Lihat sumber bagi Belerang

{{More citations needed|date=Jun 2022}}
{{Elementbox_header | number=16 | symbol=S | name=sulfur | left=[[fosforus]] | right=[[klorin]] | above=[[oksigen|O]] | below=[[selenium|Se]] | color1=#a0ffa0 | color2=black }}
{{Elementbox_series | [[bukan logam]] }}
{{Elementbox_groupperiodblock | group=16 | period=3 | block=p }}
{{Elementbox_appearance | kuning terang<br />[[Fail:sulfur.jpg|125px|]] }}
{{Elementbox_atomicmass_gpm | [[1 E-26 kg|32.065]][[Senarai unsur mengikut jisim atom|(5)]] }}
{{Elementbox_econfig | &#91;[[neon|Ne]]&#93; 3s<sup>2</sup> 3p<sup>4</sup> }}
{{Elementbox_epershell | 2, 8, 6 }}
{{Elementbox_section_physicalprop | color1=#a0ffa0 | color2=black }}
{{Elementbox_phase | [[pepejal]] }}
{{Elementbox_density_gpcm3nrt | (alfa) 2.08 }}
{{Elementbox_density_gpcm3nrt | (beta) 1.96 }}
{{Elementbox_density_gpcm3nrt | (gama) 1.92 }}
{{Elementbox_densityliq_gpcm3mp | 1.819 }}
{{Elementbox_meltingpoint | k=388.36 | c=115.21 | f=239.38 }}
{{Elementbox_boilingpoint | k=717.8 | c=444.6 | f=832.3 }}
{{Elementbox_heatfusion_kjpmol | (mono) 1.727 }}
{{Elementbox_heatvaporiz_kjpmol | (mono) 45 }}
{{Elementbox_heatcapacity_jpmolkat25 | 22.75 }}
{{Elementbox_vaporpressure_katpa | 375 | 408 | 449 | 508 | 591 | 717 | comment= }}
{{Elementbox_section_atomicprop | color1=#a0ffa0 | color2=black }}
{{Elementbox_crystalstruct | ortorombus }}
{{Elementbox_oxistates | &minus;1, &plusmn;2, 4, '''6'''<br />(oksida [[asid]] kuat) }}
{{Elementbox_electroneg_pauling | 2.58 }}
{{Elementbox_ionizationenergies4 | 999.6 | 2252 | 3357 }}
{{Elementbox_atomicradius_pm | [[1 E-10 m|100]] }}
{{Elementbox_atomicradiuscalc_pm | [[1 E-11 m|88]] }}
{{Elementbox_covalentradius_pm | [[1 E-10 m|102]] }}
{{Elementbox_vanderwaalsrad_pm | [[1 E-10 m|180]] }}
{{Elementbox_section_miscellaneous | color1=#a0ffa0 | color2=black }}
{{Elementbox_magnetic | tiada data }}
{{Elementbox_eresist_ohmmat20 | (amorfus)<br />2&times;10<sup>15</sup> }}
{{Elementbox_thermalcond_wpmkat300k | (amorfus)<br />0.205 }}
{{Elementbox_bulkmodulus_gpa | 7.7 }}
{{Elementbox_mohshardness | 2.0 }}
{{Elementbox_cas_number | 7704-34-9 }}
{{Elementbox_isotopes_begin | isotopesof=sulfur | color1=#a0ffa0 | color2=black }}
{{Elementbox_isotopes_stable | mn=32 | sym=S | na=95.02% | n=16 }}
{{Elementbox_isotopes_stable | mn=33 | sym=S | na=0.75% | n=17 }}
{{Elementbox_isotopes_stable | mn=34 | sym=S | na=4.21% | n=18 }}
{{Elementbox_isotopes_decay | mn=35 | sym=S | na=[[radioisotop sintetik|syn]] | hl=[[1 E6 s|87.32 d]] | dm=[[pancaran beta|&beta;<sup>-</sup>]] | de=0.167 | pn=35 | ps=[[klorin|Cl]] }}
{{Elementbox_isotopes_stable | mn=36 | sym=S | na=0.02% | n=20 }}
{{Elementbox_isotopes_end}}
{{Elementbox_footer | color1=#a0ffa0 | color2=black }}

'''Belerang''' ({{Small|disebut}} [be.lé.rang]; {{Jawi|بليرڠ}}) atau nama saintifiknya '''sulfur''' ({{Jawi|سولفور}}) adalah [[unsur kimia]] di dalam [[jadual berkala]] yang mempunyai simbol '''S''' dan [[nombor atom]] 16.

