พินอิน
| พินอิน | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ภาษาจีน | 拼音 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ตัวเขียนสำหรับสัทตัวอักษรจีน | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| อักษรจีนตัวย่อ | 汉语拼音方案 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| อักษรจีนตัวเต็ม | 漢語拼音方案 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
พินอิน หรือ ฮั่นยฺหวี่พินอิน (จีนตัวย่อ: 汉语拼音; จีนตัวเต็ม: 漢語拼音; พินอิน: Hànyǔ Pīnyīn; จู้อิน : ㄏㄢˋ ㄩˇ ㄆㄧㄣ ㄧㄣ แปลว่า สะกดเสียงภาษาจีน) คือระบบในการถอดเสียงภาษาจีนมาตรฐาน ด้วยตัวอักษรละติน ความหมายของพินอินคือ "การรวมเสียงเข้าด้วยกัน" (โดยนัยก็คือ การเขียนแบบสัทศาสตร์ การสะกด การถอดเสียง หรือการทับศัพท์)
พินอินเริ่มต้นในปี พ.ศ. 2501 และเริ่มใช้กันในปี พ.ศ. 2522 โดย รัฐบาลของสาธารณรัฐประชาชนจีน โดยใช้แทนที่ระบบการถอดเสียงแบบเก่า เช่น ระบบเวดและไจลส์ และระบบจู้อิน นอกจากนี้ ยังมีการออกแบบระบบอื่น ๆ สำหรับนำไปใช้กับภาษาพูดของจีนในถิ่นต่าง ๆ และภาษาของชนกลุ่มน้อยที่ไม่ใช้ภาษาฮั่น ในสาธารณรัฐประชาชนจีนด้วย
นับแต่นั้นมา พินอินก็เป็นที่ยอมรับจากสถาบันนานาชาติหลายแห่ง รวมทั้งรัฐบาลสิงคโปร์ หอสมุดรัฐสภาอเมริกัน และสมาคมหอสมุดอเมริกัน โดยถือว่าเป็นระบบการถอดเสียงที่เหมาะสมสำหรับภาษาจีนกลาง ครั้นปี พ.ศ. 2522 องค์การมาตรฐานนานาชาติ (ISO) ก็ได้รับเอาพินอินเป็นระบบมาตรฐาน (ISO 7098) ในการถ่ายทอดเสียงภาษาจีนปัจจุบันด้วยอักษรโรมัน (the standard romanization for modern Chinese)
สิ่งสำคัญที่ต้องระลึกไว้ก็คือ พินอินนั้น เป็นการทับศัพท์ด้วยอักษรโรมัน (Romanization) มิใช่การถอดเสียงแบบภาษาอังกฤษ (Anglicization) นั่นคือ การกำหนดให้ใช้ตัวอักษรตัวหนึ่ง สำหรับแทนเสียงหนึ่ง ๆ ในภาษาจีนไว้อย่างตายตัว เช่น b และ d ในระบบพินอิน เป็นเสียง "ป" และ "ต" ตามลำดับ ซึ่งแตกต่างจากระบบการออกเสียงส่วนใหญ่ ไม่ว่าอังกฤษ ฝรั่งเศส หรือภาษาอื่นในยุโรป ขณะที่อักษร j หรือ q นั้นมีเสียงไม่ตรงกับในภาษาอังกฤษเลย กล่าวสั้น ๆ ก็คือ พินอินมุ่งที่จะใช้อักษรโรมัน เพื่อแทนเสียงใดเสียงหนึ่งโดยเฉพาะ เพื่อความสะดวกในการเขียน มิได้ยืมเสียงจากระบบของอักษรโรมันมาใช้ การใช้ระบบนี้นอกจากทำให้ชาวต่างชาติเขียนอ่านภาษาจีนได้สะดวกแล้ว ยังสามารถใช้กับคอมพิวเตอร์ได้สะดวกอย่างยิ่งด้วย
