Sipotchåve voyale

Loukîz a : «Spotchaedje del voyale do prumî pî»

Ene sipotchåve voyale, c' est ene voyale ki si rsaetche dins sacwants shuvions, copurade s' i gn a ene ôte sifwaite voyale dins l' cotoû.

Metans : vos + li + riprindoz => vos l' riprindoz u : vos li rprindoz

Istwere des spotchåvès voyales e walon

Sorlon Louwis Rmåke, ele divént ddja egzister e l' deujhinme mitan do 12inme sieke, a cåze di vîs scrijhas come:

• «Givofoses» (Tchivåfosse) ki n' pout marker ni l' etimolodjeye latene «cabalus», ni ene nén spotchåve voyale, poy ki l' cogne d' asteure, c' est «a dj'vôfosse».
• «Gyneffe» (1189) si riscrît «Geneffe» e 1213; e 20inme sieke, on prononce «a gn.gnèfe».

Notåcion dins les motîs

Dins mo des motîs walons, les spotchåvès voyales si metnut inte åtchetes.

• r(i)prinde
• d(i)mander
• t(i)ni

Des ptits motîs k' i gn a ni notnut nén les spotchåvès voyales, po spårgnî dle plaece (R13).

Portant, sacwants motîs (E170, S117, C8) sicriynut les deus cognes. C' est eto l' cas des motîs so les fis e rfondou.

Ôtes sifwaitès voyales

Ene sôre a pårt di spotchåve voyale, c' est li dvanceye voyale.

Ene ôte sôre, c' est li ristitcheye voyale.

Portant, ces troes sôres di spotchåvès voyales la rotèt di l' minme façon dins l' dijhaedje del fråze.

Sôres di spotchåvès voyales

E rfondou walon eyet so ene grande pårteye do Walon do Mitan et do Levant, li spotchåve voyale, c' est "i".

• dji / dj'; li / l'; ridjouwer / rdjouwer; dischinde / dschinde; finiesse / fniesse

So cåzu tote l' Årdene, eyet a Vervî et Måmdey, c' est U

• dju / dj'; lu / l'; rudjouwer / r'djouwer; duhinde, duchinde / d'hinde, d'chinde

Å foirt Levant di l' Årdene (Waime, Bietris), eyet dins l' Roman Payis, c' est l' son e (/ə/), noté "eu" (sistinme Feller), ë (Roman Payis, Soverdias), e̊ (Roman Payis, Gaziaux), ou e (S25, Gourdin).

• djë / dj'; lë / l'; rëdjouwer / r'djouwer; dëchinde / d'chinde

Tot å Levant do payis d' Måmdey (Ôvîfa, sol Hôte Sure), et dins payis d' Wegniye, c' est "è"

• djè / dj'; lè / l'; rèdjouwer / r'djouwer; dèxhunde, dèchinde / d'hyinde, d'chinde

Li spårdaedje des spotchåvès voyales dins les accints do walon est enimådjeye dins l' mape ALW 1-54 (årtike li / el).

Spotchaedje et beloyance

Po sacwants shuvions, li spotchaedje va disconte les rîles del beloyance. Metans come dins «motlî d' l' inglès», on a on prononçaedje /tliː.dlɛ̃/ nén foirt bén-djhant.

Li spotchaedje dipind eto del felesse do cåzaedje u do lijhaedje, et did wice k' on s' ahote ene miete. Divins «motlî d' l' inglès», po «cåzer droet», on pôreut dire «motlî · di l' inglès» (avou on ptit rasta après «motlî»).

Hårdêyes difoûtrinnes

Mape et notule ALW 1-54 mostrant les sôres di spotchåvès voyales

• Mape
• Notule