Ia adalah unsur bukan logam [[multivalen]] yang berlimpah, tanpa rasa dan tanpa bau. Sulfur, dalam bentuk aslinya, adalah satu hablur pepejal yang berwarna kuning. Dalam alam semulajadi, ia dijumpai dalam bentuk unsur tulen atau dalam bentuk mineral [[sulfida]] atau [[sulfat]]. Ia merupakan unsur penting untuk kehidupan dan adalah didapati dalam dua [[asid amino]]. Secara komersilnya, sulfur digunakan terutamanya dalam [[baja]] dan juga digunakan secara meluas dalam [[ubat bedil]], [[mancis]], [[racun serangga]] dan [[racun kulat]].

== Peristilahan ==
"Belerang" merupakan turunan akar Austronesia ''*maliraŋ'' melalui perubahan kepada *''baliraŋ'' yang turut sewarisan perkataan sama makna dalam bahasa-bahasa serumpun seperti {{lang|jv|ꦮ꧀ꦭꦶꦫꦁ }} ''welirang'' dalam [[bahasa Jawa]].<ref name="ACD1">{{cite web|url=http://ling.lll.hawaii.edu/dicts/ACD/acd-s_m.htm#3564|title=''*maliraŋ'': sulphur|last=Blust|first=Robert|last2=Trussel|first2=Stephen|year=2010|website=Austronesian Comparative Dictionary|url-status=live|access-date=2 Jun 2021}}</ref>

"Sulfur" merupakan istilah lebih digunakan dalam konteks saintifik meminjam [[latin|bahasa Latin]] ''sulpur.''

== Sifat-sifat utama ==

[[Fail:Burning-sulfur.png|thumb|kanan|Sekeping sulfur melebur menjadi cecair merah darah. Apabila terbakar, ia mengeluarkan nyala berwarna biru.]]
Pada suhu bilik, sulfur adalah satu pepejal lembut berwarna kuning terang. Sulfur adalah terkenal dengan baunya yang tidak menyenangkan yang menyerupai bau telur-telur busuk. Bau tersebut adalah sebenarnya ciri bagi [[hidrogen sulfida]] (H<sub>2</sub>S); sulfur keunsuran adalah tidak berbau. Ia terbakar dengan nyalaan biru dan mengeluarkan [[sulfur dioksida]], yang dikenali kerana bau peliknya yang menyesakkan. Sulfur adalah tak larut dalam air tetapi [[kelarutan|larut]] dalam [[karbon disulfida]] dan pada kadar kelarutan yang kurang sedikit dalam pelarut organik lain seperti [[benzena]]. [[Keadaan pengoksidaan]] sulfur yang biasa termasuk −2, +2, +4 dan +6. Sulfur membentuk sebatian stabil bersama semua unsur kecuali gas nadir.

Sulfur dalam keadaan pepejal biasanya wujud sebagai siklik berbentuk mahkota yang terdiri daripada molekul-molekul S<sub>8</sub>. Sulfur mempunyai banyak [[alotropi|alotrop]] selain S<sub>8</sub>. Dengan membuang satu atom daripada mahkota akan menghasilkan S<sub>7</sub>, yang berperanan dalam warna kuning sulfur yang unik. Terdapat banyak lagi bentuk cincin lain yang disediakan, termasuk S<sub>12</sub> dan S<sub>18</sub>. Secara bandingannya, jirannya [[oksigen]] yang lebih ringan hanya wujud dalam dua keadaan yang mempunyai kepentingan kimia: O<sub>2</sub> dan O<sub>3</sub>. [[Selenium]], analog sulfur yang lebih berat boleh membentuk cincin tetapi lebih sering dijumpai sebagai satu rangkaian polimer.