ต่อไปนี้เป็นการถอดเสียงภาษาจีน (ที่เขียนด้วยอักษรโรมันในระบบพินอิน) ด้วยอักษรไทย โปรดสังเกตว่า บางหน่วยเสียงในภาษาจีนไม่มีหน่วยเสียงที่ตรงกันในภาษาไทย จึงต้องอนุโลมใช้อักษรที่ใกล้เคียง ในที่นี้จึงมีอักษรไทยบางตัว ที่ต้องใช้แทนหน่วยเสียงในภาษาจีนมากกว่าหนึ่งหน่วยเสียง ทั้งนี้เพื่อเป็น "เกณฑ์อย่างคร่าว ๆ" สำหรับการเขียนคำทับศัพท์ภาษาจีน
ต้นพยางค์ (เสียงพยัญชนะต้น)
อักษรพินอินจะปรากฏเป็นตัวหนา และมีอักษรจู้อินกำกับ อักษรไทยที่กำกับไว้หมายถึงเสียงพยัญชนะไทยที่ใกล้เคียง มิใช่การทับศัพท์
| ริมฝีปาก | ปุ่มเหงือก | ปลายลิ้นม้วน | เพดานแข็ง | เพดานอ่อน | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| ระเบิด | ไม่พ่นลม | [[Voiceless bilabial plosive|b [p]]] ป | [[Voiceless alveolar plosive|d [t]]] ต | [[Voiceless velar plosive|g [k]]] ก | ||
| พ่นลม | [[Voiceless bilabial plosive|p [pʰ]]] พ | [[Voiceless alveolar plosive|t [tʰ]]] ท | [[Voiceless velar plosive|k [kʰ]]] ค | |||
| นาสิก | [[Bilabial nasal|m [m]]] ม | [[Alveolar nasal|n [n]]] น | ||||
| กักเสียดแทรก | ไม่พ่นลม | [[Voiceless alveolar affricate|z [ts]]] ตส | [[Voiceless retroflex affricate|zh [ʈʂ]]] ฏศ | [[Voiceless alveolo-palatal affricate|j [tɕ]]] ช | ||
| พ่นลม | [[Voiceless alveolar affricate|c [tsʰ]]] ทส | [[Voiceless retroflex affricate|ch [ʈʂʰ]]] ธศ | [[Voiceless alveolo-palatal affricate|q [tɕʰ]]] ฌ | |||
| เสียดแทรก | [[Voiceless labiodental fricative|f [f]]] ฟ | [[Voiceless alveolar sibilant|s [s]]] ส | [[Voiceless retroflex sibilant|sh [ʂ]]] ศ | [[Voiceless alveolo-palatal sibilant|x [ɕ]]] ฉ | [[Voiceless velar fricative|h [x]]] ฮ | |
| เหลว | [[Alveolar lateral approximant|l [l]]] ล | r [[Voiced retroflex approximant|[ɻ]]]~[[Voiced retroflex fricative|[ʐ]]] ร | ||||
| กึ่งสระ2 | y [[Palatal approximant|[j]]]/[[Labialized palatal approximant|[ɥ]]]1 and w [[Labio-velar approximant|[w]]] | |||||
1 y is pronounced [ɥ] (a labial-palatal approximant) before u.
2 The letters w and y are not included in the table of initials in the official pinyin system. They are an orthographic convention for the medials i, u and ü when no initial is present. When i, u, or ü are finals and no initial is present, they are spelled yi, wu, and yu, respectively.
