Nìuru

Chistu è nu quatratu culuratu di nìuru.

Lu nìuru è nu culuri ca prisenta arcuni diffirenzi suttili ntô significatu.

Culuri o luci

Lu nìuru pò èssiri difinutu comu la mprissioni visiva ca veni spirimintata quannu nudda luci visìbbuli junci l'occhiu. (Chistu 'n cuntrastu cu lu jancu, ca cummina tutti li culura dâ luci ca stìmulanu 'n manera aguali li tri tipi di ricittura sinzìbbuli ê culura.)

Li pigmenti c'assòrbinu la luci cchiutostu ca riflittìrilla, dùnanu locu a lu "nìuru". Nu pigmentu nìuru, tuttavia, risurta di na cumminazzioni di diversi pigmenti ca nzèmmula assòrbinu tutta la luci, d'ogni culuri. Siddu vennu mpigati li prupurzioni curretti di li tri pigmenti primari, lu risurtatu rifletti accussì picca luci di risurtari nìuru.

Chistu porta a dui discrizzioni dû nìuru ca pàrinu upposti ma ca sunnu cumprimintari. Lu nìuru è la mancanza di tutti li culura ca fòrmanu la luci, oppuru na cumminazzioni di cchiù culura di pigmenti. Vìdiri macari culura primari e pigmenti primari.

Usu, simmulismu e sprissioni virbali

'Nta lu Neoliticu era lu culuri cchiu usatu ntei pitturi rei caverni.
Ntô Munnu uccidintali, lu nìuru solitamenti è usatu cu na cunnutazzioni nigativa:

Nu "jornu nìuru", 'n sti curturi, putissi rifirìrisi a nu jornu tristi o tràggicu.
- Asempiu : Lu sittèmmiru nìuru 'n Jurdania si rifirisci a nu misi 'n cui cintinara di pirsuni foru ucciduti.
'N sti curturi lu nìuru è spissu usatu ntâ pittura, ntâ littiratura e ntê firm p'evucari nu senzu di scantu o pi rapprisintari la morti
Lu nìuru è spissu lu culuri dâ suffirenza o dû bìsitu; vìduvi e vìduvi solitamenti vèstinu di nìuru pi anni doppu la morti dû maritu, o dâ muggheri.
La black comedy è na forma di cumeddia ca tratta argumenti murbusi ma mpurtanti.

Comu è gghiè lu nìuru pò aviri àutri significati

Ntê tribbù Masai dû Kenya e 'n Tanzania, lu nìuru si è assuciatu ê nùvuli ca pòrtanu l'acqua, addivintannu nu sìmmulu dâ vita e dâ pruspiritati.
Ntâ moda uccidintali, lu nìuru è cunziddiratu eliganti.
Dìciri ca nu cuntu vancariu è "'n nìuru" signìfica ca lu cuntu 'n custioni nun havi dèbbiti.
- (èssiri "'n russu" signìfica mmeci aviri di li dèbbiti — ntâ cuntabbilitati tradizziunali, li mporti nigativi, comu li pèrditi, èranu scritti cu nchiostru russu, e li mporti pusitivi, comu li prufitti èranu scritti cu nchiostru nìuru.)

Nìuru pò macari èssiri usatu senza nnicari nu judizziu.

Ntê discussioni, dìciri di na cosa ch'è janca e nìura, signìfica ca l'argumentu di cui si parra havi na carattirìstica dicutòmica.

Lu nìuru spissu simmuliggia ammiguitati, sicritizza, e zoccu nun si canusci.
- Nu "pruggettu nìuru" è nu pruggettu risirvatu, comu la dicriptazzioni dû còdici Enigma, o upirazzioni sicreti dâ pulizzìa
- Arcuni urganizzazzioni sunnu chiamati "nìuri" quannu mantennu nu prufilu risirvatu, comu li Sucitati anònimi,e li sucitati sicreti.
- La prupaganna nìura è l'usu di parziali viritati o àutri strataggemmi pi cunfùnniri l'abbirsari.

Nìuru è usatu spissu, ntâ curtura uccidintali, pi rifirìrisi a l'etnìi di peddi nìura. Pi maiuri dittagghi vìdiri Nìuri.

Lu tèrmini "pirtusu nìuru" veni appricatu ê stiddi cullassati. Tali tèrmini è mitafòricu a lu stremu, pirchì picca prupitati di l'uggetti nìuri o dû vacanti assulutu, s'àppricanu a li purtusa nìuri. 'N ogni casu, la luci emisa a lu nternu di l'urizzunti di l'abbinimenti di nu purtusu nìuru nun pò sfujìrinni, quinni nu pirtusu nìuru nun pò èssiri assirvatu dirittamenti.

Ntô càuciu l'àrbitri tradizziunarmenti vèstinu na casacca cumpretamenti nìura, macari siddu oi jornu li rèuli sunnu canciati e l'àrbitri nnùssanu divisi di diversi culura.

Nta l'automubbilismu, na bannera nìura assignala ca unu certu pilota havi a ritiràrisi dâ cursa.

Lu nìuru è noltri usatu dî banneri anàrchichi, a li voti divisi 'n diacunali cu n'àutru culuri pi nu maiuri simmulismu.

Ntâ pulìtica tudisca, 'nìuru' veni usatu culluquiarmenti pi nnicari li partiti cunzirvatura CDU e CSU

Nta l'antica Cina, lu nìuru, sìmmulu dû Nord e dû'Acqua, era unu di li cincu culura principali. Nun c'è arcunu significatu nigativu o pusitivu.

Lu nìuru è lu culuri dâ bilia nùmmaru 8 nta nu jocu di biliardu. Ntô jocu dinuminatu "Padda 8", chista è l'ùrtima c'havi a èssiri mmucata, ma siddu accidintarmenti casca 'n na buca, ditèrmina la scunfitta istantània.

Nu raffinatu specchiu nìuru è utilizzatu pi li pridizzioni (effittuati câ sfera di cristallu), e si cridi c'aiuta a vìdiri ntô munnu paranurmali senza ntirfirenzi e/o distrazzioni.

Cuurdinati dû culuri nìuru

Esadicimali = #000000 
RGB  (r, g, b)    = (0, 0, 0)
CMYK (c, m, y, k) = (0, 0, 0, 255) (canònicu)
                  = (255, 255, 255, 0) (nchiostri idiali, sìntisi suttrattivi)
                  = (255, 255, 255, 255) (registration black)
HSV  (h, s, v)    = (0*, 0*, 0)

*(o quarsiasi àutru valuri)