[[Kristalografi]] sulfur adalah kompleks. Bergantung kepada keadaan-keadaan yang tertentu, [[alotrop]] sulfur membentuk beberapa [[struktur hablur]] berbeza, antara yang paling terkenal adalah '''[[rombus]]''' dan '''[[monoklinik]]''' S<sub>8</sub>.

Suatu sifat unik ialah [[kelikatan]] sulfur yang lebur, iaitu berbeza dengan kebanyakan cecair lain, ia meningkat dengan suhu oleh keranapembentukan rangkaian-rangkaian [[polimer]]. Bagaimanapun, setelah menjangkau suhu yang tertentu, kelikatan mula menurun kerana terdapatnya tenaga yang mencukupi untuk memecahkan rantaian-rantaian.

Sulfur [[amorfus]] atau "plastik" boleh dihasilkan melalui pendinginan segera sulfur yang lebur. Kajian-kajian [[kristalografi sinar-x]] menunjukkan bahawa bentuk amorfus mungkin mempunyai satu struktur [[berlingkar]] dengan lapan atom setiap pusingan. Bentuk ini adalah [[metastabil]] pada suhu bilik dan ia akan beransur-ansur kembali semula kepada bentuk hablur. Proses ini berlaku dalam tempoh antara beberapa jam sehinggalah beberapa hari dan boleh dipantaskan dengan menggunakan mangkin.

== Aplikasi-aplikasi ==

Sulfur mempunyai banyak kegunaan industri. Melalui terbitan utamanya, [[asid sulfurik]] ([[hidrogen|H]]<sub>2</sub>S[[oksigen|O]]<sub>4</sub>), sulfur adalah antara unsur-unsur yang berkepentingan tinggi sebagai bahan mentah perindustriaan. Ia merupakan kepentingan utama dalam setiap sektor [[ekonomi dunia]].

Pengeluaran asid sulfurik adalah penggunaan akhir utama untuk sulfur, dan penggunaan asid sulfurik telah dianggap sebagai satu daripada indeks yang terbaik untuk kemajuan perindustrian sesebuah negara. Asid sulfurik dihasilkan lebih banyak di [[Amerika Syarikat]] setiap tahun daripada mana-mana perindustrian kimia yang lain.

Sulfur juga digunakan dalam [[bateri]], [[bahan cuci]], [[pemvulkanan]] [[getah]], [[racun kulat]], dan dalam pembuatan baja-baja [[fosfat]]. [[Sulfit]] digunakan untuk [[peluntur (kimia)|meluntur]] [[kertas]] dan sebagai bahan pengawet dalam [[wain]] dan [[jeruk]]. Oleh sebab sifatnya yang mudah terbakar, sulfur juga digunakan dalam [[mancis]], [[ubat bedil]], dan [[bunga api]]. Natrium atau ammonium [[natrium tiosulfat|tiosulfat]] digunakan sebagai agen fixing [[fotografi]]. [[Magnesium sulfat]], lebih dikenali sebagai [[garam Epsom]], digunakan sebagai [[julap]], bahan penambah mandian, [[exfoliant]], atau zat [[magnesium]] tambahan untuk tumbuh-tumbuhan.

Pada lewat [[1700]]-an, pembuat-pembuat [[perabot]] menggunakan sulfur lebur untuk menghasilkan hiasan [[tatah dalam]] di dalam rekaan-rekaan mereka. Oleh sebab [[sulfur dioksida]] yang terhasil semasa proses peleburan sulfur, pertukangan tatah dalam sulfur tidak lagi diteruskan.

