Xem mã nguồn của Nội chiến Afghanistan (1996–2001)

{{Infobox military conflict
| conflict          = Nội chiến Afghanistan 1996–2001
| partof            = [[Xung đột Afghanistan (1978–nay)|Xung đột Afghanistan]] và<br/>[[Chiến tranh chống khủng bố]]
| image             = Afghanistan politisch 2000.png| image_size        = 370px
| date              = [[Trận Kabul (1992–1996)|27 tháng 9 năm 1996]] – <br/>({{Age in years, months, weeks and days|month1=09|day1=27|year1=1996|month2=10|day2=07|year2=2001}})
| place             = [[Afghanistan]]
| coordinates       = 
| map_type          = 
| latitude          = 
| longitude         = 
| map_size          = 
| map_caption       = 
| map_label         = 
| territory         = 
| result            = Quân sự bế tắc{{-}}Các cuộc đụng độ tiếp tục
*Taliban kiểm soát tới 85% Afghanistan bao gồm cả thủ đô [[Kabul]]
*[[Chiến tranh Afghanistan (2001–2021)|Nội chiến vẫn tiếp diễn]].
| status            = 
| combatant1        = {{tree list}}
* {{flagicon|Afghanistan|1992}} '''[[Nhà nước Hồi giáo Afghanistan|Nhà nước Hồi giáo]]'''<br/>([[Liên minh phương Bắc]]) 
** {{flagicon image|Flag of Jamiat-e Islami.svg}} [[Jamiat-e Islami]]
** {{flagicon|Afghanistan|1992}} [[Shura-e Nazar]]
** {{flagicon|Afghanistan|1978a}} [[Junbish-i Milli]]
** {{flagicon|Afghanistan|1992}} [[Eastern Shura]]
** {{flagicon|Afghanistan|1992}} [[Harakat-e Islami]]
** {{flagicon image|Flag of Hezbe Wahdat.svg}} [[Hezb-e Wahdat]]{{tree list/end}}
'''Hỗ trợ:'''<br /> {{flagcountry|Russia}}<ref name="Impunity"/><ref name="Rashid72"/> <br /> {{flagcountry|Iran}}<ref name="Impunity"/><ref name="Rashid72"/> <br /> {{flagcountry|Uzbekistan}}<ref name="Impunity"/><ref name="Rashid72"/> <br /> {{flagcountry|India}}<ref>http://carnegieendowment.org/files/6.15.2017_Paliwal_Afghanistan_Web.pdf</ref> <br /> {{flagcountry|Tajikistan}} <br /> {{flagcountry|Turkey}} <br /> {{flagcountry|Turkmenistan}} <br /> {{flagcountry|Kazakhstan}} <br /> {{flagcountry|Kyrgyzstan}}{{-}}''Từ tháng 9 năm 2001:''{{-}}{{flagcountry|United States}}{{-}}{{flagcountry|United Kingdom}}{{-}}{{flagcountry|Canada|pantone}}{{-}}{{flagcountry|Australia}}
| combatant2        = {{tree list}}
* {{flagicon|Afghanistan|Taliban}} '''[[Tiểu vương quốc Hồi giáo Afghanistan (1996–2001)|Tiểu vương quốc Hồi giáo]]'''<br/>([[Taliban]])
** {{flagicon image|Flag of Jihad.svg}} [[Al-Qaeda]]
*** {{flagicon image|Flag of Jihad.svg}} [[Lữ đoàn 055]]
** {{flagicon image|Flag of Jihad.svg}} [[Phong trào Hồi giáo Uzbekistan]]
** {{flagicon image|Flag of Turkistan Islamic Party.svg}} [[Đảng Hồi giáo Turkistan|Đảng Hồi giáo Đông Turkistan]]
** {{flagicon image|Tnsm-flag.svg}} [[Tehreek-e-Nafaz-e-Shariat-e-Mohammadi|Tanzeem-e-Nifaz-e-Shariat-e-Mohammadi]]{{tree list/end}}
'''Hỗ trợ:'''<br /> {{flagcountry|Saudi Arabia}}<ref name="Rashid72"/><br>{{flagcountry|Pakistan}}<ref