Saprotrof: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Aktualna wersja na dzień 17:02, 9 sty 2024

Zasugerowano, aby zintegrować ten artykuł z artykułem Saprofag (dyskusja).

Uzasadnienie: pokrewne pojęcia

Saprotrofy, roztocza, mikrokonsumenci (z gr. saprós – zgniły) – cudzożywne organizmy pobierające energię z martwych szczątków organicznych, rozkładając je do związków prostych. Są reprezentowane przez liczne drobnoustroje (bakterie, grzyby saprotroficzne).

Do niedawna uważano, że także niektóre rośliny lądowe (np. gnieźnik leśny) odżywiają się saprofitycznie, jednak mogą one pobierać substancje pochodzące z rozkładu szczątków jedynie dzięki mykoryzie (patrz rośliny saprofityczne), a zatem dzięki ścisłej symbiozie z odpowiednim gatunkiem grzyba. To stawia je bliżej roślin pasożytniczych niż prawdziwych saprotrofów. Tradycyjnie jednak mimo to wciąż bywają określane jako saprofity lub rośliny saprofityczne^[1]. Obecnie ten typ odżywiania określany jest jako myko-heterotrofia – w tym układzie pasożytniczym właściwym saprofitem jest grzyb, a nie roślina^[2].

Saprotrofy są często osmotroficzne, tj. wchłaniają rozłożoną dzięki trawieniu zewnętrznemu płynną materię. Jest to typowe dla grzybów.

Saprotroficzne organizmy fagotroficzne, tj. odżywiające się martwą materią organiczną w postaci cząstek nazywane są saprofagami, detrytusofagami, nekrofagami, koprofagami, padlinożercami – w zależności od rodzaju zjadanej martwej materii. To cecha m.in. zwierząt.

Saprotrofy tworzą w ekosystemach wraz z innymi organizmami poziom troficzny reducentów (przykładem mogą być tu liczne grupy promieniowców). Same są jednocześnie pożywieniem dla olbrzymiej liczby protistów. Dlatego też biorą udział w krążeniu materii w ekosystemach, a tym samym w obiegu pierwiastków w całej biosferze (np. węgla, azotu, wodoru, tlenu, siarki, fosforu i innych).

Nazwa „saprofity”

W literaturze naukowej saprobionty niebędące zwierzętami często są określane nazwą „saprofity”. Nazwa ta miała opisywać heterotroficzne rośliny bezzieleniowe. W czasie jej wprowadzenia, do roślin zaliczano grzyby, bakterie i liczne protisty, które obecnie nie są uważane za rośliny. Wśród roślin lądowych (według obecnych klasyfikacji taksonomicznych) nie są znane żadne saprotrofy, dlatego określanie roślin myko-heterotroficznych jako saprofity jest mylące.

Nazwa „roztocza”

W polskim języku naukowym organizmy saprofityczne (także grzyby i bakterie w starych systemach taksonomicznych zaliczane do roślin) nazywane są także roztoczami. Czasem prowadzi to do pomieszania znaczeń ze słowem roztocze oznaczającym grupę pajęczaków (Acari), zwłaszcza ze względu na homonimię niektórych form deklinacyjnych tych słów. Stąd też w opracowaniach popularnych i języku potocznym upowszechnia się określanie pajęczaków nazwą „roztocza”, które według obecnych zasad jest zarezerwowane dla saprofitów. Co prawda mogąca budzić pomyłki nazwa „roztocza” jest używana rzadziej niż „saprotrofy”, niemniej współczesne podręczniki ekologii wciąż ją rejestrują^[1].

Formalnie wybrane formy deklinacyjne tych podobnie wyglądających wyrazów wyglądają w następujący sposób^[3]^[4]:

saprotrof – mianownik l.poj. roztocze (r. nijaki) lub obocznie roztocz (r.męski) – mianownik l.mn. roztocza
pajęczak – mianownik l.poj. roztocz (r.męski) – mianownik l.mn. roztocze
forma geomorfologiczna (obecnie stosowana niemal wyłącznie w nazwach geograficznych typu Roztocze)
– mianownik l.poj. roztocz (r. żeński) – mianownik l.mn. roztocze

Przypisy

↑ ^a ^b January Weiner: Życie i ewolucja biosfery. Podręcznik ekologii ogólnej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999, s. 128. ISBN 83-01-12668-X.
↑ Bożenna Borkowska: Charakterystyka różnych typów mikoryzy, zasiedlanie korzeni i rozwój symbiozy mikoryzowej. s. 37. [dostęp 2009-02-05]. (pol.).
↑ Słownik ortograficzny PWN. [dostęp 2008-09-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-12-22)].
↑ Słownik języka polskiego PWN. [dostęp 2008-09-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-12-22)].

