TÜLOMSAŞ
| Tür | Anonim şirket[1] |
|---|---|
| Ardıl | TÜRASAŞ |
| Kuruluş | 1894) |
| Feshedilme | 4 Mart 2020) |
| Genel merkezi | , |
| Önemli kişiler | Hayri Avcı |
| Ürün | Lokomotif ve vagonlar |
| Net gelir |  9,26 milyon ₺ (2018)[2] |
| Çalışan sayısı | 1559 |
| Web sitesi | www.turasas.gov.tr |
Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayi A.Ş. veya kısaltmasıyla TÜLOMSAŞ, Eskişehir merkezli, TCDD'nin bağlı ortaklığında 1986-2020 arası faaliyet gösteren lokomotif üreticisi anonim şirket. Tüm faaliyetleri 2020'de kurulan TÜRASAŞ bünyesine dahil edilerek varlığına son verilmiştir.
Faaliyet gösterdiği dönemde TCDD'nin ihtiyaçlarını karşılamak üzere lokomotif, demiryolu bakım aracı, bojili yük vagonu, çeşitli tipte dizel motor, alternatör ve cer motoru gibi parçaları üretmiştir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]1894 yılında Alman İmparatorluğu tarafından Bağdat Demiryolu'nun Anadolu'dan geçen hattındaki buharlı lokomotif ve vagon ihtiyacını karşılamak üzere Anadolu - Osmanlı Kumpanyası adı ile kurulmuştur. Lokomotif kazanları tamir için Almanya'ya gönderilse de diğer parçalar ithâl edilerek bu atölyede tamir ediliyordu.
Türk Kurtuluş Savaşı sırasında Eskişehir ve tren atölyesi İngilizler tarafından işgâl edildi. 20 Mart 1920'de Kuvâ-yi Milliye tarafından geri alındı ve adı Eskişehir Cer Atölyesi olarak değiştirildi.[3] 20 Temmuz 1920'de Yunanlar'ın eline geçen atölye, 2 Eylül 1922'de yeniden kurtarıldı. II. Dünya Savaşı sırasında pek çok kişinin seferberlik kapsamında askere alınması üretimde durgunluğa yol açtı. Savaşın sonlarına doğru askerden dönen işçilerle birlikte üretim kapasitesi arttı. Bu dönemde git gide artan enerji ihtiyacını karşılamak için elektrik santrali kuruldu ve Eskişehir'in bazı mahallelerine elektrik sağlandı.
1957 yılında Eskişehir'deki bir parkta iki durak arasında çalışmak üzere iki adet ufak buharlı lokomotif üretildi. Ertesi yıl atölyenin adı Eskişehir Demiryolu Fabrikası olarak değiştirildi. 1961 yılında, 70 km/h hız yapabilen ilk yerli buharlı lokomotifi Karakurt üretildi.
1960 yılında ilk yerli otomobil olan Devrim, Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel'in talimatıyla Eskişehir Demiryolu Fabrikası'nda üretildi. Fabrikanın adı 1970 yılında “Eskişehir Lokomotif ve Motor Sanayii Müessesesi” (kısaltasıyla ELMS) oldu. Bu dönemlerde Fransız ve Alman şirketlerin lisansları kullanılarak lokomotifler ve motorlar üretildi.