name="Impunity">{{chú thích sách |date=July 2001 |title=Afghanistan : Crisis of Impunity: The Role of Pakistan, Russia and Iran in Fueling the Civil War. Volume 13, Number 3 |url=https://books.google.com/books?id=3eiIgQiHTkUC |publisher=[[Human Rights Watch]] |pages=36–49 |access-date=30 September 2018}}</ref><ref name="Rashid72">{{chú thích sách |last=Rashid |first=Ahmed |date=2002 |title=Taliban: Islam, Oil and the New Great Game in Central Asia |chapter=Mazar-e-Sharif 1997: Massacre in the north |chapter-url=https://books.google.com/books?id=kIBgqHWq658C&pg=PA72 |location=London |publisher=I.B. Tauris |page=72 |isbn=9781860648304 |access-date=2 October 2018}}</ref><br>{{flagcountry|United Arab Emirates}}<br>{{flagcountry|Qatar}}
| combatant3        = 
| commander1        = {{flagicon|Afghanistan|1992}} '''[[Burhanuddin Rabbani]]'''<br />{{flagicon|Afghanistan|1992}} [[Ahmad Shah Massoud]]{{KIA}} <br />{{flagicon|Afghanistan|1992}} [[Ismail Khan]] <br />{{flagicon|Afghanistan|1992}} [[Bismillah Khan Mohammadi]] <br />{{flagicon|Afghanistan|1992}} [[Abdul Rashid Dostum]] <br />{{flagicon|Afghanistan|1992}} [[Mohammad Qasim Fahim]]<br />{{flagicon|Afghanistan|1992}} [[Hamid Karzai]] <br />{{flagicon|Afghanistan|1992}} [[Abdul Haq (Afghan leader)|Abdul Haq]]{{executed}} <br />{{flagicon|Afghanistan|1992}} [[Haji Abdul Qadeer]] <br />{{flagicon|Afghanistan|1992}} [[Asif Mohseni]] <br />{{flagicon|Afghanistan|1992}} [[Sayed Hussein Anwari]] <br />{{flagicon|Afghanistan|1992}} [[Muhammad Mohaqiq]]<br />{{flagicon|Afghanistan|1992}} [[Karim Khalili]]
| commander2        = {{flagicon|Afghanistan|Taliban}} '''[[Mohammed Omar]]'''<br />{{flagicon|Afghanistan|Taliban}} [[Obaidullah Akhund]] <br />{{flagicon|Afghanistan|Taliban}} [[Dadullah|Mullah Dadullah]] <br />{{flagicon|Afghanistan|Taliban}} [[Mohammad Rabbani]] <br />{{flagicon|Afghanistan|Taliban}} [[Jalaluddin Haqqani]] <br />{{flagicon image|Flag of al-Qaeda.svg}} [[Osama bin Laden]] <br />{{flagicon image|Flag of al-Qaeda.svg}} [[Ayman al-Zawahiri]] <br />{{flagicon|Pakistan}} [[Pervez Musharraf]]
| commander3        = 
| units1            = 
| units2            = 
| units3            = 
| strength1         = 
| strength2         = 
| strength3         = 
| casualties1       = 
| casualties2       = 
| casualties3       = 
| notes             = 
}}
Bài viết này trình bày về [[lịch sử Afghanistan]] '''giữa [[Trận Kabul (1992-1996)|lần đánh chiếm]] [[Kabul]] của [[Taliban]]''' và việc Taliban thành lập [[Tiểu vương quốc Hồi giáo Afghanistan]] vào ngày 27 tháng 9 năm 1996. Đây là một giai đoạn của cuộc [[Nội chiến Afghanistan (1989–1992)|nội chiến Afghanistan]] bắt đầu vào năm 1989, và cũng là một phần của [[Chiến tranh ở Afghanistan (1978 – nay)|cuộc chiến (theo nghĩa rộng hơn) ở Afghanistan bắt đầu vào năm 1978]].

