Abdulvohid Yahyo (Rene Genon) sahifasining manbasini koʻrish

{{Dindor biografiyasi bilgiqutisi
| religion           = [[Islom]]
| birth_date         = 15.11.1886-yil 
| death_date         = 07.01 1951-yil 
| death_place        = [[Qohira]], [[Misr]]
| known_for          = [[yozuvchi]], mutasavvif, mutafakkir.
}}

'''Abdulvohid Yahyo''' ({{lang-ar| عبد الواحد يحيى}} {{lang-fr|René Guénon}}) — taniqli [[fransuz]] [[yozuvchi]]si, mutasavvifi va mutafakkiri. Yoshligidan, [[jamiyat]]dagi turli [[din]]iy va traditsion oqimlarga kirib, ularni oʻrganadi. Uning bu qidiruvlari, asosan, undagi [[haqiqat]]ni topish istagidan kelip chiqqan. Ohiri, [[islom]]ni [[tasavvuf]] orqali taniydi va musulmon boʻladi.

Uning „[[Zamonaviy dunyo boʻhroni|Zamonaviy dunyo boʻhroni“]] („''La crise du monde moderne“'') [[kitob]]ida, XX asrlar boshida toʻla shakllanishga kirgan, [[demokratiya]] va hamda, zamonasining turli falsafiy maktablarini juda chuqur tahlil va oʻtkir tanqid qilgan.

== Bolalik davri ==
[[Islom]] [[Tasavvuf|tasavvufi]], [[Hindlar|hind]] va [[Xitoylar|xitoy]] [[asketizm]] [[Maktab|maktablarini]] intellektual saviyada o‘rgangan va zamonaviy dunyoni har jihatdan [[tanqid]] qilgan qarashlari bilan tanilgan. Asl ismi [[René Guénon|Rene Genon]] (Rene Guenon) bo‘lib, Fransiyaning [[Blua]] shahrida tug‘ilgan. Ismi-sharifiga ko‘ra, fransuz va [[Katolitsizm|katolik]] oilaning farzandi. Ilk sabog‘ini [[Oʻqituvchi|o‘qituvchi]] bo‘lgan xolasidan olgan. O‘rta taʼlimni diniy maktabda olgan. 1902-yilda [[Kollej|kollejning]] [[Notiq|notiqlik]] sanʼati bo‘limida o‘qishni boshlab, 1903-yilda [[falsafa]] bo‘limiga o‘qishga kiradi va shu yil falsafa-adabiyot ixtisosligi [[Diplom|diplomini]] oladi. 1904-yil oktabrda [[Parij|Parijdagi]] College Rollin universiteti [[matematika]] yo‘nalishiga qabul qilinadi. Sog‘lig‘i to‘g‘ri kelmagani uchun universitetni tashlab Parijda qoladi. Klassik taʼlimdan qoniqmagani bois, intellektual bilimini kengaytirish maqsadida o‘sha davrda talabda bo‘lgan ''"nyeo-spiritualiste"'' [[Doktrina|doktrinalarini]] o‘rganishga kirishadi. Do‘sti yordamida „botiniy ilmlar“ bilan shug‘ullangan "occultiste" jamiyatining peshvolari bilan tanishadi. Qisqa vaqtda g‘ayrati va qatʼiyatligi bilan jamiyatga qabul qilishlariga erishadi.

== Oʻsmirlik davri ==
1908-yilda o‘tkazilgan [[Spiritualizm|Spiritualizm]] va [[Masonlik|Mason]] [[Kongress|kongressida]] [[kotib]] sifatida faoliyat yuritadi. Kongressda Ecole Hermâtiquening [[Rais|raisi]] Papusning „inson ruhining o‘limdan so‘ng boshqa tanada takror dunyoga kelib takomil topishi ([[Tanosux|tanosuh]]), shu bois boqiylik (survivance)ka erishishi va bu (spiritualizm)ning ikki asosiy haqiqati ekani“ni aytgani sababli Abdulvohid Yahyo kotiblikni tark etadi. Bu orada L’Eglise Gnostiquening taniqli shaxslari bilan tanishib, ushbu tashkilotga aʼzo bo‘ladi.

