Przejdź do zawartości

Filharmonia Narodowa: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycja
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
→Historia: drobne merytoryczne, drobne redakcyjne
 
(Nie pokazano 47 wersji utworzonych przez 26 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
{{zobacz też|Orkiestra Filharmonii Narodowej}}
{{Zobacz też|Orkiestra Filharmonii Narodowej}}

{{Budynek infobox
{{Budynek infobox
|nazwa = Filharmonia Narodowa
|nazwa = Filharmonia Narodowa
Linia 6: Linia 7:
|zdjęcie = Filharmonia Narodowa w Warszawie 2020.jpg
|zdjęcie = Filharmonia Narodowa w Warszawie 2020.jpg
|opis zdjęcia = Budynek Filharmonii Narodowej w Warszawie
|opis zdjęcia = Budynek Filharmonii Narodowej w Warszawie
|alt zdjęcia =
|państwo = POL
|państwo = POL
|miejscowość = [[Warszawa]]
|miejscowość = [[Warszawa]]
|adres = [[Ulica Jasna w Warszawie|ul. Jasna 5]]
|adres = [[Ulica Jasna w Warszawie|ul. Jasna 5]]
|typ budynku = [[filharmonia]]
|typ budynku = [[filharmonia]]
|styl architektoniczny = [[socrealizm]], dawniej [[Eklektyzm (architektura)|eklektyzm]]
|styl architektoniczny = [[Realizm socjalistyczny|socrealizm]], dawniej [[Eklektyzm (architektura)|eklektyzm]]
|architekt = pierwotny – [[Karol Kozłowski (architekt)|Karol Kozłowski]], przebudowa 1955 – Eugeniusz Szparkowski
|architekt = pierwotny – [[Karol Kozłowski (architekt)|Karol Kozłowski]], przebudowa 1955 – Eugeniusz Szparkowski
|inwestor =
|inwestor =
Linia 32: Linia 34:
|www = http://www.filharmonia.pl
|www = http://www.filharmonia.pl
}}
}}
'''Filharmonia Narodowa''' – polska [[instytucja kultury]], funkcjonująca w gmachu znajdującym się przy [[Ulica Jasna w Warszawie|ulicy Jasnej 5]] w [[Warszawa|Warszawie]], który został wzniesiony w latach 1900–1901 pod kierunkiem [[Karol Kozłowski (architekt)|Karola Kozłowskiego]], a następnie przebudowany w 1955 przez Eugeniusza Szparkowskiego. Dyrektorem naczelnym jest Wojciech Nowak, a funkcję dyrektora artystycznego sprawuje dyrygent [[Andrzej Boreyko]]<ref>Informacja na stronie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego<nowiki/>https://www.gov.pl/web/kultura/maestro-andrzej-boreyko-dyrektorem-artystycznym-filharmonii-narodowej [dostęp:22.10.2019]</ref>.
'''Filharmonia Narodowa''' – polska [[instytucja kultury]], funkcjonująca w gmachu znajdującym się przy [[Ulica Jasna w Warszawie|ulicy Jasnej 5]] w [[Warszawa|Warszawie]], który został wzniesiony w latach 1900–1901 pod kierunkiem [[Karol Kozłowski (architekt)|Karola Kozłowskiego]], a następnie przebudowany w 1955 przez Eugeniusza Szparkowskiego. Dyrektorem naczelnym jest Wojciech Nowak, a funkcję dyrektora artystycznego sprawuje dyrygent [[Andrzej Boreyko]]<ref>[https://www.gov.pl/web/kultura/maestro-andrzej-boreyko-dyrektorem-artystycznym-filharmonii-narodowej Informacja na stronie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego] [dostęp:22.10.2019]</ref>.


Od 1955 w instytucji organizowany jest [[Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina]].
Od 1955 w instytucji organizowany jest [[Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina]].
Linia 41: Linia 43:
[[Plik:Warsaw Philharmonic - southern facade.jpg|thumb|left|Filharmonia Warszawska, 1901]]
[[Plik:Warsaw Philharmonic - southern facade.jpg|thumb|left|Filharmonia Warszawska, 1901]]
[[Plik:Filharmonia Narodowa w Warszawie.jpg|thumb|left|Filharmonia Warszawska, lata 30. XX w.]]
[[Plik:Filharmonia Narodowa w Warszawie.jpg|thumb|left|Filharmonia Warszawska, lata 30. XX w.]]
Gmach Filharmonii Warszawskiej został wzniesiony w latach 1900–1901 w kwartale ulic [[Ulica Jasna w Warszawie|Jasnej]], Moniuszki i Sienkiewicza, na terenie ówczesnego centrum finansowego miasta. Uroczysta inauguracja odbyła się 5 listopada 1901, jako soliści wystąpili [[Ignacy Jan Paderewski]], światowej sławy [[pianista]], [[kompozytor]] i przyszły [[mąż stanu]], oraz [[Wiktor Grąbczewski]] (bas)<ref name="cult">{{cytuj stronę |url = http://www.culture.pl/inne-instytucje/-/eo_event_asset_publisher/sh2A/content/filharmonia-narodowa-w-warszawie |tytuł = Filharmonia Narodowa w Warszawie |opublikowany = [[Culture.pl]] |data dostępu = 2013-02-14}}</ref>.
Pierwszy gmach Filharmonii Warszawskiej zaprojektował [[Karol Kozłowski (architekt)|Karol Kozłowski]]<ref name="Historia">{{cytuj | tytuł = Historia | data dostępu = 2022-02-21 | opublikowany = Filharmonia Narodowa | url = http://filharmonia.pl/o-nas/historia}}</ref>. Został wzniesiony w latach 1900–1901 w kwartale ulic [[Ulica Jasna w Warszawie|Jasnej]], Moniuszki i Nowosiennej ([[Ulica Henryka Sienkiewicza w Warszawie|Sienkiewicza]])<ref>{{cytuj książkę |autor = Eugeniusz Szwankowski| tytuł = Ulice i place Warszawy |wydawca = Państwowe Wydawnictwo Naukowe |miejsce = Warszawa |rok = 1970 |strony = 195}}</ref>. Uroczysta inauguracja odbyła się 5 listopada 1901, orkiestrą dyrygował dyrektor muzyczny i I dyrygent Filharmonii, Emil Młynarski. Jako solista wystąpił [[Ignacy Jan Paderewski]] (grał własny Koncert fortepianowy z towarzyszeniem orkiestry, oraz szereg utworów Fryderyka Chopina). Śpiewak [[Wiktor Grąbczewski]] (bas)<ref name="cult">{{cytuj |url = http://www.culture.pl/inne-instytucje/-/eo_event_asset_publisher/sh2A/content/filharmonia-narodowa-w-warszawie |tytuł = Filharmonia Narodowa w Warszawie |opublikowany = [[Culture.pl]] |data dostępu = 2013-02-14}}</ref> wykonał partię solową w kantacie Władysława Żeleńskiego.