Chính phủ [[Nhà nước Hồi giáo Afghanistan]] vẫn là chính phủ được công nhận của Afghanistan đối với hầu hết các cộng đồng quốc tế, Chính phủ [[Tiểu vương quốc Hồi giáo Afghanistan|Tiểu Vương quốc Hồi giáo Afghanistan]] của [[Taliban]] tuy nhiên cũng nhận được sự công nhận từ [[Ả Rập Xê Út|Ả Rập Saudi]], [[Pakistan]] và [[Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất]].

Bộ trưởng Quốc phòng Nhà nước Hồi giáo Afghanistan, [[Ahmed Shah Masoud|Ahmad Shah Massoud]], đã thành lập [[Liên minh phương Bắc|Mặt trận Thống nhất]] (Liên minh phương Bắc) đối kháng với Taliban. Mặt trận Thống nhất bao gồm tất cả các sắc tộc Afghanistan: [[Người Tajik|Tajiks]], [[Người Uzbek|Uzbek]], [[Người Hazara|Hazaras]], [[Người Turkmen|Turkmens]], một số người [[Người Pashtun|Pashtun]] và những người khác. Trong cuộc xung đột này, Taliban nhận được hỗ trợ quân sự từ Pakistan và hỗ trợ tài chính từ Ả Rập Xê Út. Pakistan can thiệp quân sự vào Afghanistan, triển khai các tiểu đoàn và trung đoàn của [[Quân đoàn Biên phòng]] và [[Quân đội Pakistan]] chống lại Mặt trận Thống nhất.<ref name="National Geographic">{{Chú thích video|url=https://www.youtube.com/watch?v=xpQI6HKV-ZY|title=Inside the Taliban|date=ngày 11 tháng 11 năm 2009|publisher=[[National Geographic (magazine)|National Geographic]]}}</ref><ref name="History Commons">{{Chú thích web|url=http://www.historycommons.org/entity.jsp?entity=ahmed_shah_massoud|tựa đề=Profile: Ahmed Shah Massoud|năm=2010|nhà xuất bản=[[History Commons]]|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20140125130822/http://www.historycommons.org/entity.jsp?entity=ahmed_shah_massoud|ngày lưu trữ=ngày 25 tháng 1 năm 2014|url-status=dead|ngày truy cập=ngày 12 tháng 8 năm 2010}}</ref> [[Al-Qaeda|Al Qaeda]] đã hỗ trợ Taliban với hàng nghìn chiến binh nhập khẩu từ Pakistan, [[Thế giới Ả Rập|các nước Ả Rập]] và [[Trung Á]].<ref name="Ahmed Rashid/The Telegraph">{{Chú thích báo|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/afghanistan/1340244/Afghanistan-resistance-leader-feared-dead-in-blast.html|title=Afghanistan resistance leader feared dead in blast|last=Rashid|first=Ahmed|date=ngày 11 tháng 9 năm 2001|work=[[The Daily Telegraph|The Telegraph]]|location=London}}</ref><ref name="Webster University Press Book5">{{Chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=5iwLPQAACAAJ&pg=PP1|title=Massoud: An Intimate Portrait of the Legendary Afghan Leader|last=Grad|first=Marcela|publisher=Webster University Press|year=2009|isbn=978-0-9821615-0-0}}</ref>

== Các bên tham chiến chính ==
[[Ahmed Shah Masoud|Ahmad Shah Massoud]] (phe [[Liên minh phương Bắc|Mặt trận Thống nhất]] và [[Nhà nước Hồi giáo Afghanistan]]), [[Mohammed Omar|Mullah Mohammad Omar]] (phe [[Taliban]]) và [[Osama bin Laden|Osama Bin Laden]] cùng với [[Ayman al-Zawahiri]] (phe [[Al-Qaeda]] và các phe thân Ả Rập khác) là những thủ lĩnh chính của các bên tham chiến cư trú ở [[Afghanistan]]. Một bên là các nhà lãnh đạo khác, chủ yếu đến từ [[Pakistan]] (như [[Pervez Musharraf]] và sau này là [[Đại tướng Mahmud|Tướng Mahmud]]) và từ Mặt trận Thống nhất (tức là [[Haji Abdul Qadeer]], [[Abdul Rashid Dostum]]) ở phía bên kia, tuy nhiên, không phải lúc nào cũng có mặt ở Afghanistan. Chất lượng cuộc sống của người dân Afghanistan phụ thuộc nhiều vào nhà lãnh đạo nào đang trực tiếp kiểm soát khu vực họ sinh sống. Sự tương phản rõ nét tồn tại liên quan đến cuộc sống và cấu trúc xã hội trong các vùng miền khác nhau tại Afghanistan.