[weiner-1] January Weiner: Życie i ewolucja biosfery. Podręcznik ekologii ogólnej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999, s. 128. ISBN 83-01-12668-X.

[2] Bożenna Borkowska: Charakterystyka różnych typów mikoryzy, zasiedlanie korzeni i rozwój symbiozy mikoryzowej. s. 37. [dostęp 2009-02-05]. (pol.).

[3] Słownik ortograficzny PWN. [dostęp 2008-09-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-12-22)].

[4] Słownik języka polskiego PWN. [dostęp 2008-09-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-12-22)].

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
+{{Integracja|Saprofag|pokrewne pojęcia}}
-__NOTOC__
-'''Saprotrofy, roztocza, mikrokonsumenci''' – (z [[język grecki|gr.]] ''saprós'' - zgniły) – [[cudzożywność|cudzożywne]] organizmy pobierające [[Energia (fizyka)|energię]] z martwych szczątków organicznych, rozkładając je do związków prostych. Są reprezentowane przez liczne [[mikroorganizm|drobnoustroje]] ([[bakterie]], [[grzyby]]). Do niedawna uważano, że także niektóre [[Rośliny telomowe|rośliny lądowe]] (np. [[gnieźnik leśny]]) odżywiają się saprofitycznie, jednak mogą one pobierać substancje pochodzące z rozkładu szczątków jedynie dzięki [[mikoryza|mikoryzie]] (patrz [[Myko-heterotrofy|rośliny saprofityczne]]), a zatem dzięki ścisłej [[symbioza|symbiozie]] z odpowiednim gatunkiem [[grzyby|grzyba]]. To stawia je bliżej [[rośliny pasożytnicze|roślin pasożytniczych]] niż prawdziwych saprotrofów. Tradycyjnie jednak mimo to wciąż bywają określane jako '''saprofity''' lub '''rośliny saprofityczne'''<ref name="weiner"/>. Obecnie ten typ odżywiania określany jest jako [[myko-heterotrofy|myko-heterotrofia]] – w tym układzie [[Pasożytnictwo|pasożytniczym]] właściwym saprofitem jest grzyb, a nie roślina<ref>{{cytuj stronę| url =http://wilq.diinoweb.com/files/borkowska_prezentacja.pdf | tytuł = Charakterystyka różnych typów mikoryzy, zasiedlanie korzeni i rozwój symbiozy mikoryzowej| data dostępu = 5 lutego 2009| autor = Bożenna Borkowska| język = pl|strony=37}}</ref>.
+'''Saprotrofy, roztocza, mikrokonsumenci''' (z [[język grecki|gr.]] ''saprós'' – zgniły) – [[Heterotrofizm|cudzożywne]] organizmy pobierające [[Energia (fizyka)|energię]] z martwych szczątków organicznych, rozkładając je do związków prostych. Są reprezentowane przez liczne [[mikroorganizm|drobnoustroje]] ([[bakterie]], [[grzyby saprotroficzne]]).
+Do niedawna uważano, że także niektóre [[Rośliny telomowe|rośliny lądowe]] (np. [[gnieźnik leśny]]) odżywiają się saprofitycznie, jednak mogą one pobierać substancje pochodzące z rozkładu szczątków jedynie dzięki [[mykoryza|mykoryzie]] (patrz [[Myko-heterotrofy|rośliny saprofityczne]]), a zatem dzięki ścisłej [[symbioza|symbiozie]] z odpowiednim gatunkiem [[grzyby|grzyba]]. To stawia je bliżej [[rośliny pasożytnicze|roślin pasożytniczych]] niż prawdziwych saprotrofów. Tradycyjnie jednak mimo to wciąż bywają określane jako '''saprofity''' lub '''rośliny saprofityczne'''<ref name="weiner" />. Obecnie ten typ odżywiania określany jest jako [[myko-heterotrofy|myko-heterotrofia]] – w tym układzie [[Pasożytnictwo|pasożytniczym]] właściwym saprofitem jest grzyb, a nie roślina<ref>{{cytuj stronę |url = http://wilq.diinoweb.com/files/borkowska_prezentacja.pdf |tytuł = Charakterystyka różnych typów mikoryzy, zasiedlanie korzeni i rozwój symbiozy mikoryzowej |autor = Bożenna Borkowska |język = pl |strony = 37 |data dostępu = 2009-02-05}}</ref>.