Budynek z lat 1901–1945 wzorowany był na europejskich [[filharmonia]]ch i [[Opera (architektura)|operach]] XIX wieku, przede wszystkim na [[Opéra Garnier|Operze Paryskiej]]. Otrzymał bardzo bogaty wystrój [[eklektyzm (architektura)|eklektyczny]], z wpływami [[neorenesans]]u i [[architektura neobarokowa|neobaroku]] europejskiego w nowoczesnej na owe czasy interpretacji.
Budynek z lat 1901–1945 wzorowany był na europejskich [[filharmonia]]ch i [[Opera (budynek)|operach]] XIX wieku, przede wszystkim na [[Opéra Garnier|Operze Paryskiej]]. Otrzymał bardzo bogaty wystrój [[eklektyzm (architektura)|eklektyczny]], z wpływami [[neorenesans]]u i [[architektura neobarokowa|neobaroku]] europejskiego w nowoczesnej na owe czasy interpretacji. Został wzniesiony na działce o wymiarach ok. 58 x 44 metry i posiadał trzy elewacje<ref name="Mika17">{{Cytuj pismo | nazwisko = Mika | imię = Grzegorz | tytuł = Dwa budynki, jedna Filharmonia | czasopismo = Skarpa Warszawska | strony = 17 | data = listopad 2021}}</ref>. Główne wejście pierwotnie znajdowało się od strony ul. Jasnej<ref name="Mika17"/>. Rzeźby na fasadzie wykonali [[Stanisław Roman Lewandowski|Stanisław R. Lewandowski]] i Władysław Mazur.


Fundatorami Filharmonii Warszawskiej byli między innymi właściciel kapitału, [[bankier]] baron (tytuł nadany przez Imperatora Rosji) [[Leopold Julian Kronenberg]] i [[pianista]] Ignacy Jan Paderewski.
Fundatorami Filharmonii Warszawskiej byli m.in. [[bank]]ier [[Leopold Julian Kronenberg]] i [[pianista]] Ignacy Jan Paderewski.


⚫
Wśród rzeźb zdobiących fasadę pierwotnego budynku Filharmonii znalazły się postacie [[Wolfgang Amadeus Mozart|Wolfganga Amadeusza Mozarta]], [[Ludwig van Beethoven|Ludwiga van Beethovena]], [[Fryderyk Chopin|Fryderyka Chopina]] i [[Stanisław Moniuszko|Stanisława Moniuszki]]<ref>{{Cytuj|autor=Maria Bychawska; Henryk Schiller (redakcja)|tytuł=100 lat Filharmonii w Warszawie 1901-2001|data=2001|isbn=83-912670-8-3}}</ref>. Główna sala koncertowa miała powierzchnię 730 m² i mogła pomieścić ok. 2000 osób<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Mika | imię = Grzegorz | tytuł = Dwa budynki, jedna Filharmonia | czasopismo = Skarpa Warszawska | strony = 18 | data = listopad 2021}}</ref>. Plafon w sali koncertowej wykonał [[Henryk Siemiradzki]].
* Projekt architektoniczny: [[Karol Kozłowski (architekt)|Karol Kozłowski]] i [[Izydor Pianka]]
* Rzeźby na fasadzie: [[Stanisław Roman Lewandowski|Stanisław R. Lewandowski]], Władysław Mazur
* Plafon w sali koncertowej: [[Henryk Siemiradzki]]