=== Mặt trận thống nhất (Liên minh phương Bắc) ===

==== Ahmad Shah Massoud ====
Trong suốt lịch sử hoạt động của mình, [[Liên minh phương Bắc|Mặt trận Hồi giáo Thống nhất Cứu nguy Afghanistan]] (Liên minh phương Bắc) do [[Ahmed Shah Masoud|Ahmad Shah Massoud]], một [[Đại học Kabul|sinh viên kỹ thuật Đại học Kabul]] đứng đầu, trở thành nhà lãnh đạo quân sự, người đóng vai trò hàng đầu trong việc [[Hồng quân|đánh đuổi quân đội Liên Xô]] ra khỏi [[Afghanistan]], khiến ông có biệt danh là ''Sư tử của [[Tỉnh Panjshir|Panjshir]]''. Những người đi theo ông còn gọi ông là ''Āmer Sāheb-e Shahīd'' (''Chỉ huy Tử đạo yêu dấu của chúng ta'').<ref name="Webster University Press Book5"/> Tờ [[The Wall Street Journal|Wall Street Journal]] vào thời điểm đó đã dành một trong những trang bìa của nó cho Massoud gọi ông là "người Afghanistan đã chiến thắng trong [[Chiến tranh Lạnh]]". Sau khi [[Chiến tranh Liên Xô–Afghanistan (1979–1989)|quân đội Liên Xô rút khỏi Afghanistan]] và sự sụp đổ sau đó của [[Mohammad Najibullah|chính phủ Mohammad Najibullah]] [[Cộng hòa Dân chủ Afghanistan|do Liên Xô hậu thuẫn]], Massoud trở thành [[Bộ quốc phòng Afghanistan|Bộ trưởng Quốc phòng]] vào năm 1992 dưới thời chính phủ của [[Burhanuddin Rabbani]]. Sau sự trỗi dậy của [[Taliban]] vào năm 1996, Massoud trở lại vai trò của một thủ lĩnh vũ trang đối lập, giữ chức chỉ huy quân sự của Mặt trận Hồi giáo Thống nhất.

Massoud là một người có tính tôn giáo và tâm linh sâu sắc, người phản đối mạnh mẽ cách giải thích của Hồi giáo của Taliban hoặc [[Al-Qaeda]] sau này. Là một người Hồi giáo dòng Sunni, ông cũng luôn mang theo một cuốn sách của bậc thầy Sufi al-Ghazali bên mình.<ref name="Webster University Press Book5"/>

Taliban liên tục đề nghị Massoud giữ một vị trí quyền lực để khiến ông ngừng chống đối Taliban. Massoud từ chối vì ông không chiến đấu vì quyền lực. Massoud giải thích trong một cuộc phỏng vấn:

{{quote|The Taliban say: "Come and accept the post of prime minister and be with us", and they would keep the highest office in the country, the presidentship. But for what price?! The difference between us concerns mainly our way of thinking about the very principles of the society and the state. We can not accept their conditions of compromise, or else we would have to give up the principles of modern democracy. We are fundamentally against the system called "the Emirate of Afghanistan".<ref name="Interview">{{chú thích web |date=August 2001 |url=http://www.orient.uw.edu.pl/balcerowicz/texts/Ahmad_Shah_Masood_en.htm |title=The Last Interview with Ahmad Shah Massoud |first=Piotr |last=Balcerowicz |work=orient.uw.edu.pl |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20060925043421/http://www.orient.uw.edu.pl/balcerowicz/texts/Ahmad_Shah_Masood_en.htm |archive-date=ngày 25 tháng 9 năm 2006 |access-date =ngày 13 tháng 8 năm 2010 |df=mdy-all }}</ref>}}Massoud tin chắc rằng chỉ có một hệ thống dân chủ mới có thể đảm bảo một nền hòa bình lâu dài ở Afghanistan. Ông muốn thuyết phục Taliban tham gia một [[Quá trình chính trị|tiến trình chính trị]] dẫn tới các cuộc bầu cử dân chủ trong một tương lai gần.