== Peranan biologi ==

[[Asid amino]] [[sisteina]] dan [[metionina]] mengandungi sulfur, dan juga kesemua [[polipeptida]], [[protein]], dan [[enzim]] yang mengandungi asid-asid amino ini. Ini membuatkan sulfur satu komponen yang perlu bagi semua [[sel]] hidup. [[Ikatan disulfida]] antara polypeptida adalah sangat penting dalam himpunan dan struktur proteinr. [[Homosisteina]] dan [[taurina]] adalah juga asid-asid amino yang mengandungi sulfur tetapi tidak dikodkan oleh [[DNA]], malahan juga bukan sebahagian daripada [[struktur utama]] bagi protein-protein. Beberapa jenis [[bakteria]] menggunakan [[hidrogen sulfida]] (H<sub>2</sub>S) sebagai pengganti air dalam peranan penderma [[elektron]] dalam satu proses yang meyerupai [[fotosintesis]] tetapi agak primitif. Tumbuhan menyerap sulfur daripada tanah dalam bentuk [[ion]] [[sulfat]]. Sulfur yang tak organik membentuk sebahagian daripada [[kelompok besi sulfur]], dan sulfur adalah ligan penyambung dalam tapak [[kuprum|Cu]]<sub>A</sub> tapak [[sitokrom c oksidase]]. Sulfur adalah komponen penting bagi [[CoA|koenzim A]]

== Kesan persekitaran ==

Pembakaran [[arang batu]] dan [[petroleum]] oleh industri dan loji-loji kuasa membebaskan jumlah [[sulfur dioksida]] (S[[oksigen|O]]<sub>2</sub>) yang sangat banyak dan ia bertindak balas dengan air atmosfera dan oksigen untuk menghasilkan asid sulfurik. Asid sulfurik adalah komponen bagi [[hujan asid]], yang merendahkan [[pH]] [[tanah]] dan jasad air tawar, mengakibatkan kerosakan teruk kepada [[persekitaran semulajadi]] dan [[luluhawa kimia]] pada tugu-tugu dan seni bina. Piawai-piawai bahan api memerlukan semakin banyak sulfur dikeluarkan daripada [[bahan api fosil]] untuk mengelakkan pembentukan hujan asid. Sulfur yang dikeluarkan kemudiannya dikilangkan dan mewakili sebahagian besar daripada pengeluaran sulfur.

== Sejarah ==

[[Fail:Soufresicile2.jpg|thumb|kanan|Sulfur crystal]]

Terjemahan Kitab Injil ke dalam Bahasa Melayu biasanya merujuk sulfur sebagai "belerang", menimbulkan penggunaan frasa khutbah 'Api dan belerang', iaitu pendengar sering diingatkan tentang takdir kebinasaan abadi yang menanti mereka-mereka yang tidak percaya dan tidak bertaubat. Dalam bab itu juga ada mengatakan dengan tersiratnya bahawa [[neraka]] "berbau seperti belerang", walaupun belerang sebenarnya tidak berbau. "Bau belerang atau sulfur" biasanya merujuk kepada bau [[hidrogen sulfida]], iaitu daripada telur busuk. Sulfur terbakar menghasilkan [[sulfur dioksida]], iaitu bau yang dikaitkan dengan mancis bernyala.

[[Homer]] pernah menyebut tentang "sulfur pengelak perosak" (pest-averting sulfur) pada [[abad kelapan SM]]. Pada [[424 SM]], kaum [[Boeotia]] merosakkan dinding-dinding sebuah kota menggunakan pembakaran satu campuran arang batu, sulfur, dan tar di bawah dinding-dinding tersebut. Pada sekitar [[abad ke-12]], [[China|orang cina]] mencipta [[serbuk senapang]], yang merupakan satu campuran [[kalium nitrat]] ([[kalium|K]][[nitrogen|N]][[oksigen|O]]<sub>3</sub>), [[karbon]], dan sulfur. [[alkimia|Ahli-ahli alkimia]] awal memberi sulfur simbol kimia yang merupakan segitiga di atas salib. Pada lewat [[1770]]-an, [[Antoine Lavoisier]] membantu meyakinkan golongan sains bahawa sulfur merupakan sejenis unsur dan bukannya satu sebatian. Dalam 1867, sulfur ditemui di dalam mendapan-mendapan bawah tanah di [[Louisiana]] dan [[Texas]]. Lapisan hampar atas bumi pada kawasan tersebut merupakan [[pasir jerlus]], lalu menghalang penggunaan pengendalian-pengendalian perlombongan biasa. Oleh itu [[proses Frasch]] telah digunakan.

