Humbert I
| |
.svg) Herb króla Włoch od 1890 r. | |
| |
| Król Włoch | |
| Okres |
od 9 stycznia 1878 |
|---|---|
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Żona | |
| Dzieci | |
| Odznaczenia | |
           
| |
Humbert I (wł. Umberto Ranieri Carlo Emanuele Giovanni Maria Ferdinando Eugenio; ur. 14 marca 1844 w Turynie, zm. 29 lipca 1900 w Monzy) – król Włoch w latach 1878-1900. Syn Wiktora Emanuela II, pierwszego króla Włoch po zjednoczeniu.
Biografia
Urodził się 14 marca 1844 roku w Turynie jako drugie dziecko i najstarszy syn przyszłego pierwszego króla Włoch po ich zjednoczeniu, Wiktora Emanuela II (1820-1878), oraz jego żony, Marii Adelajdy Habsburg (1822-1855). W dniu jego narodzin jego ojciec obchodził swoje 24. urodziny.
Otrzymał imiona Humbert Rajner Karol Emanuel Jan Maria Ferdynand Eugeniusz (wł. Umberto Ranieri Carlo Emanuele Giovanni Maria Ferdinando Eugenio). Pierwsze imię – Humbert – nosił założyciel dynastii sabaudzkiej, Humbert I Białoręki, a także błogosławiony Humbert III Sabaudzki (1135-1189), hrabia Sabaudii w latach 1148-1189. Imiona Rajner i Karol otrzymał po swoich dziadkach – Rajnerze Józefie Habsburgu (1783-1853) i Karolu Albercie Sabaudzkim (1798-1849). Imię Emanuel nosił jego ojciec, Wiktor Emanuel II, imię Ferdynand – stryj, Ferdynand Sabaudzki (1822-1855). Imię Maria nosiło bardzo wiele jego przodków – między innymi jego matka i dwie babki. Imię Jan nosił św. Jan Chrzciciel – patron Turynu, gdzie Humbert się urodził. Imię Eugeniusz nosił natomiast między innymi Eugeniusz Sabaudzki (1663-1736), książę Sabaudii, wybitny dowódca cesarskich wojsk austriackich, którego Napoleon uważał za jednego z siedmiu najwybitniejszych wodzów w dziejach świata[1][a].
Od roku 1858 służył w armii piemonckiej. Jako kapitan uczestniczył w bitwie pod Solferino (1859). Podczas wojny z Austrią (1866) wyróżnił się w przegranej bitwie pod Custozzą, kiedy osłaniał odwrót wojsk włoskich. Po zakończeniu wojny był komendantem Neapolu, a po przyłączeniu Rzymu do Włoch – komendantem wojskowym stolicy (1870).
W 1864 r. polityk włoski, Filippo Gualterio, jako pierwszy zasugerował królowi Włoch, Wiktorowi Emanuelowi II, małżeństwo Humberta z jego kuzynką, Małgorzatą Sabaudzką. Księżniczka miała wtedy jednak tylko trzynaście lat i plany nie zostały zrealizowane, a w pewnym momencie o nich zapomniano. Kilka lat później na żonę Humberta Wiktor Emanuel II wytypował Matyldę Habsburg – do małżeństwa jednak nie doszło, ponieważ osiemnastolatka zmarła tragicznie w czerwcu 1867 roku[2][3]. W tej sytuacji ponownie – za sprawą premiera i ministra spraw zagranicznych Włoch, Luigiego Federica Menabrea – zaczęto rozważać małżeństwo następcy włoskiego tronu z Małgorzatą.
Po odrzuceniu propozycji małżeństwa ze strony przyszłego króla rumuńskiego, Karola I[4][2], Małgorzata zgodziła się wyjść za mąż za swojego kuzyna i ostatecznie w 1868 roku odbył się ślub Humberta z księżniczką. 21 kwietnia w Pałacu Królewskim w Turynie odbyła się ceremonia cywilna, a dzień później w katedrze turyńskiej – ceremonia religijna zaślubin[5].