== Fransiyadagi faoliyati ==
1909-yil noyabr oyida baʼzi do‘stlari bilan hamkorlikda chiqarishni boshlagan "La Gnose" nomli [[Jurnal|jurnalda]] ilk [[Maqola|maqolasi]] nashr etiladi. 1910-yilda [[Shvetsiya|shvetsiyalik]] [[rassom]] Abdulhodiy (John Gustaf Agueli, 1917-yilda vafot etgan) bilan tanishadi. „La Gnose“da ikki yil davomida [[Islom]] [[Tasavvuf|tasavvufiga]] oid maqolalari bosiladi. Al-Azhar universiteti va ''[[shoziliyya]]'' tariqati shayxi, ''[[Molikiylik|molikiy]]'' [[Mazhab|mazhabi]] [[Olim|olimi]] Abdurrahmon Illish al-Kabirning [[Xalifa|xalifasi]] Abdulhodiy vositasida [[musulmon]] bo‘ladi. 1912-yilda shoziliyya tariqatiga o‘tadi va Abdulvohid Yahyo nomini oladi. Shu yil iyulida fransuz ayoli bilan oila quradi. 1917-yil oktabrida [[Jazoir|Jazoirning]] [[Satif]] shahridagi kollejda [[falsafa]] hamda [[Fransuz tili|fransuz]] va [[Lotin tili|lotin]] tillaridan dars beradi. Shaharda arab tili sohasidagi bilimlarini mukammallashtiradi, baʼzi tasavvuf ahllari bilan ham tanishadi. 1918-yil oktabrida Fransiyaga qaytadi va Bluadagi Augustin-Thierry kollejida falsafa o‘qituvchisi sifatida faoliyat olib boradi. Kelasi yildan o‘qituvchilikni tashlab Parijga ketadi. 1920-yilda Parij universitetida kutubxonachi sifatida ishlaydi. Mazkur yillarda uyida [[Hindlar|hindu]], [[musulmon]] va [[Nasroniylik|nasroniy]] ziyoratchilarni qabul qilib, ular bilan suhbatlar olib boradi. Baʼzi do‘stlarining uyida musulmon, hindu, [[Yahudiylar|yahudiy]] va nasroniy yoshlar to‘plangan majlislarda ham qatnashadi. Ushbu majlislarda o‘z anʼana va dinlari haqida baʼzi maʼlumotlardan boshqa hech narsani bilmagan, haddan tashqari g‘arblashib ketgan suhbatdoshlariga arab, [[sanskrit]], [[Lotin tili|lotin]], [[Yunon tili|yunon]], [[Ibroniy til|ibroniy]], [[Ingliz tili|ingliz]], [[Nemis tili|nemis]], [[Italyan tili|italyan]], [[Ispan tili|ispan]] hamda [[Rus tili|rus]] tillarini [[Lahja|lahjalari]] bilan bilgan Abdulvohid Yahyo o‘z tillarida murojaat qilgan.

1925-1927-yillarda yozuvchilar uyushmasiga aʼzo bo‘ladi va "Le Voile d’Isis" [[Jurnal|jurnalida]] o‘z g‘oyalarini erkinlik bilan ifoda etish imkoniyatiga ega bo‘ladi. 1928-yilda turmush o‘rtog‘i vafot etadi.

== Misrdagi faoliyati ==
1929-yilda [[Misrliklar|misrlik]] [[muhandis]] Hasan Farid Dinaning tul qolgan boy xotini Mariya Shillito (Marie W. Shillito) bilan tanishadi. U Abdulvohid Yahyoning asarlariga katta qiziqish ko‘rsatadi. Dina xonim Abdulvohid Yahyoning [[Kulliyot|kulliyoti]] va Islom [[Tasavvuf|tasavvufiga]] oid asarlarini nashr qiluvchi [[bosmaxona]] qurish niyati borligini maʼlum qiladi. Bu niyatni ro‘yobga chiqarish uchun Misrdan tasavvufiy asarlarni keltirib, ularni [[tarjima]] qilishga kelishadi. Bu maqsadni amalga oshirish niyatida 1930-yilda Abdulvohid Yahyo Dina xonim bilan birga Misrga safar qiladi. 1931-yilning qishida do‘stlariga Fransiyaga qaytishdan voz kechganini maʼlum qiladi va Qohirada yangi mamlakatning barcha urf va odatlarini o‘zlashtirgan [[Shayx]] Abdulvohid Yahyo sifatida yashashni boshlaydi. Bir muddat Sayyid Husayn [[Masjid|masjidida]] tanishgan shoziliy shayxi Saloma ar-Roziyning suhbatlariga qatnaydi. Qohirada kechirgan ilk ikki yilda "Symbolisme de la Croix" (Parij, 1931-yil) va "Les Etats Multiples de l’Etre" (Parij, 1932-yil) nomli asarlarini yozadi. 1931-yilda "Al-Maʼrifa" jurnalida beshta arab tilidagi [[Maqola|maqolasi]] nashr etiladi. 1934-yil iyulida Shayx Muhammad Ibrohimning katta qizi Fotima bilan oila quradi. Keyingi yil do‘stlariga maktub yozib Parijdagi uyini bo‘shatishlarini, kitob va [[Hujjat|hujjatlarini]] o‘ziga yuborishlarini so‘raydi. Qohirada ingliz musulmon Shayx Abu Bakr, Lamartin (Lamartine)ning islomni qabul qilib, Ruhiya Nuruddin nomini olgan kichik jiyani Valentina de Sen-Puant (Valantine de Saint-Point), [[Amerikaliklar|amerikalik]] musulmon Shayx Abdulqodirlar bilan suhbatlarda bo‘lgan. 1944-yilda Shayx Husayn ismli ingliz musulmon bilan do‘st tutingan. Ushbu yillarda Abdulvohid Yahyoni bir necha marotaba ziyorat qilgan Najmuddin Bammot (1985-yilda vafot etgan) "Visites â Renye Guyenon" [[Sarlavha|sarlavhali]] xotiralarida u haqida to‘xtalib o‘tadi. 1932-1939-yillar mobaynida Abdulvohid Yahyo o‘quvchi muxlislari bilan ko‘p yozishmalar olib borgani tufayli asar yozish imkonini topa olmaydi.