-Saprotrofy są często osmotroficzne, tj. wchłaniają rozłożoną dzięki [[trawienie zewnętrzne|trawieniu zewnętrznemu]] płynną materię. Jest to typowe dla grzybów. Saprotroficzne organizmy fagotroficzne, tj. odżywiające się martwą materią organiczną w postaci cząstek nazywane są [[saprofag]]ami, [[detrytusożerca|detrytusofagami]], [[nekrofag]]ami, [[koprofag]]ami, [[Padlinożercy|padlinożercami]] – w zależności od rodzaju zjadanej martwej materii. To cecha m.in. zwierząt.
+Saprotrofy są często osmotroficzne, tj. wchłaniają rozłożoną dzięki [[Trawienie zewnątrzkomórkowe|trawieniu zewnętrznemu]] płynną materię. Jest to typowe dla grzybów.
-Saprotrofy tworzą w [[ekosystem]]ach wraz z innymi organizmami poziom troficzny [[reducent]]ów (przykładem mogą być tu liczne grupy [[promieniowce|promieniowców]]). Same są jednocześnie pożywieniem dla olbrzymiej liczby [[protisty|protistów]]. Dlatego też biorą udział w [[łańcuch pokarmowy|krążeniu materii]] w ekosystemach, a tym samym w obiegu pierwiastków w całej [[biosfera|biosferze]] (np. węgla, azotu, wodoru, tlenu, siarki, fosforu i innych).
+Saprotroficzne organizmy [[Fagotrofia|fagotroficzne]], tj. odżywiające się martwą materią organiczną w postaci cząstek nazywane są [[saprofag]]ami, [[detrytusożerca|detrytusofagami]], [[nekrofag]]ami, [[Koprofagia|koprofagami]], [[Padlinożercy|padlinożercami]] – w zależności od rodzaju zjadanej martwej materii. To cecha m.in. zwierząt.
-=== Nazwa "saprofity" ===
-W literaturze naukowej [[saprobiont]]y niebędące [[zwierzęta]]mi często są określane nazwą "saprofity". Nazwa ta miała opisywać heterotroficzne [[rośliny bezzieleniowe]]. W czasie jej wprowadzenia do roślin zaliczano [[grzyby]], [[bakterie]] i liczne [[protisty]], które obecnie nie są uważane za [[rośliny]]. Wśród roślin lądowych (według obecnych klasyfikacji taksonomicznych) nie są znane żadne saprotrofy, dlatego określanie roślin myko-heterotroficznych jako saprofity jest mylące.
+Saprotrofy tworzą w [[ekosystem]]ach wraz z innymi organizmami poziom troficzny [[reducent]]ów (przykładem mogą być tu liczne grupy [[promieniowce|promieniowców]]). Same są jednocześnie pożywieniem dla olbrzymiej liczby [[protisty|protistów]]. Dlatego też biorą udział w [[łańcuch pokarmowy|krążeniu materii]] w ekosystemach, a tym samym w obiegu pierwiastków w całej [[biosfera|biosferze]] (np. węgla, azotu, wodoru, tlenu, siarki, fosforu i innych).
-=== Nazwa "roztocza" ===
-W polskim [[język naukowy|języku naukowym]] organizmy saprofityczne (także grzyby i bakterie w starych systemach taksonomicznych zaliczane do roślin) nazywane są także roztoczami. Czasem prowadzi to do pomieszania znaczeń ze słowem [[roztocze (pajęczaki)|roztocze]] oznaczającym grupę pajęczaków (Acari), zwłaszcza ze względu na [[homonimia|homonimię]] niektórych form [[deklinacja (językoznawstwo)|deklinacyjnych]] tych słów. Stąd też w opracowaniach popularnych i [[język potoczny|języku potocznym]] upowszechnia się określanie pajęczaków nazwą "roztocza", które według obecnych zasad jest zarezerwowane dla saprofitów. Co prawda mogąca budzić pomyłki nazwa "roztocza" jest używana rzadziej niż "saprofity", niemniej współczesne podręczniki ekologii wciąż ją rejestrują<ref name="weiner">{{cytuj książkę |nazwisko=Weiner |imię=January |autor link=January Weiner |tytuł=Życie i ewolucja biosfery. Podręcznik ekologii ogólnej |wydawca=[[Wydawnictwo Naukowe PWN]] |miejsce=Warszawa |rok=1999 |strony=128 |isbn=83-01-12668-X}}</ref>.
+== Nazwa „saprofity” ==