Relacje pomiędzy małżonkami od początku determinował romans Humberta z Eugenią Attendolo Bolognini[6]. Następcę włoskiego tronu i jego kochankę najprawdopodobniej łączyło głębokie uczucie, ponieważ po tym, gdy Małgorzata 11 listopada 1869 roku urodziła jedynego syna, Wiktora Emanuela, mąż odsunął się od niej i nastąpił między nimi całkowity rozpad pożycia[7]. Wydaje się jednak, że żona Humberta akceptowała taki stan rzeczy[8] – małżonkowie godnie reprezentowali Włochy, byli ze sobą bardzo zgodni, a mężczyźnie zdarzało się nawet polegać na niej politycznie[9].
Po objęciu tronu podejmował starania, by jego państwo dołączyło do grona mocarstw europejskich i kontynuował politykę zbliżenia do Austro-Węgier i Prus. W 1882 roku zawiązał z nimi w Wiedniu trójprzymierze, skierowane głównie przeciw Francji. Podróże po całym państwie i zaangażowanie króla podczas klęsk żywiołowych (powódź w Wenecji i w Weronie w 1882, trzęsienie ziemi w Ischii w 1883, epidemia cholery w Neapolu w 1884 roku), gdy kierował operacjami ratowniczymi i udzielał pomocy finansowej ofiarom, przyniosły mu sporą popularność. Wspólnie z prawicowymi rządami zainicjował i wspierał podbój kolonialny w Afryce. Wówczas jego sława zaczęła się zmniejszać. Klęska w bitwie pod Aduą w Etiopii (1896) zaostrzyła sytuacje polityczne i konflikty społeczne w kraju. Pogłębiający się kryzys ekonomiczny wywołał falę demonstracji. Poparta przez władcę masakra w Mediolanie (1898) spowodowała wzrost nastrojów opozycyjnych, co skłoniło go do nieudanej próby umocnienia władzy monarszej z pominięciem parlamentu, którą podjął w latach 1899–1900.
W roku 1878 Humbert I został zaatakowany nożem przez anarchistę Giovanniego Passannantego[10]. Król przeżył atak, a zamachowiec został zatrzymany. Zapytany, czy aprobuje, by w swojej obronie uchodził za szaleńca, Passannante odpowiedział: „Nie boję się śmierci, nie chcę wyjść na wariata, z chęcią poświęcę swoje życie moim zasadom”[11].
29 lipca 1900 roku para królewska odwiedziła Monzę, aby świętować zakończenie zawodów gimnastycznych. Tego samego dnia późnym wieczorem[12] Humbert I został zamordowany przez włoskiego anarchistę, Gaetano Bresciego[13]. Król zdążył wyszeptać: „Myślę, że jestem ranny” (wł. „Credo di essere ferito!”)[14][15], a kilka chwil później już nie żył. Zabójca później wyznał, że atakiem na monarchę chciał pomścić[16] ofiary strajku robotniczego z 1898 roku w Mediolanie, podczas których generał Bava Beccaris użył przeciw protestującym armat[7].
Małżeństwo i potomstwo
W 1868 roku ożenił się ze swoją kuzynką, Małgorzatą Sabaudzką.
Mieli razem jednego syna:
- Wiktor Emanuel (wł. Vittorio Emanuele Ferdinando Maria Gennaro; ur. 11 listopada 1869 w Neapolu, zm. 28 grudnia 1947 w Aleksandrii) – przyszły król Włoch jako Wiktor Emanuel III.
Tytulatura
.svg)
1878-1900: Humbert I, z Bożej łaski, król Włoch, król Sardynii, Cypru, Jerozolimy, Armenii, książę Sabaudii, hrabia Maurienne, etc.
Genealogia
| Prapradziadkowie |
Wiktor Amadeusz II Sabaudzki-Carignano |
Karol Krystian Wettyn |
Leopold II Habsburg |
Ferdynand I Burbon |
Franciszek I Lotaryński |
Karol III Hiszpański |
Ludwik Wiktor Sabaudzki-Carignano |
Ludwik Lotaryński-Brionne |
| Pradziadkowie |
Karol Emanuel Sabaudzki-Carignano |
Ferdynand III Toskański |
Leopold II Habsburg |
Wiktor Amadeusz II Sabaudzki-Carignano | ||||
| Dziadkowie |
Karol Albert Sabaudzki |
Rajner Józef Habsburg | ||||||
| Rodzice |
Wiktor Emanuel II (1820-1878)
∞ 1842 | |||||||
|
Humbert I (1844-1900), król Włoch | ||||||||
Uwagi
- ↑ Pozostałymi byli Aleksander Wielki, Hannibal, Juliusz Cezar, Gustaw II Adolf, Tureniusz i Fryderyk Wielki.
