Lingua akan

O akan é unha lingua, ou un conxunto de dialectos relacionados entre si, do grupo kwa que se fala en Ghana, foi a lingua do imperio Ashanti.

Akan
Falado en:	Ghana, Costa do Marfil (Abron), Benín (Tchumbuli)
Total de falantes:	11 millóns (2007) 1 050 000 (Segunda lingua en Ghana)
Posición:	78
Familia:	Atlántico-congolés  Kwa   Potou-tano    Tano     Tano central      Akan
Escrita:	Latino (alfabeto twi e fante)
Status oficial
Lingua oficial de:	Ningún. O goberno promociona a lingua en Ghana
Códigos de lingua
ISO 639-1:	ak
ISO 639-2:	aka
ISO 639-3:	ambos: fat — Fante twi — Twi
Mapa
Status
O akan está clasificado como "en estado seguro" polo Libro Vermello das Linguas Ameazadas da UNESCO

Distribución xeográfica

O fante fálase na costa ao oeste de Accra, o akuapem é a lingua dos montes ao norte de Accra e o asante fálase no oeste de Ghana.

Dialectos

Os dialectos literarios do akan son:

• Asante
• Fante
• Akuapem

Dialectos non literarios

• Agona
• Ahafo
• Akyem Bosome
• Asen
• Dankyira
• Kwawu

O abrong de Costa do Marfil podería incluírse entre os dialectos akan, pero carece de forma escrita e hai a tendencia a consideralo unha lingua independente. O asante e o akuapem forman o twi.

Usos sociais

As primeiras en dar forma escrita ao akan foron os europeos que se achegaron ás costas de Ghana, en 1673 fíxose un glosario de asante que se publicou en alemán e en 1764 realizouse unha gramática de asante que se publicou en danés, ou o dicionario Johann Gottlieb Christaller en akuapem de 1881.
Os primeiros misioneiros que se asentaron en Ghana escolleron o akuapem para publicaren gramáticas, dicionarios e literarura relixiosa, estas obras esparexéronse polo territorio asante, converténdose a escrita akuapem na utilizada no seu territorio ata os anos 1960 cando se desenvolveu a ortografía asante. Cada dialecto ten a súa propia forma escrita, aínda que o Bureau of Ghanian languages unificou as ortografías akan en 1981 pero non chegou a implementarse, de feito só se publicou un libro con esa ortografía, o libro de himnos Kristofoɔ Ndwom Nwoma. O akan é unha lingua promovida polo goberno ghanés, é a lingua de ensino nos primeiros tres niveis de ensino no seu territorio tradicional, ademais fóra del funciona como lingua vehicular e é materia de ensino en todo o país.
Hai publicacións periódicas, emisoras de radio, un programa semanal na televisión e unha certa literatura, sobre todo teatro e relatos tradicionais.

Véxase tamén

Outros artigos

• Wikipedia en akan

Ligazóns externas

• O akan no Ethnologue
• Bibliografía sobre o akan
• Curso básico de akan Arquivado 17 de xuño de 2021 en Wayback Machine.