Vereinegde Staote vaan Amerika
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
United States of America | |||
| |||
Basisgegaevens | |||
Officieel taal | gein, Ingels gebrukelek | ||
Huidsjtad | Washington D.C. | ||
Sjtaotsvörm | Rippebliek | ||
Sjtaotshoof | Donald Trump (sinds 2016) | ||
Vicepresident | Michael Pence | ||
[[{{{titelhoofregering1}}}]] | {{{naomhoofregering1}}} | ||
[[{{{titelhoofregering2}}}]] | {{{naomhoofregering2}}} | ||
[[{{{titelhoofregering3}}}]] | {{{naomhoofregering3}}} | ||
Religie | 46,5% Protestants 20,8% Katheliek 1,8% Heilige der Letste Daag 1,9% Joeds 0,9% Islamitisch 26,8% Euverig / atheist (2014) [1] | ||
Opperflaakde – % water |
9.631.419 km² 4,87% | ||
Inwoeners – Deechde: |
324.720.797 35/km² | ||
Biekómmende gegaeves | |||
Munteinheid | US Dollar (US$ )
| ||
Tiedzaone | UTC -5 tot -10 | ||
Nationale fiesdaag | 4 juli | ||
Vouksleed | The Star-Spangled Banner | ||
Web | Code | Tel. | .us | USA | +1 |
De Vereinegde State van Amerika of Vereinegde Staote vaan Amerika (aofgekort V.S., Ingels United States of America, aofgekort U.S.A., in de volksmoond Amerika) is e federatief rippebliek in Noord-Amerika. Nao bevolking en oppervlak is 't 't daarde laand, polletiek, ikkenomisch en militair is 't de mechtegste natie op Eerd. Ouch cultureel en wetensjappelek heet dit land hiel väöl in te bringe. Hoofstad is Washington D.C.; New York is evels väöl groeter. Aander belaankrieke stei zien Los Angeles, Miami, Pittsburg en San Francisco.
Bestuurleke indeiling
't Land oontlient ziene naom feitelek aon zien bestuurleke indeiling. 't Is opgedeild in 50 state, die 'ne wiedgoonde vörm vaan oonaofhenkelekheid höbbe. Zoe höbbe ze eige wètte, eige senate en Hoezer vaan Aofgevaardegde en eige Oppertribunale. Washington D.C. behuurt neet tot 'ne staot meh ligk in 't zoegenaompde District of Columbia. Wijer höbbe de VS nog inkel gebiede die boete de indeiling in staote valle.
De staote zien:
De VS beheerse ouch nog de volgende eilen, die boete de indeiling in staote valle:
Stei
Allewel d'r väöl plekke in de VS gein bevolking höbbe, gief 't 'nen hielen houp groete stei in dit land. Dit zien de hoonderd groetste stei in de VS, gebaseerd op 't inwoenertal vaan 1 juli 2006:
Stei in de VS | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
Raank | Stad | Inwoeneraontal | Staot | |||
1990 | 2000 | 1 juli 2006 | ||||
1. | New York | 7.322.564 | 8.008.278 | 8.214.426 | New York | |
2. | Los Angeles | 3.485.557 | 3.694.820 | 3.849.378 | Californië | |
3. | Chicago | 2.783.726 | 2.896.016 | 2.833.321 | Illinois | |
4. | Houston | 1.637.859 | 1.953.631 | 2.144.491 | Texas | |
5. | Phoenix | 984.310 | 1.321.045 | 1.512.986 | Arizona | |
6. | Philadelphia | 1.585.577 | 1.448.394 | 1.470.151 | Pennsylvania | |
7. | San Antonio | 959.295 | 1.144.646 | 1.296.682 | Texas | |
8. | San Diego | 1.110.623 | 1.223.400 | 1.256.951 | Californië | |
9. | Dallas | 1.007.618 | 1.188.580 | 1.232.940 | Texas | |
10. | San José | 782.224 | 894.943 | 929.936 | Californië | |
11. | Detroit | 1.027.974 | 951.270 | 871.121 | Michigan | |
12. | Jacksonville | 635.230 | 735.617 | 794.555 | Florida | |
13. | Indianapolis | 731.278 | 781.870 | 785.597 | Indiana | |
14. | San Francisco | 723.959 | 776.733 | 744.041 | Californië | |
15. | Columbus | 632.945 | 711.470 | 733.203 | Ohio | |
16. | Austin | 472.020 | 656.562 | 709.893 | Texas | |
17. | Memphis | 618.652 | 650.100 | 670.902 | Tennessee | |
18. | Fort Worth | 447.619 | 534.694 | 653.320 | Texas | |
19. | Baltimore | 736.014 | 651.154 | 631.366 | Maryland | |
20. | Charlotte | 419.539 | 540.828 | 630.478 | North Carolina | |
21. | El Paso | 515.342 | 563.662 | 609.415 | Texas | |
22. | Boston | 574.283 | 589.141 | 590.763 | Massachusetts | |
23. | Seattle | 516.259 | 563.374 | 582.454 | Washington | |
