Ganz TM
 Tramwaj Ganz TM nr 3621 w 1969 r. | |
| Dane ogólne | |
| Kraj produkcji | |
|---|---|
| Producent | |
| Miejsce produkcji | |
| Lata produkcji |
1940–1943 |
| Dane techniczne | |
| Liczba członów |
1 |
| Długość |
13 500 mm |
| Szerokość |
2300 mm |
| Wysokość |
3110 mm |
| Masa |
18 000 kg |
| Rozstaw wózków |
1435 mm |
| Rozstaw osi w wózkach |
1600 mm |
| Średnica kół |
670 mm |
| Moc silników |
4 × 30,9 kW |
| Typ silników |
TA 1,12 |
Ganz TM – typ czteroosiowego, dwukierunkowego, jednoczłonowego tramwaju, wytwarzanego przez węgierskie zakłady Ganz w latach 1940–1943. Ogółem wyprodukowano 75 tramwajów i wszystkie dostarczono do Budapesztu. Konstrukcja tramwaju opierała się na amerykańskiej koncepcji PCC, stworzonej w latach 30. XX wieku. Rozwinięciem konstrukcyjnym typu TM jest Ganz UV[1].
Historia
Geneza
Pod koniec lat 30. XX wieku w Budapeszcie przygotowano plan budowy linii tramwajowej Boráros tér – Újpest, dla której przewoźnik BSzKRt planował zakup 75 czteroosiowych wagonów silnikowych[2]. Kontrakt na dostawę pierwszych 15 wagonów podpisano 14 lipca 1939 r.[2]. Zakłady Ganz miały wówczas okazję do zbudowania nowoczesnego tramwaju, opartego na rozwiązaniach zastosowanych w amerykańskim PCC. W porównaniu ze starszymi typami tramwajów eksploatowanych w Budapeszcie, Ganz TM były dwukierunkowe, bardziej energooszczędne i miały ulepszony mechanizm zamykania drzwi[1].
Projekt budowy linii tramwajowej Boráros tér – Újpest został odrzucony w związku z wybuchem II wojny światowej[2], jednak węgierskie Ministerstwo Obrony Narodowej wsparło rozwój systemu tramwajowego ze względu na wzmożone potoki pasażerskie[1].
Ganz TM na ulicach Budapesztu
Pierwsze dwa wagony (3600 i 3601) zostały oficjalnie przekazane do eksploatacji w dniach 8 i 14 listopada 1940 r. Przewoźnik BSzKRt przypisał wagony do linii 44, na której jednak nie miały one możliwości rozwinięcia wysokich prędkości z powodu wzmożonego ruchu na ulicy Rakoczego (węg. Rákóczi út)[2]. Z jednej strony dzięki ogrzewaniu i skórzanej tapicerce zwiększył się komfort podróży pasażerów[2], jednak z drugiej strony tramwaje były głośniejsze niż ich poprzednicy: pasażerowie porównywali dźwięk Ganzów TM do spadającej bomby Junkers Ju 87, a bombę tę w czasie II wojny światowej nazywano „Stuką” od niemieckiego terminu Sturzkampfflugzeug[1][2].
W 1941 r. wprowadzono do ruchu wagony nr 3602–3614[2]. Przewoźnik BSzKRt zamówił dodatkowe wagony w zakładach Ganz. Dostarczono je w 1941 r. (3615–3629) i 1942 r. (3630–3649) i przydzielono je do obsługi linii nr 16A[2]. Tym samym liczba tramwajów TM zwiększyła się do 50. W 1942 r. wagony przydzielono do linii 46, 67 i 72, a rok później pojawiły się również na linii nr 61 w Budzie i późnym wieczorem na linii nr 43 w Kispescie. BSzKRt zamówiło kolejną serię tramwajów 21 stycznia 1943 r. (3675–3699), ale fabryka Ganz została zbombardowana w kwietniu 1944 r., więc prace konstrukcyjne wstrzymano. Z powodu braku części wprowadzenie do ruchu wagonów o numerach 3650–3672 opóźniło się do 1943 r., a pozostałe dwa (3673 i 3674) przekazano do eksploatacji dopiero w 1947 r.[2].
Po II wojnie światowej środkowe drzwi wagonów zablokowano. Po zmianach pierwsze drzwi służyły do wsiadania do tramwaju i były otwierane przez motorniczego, a tylne drzwi umożliwiały pasażerom opuszczenie pojazdu i otwierane były przez nich samych lub konduktora[1][2]. Liczbę miejsc siedzących zmniejszono z 30 do 16, a skórzane obicia zastąpiono drewnem. W latach 50. XX wieku tramwaje obsługiwały linie tramwajowe nr 2 i 61. Co ciekawe, w tym czasie w wagonie nr 3612 zamontowano elektropneumatyczne mechanizmy drzwiowe, co umożliwiło odblokowanie środkowych drzwi[1]. Wraz z wprowadzaniem do ruchu nowocześniejszych tramwajów Ganz UV, TM zaczęto przydzielać do innych linii niż te wymienione wcześniej.
Stan techniczny tramwajów znacznie się pogorszył w latach 70. XX wieku: ujawniły się m.in. pęknięcia nadwozi[1]. Już na początku dekady w części tramwajów wymieniono wózki na nowe, pochodzące z tramwajów Ganz UV[3]. Przewoźnik BKV zlecił produkcję 150 wózków zakładom Ganz–MÁVAG, ale zamówienie nigdy nie zostało zrealizowane[3]. Pod koniec swojej eksploatacji tramwaje Ganz TM obsługiwały jeszcze linię 33[3]. Ostatnie wagony zezłomowano 11 czerwca 1980 r.[3].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b c d e f g Villamos.Budapest.Hu - 3600-as motorkocsik (T típus) [online], villamosok.hu [dostęp 2021-01-06].
- ↑ a b c d e f g h i j A kedvenc villamosok nyomában [online], iho.hu [dostęp 2021-01-06] (węg.).
- ↑ a b c d Egy villamosgeneráció csendes eltűnése [online], iho.hu [dostęp 2021-01-06] (węg.).
| Systemy działające | |
|---|---|
| Zlikwidowane | |
| Typy tramwajów |