The conventional lexicographical order (excluding w and y), derived from the zhuyin system ("bopomofo"), is:
b p m f d t n l g k h j q x zh ch sh r z c s
- ¹ /ɻ/ อาจออกเสียงคล้ายกับ /ʐ/ (เสียงเสียดแทรก ปลายลิ้นม้วน ก้อง) ซึ่งเปลี่ยนแปรไปตามผู้พูด แต่ก็ถือว่าเป็นหน่วยเสียงเดียวกัน
- ² อักษร y และ w นั้นไม่ได้บรรจุอยู่ในตารางเสียงพยัญชนะของระบบพินอินอย่างเป็นทางการ แต่ใช้สำหรับแทนที่อักษรสระ i, u, ü เมื่อไม่มีเสียงพยัญชนะต้น ซึ่งจะเปลี่ยนรูปเป็น yi, wu, yu ตามลำดับ
- ³ อักษร y จะออกเสียงเป็น [ɥ] เมื่อตามด้วย u (ซึ่งลดรูปมาจาก ü)
การเรียงลำดับเสียงพินอิน (ไม่รวม w และ y) ได้รับการสืบทอดมาจากระบบจู้อิน (注音; Zhùyīn) นั่นคือ
b p m f d t n l g k h j q x zh ch sh r z c s
หรือ ที่เราท่องกันว่า... โป โพ โม โฟ เตอ เทอ เนอ เลอ เกอ เคอ เฮอ จี ชี ทรี จืยฺ ชืยฺ ซืยฺ รืยฺ ตซือ(จือ) ทซือ(ชือ) ซือ
อย่างไรก็ตามในพจนานุกรมสมัยใหม่ ได้เรียงพินอินแบบ a-z เหมือนอักษรโรมันเพื่อให้การค้นหาสะดวกยิ่งขึ้น
ท้ายพยางค์ (เสียงสระและเสียงพยัญชนะสะกด)
อักษรพินอินจะปรากฏเป็นตัวหนา และปรากฏเป็นสองรูปแบบได้แก่ รูปแบบที่ไม่มีเสียงพยัญชนะต้น และรูปแบบที่มีเสียงพยัญชนะต้นซึ่งจะมีขีดนำหน้า
| ตัวท้าย | ตัวจบ | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ∅ | /i/ | /u/ | /n/ | /ŋ/ | |||||||||
| ตัวกลาง | ∅ | -i¹ [ɨ] (อือ) |
e, -e [ɤ] (เออ) |
a, -a [a] (อา) |
ei, -ei [ei̯] (เอย์) |
ai, -ai [ai̯] (ไอ/อาย) |
ou, -ou [ou̯] (โอว) |
ao, -ao [au̯] (เอา/อาว) |
en, -en [ən] (เอิน) |
an, -an [an] (อัน/อาน) |
-ong [ʊŋ] (เวิง, อุง) |
eng, -eng [əŋ] (เอิง) |
ang, -ang [aŋ] (อัง/อาง) |
| /i/ | yi, -i [i] (อี) |
ye, -ie [i̯e] (เย, อีเย) |
ya, -ia [i̯a] (ยา, เอีย) |
you, -iu [i̯ou̯] (โยว, โอฺยว) |
yao, -iao [i̯au̯] (เยา/ยาว, เอียว) |
yin, -in [in] (อิน) |
yan, -ian [i̯ɛn] (เยียน, เอียน) |
yong, -iong [i̯ʊŋ] (ยฺวืง, อฺวืง) |
ying, -ing [iŋ] (อิง) |
yang, -iang [i̯aŋ] (เยียง/ยาง, เอียง) | |||
| /u/ | wu, -u [u] (อู) |
wo, -uo³ [u̯o] (วอ, อฺวอ) |
wa, -ua [u̯a] (วา, อัว/อวา) |
wei, -ui [u̯ei̯] (เวย์, เอฺวย์) |
wai, -uai [u̯ai̯] (ไว/วาย, อวาย) |
wen, -un [u̯ən] (เวิน, เอฺวิน) |
wan, -uan [u̯an] (วัน/วาน, อวน/อวาน) |
weng [u̯əŋ] (เวิง, อุง) |
wang, -uang [u̯aŋ] (วัง/วาง, อวง/อวาง) | ||||