24. | Washington | 606.900 | 572.059 | 581.530 | Washington D.C. | |
25. | Milwaukee | 628.088 | 596.974 | 573.358 | Wisconsin | |
26. | Denver | 467.610 | 554.636 | 566.974 | Colorado | |
27. | Louisville | 494.429 | 516.743 | 554.496 | Kentucky | |
28. | Las Vegas | 258.204 | 478.434 | 552.539 | Nevada | |
29. | Nashville | 488.366 | 545.524 | 552.120 | Tennessee | |
30. | Oklahoma City | 444.724 | 506.132 | 537.734 | Oklahoma | |
31. | Portland | 463.634 | 529.121 | 537.081 | Oregon | |
32. | Tucson | 411.480 | 486.699 | 518.956 | Arizona | |
33. | Albuquerque | 384.915 | 448.607 | 504.949 | New Mexico | |
34. | Atlanta | 486.411 | 416.474 | 419.122 | Georgia | |
35. | Long Beach | 429.321 | 461.522 | 472.494 | Californië | |
36. | Sacramento Stad | 369.365 | 407.018 | 467.781 | Californië | |
37. | Fresno | 354.091 | 427.652 | 466.714 | Californië | |
38. | Mesa | 289.199 | 447,541 | 437.454 | Arizona | |
39. | Kansas City | 434.829 | 441.545 | 447.306 | Missouri | |
40. | Cleveland | 505.616 | 478.403 | 444.313 | Ohio | |
41. | Virginia Beach | 435.619 | 425.257 | 435.619 | Virginia | |
42. | Omaha | 419.545 | 390.007 | 419.545 | Nebraska | |
43. | Miami | 358.648 | 362.470 | 404.048 | Florida | |
44. | Oakland | 397.067 | 399.484 | 397.067 | Californië | |
45. | Tulsa | 367.302 | 393.049 | 382.872 | Oklahoma | |
46. | Honolulu | 377.059 | 371.657 | 377.357 | Hawaï | |
47. | Minneapolis | 368.383 | 382.618 | 372.833 | Minnesota | |
48. | Colorado Springs | 280.430 | 360.890 | 372.437 | Colorado | |
49. | Arlington | 261.717 | 332.969 | 367.197 | Texas | |
50. | Wichita | 304.017 | 351.150 | 357.698 | Kansas | |
51. | Raleigh | 212.092 | 282.956 | 356.321 | North Carolina | |
52. | Saint Louis | 396.685 | 348.189 | 347.181 | Missouri | |
53. | Santa Ana | 293.827 | 337.977 | 340.024 | Californië | |
54. | Anaheim | 266.406 | 328.014 | 334.425 | Californië | |
55. | Tampa | 280.015 | 303.447 | 332.888 | Florida | |
56. | Cincinnati | 364.114 | 331.285 | 332.252 | Ohio | |
57. | Pittsburgh | 369.879 | 334.563 | 312.819 | Pennsylvania | |
58. | Bakersfield | 176.264 | 247.057 | 308.392 | Californië | |
59. | Aurora | 222.103 | 276.393 | 303.582 | Colorado | |
60. | Toledo | 332.943 | 313.619 | 298.446 | Ohio | |
61. | Riverside | 226.546 | 255.166 | 293.761 | Californië | |
62. | Stockton | 210.943 | 243.771 | 290.141 | Californië | |
63. | Corpus Christi | 257.453 | 277.454 | 285.267 | Texas | |
64. | Newark | 275.221 | 273.546 | 281.402 | New Jersey | |
65. | Anchorage | 226.338 | 260.283 | 278.700 | Alaska | |
66. | Buffalo | 328.175 | 292.648 | 276.059 | New York | |
67. | Saint Paul | 272.235 | 287.151 | 273.535 | Minnesota | |
68. | Lexington | 225.366 | 260.512 | 270.789 | Kentucky | |
69. | Plano | 127.885 | 222.030 | 255.009 | Texas | |
70. | Fort Wayne | 191.839 | 248.637 | 219.351 | Indiana | |
71. | Saint Petersburg | 240.318 | 248.232 | 248.098 | Florida | |
72. | Glendale | 147.864 | 218.812 | 246.531 | Arizona | |
73. | Jersey City | 228.517 | 240.055 | 241.789 | New Jersey | |
74. | Lincoln | 191.972 | 225.581 | 241.167 | Nebraska | |
75. | Henderson | 64.948 | 175.381 | 240.614 | Nevada | |
76. | Chandler | 89.862 | 176.581 | 240.595 | Arizona | |
77. | Greensboro | 183.894 | 223.891 | 236.865 | North Carolina | |
78. | Scottsdale | 130.075 | 202.705 | 231.127 | Arizona | |
79. | Baton Rouge | 219.531 | 227.818 | 229.553 | Louisiana | |
80. | Birmingham | 265.347 | 242.820 | 229.424 | Alabama | |
81. | Norfolk | 261.250 | 234.403 | 229.112 | Virginia | |
82. | Madison | 190.766 | 208.054 | 223.389 | Wisconsin | |
83. | New Orleans | 496.938 | 484.674 | 223.388 | Louisiana | |
84. | Chesapeake | 151.982 | 199.184 | 220.560 | Virginia | |
85. | Orlando | 164.674 | 190.914 | 220.186 | Florida | |