⚫
[[Kampania wrześniowa|Napaść Niemców na Polskę]] i związana z tym [[II wojna światowa]] przerwała działalność Filharmonii. Gmach został spalony w czasie [[Obrona Warszawy (1939)|obrony Warszawy we wrześniu 1939]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Bartoszewski | imię = Władysław |autor link=Władysław Bartoszewski| tytuł = Kronika wydarzeń w Warszawie 1939–1949 | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Naukowe | miejsce = Warszawa | data = 1970 | strony = 20 | nazwisko2 = Brzeziński | imię2 = Bogdan | nazwisko3 = Moczulski | imię3 = Leszek}}</ref>. W trakcie [[walka (wojsko)|walk]] [[Powstanie warszawskie|powstania warszawskiego]] w 1944 uległ zbombardowaniu i dalszemu znacznemu zniszczeniu.
⚫
Wśród rzeźb zdobiących fasadę pierwotnego budynku Filharmonii znalazły się postacie [[Wolfgang Amadeus Mozart|Wolfganga Amadeusza Mozarta]], [[Ludwig van Beethoven|Ludwiga van Beethovena]], [[Fryderyk Chopin|Fryderyka Chopina]] i [[Stanisław Moniuszko|Stanisława Moniuszki]]<ref>{{Cytuj|autor=Maria Bychawska; Henryk Schiller (redakcja)|tytuł=100 lat Filharmonii w Warszawie 1901-2001|data=2001|isbn=83-912670-8-3}}</ref>.

⚫
[[Kampania wrześniowa|Napaść Niemców na Polskę]] i związana z tym [[II wojna światowa]] przerwała działalność Filharmonii Warszawskiej. Gmach filharmonii został spalony w czasie [[Obrona Warszawy (1939)|obrony Warszawy we wrześniu 1939]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Bartoszewski | imię = Władysław | tytuł = Kronika wydarzeń w Warszawie 1939–1949 | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Naukowe | miejsce = Warszawa | data = 1970 | strony = 20 | nazwisko2 = Brzeziński | imię2 = Bogdan | nazwisko3 = Moczulski | imię3 = Leszek}}</ref>. W trakcie [[walka (wojsko)|walk]] [[Powstanie warszawskie|powstania warszawskiego]] w 1944 uległ zbombardowaniu i dalszemu znacznemu zniszczeniu.
[[Plik:Warsaw Philharmonic - interior.JPG|thumb|left|Wnętrze sali koncertowej Filharmonii Warszawskiej, około 1901 roku]]
[[Plik:Warsaw Philharmonic - interior.JPG|thumb|left|Wnętrze sali koncertowej Filharmonii Warszawskiej, około 1901 roku]]


Zarządzeniem Ministra Kultury i Sztuki z 25 października 1949 utworzono przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą „Filharmonia Narodowa w Warszawie”<ref>{{Monitor Polski|1949|82|1010}}.</ref>.
Zarządzeniem Ministra Kultury i Sztuki z 25 października 1949 utworzono przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą „Filharmonia Narodowa w Warszawie”<ref>{{Monitor Polski|1949|82|1010}}.</ref>.


Nowy, odbudowany budynek koncertowy został otwarty 21 lutego 1955, w dniu inauguracji [[V Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina|V Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina]]<ref name="Jabłoński">{{Cytuj książkę | nazwisko = Jabłoński i in. | imię = Krzysztof | tytuł = Warszawa: portret miasta | wydawca = Arkady | miejsce = Warszawa | data = 1984 | strony = strony nienumerowane (Kronika odbudowy, budowy i rozbudowy 1945−1982) |isbn = 83-213-2993-4}}</ref>. Tego samego dnia, z okazji inauguracji sezonu w nowej własnej siedzibie, Filharmonia Warszawska została uhonorowana nazwą ''Filharmonii Narodowej''<ref name="Jabłoński"/>.
Nowy, odbudowany budynek koncertowy został otwarty 21 lutego 1955<ref name="Historia" />, w dniu inauguracji [[V Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina|V Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina]]<ref name="Jabłoński">{{Cytuj książkę | nazwisko = Jabłoński i in. | imię = Krzysztof | tytuł = Warszawa: portret miasta | wydawca = Arkady | miejsce = Warszawa | data = 1984 | strony = strony nienumerowane (Kronika odbudowy, budowy i rozbudowy 1945−1982) |isbn = 83-213-2993-4}}</ref>. Tego samego dnia, z okazji inauguracji sezonu w nowej własnej siedzibie, Filharmonii Warszawskiej nadano nazwą ''Filharmonii Narodowej''<ref name="Historia" /><ref name="Jabłoński"/>. Budynek FN w Warszawie, odbudowany według projektu [[Eugeniusz Szparkowski|Eugeniusza Szparkowskiego]] i [[Henryk Białobrzeski|Henryka Białobrzeskiego]], utracił swój pierwotny bogato zdobiony wystrój, został zastąpiony stylistyką architektury [[Realizm socjalistyczny|socrealizmu]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Majewski | imię = Jerzy S. | tytuł = Warszawa na starych pocztówkach | wydawca = Agora | miejsce = Warszawa | data = 2013 | strony = 129 | isbn = 978-83-268-1238-5}}</ref>. Dla poprawy komunikacji wewnętrznej główne wejście do budynku przeniesiono na stronę ul. Sienkiewicza<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Mika | imię = Grzegorz | tytuł = Dwa budynki, jedna Filharmonia | czasopismo = Skarpa Warszawska | strony = 21 | data = listopad 2021}}</ref>.

Budynek FN w Warszawie, odbudowany według projektu Eugeniusza Szparkowskiego i Henryka Białobrzeskiego, utracił swój pierwotny bogato zdobiony wystrój, został zastąpiony stylistyką architektury [[socrealizm]]u. Odbudowę zakończono w 1955, a dzień po uroczystym otwarciu 22 lutego 1955 rozpoczął się tam [[Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina|V Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Majewski | imię = Jerzy S. | tytuł = Warszawa na starych pocztówkach | wydawca = Agora | miejsce = Warszawa | data = 2013 | strony = 129 | isbn = 978-83-268-1238-5}}</ref>.