== Ijodi ==
Abdulvohid Yahyoning asarlari ingliz, italyan, ispan, [[Portugal tili|portugal]], [[Nemis tili|nemis]] va boshqa Gʻarb tillariga tarjima qilingan. Kitoblarida Rene Genon (Rene Guenon) ismini qo‘llagan, faqat arab tilida yozgan maqolalari Abdulhamid Yahyo ismi bilan chop etilgan. U o‘n yetti kitob (ulardan beshtasi arab tilida), 350 ta maqola muallifi. Vafotidan so‘ng maqolalari mavzularga ajratilib, to‘qqiz [[jild]] holida nashr etilgan.

=== Asarlari ===

* ''"L’Introductiorı Generale â L’Etude des Doctrines Hindoues''" (1921-yil). Ilk asari hisoblangan ushbu kitobning birinchi yarmi [[Gʻarb]] [[Din|dini]] va madaniyatiga kirishga bag‘ishlangan. Muallif mazkur asarida [[Sharq]] va zamonaviy Gʻarb [[Mentalitet|mentaliteti]] o‘rtasidagi farqlarni ko‘rsatadi hamda ''"tradition"'' va ''"religion"'' orasidagi farqlarni tahlil qiladi.

* ''"Orient et Occident"'' (1924-yil). Muallif bu asarida Sharq va Gʻarb o‘rtasidagi yaqinlashuv mumkinligiga bo‘lgan ishonchini bayon etadi.

* ''"La Crise du Monde Moderne"'' (1927-yil).

* ''"Orient et Occident"'' asaridagi baʼzi mavzularni bu asarda takror [[zikr]] qilishi bilan birga yangi masalalarni ham tadqiq etadi. Asarda zamonaviy dunyoning bashariyat tarixidagi o‘rni, kosmik davrlar haqidagi hindu nazariyasini qisqacha oydinlashtiradi.

* ''"Le Symbolisme de la Croix"'' (1931-yil). Shayx Abdurrahmon Illish al-Kabirga bag‘ishlangan ushbu asar uzoq yillar kuzatuvlarining mahsulidir. Nomidan faqatgina nasroniylikka aloqador ko‘rinsa-da, asarda barcha tasavvuf taʼlimotlariga murojaat qilingan, ''vahdat al-vujud'', ''marotibi vujud, jihodi akbar'' va [[Asgard|asg‘ar]] kabi Islom tasavvufining mavzulari yangi uslub orqali tadqiq etilgan.

* ''"Les Ğtats multiples de l’Etre"'' (1932-yil). Marotibi vujud va vahdat al-vujud bilan bog‘liq masalalar zikr qilingan mazkur asar universal [[metafizika]] tushunchalari sinteziga bag‘ishlangan.

* ''"Aperçus sur l’Initiation"'' (1946-yil). Mazkur asarda nazariy maʼrifatdan tasavvufiy haqiqatga kirish uchun kerak bo‘lgan vosita va shartlar bayon qilinadi, barcha tasavvufiy doktrinalar, ularning asoslari va mushtarak jihatlari keng bayon qilinadi.

* ''"Le Theosophisme, Histoire d’une Pseudo-religion"'' (1921-yil);

* „''L’Erreur Spirite“'' (1923);

* „''L’Homme et Son Devenir selon le Vedânta''“ (1925);

* „''L’Esoterisme de Dante''“ (1925);

* „''La Metaphysique Orientale''“ (1939);

* „''Le Roi du Monde''“ (1927);

* ''"Saint Bernard"'' (1929);

* ''"Autorite spirituel et Pouvoir temporel''" (1929);

* ''"Le Regne de la Quantite et les Signes des Temps"'' (1945);

* „''Les Principes du Calculinlinitesimal''“ (1946);

* ''"La Grande Triade''" (1946).