ELMS, modernleşen finansal anlayışla birlikte 1986'da TCDD'nin bağlı ortaklığında yarı-özel bir anonim şirket hâline getirildi ve “Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayii A.Ş.” (kısaltasıyla TÜLOMSAŞ) adını aldı. İlerleyen yıllarda Amerikan ve Japon firmalarıyla da lisans antlaşmaları yapılarak teknoloji transferi yapıldı. Böylece 1994 yılında ilk yerli dizel hidrolik manevra lokomotifi üretildi.[4]
Kapatılması
[değiştir | kaynağı değiştir]3 Mart 2020'de Cumhurbaşkanı kararıyla kurulan Türkiye Raylı Sistem Araçları Sanayii Anonim Şirketi (TÜRASAŞ) bünyesine, TCDD'nin diğer şirketleri TÜDEMSAŞ ve TÜVASAŞ'la beraber dâhil edilerek varlığına son verilmiştir.[5]
Ürünler ve hizmetler
[değiştir | kaynağı değiştir]TÜLOMSAŞ; TCDD'nin ihtiyacı olan çeşitli tipte lokomotif, demiryolu bakım araçları, bojili yük vagonları, dizel motorlar, alternatör, cer motorları, çelik ve pik döküm üretimi gerçekleştirmektedir. Bugüne (Temmuz 2009) kadar yaklaşık 800 adet çeşitli tipte lokomotif ve 9.000 adet çeşitli tipte bojili yük vagonu üretimi gerçekleştirilmiştir.[kaynak belirtilmeli] Bunların onarımları ile diğer demiryolu araç ve gereçlerinin üretim ve onarımları da yapılmaktadır.
Yerleşim: 176.000 m² kapalı 324.000 m² açık olmak üzere toplam 500.000 m²'lik bir yerleşim alanına sahiptir.
Üretim: Lokomotif, Motor, Elektrik Makineleri ve Vagon olmak üzere 4 Ana Fabrika, 2 Destek Fabrika ve 1 Yardımcı Üretim fabrikasından oluşan Şirket, toplam 10 adet Teknik ve İdari Daire Başkanlığına sahiptir. Yaklaşık 700 civarında Tezgâh Kapasitesi ile Avrupa standartlarında Lokomotif, Cer Motoru, Dizel Motor ve Yük Vagonu Üretimi gerçekleştirmektedir.
Yazılım: Şirkette Solid Works, Autocad gibi bilgisayar destekli tasarım programları aktif olarak kullanılmaktadır. ERP (Kurumsal Kaynak Planlaması) Projesi uygulaması başlatılmış ve hâlen canlı kullanımı etkin olarak sürdürülmektedir.[kaynak belirtilmeli]
Lokomotifler
[değiştir | kaynağı değiştir]Dizel lokomotifler
[değiştir | kaynağı değiştir]- DH 33100 serisi: Maschinenbau Kiel lisansıyla 1953'te üretimine geçilen lokomotif serisidir.
- DH 11500 serisi: Daimler-Benz motorları kullanılarak ve Maschinenbau Kiel lisansıyla 1960'ta 20 adet üretilmiştir.
- DE 24000 serisi: Matériel de traction électrique lisansı ile 1970-84 yılları arasında 418 adet üretilmiştir.
- DE 11000 serisi: Krauss-Maffei lisansıyla 1985'ten beri 85 adet üretilmiştir.
- DE 22000 serisi: General Motors lisansıyla 1987'de üretimine geçilen lokomotif serisidir.
- DE 36000 serisi: GE Powerhaul lisansıyla 2014 yılında üretimine başlanmıştır.
- DE 33000 serisi: Dizel Elektrikli Anahat Lokomotifinden 47 adet lokomotif %55 yerli katkı oranı ile üretilerek toplam 89 adet DE 33000 lokomotif TCDD filosuna katılmıştır.
Elektrikli lokomotifler
[değiştir | kaynağı değiştir]- E 43000 serisi: Toshiba lisansıyla 1987 yılında üretilmeye başlanmıştır.
- E 52500 serisi: HŽ lisansıyla 1998 yılında üretimine başlanmıştır.
- E 68000 serisi: Hyundai Rotem lisansıyla 2013 yılından bu yana 80 adet üretilmiştir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "TÜLOMSAŞ Hakkında". 26 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2016.
- ^ "2018 Faaliyet Raporu" (PDF). www.tulomsas.com.tr. TÜLOMSAŞ. s. 48. Erişim tarihi: 11 Ocak 2020.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Tarihçemiz". eskisehir.gov.tr. Eskişehir Valiliği. 2 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2020.
- ^ "Tarihçe". www.tulomsas.com.tr. 29 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2018.
- ^ "T.C. Resmî Gazete". resmigazete.gov.tr. 3 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2021.