| /y/ | yu, -ü² [y] (อวี) |
yue, -üe² [y̯e] (เยฺว, เอฺว) |
yun, -ün² [yn] (ยฺวืน, อฺวืน) |
yuan, -üan² [y̯ɛn] (ยวืออัน, อวืออัน) |
|||||||||
- ¹ -i อักษรนี้ใช้ผสมกับ zh ch sh r z c s เท่านั้น
- ² ü จะเขียนเป็น u เมื่อตามหลัง j q x y
- ³ uo จะเขียนเป็น o เมื่อตามหลัง b p m f
เสียง /ər/ (เออร์ เช่น 而, 二, ฯลฯ) ซึ่งไม่ปรากฏในตาราง จะเขียนเป็น er ซึ่งเป็นเสียงสระตัวเดียวที่ไม่มีเสียงพยัญชนะต้น สำหรับรูปต่อท้าย -r (ร์) ระบบพินอินไม่ได้กำหนดไว้เป็นพิเศษ จึงสามารถนำไปต่อท้ายสระของพยางค์ก่อนหน้าโดยไม่ทำให้เสียงของพยางค์นั้นเปลี่ยนไป นอกจากนี้ก็ยังมี ê [ɛ] (เอ เช่น 欸, 誒) และเสียงกึ่งพยางค์เช่น m (อืม เช่น 呒, 呣), n (อืน เช่น 嗯, 唔), ng (อืง เช่น 嗯, 𠮾) ใช้เป็นคำอุทาน
อะพอสทรอฟี (') จะใช้เพื่อเป็นการแบ่งพยางค์ เมื่อการเขียนติดกันอาจก่อให้เกิดความกำกวม โดยเฉพาะเมื่อเขียนโดยไม่ใส่วรรณยุกต์ เช่นระหว่าง pi'ao (皮袄/皮襖) กับ piao (票) และระหว่าง Xi'an (西安) กับ xian (先)
การถอดเสียงวรรณยุกต์
ระบบพินอินมีเครื่องหมายแทนเสียงวรรณยุกต์ 4 เครื่องหมายด้วยกัน ดังนี้
1. วรรณยุกต์เสียงที่หนึ่ง แทนด้วยขีดระนาบสั้น ๆ (ˉ) เทียบเท่าเสียง สามัญหรือตรี ในภาษาไทย:
- ā ē ī ō ū ǖ
2. วรรณยุกต์เสียงที่สอง แทนด้วยขีดสั้น ๆ เอียงขวา (ˊ) เทียบเท่าเสียง จัตวา ในภาษาไทย:
- á é í ó ú ǘ
3. วรรณยุกต์เสียงที่สาม แทนด้วยขีดรูปลิ่ม (ˇ) คล้ายเสียง เอก ในภาษาไทย (แต่ไม่ใช่เสียง"เอก") :
- ǎ ě ǐ ǒ ǔ ǚ
4. วรรณยุกต์เสียงที่สี่ แทนด้วยขีดสั้น ๆ เอียงซ้าย (ˋ) เทียบเท่าเสียง โท ในภาษาไทย:
- à è ì ò ù ǜ
5. วรรณยุกต์เสียงที่ห้า ไม่มีเครื่องหมาย:
- a e i o u ü (แต่บางครั้งเขียนจุดหน้าพยางค์นั้น ๆ เช่น ·yo เยาะ)
ในการใช้เครื่องพิมพ์ดีดหรือคอมพิวเตอร์ อาจใช้ตัวเลขแทนเครื่องหมายวรรณยุกต์ได้ (1 2 3 4 5 ตามลำดับ)
การใส่วรรณยุกต์
โดยดูที่สระ a o e i u ü ตัวอย่างสระ ie ให้ใส่ที่ e เพราะ e มาก่อน (e i) ยกเว้นถ้า iu ใส่ที่ u
- ตัวอย่าง
| อักษรจีน | พินอิน | อักษรไทย | ความหมาย |
|---|---|---|---|
| 妈 | mā | มา หรือ ม้า | แม่ |
| 麻 | má | หมา | ป่าน |
| 马 | mǎ | หม่า | ม้า |
| 骂 | mà | ม่า | ดุด่า |
| 吗 | ma | มะ | หรือ, ไหม |
อ้างอิง
- Yin Binyong 尹斌庸 and Mary Felley (1990). Chinese Romanization. Pronunciation and Orthography (Hanyu pinyin he zhengcifa 汉语拼音和正词法). Beijing: Sinolingua. ISBN 7-80052-148-6 / ISBN 0-8351-1930-0.