== Vafoti ==
1947-yilda sog‘lig‘ida boshlangan zaiflashish 1950-yil oxirlarida yanada og‘irlashadi, natijada 1951-yil 7-yanvarda vafot etadi. Ertasi kuni o‘z [[Vasiyatnoma|vasiyatiga]] ko‘ra, [[Sayyid Husayn]] masjidida o‘qilgan [[Janoza namozi|janoza namozidan]] so‘ng, [[Muqattam]] [[Tepalik|tepaligi]] yaqinidagi [[Darrosa]] [[Qabriston|qabristoniga]] dafn qilinadi<ref>{{Kitob manbasi|title=Ислом энциклопедияси|year=2020-yil|language=[[oʻzbek tili|oʻzbekcha]],|isbn=978-9943-59-267-4}}</ref>.

== Adabiyotlar ==

* Paul Syerant. ''Rene Guenon.'' — Paris: 1953. 7-26;

* Abdulhalim Mahmud''. Al-Faylasӯf al-muslim Rӣnӯ Jӣnӯ va Abdulvāhid Yahyā.'' — Qohira: 1954;

* Abdulhalim Mahmud''.'' ''Al-Madrasa ash-shāziliyya va imāmuhā Abu-l-Hasan ash-Shāzilӣ''. — Qohira: 229-341;

* Paul Chacornac. ''La Vie Simple de Rene Guenon''. ''Editions Traditionnelles.'' — Paris: 1958;

* Jean Robin. ''Rene Guenon. Temoin de la Tradition''. — Paris: 1978. 9, 10, 18, 37, 70, 73, 138, 182, 188, 231;

* Michel Valsan. ''L’Islam et la Fonction de René Guénon''. — Paris: 1984. 39;

* ''"L’Homme et Son Message, René Guénon"''. — Paris: 1970. 7-35;

* R. Guénon. ''"Tevhid"'' (tarj. Mustafa Tahralı). Kubbealtı Akademi Mecmûası. VIII/4. — İstanbul: 1979;

* R. Guénon. ''"Seyfu’l-İslâm"'' (tarj. Mustafa Tahralı). IX/1 (1980);

* R. Guénon.''"Nefsini Bil"'' (tarj. Mustafa Tahralı). X/3 (1981);

* R. Guénon. ''"İslâm Tasavvufu"'' (tarj. Mustafa Tahralı). XIV/1 (1985);

* R. Guénon. ''"Doğu Metafiziği"'' (tarj. Mustafa Tahralı). MÜİFD. № 3 (1985). 103-122;

* Mustafa Tahralı. ''"Fransız Müslüman Abdülvâhid Yahyâ (René Guénon)’nın Eserinde Tasavvuf ve Mistisizm Farkı.'' Kubbealtı Akademi Mecmûası. X/4 (1981). 21-36;

* Mustafa Tahrali. „''Abdülvâhid Yahyâ (René Guénon)''“. ''TDV İA.'' — İstanbul: 1988. I, 279-282.

== Havolalar ==
* [http://perso.wanadoo.fr/revelations-gnose-occultisme/Rene%20Guenon%20La%20crise%20du%20monde%20moderne.htm Zamonaviy dunyo boʻhroni]
* [http://www.livingislam.org/trg.html Who was René Guénon — Shaykh `Abd Al Wahid Yahya?]
* [http://www.livingislam.org/o/vsrg_s.html Vìa Shâdhilita de Renè Guènon] * [http://www.politicaonline.net/forum/forumdisplay.php?f=197 Metafisica e Sophia Perennis] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20080412030125/http://www.politicaonline.net/forum/forumdisplay.php?f=197 |date=2008-04-12 }} International forum about Metaphysic, Guénon and Tradition.
* René Guénon y los Estudios Tradicionales http://www.reneguenon.net/OscarFreire/OFreireGuenonObra.html {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20200219111218/http://www.reneguenon.net/OscarFreire/OFreireGuenonObra.html |date=2020-02-19 }}

== Manbalar ==
{{manbalar}}
{{Islom ensiklopediyasi}}
{{Islom-shaxsiyat-stub}}

[[Turkum:Fransiyalik yozuvchilar]]
[[Turkum:Tarixiy shaxslar]]
[[Turkum:15-noyabrda tugʻilganlar]]
[[Turkum:1886-yilda tugʻilganlar]]
[[Turkum:Fransiyada tugʻilganlar]]
[[Turkum:7-yanvarda vafot etganlar]]
[[Turkum:1951-yilda vafot etganlar]]
[[Turkum:Misrda vafot etganlar]]
[[Turkum:Mutasavviflar]]
[[Turkum:Mutafakkirlar]]
[[Turkum:Musulmonlikni qabul qilganlar]]