W budynku i przy pomocy FN w Warszawie odbywa się [[festiwal]] [[Warszawska Jesień]].
W budynku i przy pomocy FN w Warszawie odbywa się [[festiwal]] [[Warszawska Jesień]].


[[Sala koncertowa]] Filharmonii Narodowej w Warszawie posiada 1072 miejsca. Sala kameralna dysponuje 378 miejscami.
Sala koncertowa Filharmonii Narodowej w Warszawie ma 1072 miejsca. Sala kameralna dysponuje 378 miejscami.


== Orkiestra Filharmonii Narodowej ==
== Orkiestra Filharmonii Narodowej ==
{{Osobny artykuł|Orkiestra Filharmonii Narodowej}}

[[Plik:Chopin Intl Piano Competition 2005.jpg|thumb|Wnętrze sali koncertowej podczas Konkursu Chopinowskiego w 2005]]
[[Plik:Chopin Intl Piano Competition 2005.jpg|thumb|Wnętrze sali koncertowej podczas Konkursu Chopinowskiego w 2005]]
Pierwszy [[koncert]] w wykonaniu Filharmoników Warszawskich odbył się 5 listopada 1901 w nowo wybudowanym gmachu.
Pierwszy [[koncert]] w wykonaniu Filharmoników Warszawskich odbył się 5 listopada 1901 w nowo wybudowanym gmachu.


[[Orkiestra]] [[koncert]]owała z wieloma najsłynniejszymi artystami tamtej doby. Dyrygowali nią m.in.: [[Edvard Grieg]], [[Siergiej Prokofjew]], [[Siergiej Rachmaninow]], [[Maurice Ravel]], [[Camille Saint-Saëns]], [[Richard Strauss]] i [[Igor Strawinski]].
Orkiestra koncertowała z wieloma najsłynniejszymi artystami tamtej doby. Dyrygowali nią m.in. [[Edvard Grieg]], [[Siergiej Prokofjew]], [[Siergiej Rachmaninow]], [[Maurice Ravel]], [[Camille Saint-Saëns]], [[Richard Strauss]] i [[Igor Strawinski]].


=== Soliści ===
=== Soliści ===
Na estradzie Filharmonii Narodowej w Warszawie wystąpili także soliści tej miary, co: [[Martha Argerich]], [[Kathleen Battle]], [[Teresa Berganza]], [[Rafał Blechacz]], [[Nelson Freire]], [[Nigel Kennedy]], [[Jewgienij Kisin|Evgeny Kissin]], [[Midori Gotō]], [[Arturo Benedetti Michelangeli]], [[Shlomo Mintz]], [[Anne-Sophie Mutter]], [[Garrick Ohlsson]], [[Dawid Ojstrach]], [[Murray Perahia]], [[Jean-Pierre Rampal]], [[Swiatosław Richter|Światosław Richter]], [[Mstisław Rostropowicz]], [[Henryk Szeryng]], [[Emmanuel Pahud]], [[Ingolf Wunder]] i [[Krystian Zimerman]].
Na estradzie Filharmonii Narodowej w Warszawie wystąpili także soliści tej miary, co [[Martha Argerich]], [[Kathleen Battle]], [[Teresa Berganza]], [[Rafał Blechacz]], [[Nelson Freire]], [[Nigel Kennedy]], [[Jewgienij Kisin|Evgeny Kissin]], [[Midori Gotō]], [[Arturo Benedetti Michelangeli]], [[Shlomo Mintz]], [[Anne-Sophie Mutter]], [[Garrick Ohlsson]], [[Dawid Ojstrach]], [[Murray Perahia]], [[Jean-Pierre Rampal]], [[Swiatosław Richter]], [[Mstisław Rostropowicz]], [[Henryk Szeryng]], [[Emmanuel Pahud]], [[Ingolf Wunder]] i [[Krystian Zimerman]].

== Chór Filharmonii Narodowej ==
{{Osobny artykuł|Chór Filharmonii Narodowej}}
Zespół rozpoczął profesjonalną działalność artystyczną w 1953 roku pod kierunkiem Zbigniewa Soi. Kolejnymi kierownikami byli: [[Roman Kuklewicz]] (1955­-71), Józef Bok (1971-­74), Antoni Szaliński (1974­-78), [[Henryk Wojnarowski]] (1978-­2016). W styczniu 2017 roku kierownictwo objął [[Bartosz Michałowski]].

Chór Filharmonii Narodowej koncertował w Austrii, Belgii, Danii, Finlandii, Grecji, Hiszpanii, Islandii, Izraelu, Niemczech, Rosji, Szwajcarii, Turcji, na Litwie, Łotwie, we Francji i Włoszech, w Wielkiej Brytanii. Zapraszany jest na wspólne koncerty przez orkiestry [[Berliner Philharmoniker]], Muncher Philharmoniker, [[Rundfunk-Sinfonieorchester Berlin]], [[Deutsches Symphonie-Orchester Berlin|RIAS­ Symphonie­-Orchester Berlin]], {{link-interwiki|Bamberger Symphoniker|Q=Q699427}}, orkiestry symfoniczne w Tel Awiwie i Jerozolimie, {{link-interwiki|Orchestra dell'Accademia Nazionale di Santa Cecilia|tekst=Orchestra dell’Accademia Nazionale di Santa Cecilia|Q=Q1328398}}, {{link-interwiki|La Monnaie|tekst=Orchestre Symphonique de la Monnaie|Q=Q551479}}, {{link-interwiki|Orchestra Sinfonica Siciliana|Q=Q3885013}}, [[La Scala|Orchestra del Teatro alla Scala]].