86. | Garland | 180.635 | 215.768 | 217.963 | Texas | |
87. | Hialeah | 188.008 | 226.419 | 217.141 | Florida | |
88. | Laredo | 122.899 | 176.576 | 215.484 | Texas | |
89. | Chula Vista | 135.160 | 173.556 | 212.756 | Californië | |
90. | Lubbock | 186.206 | 199.564 | 212.169 | Texas | |
91. | Reno | 133.850 | 183.224 | 210.255 | Nevada | |
92. | Akron | 223.019 | 217.074 | 209.704 | Ohio | |
93. | Durham | 138.894 | 187.035 | 209.009 | North Carolina | |
94. | Rochester | 230.356 | 219.773 | 208.123 | New York | |
95. | Modesto | 164.746 | 188.856 | 205.721 | Californië | |
96. | Montgomery | 190.350 | 201.568 | 201.998 | Alabama | |
97. | Fremont | 173.339 | 203.413 | 201.691 | Californië | |
98. | Shreveport | 198.525 | 200.724 | 200.199 | Louisiana | |
99. | Arlington | 170.936 | 189.444 | 199.776 | Virginia | |
100. | Glendale | 180.038 | 194.973 | 199.463 | Californië |
Taole
De VS höbbe gein officieel taol, allewel tot bekans ederein 't Ingels behiers. 't Ingels vaan de VS versjèlt dudelek vaan 't Ingels in Groet-Brittannië; de versjèlle zien evels kleiner es die tösse 't Mestreechs en 't Zittesj. 't Is de mojertaol vaan 81,1% vaan de Amerikaanse bevolking. Spaons is mèt 10,7% 'n gooj twiede. Daonao volge 'nen houp immigrantetaole, dèks vaan generatie op generatie doorgegeve, allemaol mèt minder es 1% sprekers: Sjinees, Frans, Duits, Tagalog, Vietnamees ezw. De mies gesproke inheimse taol is 't Navajo.
De VS in internationaal verband
De VS zien vaanaof de opriechting lid vaan de Vereinegde Naties en zien de militair kern vaan de NATO. Ze bekleie eine vaan de vief permanente zetele in de Veilegheidsraod vaan de VN. 't Hoofkerteer vaan die organisatie is in New York gevesteg. Recentelek is väöl kritiek gekoume op ex-president George W. Bush, die ziech dèks boete internationaal conventies plaots, beveurbeeld door 't neet oonderteikene vaan 't Verdraag van Kyoto en door 't slech behandele vaan kriegsgevaangene.
Historie
Noord-Amerika woort in de zevetiende en achtiende iew door Europese koloniste bevolk. In 1775 koume 13 Ingelse kolonië in opstand; die verklaore ziech in 1776 oonaofhenkelek (zuug Amerikaanse Oonaofhenkelekheidsverklaoring). In 1783 trokke de Ingelse legers ziech trök. In 1789 woort de Groondwèt oetgeveerdeg, dee vaan de VS 'n parlementair democratie maakde. De groondwèt woort "heileg" verklaord: d'r is niks mie aon veranderd, inkel touwgeveug.
In de negentiende iew greujde 't land aon mèt Ingels, Frans, Spaons, Mexicaans en Indiaans gebeed, soms mèt geld, daan mèt geweld. Oeteindelek umspande 't gebeed vaan de VS de gaanse breidde vaan Noord-Amerika, vaan d'n Atlantischen Oceaan tot aon de Stèllen Oceaan. 't Ooste vaan 't land raakde lankzaamaon geïndustrialiseerd; 't dunbevolkde weste bleef nog laank achter ("Wilde Weste"). Zwarte bladzij in de historie zien de dèks bleudege oorloge tege de Indiane, die soms bekans oetgeroejd woorte, en boeveur de Amerikaanse officiere middele wie oethungering door 't massaal oetmoorde vaan bizons neet sjuide. Vaan 1861 to 1865 woort 't land versjäörd door 'ne Börgeroorlog.
In de twintegste iew woort 't land tot twie kier touw 'ne wereldoorlog ingesleip. 't Land, wat tot daan veural 'n isolationistische polletiek had geveurd, raakde mie en mie betrokke bij de Wereldpolletiek. Nao d'n Twiede Wereldoorlog kaom 't land mechteger es oets tegeneuver de USSR te stoon, boemèt de Kawwen Oorlog begós. 'n Fiasco waor d'n oorlog tege Viëtnam, dee de VS verloor en hendeg väöl minseleves kosde. Aander oorloge, gewoenlek um (gedeiltelek) humanitair reies begós, waore succesrieker. Sins 't instorte vaan 't communisme roond 1990 zien de VS de eineg euvergebleve supermach. De lèste jaore greujt de kritiek op 't land dat es aggressief en imperialistisch gezeen weurt.
Zuug ouch Presidente van de VS