== Ragam kewujudan ==

[[Fail:Sulfur - El Desierto mine, San Pablo de Napa, Daniel Campos Province, Potosí, Bolivia.jpg|thumb|kanan|Sulfur]]
[[Fail:NZ sulfur NI.jpg|thumb|kiri|Hablur-hablur sulfur pada [[mata air panas]] [[Wai-o-tapu]], [[New Zealand]]]]

Unsur sulfur boleh didapati berdekatan [[mata air panas]] dan kawasan-kawasan [[gunung berapi]] di kebanyakam bahagian dunia, terutamanya sepanjang [[Lingkaran Api Pasifik]]. Kehadiran-kehadiran ini merupakan asal kepada nama lama sulfur iaitu belerang, kerana sulfur boleh didapati berdekatan dengan genang kawah-kawah gunung berapi. Longgokan-longgokan gunung berapi ini dieksploitasikan di [[Indonesia]], [[Chile]], dan [[Jepun]].

Longgokan ketara unsur sulfur juga wujud dalam [[kubah garam]] sepanjang pantai [[Teluk Mexico]], dan pada [[sejatan]] di Eropah timur dan Asia barat. Sulfur dalam longgokan-longgokan ini dipercayai terhasil daripada tindakan [[bakteria anaerob]] pada mineral [[sulfat]], terutamanya [[gipsum]]. Longgokan-longgokan ini merupakan dasar kepada pengeluaran komersil [[Amerika Syarikat]], [[Poland]], [[Rusia]], [[Turkmenistan]], dan [[Ukraine]].

Sulfur yang dikeluarkan dari minyak, gas dan [[Pasir Minyak Athabasca]] telah menjadi bekalan lebihan dalam pasaran, dengan simpanan stok sulfur yang sangat besar di serata Alberta.

[[Fail:AlbertaSulfurAtVancouverBC.jpg|thumb|250px|kiri|Sulfur yang dilombong di [[Alberta]], bersedia untuk penghantaran di [[Vancouver|Vancouver, B. C.]]]]
Sebatian biasa sulfur yang terhasil secara semula jadi termasuklah logam [[sulfida]], seperti [[pirit]] (besi sulfida), [[Batu Kawi|batu kawi]] (merkuri sulfida), [[galena]] ([[plumbum sulfida]]), [[sfalerit]] (zink sulfida) dan [[stibnit]] (antimoni sulfida); dan logam sulfat, seperti gipsum (kalsium sulfat), [[alunit]] (kalium aluminium sulfat), dan [[barit]] (barium sulfat). [[Hidrogen sulfida]] adalah gas yang bertanggungjawab untuk bau busuk [[telur (biologi)|telur-telur]]. Ia tehasil secara semula jadi pada hembusan gunung berapi, seperti dari [[lepasan hidroterma]], dan daripada tindakan bakteria pada jirim organik reput yang mengandungi sulfur.

Warna-warna tersendiri bulan bergunung berapi [[Musytari]], [[Io]], adalah terhasil daripada bentuk beraneka sulfur lebur, pejal dan bergas. Juga terdapat satu kawasan gelap berdekatan [[kawah hentaman|kawah]] [[Aristarchus (kawah gunung berapi)|Aristarchus]] pada [[bulan]] yang mungkin merupakan longgokan sulfur. Sulfur juga hadir dalam berbagai jenis [[meteorit]].

''Lihat juga [[:kategori:Mineral sulfida|Mineral sulfida]], [[:kategori:Mineral sulfat|Mineral sulfat]].''