=== Repertuar ===
Repertuar Chóru FN obejmuje ponad 400 dzieł oratoryjnych i utworów a cappella różnych epok – od średniowiecza do współczesności. Szczególne miejsce zajmuje w nim muzyka polska, a zwłaszcza twórczość [[Krzysztof Penderecki|Krzysztofa Pendereckiego]].

=== Nagrody ===
2020 – [[Nagroda Muzyczna „Fryderyk”|Fryderyk]] za nagranie opery ''Hagith'' (wraz z Polską Orkiestrą Radiową pod dyrekcją Michała Klauzy).

2018 – [[Nagroda Muzyczna „Fryderyk”|Fryderyk]] za album z ''Litanią do Maryi Panny'', ''Stabat Mater''i III Symfonią „Pieśń o nocy” (wraz z Orkiestrą Filharmonii Narodowej pod batutą Jacka Kaspszyka).

2017 – [[Nagroda Grammy|Grammy]] w kategorii Best Choral Performance za płytę z cyklu ''Penderecki conducts Penderecki'' (''Dies illa'', ''Psalmy Dawida'' i ''Hymny do św. Daniiła'' i Wojciecha).

2011 – [[Nagroda Muzyczna „Fryderyk”|Fryderyk]] za pochodzące z 1989 roku nagranie ''Requiem. Missa pro defunctis'' Romana Maciejewskiego.

2010 – „[https://es.frwiki.wiki/wiki/Académie_du_disque_lyrique Złoty Orfeusz”] francuskiej [https://es.frwiki.wiki/wiki/Académie_du_disque_lyrique Academie du Disque Lyrique] w kategorii „Najlepsza inicjatywa fonograficzna”, za jaką uznano promocję twórczości Stanisława Moniuszki.

2009 – [[Nagroda Muzyczna „Fryderyk”|Fryderyk]] w kategorii Album Roku - Muzyka Chóralna i Oratoryjna za płytę roku z mszami Stanisława Moniuszki (DUX).

2005 – Record Academy Award (przyznawana przez japoński magazyn „Record Geijutsu”)<ref>{{Cytuj |tytuł = Chór Filharmonia Narodowa |data dostępu = 2022-05-31 |opublikowany = filharmonia.pl |url = https://filharmonia.pl/o-nas/chor}}</ref>.


== Wykonawcy gościnni ==
== Wykonawcy gościnni ==
Linia 86: Linia 108:
* [[Chicagowska Orkiestra Symfoniczna]] (Riccardo Muti)
* [[Chicagowska Orkiestra Symfoniczna]] (Riccardo Muti)
* [[City of Birmingham Symphony Orchestra]] (Simon Rattle)
* [[City of Birmingham Symphony Orchestra]] (Simon Rattle)
* [[Cleveland Orchestra]] ([[George Szell]])
* [[Cleveland Orchestra]] ([[George Szell]], Christoph von Dohnányi)
* [[Orkiestra Gewandhaus w Lipsku|Gewandhausorchester Leipzig]] ([[Kurt Masur]])
* [[Orkiestra Gewandhaus w Lipsku|Gewandhausorchester Leipzig]] ([[Kurt Masur]])
* [[Los Angeles Philharmonic Orchestra]] ([[Zubin Mehta]])
* [[Los Angeles Philharmonic Orchestra]] ([[Zubin Mehta]])
* [[Münchener Philharmoniker]] ([[Sergiu Celibidache]])
* [[Münchener Philharmoniker]] ([[Sergiu Celibidache]])
* [[Filharmonia Petersburska|Sankt-Petersburska Akademicka Filharmonia]] ([[Jewgienij Mrawinski|Jewgienij Mrawiński]])
* [[Filharmonia Petersburska|Sankt-Petersburska Akademicka Filharmonia]] ([[Jewgienij Mrawinski]])
* [[Filharmonia Nowojorska]] ([[Leonard Bernstein]], [[Lorin Maazel]])
* [[Filharmonia Nowojorska]] ([[Leonard Bernstein]], [[Lorin Maazel]])
* [[Orkiestra Filadelfijska]] ([[Eugene Ormandy]])
* [[Orkiestra Filadelfijska]] ([[Eugene Ormandy]])
Linia 100: Linia 122:
== Inne informacje ==
== Inne informacje ==
Na bocznej ścianie gmachu Filharmonii znajduje się tablica upamiętniająca [[Emil Młynarski|Emila Młynarskiego]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Ciepłowski | imię = Stanisław | tytuł = Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w. | wydawca = Argraf | miejsce = Warszawa | data = 2004 | strony = 105 | isbn = 83-912463-4-5}}</ref>.
Na bocznej ścianie gmachu Filharmonii znajduje się tablica upamiętniająca [[Emil Młynarski|Emila Młynarskiego]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Ciepłowski | imię = Stanisław | tytuł = Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w. | wydawca = Argraf | miejsce = Warszawa | data = 2004 | strony = 105 | isbn = 83-912463-4-5}}</ref>.

