Wiąz pospolity

Wiąz pospolity
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	różowce
Rodzina	wiązowate
Rodzaj	wiąz
Gatunek	wiąz pospolity
	Nazwa systematyczna
	Ulmus minor Mill.; Pflanzenverzeichn. 354, 1773
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; brak danych
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wiąz pospolity, wiąz polny (Ulmus minor Mill.) – gatunek rośliny z rodziny wiązowatych (Ulmaceae). Rodzime obszary jego występowania to: Europa, Azja Zachodnia i Kaukaz, Afryka Północna (Algieria, Maroko, Tunezja) i Wyspy Kanaryjskie^[4].

Morfologia

Pokrój: Drzewo zrzucające liście na zimę, o wysokości do około 30 metrów. Korona wielopostaciowa – u formy typowej zwykle wysoko sklepiona, ale przy tym wąska. Konary stosunkowo krótkie, mocne, odstające prawie poziomo. Gałęzie na nich raczej niejednolite; boczne niekiedy przygięte i wiszące.
Kora: Brunatno szara, z długimi dość głębokimi bruzdami i wygrabionymi listwami. Pędy cienkie, gładkie, lekko błyszczące, brunatno czerwone lub ciemnoczerwone.
Liście: Pączki owalne, spiczaste i tylko na szczycie nieco owłosione, poza tym błyszczące, czerwonobrunatne. Liście o długości 6–10 cm i szerokości 5–8 cm, przybierają rozmaite, zmienne kształty, choć przeważnie są odwrotnie jajowate lub podłużne, z wydłużonym wąskim wierzchołkiem i uderzająco skośną, asymetryczną nasadą liścia. Brzeg liścia jest niewyraźnie podwójnie piłkowany albo karbowany, z małymi, skierowanymi ku szczytowi ząbkami. Górna powierzchnia liścia zwykle błyszcząca i ciemnozielona, a dolna – jaśniejsza i z wyraźnymi, pęczkami aksamitnych włosków w kątach większych nerwów, a poza tym naga.
Kwiaty: Zebrane w gęste pęczki, na króciutkich szypułkach. Pręcików 4-5 z rudymi pylnikami, znamiona białe.
Owoce: Odwrotnie jajowate lub podłużne skrzydlaki; orzeszek znajduje się wyraźnie powyżej środka.

Biologia i ekologia

Fanerofit. Kwiaty przedsłupne, wiatropylne. Kwitnie w marcu-kwietniu. Siedlisko: lasy, brzegi rzek, aluwia. Jest gatunkiem ciepłolubnym. Występuje na całym niżu, w górach Europy sięga do 500 m n.p.m.^[5]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla All. Alno-Ulmion i Ass. Ficario-Ulmetum^[6]. Drzewo to jest rośliną żywicielską (podobnie jak inni przedstawiciele rodzaju wiąz) gąsienic motyla ogończyka wiązowca^[7].

Zastosowanie

Dawniej powszechnie uprawiany jako drzewo parkowe i alejowe. Obecnie jako gatunek najbardziej podatny na holenderską chorobę wiązu prawie nieistniejący. Doskonale nadaje się na bonsai.

Systematyka i zmienność

Samorzutnie krzyżuje się z wiązem górskim tworząc mieszańca zwanego wiązem holenderskim (Ulmus ×hollandica Mill.)^[5]. Z mieszańca tego ogrodnicy wyhodowali wiele kultywarów odpornych na holenderska chorobę wiązu^[5]. Należą do nich np. 'Bea Schwarz' i 'Groenefeld'^[5].
Ma wiele synonimów^[4]: Ulmus campestris auct., Ulmus carpinifolia Gled., Ulmus foliacea Gilib., nom. inval., Ulmus nitens Moench, Ulmus suberosa Moench.

Okazy pomnikowe

Najgrubszy wiąz polny w kraju to drzewo z Dobrzycy w powiecie pilskim. W 2013 roku miał obwód 689 cm^[8]. To także jeden z najgrubszych wiązów polnych w Europie.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-21] (ang.).
↑ Ulmus minor, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-05]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Joachim Mayer, Heinz-Werner Schwegler: Wielki atlas drzew i krzewów. Oficyna Wyd. „Delta W-Z”. ISBN 978-83-7175-627-6.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Buszko J., Masłowski J.: Motyle dzienne Polski. Nowy Sącz: Wydawnictwo "Koliber", 2008, s. 80. ISBN 978-83-925150-4-3.
↑ Krzysztof Borkowski, Robert Tomusiak, Paweł Zarzyński: Drzewa Polski. Warszawa: PWN, 2016. ISBN 978-83-01-18438-4.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-21] (ang.).

[iucn-3] Ulmus minor, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[grin-4] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-05]. (ang.).

[E-5] Joachim Mayer, Heinz-Werner Schwegler: Wielki atlas drzew i krzewów. Oficyna Wyd. „Delta W-Z”. ISBN 978-83-7175-627-6.

[6] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[7] Buszko J., Masłowski J.: Motyle dzienne Polski. Nowy Sącz: Wydawnictwo "Koliber", 2008, s. 80. ISBN 978-83-925150-4-3.

[drzewa-8] Krzysztof Borkowski, Robert Tomusiak, Paweł Zarzyński: Drzewa Polski. Warszawa: PWN, 2016. ISBN 978-83-01-18438-4.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]