== Sebatian ==
[[Hidrogen sulfida]] mempunyai ciri-ciri berbau telur busuk. Apabila terlarut dalam air, hidrogen sulfida adalah berasid dan akan bertindak balas dengan logam-logam untuk menghasilkan satu siri logam sulfida. Logam sulfida semula jadi adalah biasa ditemui, terutama sebatian besi. Besi sulfida adalah dipanggil [[pirit]]. Menariknya, pirit dapat menunjukkan sifat-sifat semikonduktor [http://home.earthlink.net/~lenyr/iposc.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20041220034707/http://home.earthlink.net/~lenyr/iposc.htm |date=2004-12-20 }}. [[Galena]], sejenis plumbum sulfida yang terhasil secara semula jadi, merupakan [[semikonduktor]] yang pertama ditemui, dan digunakan sebagai [[rektifier]] (penerus) isyarat dalam "misai kucing" bagi [[hablur radio]] awal.

Kebanyakan bau busuk bahan organik adalah berdasarkan sebatian yang mengandungi sulfur seperti [[Methanethiol|metil]] dan [[Ethanethiol|etil merkaptan]] yang digunakan untuk memberi bau kepada gas asli supaya bocoran dapat dikesan dengan mudah. Bau busuk [[bawang putih]] dan "bau busuk [[skunk]]" juga disebabkan oleh sebatian organik yang mengandungi sulfur. Bagaimanapun, tidak semua sebatian organik sulfur berbau busuk; misalnya, [[merkaptan limau gedang]], satu [[terpena|monoterpenoid]] yang mengandungi sulfur dan adalah bertanggungjawab dalam ciri bau [[limau gedang]].

Polimer sulfur nitrida mempunyai sifat-sifat logam walaupun ia tidak mengandungi sebarang atom [[logam]]. Sebatian ini juga mengandungi sifat keelektrikan dan optik yang ganjil. Polimer ini boleh dihasilkan daripada [[tetrasulfur tetranitrida]] S<sub>4</sub>N<sub>4</sub>.

Fosforus sulfida adalah penting dalam sintesis. Misalnya, P<sub>4</sub>S<sub>10</sub> dan terbitannya iaitu [[bahan uji Lawesson]] dan [[naftalen-1,8-diyl 1,3,2,4-ditiadifosfetan 2,4-disulfida]] digunakan untuk menggantikan oksigen daripada beberapa molekul organik dengan sulfur.

Sebatian-sebatian lain yang mengandungi sulfur termasuklah:

'''Sebatian sulfur tak organik:'''
* [[Sulfida]] (S<sup>2-</sup>), satu kumpulan sebatian kompleks yang biasanya diterbitkan daripada S<sup>2-</sup>. [[Kadmium sulfida]] (CdS) merupakan satu contoh.
* [[Sulfit]] (SO<sub>3</sub><sup>2-</sup>), garam-garam bagi [[asid sulfurus]] (H<sub>2</sub>SO<sub>3</sub>) yang dihasilkan dengan melarutkan SO<sub>2</sub> dalam air. Asid sulfurus dan sulfit sepadan adalah agen penurun yang agak kuat. Sebatian lain yang diterbit daripada SO<sub>2</sub> termasuklah pirosulfit atau ion metabisulfite (S<sub>2</sub>O<sub>5</sub><sup>2−</sup>).
* [[Sulfat]] (SO<sub>4</sub><sup>2-</sup>), garam-garam bagi [[asid sulfurik]]. Asid sulfurik juga bertindak balas dengan SO<sub>3</sub> pada nisbah molar seimbang untuk membentuk [[asid pirosulfurik]] (H<sub>2</sub>S<sub>2</sub>O<sub>7</sub>).
* [[natrium tiosulfat|Tiosulfat]] (kadangkala dirujuk sebagai tiosulfit atau "hiposulfit") (S<sub>2</sub>O<sub>3</sub><sup>2−</sup>). Tiosulfat digunakan dalam pengekalan gambar (HYPO) iaitu sebagai agen penurunan. Ammonium tiosulfat dikaji sebagai pengganti kepada [[sianida]] dalam melarut lesap [[emas]].[http://doccopper.tripod.com/emas/AltLixiv.html]{{Pautan putus|date=September 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* [[Natrium ditionit]], Na<sub>2</sub>S<sub>2</sub>O<sub>4</sub>, adalah dianion penurun kuat yang diterbitkan daripada asid hiposulfurus/ditionus.
* [[Natrium ditionat]] (Na<sub>2</sub>S<sub>2</sub>O<sub>6</sub>).
* [[Asid politionik]] (H<sub>2</sub>S<sub>''n''</sub>O<sub>6</sub>), di mana ''n'' berjulat antara 3 hingga 80.
* [[Asid peroksimonosulfurik]] (H<sub>2</sub>SO<sub>5</sub>) dan [[asid peroksidisulfurik]] (H<sub>2</sub>S<sub>2</sub>O<sub>8</sub>), masing-masing dihasilkan daripada tindakan SO<sub>3</sub> pada [[hidrogen peroksida|H<sub>2</sub>O<sub>2</sub>]] pekat, dan [[asid sulfurik|H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>]] pada H<sub>2</sub>O<sub>2</sub> pekat.
* [[Natrium polisulfida]] (Na<sub>2</sub>S<sub>x</sub>)
* [[Sulfur heksafluorida]], SF<sub>6</sub>, gas yang mampat pada keadaan ambien, adalah digunakan perejang yang tidak reaktif dan tidak bertoksik
* Sulfur nitrida adalah sebatian rangkaian dan siklik yang mengandungi hanya S dan N. [[Tetrasulfur tetranitrida]] S<sub>4</sub>N<sub>4</sub> adalah satu contoh.
* [[Tiosianat]] mengandungi kumpulan SCN<sup>-</sup>. Pengoksidaan tiosianat manghasilkan [[tiosianogen]], (SCN)<sub>2</sub> dengan keterkaitan NCS-SCN.