== Zobacz też ==
== Zobacz też ==
* [[Chór Filharmonii Narodowej]]
* [[Chór Filharmonii Narodowej]]
* [[Orkiestra Filharmonii Narodowej]]


== Przypisy ==
== Przypisy ==
Linia 109: Linia 133:
* [http://www.filharmonia.pl/ Filharmonia Narodowa w Warszawie – oficjalna witryna]
* [http://www.filharmonia.pl/ Filharmonia Narodowa w Warszawie – oficjalna witryna]
* [http://www.culture.pl/inne-instytucje/-/eo_event_asset_publisher/sh2A/content/filharmonia-narodowa-w-warszawie Historia Filharmonii w portalu culture.pl]
* [http://www.culture.pl/inne-instytucje/-/eo_event_asset_publisher/sh2A/content/filharmonia-narodowa-w-warszawie Historia Filharmonii w portalu culture.pl]
* [https://web.archive.org/web/20140116182943/http://filharmonia.pl/spacer/filharmonia.swf Wirtualny spacer]
* {{Cytuj stronę | url = http://filharmonia.pl/spacer/filharmonia.swf | tytuł = Wirtualny spacer | opublikowany = filharmonia.pl | archiwum = https://web.archive.org/web/20140116182943/http://filharmonia.pl/spacer/filharmonia.swf | zarchiwizowano = 2014-01-16}}
* [https://web.archive.org/web/20140116213707/http://filharmonia.pl/zespoly-artystyczne/orkiestra-symfoniczna-filharmonii-narodowej Skład Orkiestry na stronie Filharmonii Narodowej w Warszawie]
* {{Cytuj stronę | url = http://filharmonia.pl/zespoly-artystyczne/orkiestra-symfoniczna-filharmonii-narodowej | tytuł = Skład Orkiestry na stronie Filharmonii Narodowej w Warszawie | opublikowany = filharmonia.pl | archiwum = https://web.archive.org/web/20140116213707/http://filharmonia.pl/zespoly-artystyczne/orkiestra-symfoniczna-filharmonii-narodowej | zarchiwizowano = 2014-01-16}}
* [https://web.archive.org/web/20140116231804/http://filharmonia.pl/zespoly-artystyczne/chor-filharmonii-narodowej Skład Chóru na stronie Filharmonii Narodowej w Warszawie]
* {{Cytuj stronę | url = http://filharmonia.pl/zespoly-artystyczne/chor-filharmonii-narodowej | tytuł = Skład Chóru na stronie Filharmonii Narodowej w Warszawie | opublikowany = filharmonia.pl | archiwum = https://web.archive.org/web/20140116231804/http://filharmonia.pl/zespoly-artystyczne/chor-filharmonii-narodowej | zarchiwizowano = 2014-01-16}}


{{Filharmonie w Polsce}}
{{Filharmonie w Polsce}}
Linia 118: Linia 142:
[[Kategoria:Filharmonie w Polsce|Narodowa]]
[[Kategoria:Filharmonie w Polsce|Narodowa]]
[[Kategoria:Polskie państwowe instytucje kultury]]
[[Kategoria:Polskie państwowe instytucje kultury]]
[[Kategoria:Architektura socrealistyczna w województwie mazowieckim]]
[[Kategoria:Muzyka w Warszawie]]
[[Kategoria:Muzyka w Warszawie]]
[[Kategoria:Śródmieście Północne]]
[[Kategoria:Śródmieście Północne]]

Aktualna wersja na dzień 13:21, 1 sie 2024

 Zobacz też: Orkiestra Filharmonii Narodowej.
Filharmonia Narodowa
Ilustracja
Budynek Filharmonii Narodowej w Warszawie
Państwo

 Polska

Miejscowość

Warszawa

Adres

ul. Jasna 5

Typ budynku

filharmonia

Styl architektoniczny

socrealizm, dawniej eklektyzm

Architekt

pierwotny – Karol Kozłowski, przebudowa 1955 – Eugeniusz Szparkowski

Rozpoczęcie budowy

1900

Ukończenie budowy

1901

Zniszczono

spłonęła w 1939, zbombardowana w 1944

Odbudowano

1955

Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, w centrum znajduje się punkt z opisem „Warszawa, Filharmonia Narodowa w Warszawie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Warszawa, Filharmonia Narodowa w Warszawie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Warszawa, Filharmonia Narodowa w Warszawie”
Ziemia52°14′03″N 21°00′40″E/52,234167 21,011111
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Filharmonia Narodowa – polska instytucja kultury, funkcjonująca w gmachu znajdującym się przy ulicy Jasnej 5 w Warszawie, który został wzniesiony w latach 1900–1901 pod kierunkiem Karola Kozłowskiego, a następnie przebudowany w 1955 przez Eugeniusza Szparkowskiego. Dyrektorem naczelnym jest Wojciech Nowak, a funkcję dyrektora artystycznego sprawuje dyrygent Andrzej Boreyko[1].

Od 1955 w instytucji organizowany jest Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina.

W budynku i przy pomocy FN w Warszawie odbywa się festiwal Warszawska Jesień.

Historia

[edytuj | edytuj kod]
Filharmonia Warszawska, 1901
Filharmonia Warszawska, lata 30. XX w.