Vào ngày 9 tháng 9 năm 2001, hai ngày trước khi xảy ra [[Sự kiện 11 tháng 9|vụ tấn công ngày 11 tháng 9]] ở Hoa Kỳ, Massoud đã bị các điệp viên bị tình nghi là [[al-Qaeda]] ám sát ở [[Takhar|tỉnh Takhar]] của Afghanistan. Đám tang của ông tuy diễn ra ở một vùng quê khá quê nhưng đã có hàng trăm nghìn người đến dự. Năm sau, ông được phong là "Anh hùng dân tộc" theo lệnh của Tổng thống Afghanistan [[Hamid Karzai]]. Ngày mất của ông, ngày 9 tháng 9, được coi là ngày lễ quốc gia ở Afghanistan, được gọi là "Ngày lễ Massoud".<ref>[http://www.lonelyplanet.com/worldguide/afghanistan/events Afghanistan Events] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080907051320/http://www.lonelyplanet.com/worldguide/afghanistan/events|date=ngày 7 tháng 9 năm 2008}}, Lonely Planet Travel Guide.</ref> Năm sau khi bị ám sát, năm 2002, Massoud được đề cử cho [[Giải Nobel Hòa bình]]<ref>[http://www.marktheday.com/nationholidaydates/afg_ahmadshahmassoudday.aspx National Holiday Dates], Massoud Day and Nobel Peace Prize Nomination</ref> (ngẫu nhiên, giải thưởng này chưa bao giờ được trao sau khi người đó chết).

Một người tị nạn, người đã nhốt gia đình 27 người của mình vào một chiếc xe jeep cũ để chạy trốn khỏi Taliban đến khu vực Massoud, đã mô tả lãnh thổ của Massoud là "góc khoan dung cuối cùng của Afghanistan".<ref name="Journeyman Picture/ABC Australia">{{Chú thích video|url=https://www.youtube.com/watch?v=EvYglyjbHkI|title=Massoud's Last Stand|date=ngày 8 tháng 8 năm 1997|publisher=Journeyman Pictures/ABC Australia}}</ref> Về cuộc sống của mình trong khu vực của Massoud, ông nói: "Tôi cảm thấy tự do ở đây. Tôi thích... bạn biết đấy, không ai làm phiền tôi. Tôi làm công việc của tôi. Tôi chăm sóc gia đình của tôi. Tôi thích cách sống ở khu vực này. "<ref name="Journeyman Picture/ABC Australia" /> Massoud không có ảnh hưởng gì đến cuộc sống của những người sống trong khu vực của [[Abdul Rashid Dostum]], những người đã tham gia Mặt trận Thống nhất để chống lại Taliban.

Trong vùng chiếm đóng của Massoud, phụ nữ và trẻ em gái không phải mặc burqa Afghanistan. Họ được phép đi làm và đi học. Trong ít nhất hai trường hợp đã biết, Massoud đã đích thân can thiệp chống lại các trường hợp cưỡng bức hôn nhân.<ref name="Webster University Press Book5"/> Trong khi Massoud khẳng định chắc chắn rằng nam giới và phụ nữ đều bình đẳng và được hưởng các quyền như nhau, ông cũng phải đối mặt với những truyền thống của Afghanistan, điều mà ông nói sẽ cần một thế hệ trở lên mới có thể vượt qua. Theo ý kiến của ông, điều đó chỉ có thể đạt được thông qua giáo dục.<ref name="Webster University Press Book5"/>

Massoud tạo ra các thể chế dân chủ được cơ cấu thành một số ủy ban: chính trị, y tế, giáo dục và kinh tế.<ref name="Webster University Press Book5"/> Tuy nhiên, nhiều người đã đích thân đến gặp ông khi họ có tranh chấp hoặc vấn đề và yêu cầu ông giải quyết vấn đề của họ.<ref name="Webster University Press Book5" />

Hàng trăm nghìn người tị nạn đã chạy trốn khỏi Taliban đến các khu vực của Massoud. Năm 2001, Massoud cùng nhiếp ảnh gia nổi tiếng và cựu đại sứ LHQ [[Reza Deghati|Reza Deghati đã]] mô tả tình cảnh cay đắng của người tị nạn Afghanistan và yêu cầu sự giúp đỡ nhân đạo.<ref name="European Parliament">{{Chú thích video|url=https://www.youtube.com/watch?v=t78N6Q5VD60|title=Ahmad Shah Massoud: Lion of Afghanistan, Lion of Islam (5/7)|date=ngày 9 tháng 9 năm 2010|publisher=EU media}}</ref>