'''Sebatian sulfur organik''' (di mana R, R', dan R<nowiki>''</nowiki> adalah kumpulan organik seperti CH<sub>3</sub>):

* [[Tioeter]] mempunyai bentuk ''R''-S-''R<nowiki>'</nowiki>''. Sebatian-sebatian ini adalah padanan [[eter]] bagi sulfur.
* Ion-ion [[sulfonium]] mempunyai formula RR'S-R<nowiki>''</nowiki>, iaitu di mana tiga kumpulan berkait dengan pusat sulfur berkation. [[Dimetilsulfoniopropionat]] ([[DMSP]]; (CH<sub>3</sub> )<sub>2</sub>S<sup>+</sup>CH<sub>2</sub>CH<sub>2</sub>COO<sup>-</sup>) adalah sejenis ion sulfonium, yang penting dalam kitar sulfur organik laut.
* [[Tiol]] (juga dikenali sebagai merkaptan) mempunyai bentuk R-SH. Ini adalah padanan [[alkohol]] bagi sulfur.
* Ion-ion [[Tiolat]] mempunyai bentuk R S<sup>-</sup>.Anion-anion sebegini terhasil daripada tindakan [[tiol]] dengan bes.
* [[Sulfoksida]] mempunyai bentuk ''R''-S(=O)-''R<nowiki>'</nowiki>''. Sulfoksida biasa ialah [[dimetil sulfoxide|DMSO]].
* [[Sulfon]] mempunyai bentuk ''R''-S(=O)<sub>2</sub>-''R<nowiki>'</nowiki>''. Sulfon biasa adalah sulfolan C<sub>4</sub>H<sub>8</sub>SO<sub>2</sub>.

''Lihat juga [[:kategori:Sebatian-sebatian sulfur|Sebatian-sebatian sulfur]].''

== Isotop ==

Sulfur mempunyai 18 [[isotop]], empat antaranya stabil: <sup>32</sup>S (95.02%), <sup>33</sup>S (0.75%), <sup>34</sup>S (4.21%), dan <sup>36</sup>S (0.02%). Selain daripada <sup>35</sup>S, [isotop radioaktif]] sulfur mempunyai jangka hayat pendek. <sup>35</sup>S terbentuk oleh [[perkecaian]] [[sinar kosmos]] <sup>40</sup>[[argon|Ar]] dalam [[atmosfera Bumi|atmosfera]]. Ia mempunyai [[setengah hayat]] 87 hari.
 
