meánscoil (Coláiste) Feirste agus Cultúrlann McAdam Ó Fiaich i gcroílár na ceathrún Gaeltachta i mBéal Feirste.
Dráma
Bhunaigh an Caireallánach an Compántas Amharclainne Aisling Ghéar agus an comhlacht teilifíse, Scannán Aisling Ghéar, chomh maith.[3] Scríobh agus stiúir sé cláir faisnéise do TG4, ina measc, Siobhán (beathaisnéis an mhóraisteora, Siobhán McKenna), Sos Cogaidh/ Ceasefire agus Olc an Ghaoth, clár faoi New Orleans tar éis thubaiste Katrina.
Don amharclann, tá idir bhundrámaí, Úr Te Bruite, In Ainm an Rí, Cathal Buí, agus aistriúcháin, ina measc, Ag Fanacht le Godot, Damhsa ag Lughnasa, Bailegangaire agus go leor eile scríofa aige. In 2014 scríobh an Caireallánach The Wheelchair Monologues, seó aonair a léirigh sé féin faoina shaol tar éis do dhrochstróc é a bhualadh.[5]
Pearsanta
Bhuail stróc tromchúiseach an Caireallánach in 2006 agus bhí sé ag brath ar chathaoir rothaí ó shin. Bhí an baol ann i mí Iúil na bliana 2006 go gcaillfí Ó Cairealláin. Rinneadh damáiste tromchúiseach don taobh deas dá inchinn agus don taobh clé dá chorp. Léiriú ar dhiongbháilteacht, neart agus chrógacht an Chaireallánaigh ab ea an dul chun cinn a bhí déanta aige na blianta ina dhiaidh sin. D'eagraigh sé feachtas le cur ina luí ar thiománaithe tacsaí Bhéal Feirste gur chóir dóibh seirbhís níos fearr a chur ar fáil do dhaoine atá faoi mhíchumas.[3]
Bhí sé tinn ar feadh tamall gairid nuair a bhásaigh sé sa Royal Victoria Hospital ar an 20 Nollaig 2024, agus in aois 67 bliain dó. Tá clú agus cáil bainte amach ag a mhac Naoise, nó Móglaí Bap mar is fearr aithne air, sa bhanna ceoil Kneecap.[6]
Féach freisin
Tagairtí
- ↑ Conradh na Gaeilge (21 Nollaig 2024). "Gearóid Ó Cairealláin, ceannródaí agus mór-cheannaire ghluaiseacht na Gaeilge, iar-Uachtarán ar Chonradh na Gaeilge, ar shlí na fírinne - Conradh na Gaeilge | Ar son phobal na Gaeilge". cnag.ie. Dáta rochtana: 2024-12-21.
- ↑ x.com (22 Nollaig 2024). "Nuacht TG4".
- ↑ 3.0 3.1 3.2 Caoimhe Ní Laighin (Iúil 2007). "Gearóid Ó Cairealláin" (ga-IE). Beo!. Dáta rochtana: 2024-12-21.
- ↑ "Preas an phobail." (Irish). catalogue.nli.ie (1981). Dáta rochtana: 2024-12-22.
- ↑ "Gearóid Ó Cairealláin" (ga). Portráidí na Scríbhneoirí Gaeilge. Dáta rochtana: 2024-12-22.
- ↑ Conradh na Gaeilge, Londain (21 Nollaig 2024). "Nuacht Mhall (Maigh Eo)" (ga-IE). Apple Podcasts. Dáta rochtana: 2024-12-21.