==== Abdul Rashid Dostum ====
Sau sự trỗi dậy của [[Tiểu vương quốc Hồi giáo Afghanistan|Taliban]] và việc họ chiếm được Kabul, [[Abdul Rashid Dostum]] tự liên kết với [[Liên minh phương Bắc|Liên minh Phương Bắc]] (Mặt trận Thống nhất) để chống lại Taliban.<ref name="afghanistan2">{{Chú thích web|url=http://www.islamicrepublicofafghanistan.com/abdul-rashid-dostum/|tựa đề=Abdul Rashid Dostum|nhà xuất bản=Islamic Republic of Afghanistan|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20090310122509/http://www.islamicrepublicofafghanistan.com/abdul-rashid-dostum/|ngày lưu trữ=ngày 10 tháng 3 năm 2009|url-status=dead|ngày truy cập=ngày 18 tháng 3 năm 2009}}</ref> Liên minh phương Bắc được tập hợp vào cuối năm 1996 bởi Dostum, [[Ahmed Shah Masoud|Ahmad Shah Massoud]] và [[Karim Khalili]] để chống lại Taliban. Tại thời điểm này, ông được cho là có một lực lượng khoảng 50.000 người được hỗ trợ bằng cả máy bay và xe tăng.

Giống như các nhà lãnh đạo Liên minh phương Bắc khác, Dostum cũng phải đối mặt với cuộc đấu đá nội bộ trong nhóm của mình và sau đó bị buộc phải giao quyền lực cho Tướng [[Abdul Malik Pahlawan]]. Malik tham gia vào các cuộc đàm phán bí mật với Taliban, và Taliban đã hứa sẽ tôn trọng quyền lực của ông đối với phần lớn miền bắc [[Afghanistan]], để đổi lấy việc bắt giữ [[Ismail Khan]], một trong những kẻ thù của Taliban.<ref name="Johnson">{{Chú thích web|url=http://www.ccc.nps.navy.mil/si/2004/jul/johnsonJul04.asp|tựa đề=''Ismail Khan, Herat, and Iranian Influence''|tác giả=Johnson|tên=Thomas H.|nhà xuất bản=Center for Contemporary Conflict|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20040811091257/http://www.ccc.nps.navy.mil/si/2004/jul/johnsonJul04.asp|ngày lưu trữ=ngày 11 tháng 8 năm 2004|url-status=dead|ngày truy cập=ngày 20 tháng 3 năm 2007}}</ref><ref>De Ponfilly, Christophe(2001); ''Massoud l'Afghan''; Gallimard; {{ISBN|2-07-042468-5}}; p. 75</ref> Theo đó, vào ngày 25 tháng 5 năm 1997, Malik bắt Khan, giao nộp ông ta và để Taliban tiến vào [[Mazar-i-Sharif|Mazar-e-Sharif]], trao cho Taliban quyền kiểm soát phần lớn miền bắc Afghanistan. Vì điều này, Dostum buộc phải trốn sang [[Thổ Nhĩ Kỳ]].<ref name="Hardcastle_Book">page 6-8 - {{Chú thích sách|title=American Soldier: Stories of Special Forces from Grenada to Afghanistan|last=Nate Hardcastle|date=ngày 28 tháng 10 năm 2002|publisher=Thunder's Mouth Press|isbn=1-56025-438-6|edition=2002|pages=364|author-link=Nate Hardcastle}}</ref> Tuy nhiên, Malik sớm nhận ra rằng Taliban đã không giữ lời hứa khi ông chứng kiến người của mình bị tước vũ khí. Sau đó, ông gia nhập lại Liên minh phương Bắc, và quay lưng lại với các đồng minh ban đầu của mình, đẩy họ khỏi Mazar-e-Sharif. Vào tháng 10 năm 1997, Dostum trở về từ cuộc sống lưu vong và tiếp tục lãnh đạo. Sau khi Dostum giành lại quyền kiểm soát Mazar-e-Sharif một thời gian ngắn, Taliban quay trở lại vào năm 1998 và Malik lại trốn sang Thổ Nhĩ Kỳ.<ref name="afghanistan2"/><ref>{{Chú thích web|url=http://www.hri.ca/forthereCord1998/bilan1998/documentation/security/s-1998-222.htm|tựa đề=''La situation en Afghanistan et ses conséquences pour la paix et la sécurité internationales''|tác giả=UN Security Council report|nhà xuất bản=Human Rights Internet|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20070930165006/http://www.hri.ca/forthereCord1998/bilan1998/documentation/security/s-1998-222.htm|ngày lưu trữ=ngày 30 tháng 9 năm 2007|url-status=dead|ngày truy cập=ngày 20 tháng 3 năm 2007}}</ref>