Pierwszy gmach Filharmonii Warszawskiej zaprojektował Karol Kozłowski[2]. Został wzniesiony w latach 1900–1901 w kwartale ulic Jasnej, Moniuszki i Nowosiennej (Sienkiewicza)[3]. Uroczysta inauguracja odbyła się 5 listopada 1901, orkiestrą dyrygował dyrektor muzyczny i I dyrygent Filharmonii, Emil Młynarski. Jako solista wystąpił Ignacy Jan Paderewski (grał własny Koncert fortepianowy z towarzyszeniem orkiestry, oraz szereg utworów Fryderyka Chopina). Śpiewak Wiktor Grąbczewski (bas)[4] wykonał partię solową w kantacie Władysława Żeleńskiego.

Budynek z lat 1901–1945 wzorowany był na europejskich filharmoniach i operach XIX wieku, przede wszystkim na Operze Paryskiej. Otrzymał bardzo bogaty wystrój eklektyczny, z wpływami neorenesansu i neobaroku europejskiego w nowoczesnej na owe czasy interpretacji. Został wzniesiony na działce o wymiarach ok. 58 x 44 metry i posiadał trzy elewacje[5]. Główne wejście pierwotnie znajdowało się od strony ul. Jasnej[5]. Rzeźby na fasadzie wykonali Stanisław R. Lewandowski i Władysław Mazur.

Fundatorami Filharmonii Warszawskiej byli m.in. bankier Leopold Julian Kronenberg i pianista Ignacy Jan Paderewski.

Wśród rzeźb zdobiących fasadę pierwotnego budynku Filharmonii znalazły się postacie Wolfganga Amadeusza Mozarta, Ludwiga van Beethovena, Fryderyka Chopina i Stanisława Moniuszki[6]. Główna sala koncertowa miała powierzchnię 730 m² i mogła pomieścić ok. 2000 osób[7]. Plafon w sali koncertowej wykonał Henryk Siemiradzki.

Napaść Niemców na Polskę i związana z tym II wojna światowa przerwała działalność Filharmonii. Gmach został spalony w czasie obrony Warszawy we wrześniu 1939[8]. W trakcie walk powstania warszawskiego w 1944 uległ zbombardowaniu i dalszemu znacznemu zniszczeniu.

Wnętrze sali koncertowej Filharmonii Warszawskiej, około 1901 roku

Zarządzeniem Ministra Kultury i Sztuki z 25 października 1949 utworzono przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą „Filharmonia Narodowa w Warszawie”[9].

Nowy, odbudowany budynek koncertowy został otwarty 21 lutego 1955[2], w dniu inauguracji V Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina[10]. Tego samego dnia, z okazji inauguracji sezonu w nowej własnej siedzibie, Filharmonii Warszawskiej nadano nazwą Filharmonii Narodowej[2][10]. Budynek FN w Warszawie, odbudowany według projektu Eugeniusza Szparkowskiego i Henryka Białobrzeskiego, utracił swój pierwotny bogato zdobiony wystrój, został zastąpiony stylistyką architektury socrealizmu[11]. Dla poprawy komunikacji wewnętrznej główne wejście do budynku przeniesiono na stronę ul. Sienkiewicza[12].

W budynku i przy pomocy FN w Warszawie odbywa się festiwal Warszawska Jesień.

Sala koncertowa Filharmonii Narodowej w Warszawie ma 1072 miejsca. Sala kameralna dysponuje 378 miejscami.

Orkiestra Filharmonii Narodowej

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Orkiestra Filharmonii Narodowej.
Wnętrze sali koncertowej podczas Konkursu Chopinowskiego w 2005

Pierwszy koncert w wykonaniu Filharmoników Warszawskich odbył się 5 listopada 1901 w nowo wybudowanym gmachu.

Orkiestra koncertowała z wieloma najsłynniejszymi artystami tamtej doby. Dyrygowali nią m.in. Edvard Grieg, Siergiej Prokofjew, Siergiej Rachmaninow, Maurice Ravel, Camille Saint-Saëns, Richard Strauss i Igor Strawinski.

Soliści

[edytuj | edytuj kod]

Na estradzie Filharmonii Narodowej w Warszawie wystąpili także soliści tej miary, co Martha Argerich, Kathleen Battle, Teresa Berganza, Rafał Blechacz, Nelson Freire, Nigel Kennedy, Evgeny Kissin, Midori Gotō, Arturo Benedetti Michelangeli, Shlomo Mintz, Anne-Sophie Mutter, Garrick Ohlsson, Dawid Ojstrach, Murray Perahia, Jean-Pierre Rampal, Swiatosław Richter, Mstisław Rostropowicz, Henryk Szeryng, Emmanuel Pahud, Ingolf Wunder i Krystian Zimerman.

Chór Filharmonii Narodowej

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Chór Filharmonii Narodowej.

Zespół rozpoczął profesjonalną działalność artystyczną w 1953 roku pod kierunkiem Zbigniewa Soi. Kolejnymi kierownikami byli: Roman Kuklewicz (1955­-71), Józef Bok (1971-­74), Antoni Szaliński (1974­-78), Henryk Wojnarowski (1978-­2016). W styczniu 2017 roku kierownictwo objął Bartosz Michałowski.

Chór Filharmonii Narodowej koncertował w Austrii, Belgii, Danii, Finlandii, Grecji, Hiszpanii, Islandii, Izraelu, Niemczech, Rosji, Szwajcarii, Turcji, na Litwie, Łotwie, we Francji i Włoszech, w Wielkiej Brytanii. Zapraszany jest na wspólne koncerty przez orkiestry Berliner Philharmoniker, Muncher Philharmoniker, Rundfunk-Sinfonieorchester Berlin, RIAS­ Symphonie­-Orchester Berlin, Bamberger Symphoniker(inne języki), orkiestry symfoniczne w Tel Awiwie i Jerozolimie, Orchestra dell’Accademia Nazionale di Santa Cecilia(inne języki), Orchestre Symphonique de la Monnaie(inne języki), Orchestra Sinfonica Siciliana(inne języki), Orchestra del Teatro alla Scala.