Przypisy
- ↑ Henderson 1966 ↓, s. XI.
- ↑ a b 8 Facts About Margherita of Savoy, Italy's Queen of Pearls [online], royal-splendor.blogspot.com [dostęp 2021-07-29] (ang.).
- ↑ Giorgio Enrico Cavallo, Storia della Regina Margherita, unica sovrana a riposare nel Pantheon [online], Corriere della Sera, 14 czerwca 2021 [dostęp 2021-08-04] (wł.).
- ↑ Gem, Queen of Pearls: Margherita of Savoy [online], Arrayed in Gold, 1 sierpnia 2011 [dostęp 2021-07-29].
- ↑ Scott, Margherita of Savoy, Queen of Italy [online], Unofficial Royalty, 4 kwietnia 2016 [dostęp 2021-07-29] (ang.).
- ↑ Ritratto di Margherita di Savoia, la regina amata dagli italiani [online], Pangea, 12 marca 2020 [dostęp 2021-07-31] (wł.).
- ↑ a b MARGHERITA di Savoia, regina d’Italia in "Dizionario Biografico" [online], www.treccani.it [dostęp 2021-08-02] (wł.).
- ↑ La regina Margherita torna nella sua reggia di Monza [online], Marina Minelli, 2 listopada 2011 [dostęp 2021-07-31] (wł.).
- ↑ Francesco Perfetti, Margherita di Savoia, la regina che fece l'Italia, „Il giornale”, 29 grudnia 2019 [dostęp 2021-07-31].
- ↑ Anna Maria Stefanini, ACCADDE OGGI - 29 LUGLIO 1900: UMBERTO I DI SAVOIA MUORE A MONZA [online], La mia città NEWS, 28 lipca 2021 [dostęp 2021-08-23] (wł.).
- ↑ La Barra di Napoli nella Storia di Angelo Renzi [online], www.ilportaledelsud.org [dostęp 2021-08-02].
- ↑ Monza, 29 luglio 1900: 121 anni fa il Regicidio di Umberto I di Savoia • MBNews [online], www.mbnews.it [dostęp 2021-08-04] (wł.).
- ↑ Europa terroru [online], histmag.org [dostęp 2021-08-23].
- ↑ L’anarchico Gaetano Bresci uccide il re d’Italia Umberto I [online], CronacaQui, 25 lipca 2021 [dostęp 2021-08-04] (wł.).
- ↑ Monza, centoventi anni fa, l’assassinio di Re Umberto I° [online], Monza in Diretta, 28 lipca 2020 [dostęp 2021-08-04] (wł.).
- ↑ 29 VII odeszli... – wp.pl.
Bibliografia
- Małgorzata Hertmanowicz-Brzoza, Kamil Stepan: Słownik władców świata. Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa, 2005, s. 293. ISBN 83-7435-077-6.
- Władcy włoscy
- Sabaudzcy wojskowi
- Dynastia sabaudzka
- Odznaczeni Medalem za Męstwo Wojskowe
- Odznaczeni Orderem Annuncjaty
- Odznaczeni Orderem Korony Włoch
- Odznaczeni Orderem Świętych Maurycego i Łazarza
- Odznaczeni Orderem Orła Czarnego
- Odznaczeni Orderem Podwiązki
- Odznaczeni Orderem Złotego Runa
- Odznaczeni Orderem Sabaudzkim Cywilnym
- Zamordowani monarchowie
- Urodzeni w 1844
- Zmarli w 1900
- Odznaczeni Orderem Kamehamehy I
- Ludzie urodzeni w Turynie
- Ofiary zabójstw we Włoszech