==== Haji Abdul Qadeer ====
[[Haji Abdul Qadeer]] (sinh năm 1951 tại Jalalabad, Afghanistan - ngày 6 tháng 7 năm 2002 tại Kabul, Afghanistan) (tiếng Ả Rập: الحاج عبد القادر) là một nhà lãnh đạo Pashtun nổi bật chống Taliban trong Mặt trận Thống nhất. Ông là anh trai của [[Abdul Haq (lãnh đạo Afghanistan)|Abdul Haq]], một nhà lãnh đạo kháng chiến nổi tiếng chống lại [[Chiến tranh Liên Xô–Afghanistan (1979–1989)|cuộc xâm lược Afghanistan của Liên Xô]]. Gia đình Qadeer là một gia đình quyền lực truyền thống, có quan hệ với cựu vua Afghanistan [[Mohammad Zahir Shah|Mohammed Zahir Shah]]. Haji Abdul Qadeer có cơ sở quyền lực ở phía đông Afghanistan và là thống đốc tỉnh [[Nangarhar (tỉnh)|Nangarhar]] quê hương ông trước khi Taliban nắm quyền.

Qadeer trở thành [[Phó chủ tịch|Phó Tổng thống]] Afghanistan trong chính quyền [[Hamid Karzai]] thời hậu Taliban. Vào ngày 6 tháng 7 năm 2002, Qadeer và con rể của ông đã bị các tay súng giết hại. Một người con trai khác của ông, Haji Mohammed Zaher, cũng bị bắn chết ở Kabul vào năm 2002.

=== Tiểu vương quốc Hồi giáo Afghanistan ===

==== Taliban ====
Mullah [[Mohammed Omar]] đứng đầu lực lượng Taliban trong cuộc nội chiến Afghanistan. Mullah Omar tuyên bố mình là Amir-ul-Momineen (Chỉ huy của những người trung thành). Ông hiếm khi tham gia chụp ảnh và cũng hiếm khi nói chuyện trực tiếp với các nhà báo. Nhiều người coi Mullah Omar là một nhân vật trên danh nghĩa được cơ quan tình báo của Pakistan, ISI, đào tạo và kiểm soát.<ref>"Mullah Mohammed Omar".</ref>

Những người đi theo Taliban cho rằng Mullah Omar sinh ra ở tỉnh Uruzgan, miền Trung nước này vào năm 1962. Các nguồn khác cho biết ông sinh ra ở Kandahar, vào khoảng năm 1959. Họ cũng nói rằng Omar đã học ở một số trường Hồi giáo bên ngoài Afghanistan, đặc biệt là ở Quetta, Pakistan. Trong những năm 1980, ông tham gia cuộc kháng chiến chống lại sự xâm lược của Liên Xô. Người ta tin rằng Omar đã bị hỏng một mắt khi chiến đấu với Liên Xô với tư cách là Phó chỉ huy trưởng trong đảng Harakat-i Islami của Mohammad Nabi Mohammadi. Năm 1994, Mullah Omar nắm chính quyền ở Kandahar bằng cách lật đổ các băng đảng và dân quân địa phương trong lần xuất hiện đầu tiên của phong trào Taliban.<ref>Gall, Carlotta.</ref>

Mullah Omar có mối liên hệ chặt chẽ với một nhân vật nổi tiếng khác trong chính trường thế giới: Osama bin Laden. Omar đã kết hôn với một trong những con gái của bin Laden, và đã từ chối một số yêu cầu của Hoa Kỳ về việc giao nộp Osama bin Laden. Sau đó bin Laden đã bị giết vào tháng 5 năm 2011 trong một [[Osama bin Laden|chiến dịch bí mật]] do các thành viên của [[Nhóm Triển khai Chiến tranh Đặc biệt Hải quân Hoa Kỳ|Nhóm Phát triển Chiến tranh Đặc biệt của Hải quân Hoa Kỳ]] và [[Cơ quan Tình báo Trung ương (Hoa Kỳ)|Cơ quan Tình báo Trung ương]] [[Bộ phận Hoạt động Đặc biệt|SAD / SOG]] điều hành theo lệnh của Tổng thống Hoa Kỳ [[Barack Obama]].