-Formalnie wybrane formy deklinacyjne tych podobnie wyglądających wyrazów wyglądają w następujący sposób<ref>{{cytuj stronę| url =http://so.pwn.pl/lista.php?co=roztocze | tytuł =Słownik ortograficzny PWN | data dostępu = 8 września 2008|}}</ref><ref>{{cytuj stronę| url =http://sjp.pwn.pl/lista.php?co=roztocze | tytuł =Słownik języka polskiego PWN | data dostępu = 8 września 2008|}}</ref>:
+W literaturze naukowej [[saprobiont]]y niebędące [[zwierzęta]]mi często są określane nazwą „saprofity”. Nazwa ta miała opisywać heterotroficzne [[rośliny bezzieleniowe]]. W czasie jej wprowadzenia, do roślin zaliczano [[grzyby]], [[bakterie]] i liczne [[protisty]], które obecnie nie są uważane za [[rośliny]]. Wśród roślin lądowych (według obecnych klasyfikacji taksonomicznych) nie są znane żadne saprotrofy, dlatego określanie roślin myko-heterotroficznych jako saprofity jest mylące.
+== Nazwa „roztocza” ==
-; saprofit
+W polskim [[język naukowy|języku naukowym]] organizmy saprofityczne (także grzyby i bakterie w starych systemach taksonomicznych zaliczane do roślin) nazywane są także roztoczami. Czasem prowadzi to do pomieszania znaczeń ze słowem [[roztocze (pajęczaki)|roztocze]] oznaczającym grupę pajęczaków (Acari), zwłaszcza ze względu na [[Homonimia (językoznawstwo)|homonimię]] niektórych form [[deklinacja (językoznawstwo)|deklinacyjnych]] tych słów. Stąd też w opracowaniach popularnych i [[język potoczny|języku potocznym]] upowszechnia się określanie pajęczaków nazwą „roztocza”, które według obecnych zasad jest zarezerwowane dla saprofitów. Co prawda mogąca budzić pomyłki nazwa „roztocza” jest używana rzadziej niż „saprotrofy”, niemniej współczesne podręczniki ekologii wciąż ją rejestrują<ref name="weiner">{{cytuj książkę |nazwisko = Weiner |imię = January |autor link = January Weiner |tytuł = Życie i ewolucja biosfery. Podręcznik ekologii ogólnej |wydawca = [[Wydawnictwo Naukowe PWN]] |miejsce = Warszawa |rok = 1999 |strony = 128 |isbn = 83-01-12668-X}}</ref>.
-[[mianownik (przypadek)|mianownik]] [[liczba pojedyncza|l.poj.]] '''roztocze''' (r. nijaki) lub obocznie '''roztocz''' (r.męski) - mianownik [[liczba mnoga|l.mn.]] '''roztocza'''
+Formalnie wybrane formy deklinacyjne tych podobnie wyglądających wyrazów wyglądają w następujący sposób<ref>{{cytuj stronę |url = http://so.pwn.pl/lista.php?co=roztocze |tytuł = Słownik ortograficzny PWN |archiwum = https://web.archive.org/web/20081222230140/http://so.pwn.pl/lista.php?co=roztocze |zarchiwizowano = 2008-12-22 |data dostępu = 2008-09-08}}</ref><ref>{{cytuj stronę |url = http://sjp.pwn.pl/lista.php?co=roztocze |tytuł = Słownik języka polskiego PWN |archiwum = https://web.archive.org/web/20081222225132/http://sjp.pwn.pl/lista.php?co=roztocze |zarchiwizowano = 2008-12-22 |data dostępu = 2008-09-08}}</ref>:
-; pajęczak
-mianownik l.poj. '''roztocz''' (r.męski) - mianownik l.mn. '''roztocze'''
+; saprotrof – [[mianownik (przypadek)|mianownik]] [[liczba pojedyncza|l.poj.]] '''roztocze''' (r. nijaki) lub obocznie '''roztocz''' (r.męski) – mianownik [[liczba mnoga|l.mn.]] '''roztocza'''
+; pajęczak – mianownik l.poj. '''roztocz''' (r.męski) – mianownik l.mn. '''roztocze'''
 ; forma geomorfologiczna (obecnie stosowana niemal wyłącznie w nazwach geograficznych typu [[Roztocze (kraina)|Roztocze]])
-mianownik l.poj. '''roztocz''' (r. żeński) - mianownik l.mn. '''roztocze'''
+; – mianownik l.poj. '''roztocz''' (r. żeński) – mianownik l.mn. '''roztocze'''
+{{wikisłownik|saprotrof}}
-{{Przypisy|stopień = ===}}
+== Przypisy ==
+{{Przypisy}}
+{{Kontrola autorytatywna}}
+[[Kategoria:Fizjologia grzybów]]
+[[Kategoria:Strategie pokarmowe]]
 [[Kategoria:Typologia organizmów]]
-[[Kategoria:Strategie pokarmowe]]
-[[Kategoria:Fizjologia grzybów]]