Apabila [[mineral]] sulfida termendak, keseimbangan isotop antara pepejal dan cecair boleh menyebabkan perbezaan-perbezaan kecil pada nilai δS-34 mineral kogenetik. Perbezaan antara mineral boleh digunakan untuk menganggar suhu keseimbangan. δ[[karbon|C]]-13 dan δS-34 bagi [[karbonat]] yang wujud-sama serta sulfida boleh digunakan untuk menentukan [[pH]] dan [[fugasiti]] [[oksigen]] bagi bendalir yang mengandungi bijih semasa pembentukan bijih.

Dalam kebanyakan ekosistem [[hutan]], sulfat dihasilkan kebanyakannya daripada atmosfera; luluhawa bijih mineral dan sejatan (evaporit) juga menyumbang kepada kandungan sulfur. Sulfur dengan juzuk isotop tersendiri digunakan untuk mengenalpasti sumber-sumber pencemaran, dan sulfur yang diperkaya ditambah sebagai penyurih dalam kajian-kajian [[hidrologi]] . Perbezaan-perbezaan dalam [[kelimpahan semulajadi]] boleh juga digunakan dalam sistem-sistem di mana terdapat variasi mencukupi dalam kandungan <sup>34</sup>S komponen-komponen ekosistem. Tasik-tasik [[banjaran Rocky]] yang dipercayai didominasi oleh sumber-sumber sulfat atmosfera telah ditemui memiliki nilai δS-34 yang berbeza daripada tasik-tasik yang dipercayai didominasi oleh sumber sulfat legeh.

== Langkah pengawasan ==

Karbon disulfida, karbon oksisulfida, hidrogen sulfida, dan sulfur dioksida haruslah dikendalikan dengan berhati-hati.

Walaupun '''[[sulfur dioksida]]''' adalah cukup selamat untuk digunakan sebagai [[bahan penambah makanan]] dalam jumah yang sedikit, pada kepekatan tinggi ia akan bertindak balas dengan kelembapan untuk membentuk [[asid sulfurus]] yang dalam kuantiti yang cukup boleh merosakkan [[paru-paru]], [[mata]] dan [[tisu Biologi|tisu-tisu]]. Pada makhluk-makhluk yang tidak mempunyai peparu seperti serangga dan tumbuhan, ia dapat menghalang [[pernafasan (fisiologi)|pernafasan]].

'''[[Hidrogen sulfida]]''' adalah agak [[toksik]] (lebih beracun daripada [[sianida]]). Walaupun baunya sengit pada mulanya, ia dengan cepatnya mematikan deria bau, jadi mangsa-mangsa mungkin tidak dapat mengesan kehadirannya sehinggalah keadaan menjadi agak terlambat.

== Lihat juga ==

* [[Kitar sulfur]]
* [[Ikatan disulfida]]
* [[Sulfonium]] S<sup>+</sup>, S<sup>+</sup>R<sub>3</sub>

== Rujukan ==
{{Reflist}}

;Sumber utama
* [http://periodic.lanl.gov/elements/16.html Los Alamos National Laboratory &ndash; Sulfur]
* R. Steudel (ed.): Elemental Sulfur and Sulfur-Rich Compounds (part I & II), Topics in Current Chemistry Vol. 230 & 231, Springer, Berlin 2003.

== Pautan luar ==
{{Commons|Sulfur}}
{{wiktionary|sulfur}}
* [http://library.tedankara.k12.tr/chemistry/vol2/allotropy/z129.htm Sulfur phase diagram.]
* [http://www.webelements.com/webelements/elements/text/S/index.html WebElements.com &ndash; Sulfur]

{{Compact periodic table}}

[[Kategori:Sulfur| ]]
[[Kategori:Bahan bakar piroteknik]]
[[Kategori:Bahan kimia pertanian]]
[[Kategori:Bukan logam]]
[[Kategori:Kalkogen]]
[[Kategori:Mineral unsur asli]]
[[Kategori:Mineral diet]]
[[Kategori:Polimer tak organik]]
[[Kategori:Unsur kimia]]