Repertuar

[edytuj | edytuj kod]

Repertuar Chóru FN obejmuje ponad 400 dzieł oratoryjnych i utworów a cappella różnych epok – od średniowiecza do współczesności. Szczególne miejsce zajmuje w nim muzyka polska, a zwłaszcza twórczość Krzysztofa Pendereckiego.

Nagrody

[edytuj | edytuj kod]

2020 – Fryderyk za nagranie opery Hagith (wraz z Polską Orkiestrą Radiową pod dyrekcją Michała Klauzy).

2018 – Fryderyk za album z Litanią do Maryi Panny, Stabat Materi III Symfonią „Pieśń o nocy” (wraz z Orkiestrą Filharmonii Narodowej pod batutą Jacka Kaspszyka).

2017 – Grammy w kategorii Best Choral Performance za płytę z cyklu Penderecki conducts Penderecki (Dies illa, Psalmy Dawida i Hymny do św. Daniiła i Wojciecha).

2011 – Fryderyk za pochodzące z 1989 roku nagranie Requiem. Missa pro defunctis Romana Maciejewskiego.

2010 – „Złoty Orfeusz” francuskiej Academie du Disque Lyrique w kategorii „Najlepsza inicjatywa fonograficzna”, za jaką uznano promocję twórczości Stanisława Moniuszki.

2009 – Fryderyk w kategorii Album Roku - Muzyka Chóralna i Oratoryjna za płytę roku z mszami Stanisława Moniuszki (DUX).

2005 – Record Academy Award (przyznawana przez japoński magazyn „Record Geijutsu”)[13].

Wykonawcy gościnni

[edytuj | edytuj kod]

Przed I wojną światową i w okresie międzywojennym XX w. Filharmonia Warszawska stała się głównym ośrodkiem życia muzycznego w zaborze rosyjskim, a potem w Polsce oraz jedną z najbardziej liczących się instytucji muzycznych w Europie. Wystąpili tutaj niemal wszyscy słynni dyrygenci i soliści tamtych czasów, m.in.: Claudio Arrau, Edvard Grieg, Arthur Honegger, Vladimir Horowitz, Bronisław Huberman, Wilhelm Kempff, Otto Klemperer, Siergiej Prokofjew, Siergiej Rachmaninow, Maurice Ravel, Artur Rodziński, Artur Rubinstein, Pablo Sarasate, Richard Strauss.

Orkiestry

[edytuj | edytuj kod]

W sali Filharmonii Narodowej w Warszawie gościnnie występowały najsłynniejsze orkiestry z całego świata, m.in.:

Organy

[edytuj | edytuj kod]

W 2001 w sali koncertowej stanęły nowe organy, wybudowane przez berlińską firmę organmistrzowską Karl Schuke, Berliner Orgelbau Werkstatt. Instrument muzyczny posiada 3 manuały z pedałem i 71 głosów. Wyposażony jest w mechaniczną trakturę gry i elektryczną trakturę rejestrów.

Inne informacje

[edytuj | edytuj kod]

Na bocznej ścianie gmachu Filharmonii znajduje się tablica upamiętniająca Emila Młynarskiego[14].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Informacja na stronie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego [dostęp:22.10.2019]
  2. ↑ a b c Historia [online], Filharmonia Narodowa [dostęp 2022-02-21].
  3. ↑ Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 195.
  4. ↑ Filharmonia Narodowa w Warszawie [online], Culture.pl [dostęp 2013-02-14].
  5. ↑ a b Grzegorz Mika. Dwa budynki, jedna Filharmonia. „Skarpa Warszawska”, s. 17, listopad 2021. 
  6. ↑ Maria Bychawska, Henryk Schiller, 100 lat Filharmonii w Warszawie 1901-2001, 2001, ISBN 83-912670-8-3.
  7. ↑ Grzegorz Mika. Dwa budynki, jedna Filharmonia. „Skarpa Warszawska”, s. 18, listopad 2021. 
  8. ↑ Władysław Bartoszewski, Bogdan Brzeziński, Leszek Moczulski: Kronika wydarzeń w Warszawie 1939–1949. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 20.
  9. ↑ M.P. z 1949 r. nr 82, poz. 1010.
  10. ↑ a b Krzysztof Jabłoński i in.: Warszawa: portret miasta. Warszawa: Arkady, 1984, s. strony nienumerowane (Kronika odbudowy, budowy i rozbudowy 1945−1982). ISBN 83-213-2993-4.
  11. ↑ Jerzy S. Majewski: Warszawa na starych pocztówkach. Warszawa: Agora, 2013, s. 129. ISBN 978-83-268-1238-5.
  12. ↑ Grzegorz Mika. Dwa budynki, jedna Filharmonia. „Skarpa Warszawska”, s. 21, listopad 2021. 
  13. ↑ Chór Filharmonia Narodowa [online], filharmonia.pl [dostęp 2022-05-31].
  14. ↑ Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 105. ISBN 83-912463-4-5.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Filharmonie w Polsce
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Filharmonia_Narodowa&oldid=74461501”