Antipsigotikum
'n Antipsigotikum is 'n geneesmiddel wat gebruik word om psigoses te behandel, met ander woorde onder meer by siektetoestande soos skisofrenie, die maniese fase van bipolêre gemoedsversteuring en delusionele versteuring. Antipsigotika het ook 'n rol te speel as gemoedstabiliseerders, en word dus gebruik by sekere depressies en bipolêre gemoedsversteuring, selfs as daar nie psigotiese simptome is nie. Sekere antipsigotika, soos haloperidol word ook gebruik om Tourette se sindroom te behandel.
Soorte en klasse
[wysig | wysig bron]- Sien ook die artikel Lys van psigiatriese geneesmiddel-ingrepe.
"Konvensionele", atipiese en derde generasie-antipsigotika
[wysig | wysig bron]Die "konvensionele" en atipiese antipsigotika blokkeer die D2 reseptors in die dopamien neuronale bane in die brein, maar dit is waarskynlik die blokkering daarvan in die mesolimbiese baan wat vir die antipsigotiese uitwerking verantwoordelik is. Die blokkeringseffek in ander breinbane is waarskynlik ook verantwoordelik vir die ongewenste newe-effekte van dié middels, 'n eienskap van veral die "tipiese" antipsigotika. Die "atipiese" antipsigotika is meer selektief en blokkeer boonop sommige serotonienreseptore (veral 5-hidroksietriptamien (5HT)2A,C en 5HT1A reseptore). Die vermoë van laasgenoemde middels om die negatiewe simptome van skisofrenie aan te spreek, spruit waarskynlik ook uit dié verskil.
Die derde generasiemiddels is gedeeltelike dopamienagoniste, en een van dié, aripiprasool, is reeds in verskeie lande beskikbaar.
Hoë- en lae-kragtigheidsmiddels
[wysig | wysig bron]Die kragtigheid verwys na die vermoë van die middel om aan die dopamienreseptors vas te heg, en nie na die effektiwiteit van die middel nie. Hoë-kragtigheidmiddels soos haloperidol se dosissterkte is laer in milligram as lae-kragtigheidmiddels soos chloorpromasien.
Hoe werk dit?
[wysig | wysig bron]Daar is gewoonlik 'n paar dae wat verbygaan van die aanvang van die neem van die middels voordat daar 'n vermindering in die psigotiese simptome is. Dit is nie bekend hoekom dit so is nie. Al drie groepe medikasie is ewe effektief, met die verskil in die newe-effekte.
Newe-effekte
[wysig | wysig bron]Veral die konvensionele antipsigotika kan ekstra-piramidale newe-effekte, soos akute distonie, akatisie, styfheid en bewing, asook tardiewe diskinesie veroorsaak. 'n Ernstige, selfs lewensbedreigende newe-effek, neurolept maligne sindroom veroorsaak 'n waarskynlike faling van die termoregulasiesentrum in die brein, en onder meer die pasiënt se temperatuur styg dan gevaarlik hoog.
Die atipiese groep skyn meer gewigstoename te veroorsaak as die konvensionele groep. Alhoewel die direkte verband tussen metaboliese versteurings soos hipertrigliseridemie en diabetes mellitus nog nie voldoende bewys is nie, kom die assosiasie wel voor.
Beide groepe kan ook tagikardie, lae bloeddruk, impotensie, konvulsies, en 'n verhoging in prolaktien veroorsaak.
Geskiedenis
[wysig | wysig bron]Antipsigotika is toevallig ontdek. Die eerste een, chloorpromasien, is ontwikkel as 'n narkosemiddel, en daar is toe toevallig ontdek dat dit nie alleen 'n klamering, maar ook 'n vermindering in die psigotiese simptome van pasiënte veroorsaak het.
Verwysing
[wysig | wysig bron]- Jones, H. M., & Pilowsky, L. S. (2002) Dopamien en antipsigotiese geneesmiddelmeganisme van werking herbesoek. British Journal of Psychiatry, 181, 271-275.
| Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Engelse Wikipedia vertaal. |