Phân tích từ Tổ chức Bác sĩ Nhân quyền (PHR) cho biết: "Taliban là phe đầu tiên tuyên bố nắm quyền ở Afghanistan đã nhắm vào phụ nữ để đàn áp cực đoan và trừng phạt họ một cách dã man vì những hành vi vi phạm. Theo hiểu biết của PHR, không có chế độ nào khác trên thế giới buộc một nửa dân số của mình vào chế độ quản thúc ảo tại gia một cách có phương pháp và bạo lực, ép họ phải chịu hình phạt thể xác..."<ref name="Physicians for Human Rights">{{cite report |date=August 1998 |title=The Taliban's War on Women: A Health and Human Rights Crisis in Afghanistan |publisher=[[Physicians for Human Rights]] |isbn=1-879707-25-X |url=http://physiciansforhumanrights.org/library/reports/talibans-war-on-women-1998.html |access-date=2021-08-12 |archive-date=2021-06-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210609002935/https://phr.org/our-work/resources/the-talibans-war-on-women/ |url-status=dead }}</ref>

Sau khi giành quyền kiểm soát thủ đô Kabul vào ngày 26 tháng 9 năm 1996, Taliban đã ban hành các sắc lệnh cấm phụ nữ làm việc bên ngoài nhà mình, đi học hoặc rời khỏi nhà của họ trừ khi có người thân là nam giới đi cùng. Ở nơi công cộng, phụ nữ phải được che kín từ đầu đến chân trong một chiếc áo khoác burqa - một loại áo che thân dài đến tận cơ thể, chỉ có một lỗ lưới để nhìn xuyên qua. Phụ nữ không được phép đi tất hoặc giày màu trắng (màu của lá cờ Taliban), hoặc giày gây ra tiếng ồn khi họ bước đi.<ref name="Physicians for Human Rights" /> Ngoài ra, các ngôi nhà và tòa nhà phải có cửa sổ được sơn phủ để không thể nhìn thấy phụ nữ bên trong.<ref name="Physicians for Human Rights" /> Trên thực tế, phụ nữ bị cấm tham gia vào cuộc sống công cộng, bị từ chối tiếp cận với dịch vụ chăm sóc sức khỏe, giáo dục và làm việc và họ không được phép cười theo cách mà họ có thể khiến người khác nghe thấy.<ref name="Physicians for Human Rights" />

Taliban, không cần bất kỳ tòa án hoặc phiên điều trần thực sự nào, sẽ chặt tay hoặc cánh tay của người dân khi người đó bị buộc tội trộm cắp. Các biệt đội tấn công của Taliban từ "Bộ khuyến khích đạo [[đức]] và phòng chống tội phạm" khét tiếng đã theo dõi các đường phố, và tiến hành các vụ đánh đập tàn bạo, công khai người dân khi họ thấy những hành vi mà họ coi là phi đạo Hồi.<ref name="Physicians for Human Rights" />

==Tham khảo==
{{tham khảo|30em}}

[[Thể loại:Khởi đầu năm 1996 ở Afghanistan]]
[[Thể loại:Afghanistan năm 1996]]
[[Thể loại:Afghanistan năm 1997]]
[[Thể loại:Afghanistan năm 1998]]
[[Thể loại:Afghanistan năm 1999]]
[[Thể loại:Afghanistan năm 2000]]
[[Thể loại:Afghanistan thập niên 2000]]
[[Thể loại:Afghanistan năm 2001]]
[[Thể loại:Afghanistan thế kỷ 20]]
[[Thể loại:Afghanistan thế kỷ 21]]
[[Thể loại:Nội chiến Afghanistan]]
[[Thể loại:Quan hệ Afghanistan-Pakistan]]
[[Thể loại:Nội chiến liên quan tới châu Á]]
[[Thể loại:Xung đột năm 1996]]
[[Thể loại:Xung đột năm 1997]]
[[Thể loại:Xung đột năm 1998]]
[[Thể loại:Xung đột năm 1999]]
[[Thể loại:Xung đột năm 2000]]
[[Thể loại:Xung đột năm 2001]]
[[Thể loại:Lịch sử Afghanistan (1992-nay)]]
[[Thể loại:Nhà nước Hồi giáo Afghanistan]]
[[Thể loại:Hệ thống quân phiệt]]