Politieke wetenskap

Lande as nasionale politieke entiteite

Politieke wetenskap (ook politikologie, staatsleer of politieke wetenskappe) is die sosiale wetenskaplike dissipline wat gefokus is op die studie van die politiek. Politieke wetenskap word gekenmerk deur die omvattende belangstelling in politiek in al sy veelheid van vorms. Politieke wetenskap verteenwoordig nie net een metode of 'n dominante teoretiese benadering nie. In metodologiese en teoretiese opsig is die politieke wetenskap pluralisties; daar is verskillende teoretiese benaderings, soos politieke sielkunde, rasionele keuse teorie en institusionalisme wat langs mekaar gebruik word deur politieke wetenskaplikes, soms deur navorsers geïntegreerd word en soms in akademiese debatte teenoor mekaar staan; politieke wetenskaplikes pas verskillende metodes toe, kwalitatiewe ondersoeksmetodes, soos oorsaak navorsing en kwantitatiewe ondersoeksmetodes, soos statistiek en eksperimente.

Een van die redes vir die pluralisme in die politieke wetenskap is dat die begrip 'politiek' 'n wesenlike betwiste begrip is. Daar is breedweg twee benaderings tot die begrip 'politiek'. Die eerste doel met politiek fokus op die instellings van die regering. Politieke wetenskap is dan die studie van hierdie instellings. Die tweede sien politiek as die gebruik van mag deur mense oor ander mense, is politieke wetenskap die studie van "die tegnieke vir die gebruik van sosiale mag" en beperk hom nie net tot die regering nie maar is toepasbaar op alle sosiale velde waar mag gebruik word.

Politieke wetenskaplikes verleen ook dikwels metodes, teorieë en begrippe uit ander dissiplines, soos sosiologie, sielkunde, ekonomie, filosofie, regte en geskiedenis. Die skeidings tussen hierdie dissiplines en politieke wetenskap is nie skerp gedefinieer nie. In die grensgebiede tussen hierdie dissiplines en politieke wetenskape lê subdissiplines soos politieke sosiologie, politieke sielkunde, politieke ekonomie, politieke filosofie, staatsreg en politieke geskiedenis.

Geskiedenis van die politieke wetenskap

Niccolò Machiavelli

Die geskiedenis van die politieke wetenskap gaan terug na die werk van Griekse filosowe soos Plato en Aristoteles en Romeinse historici soos Polybius. Hulle was die eerste wat op 'n sistematiese manier skryf oor die funksionering van die staat en verskillende politieke regeringsvorme vergelyk het. 'n Belangrike deurbraak was die werk van die renaissance denker Niccolò Machiavelli. Hy het die fokus op die individu, soos "Die vors" en die burger (in Oor die Burger), en hul motivering gebaseer op "sistematiese empiriese waarneming". In die sewentiende eeu word ook aan universiteite die eerste leerstoele politieke wetenskap gestig; beide die leerstoel vir Politiek en Welsprekendheid, wat in 1602 gestig is aan die Universiteit van Uppsala en die leerstoel politieke wetenskap wat in 1612 opgerig is aan die Universiteit Leiden word beskou as die eerste leerstoele politieke wetenskap. Die Leidse leerstoel word by oprigting ingeneem deur Daniël Heinsius.

Die moderne politieke wetenskap het as wetenskap ontstaan in die Verenigde State in die tweede helfte van die negentiende eeu. Die Amerikaanse historikus Herbert Adams sou die term politieke wetenskap (political science) bedink het, toe hy geskiedenis aan die Johns Hopkins-universiteit gedoseer het. Die empiriese studie van politiek begin met vroeë werk soos Political Science: Or the State Theoretically and Practically Considered van Theodore Woolsey in 1878 en The State: Elements of Historical and Practical Politics van Woodrow Wilson in 1889. Hierdie werke het 'n sterk beskrywende karakter en rig hulself op die formeel-juridiese aspekte van politieke instellings. Hierdie benadering word institutionalisme genoem. In hierdie periodes is die Fakulteite Politieke Wetenskap, Regering en Politiek gestig aan Amerikaanse Universiteite. Hierdie is dikwels gevul deur historici, juriste en politieke-filosowe. Tegelykertyd vind daar navorsing wat nou as politieke wetenskap verwant gesien sou word, plaas by departemente vir regte en geskiedenis. In 1903 is die Amerikaanse Politieke Wetenskapsvereniging in Amerika gestig, nog steeds 'n belangrike vereniging vir politieke wetenskaplikes. Na die Eerste Wêreldoorlog vind die eerste politieke wetenskaplike navorsing plaas wat op groot skaal gebruik maak van opnames aan die Universiteit van Chicago. Hierdie navorsing het 'n politiek-psigologiese karakter; die fokus lê op die 'menslike faktore' wat die politieke gedrag gestruktureer het. Die empiriese studie van politieke wetenskap ontwikkel in hierdie tydperk veral in die Verenigde State wat tot die huidige tyd die belangrikste land vir die politieke wetenskap sou bly.

Na die Tweede Wêreldoorlog, het die wetenskaplike studie van die politiek toegeneem en die aantal opleidingsgeleenthede het sterk gegroei aan universiteite. Die Universiteit van Michigan word 'n belangrike plek vir die vorming van Amerikaanse politieke wetenskaplikes in kwantitatiewe politieke wetenskaplike metodes, soos statistiek en veral peilings van kiesers. In Europa is sterk gebou op die Amerikaanse politieke wetenskap. 'n Belangrike ontwikkeling in die politieke wetenskap was die 'gedragsrevolusie' van die 1950s en die 1960s .' n Nuwe generasie politieke wetenskaplikes het onderstreep dat politiek-navorsing gerig moes word op dit wat direk waarneembaar is en uitsprake moet empiries getoets word. Die navorsing verskuif van die beskrywing van die formele-regs aspekte van politieke instellings na die verklaring van die gedrag van politieke akteurs (kiesers, parlementslede, ministers, partye, belangengroepe). Behavioristiese politieke wetenskaplikes werk dikwels saam met sosioloë. Die kwantitatiewe benadering wat ontwikkel is vir kiesers word steeds meer toegepas op ander spelers en ander dele van die politieke siklus, soos die uitvoering van beleid. In hierdie tydperk is politieke wetenskap 'n ware wetenskaplike dissipline, met publikasies gebaseer op portuur oorsig. In 1970 is die European Consortium for Political Research opgerig as 'n belangrike forum vir die ontwikkeling van politieke wetenskap in Europa.

Politieke filosofie, waarin politieke wetenskap sy wortels het, was altyd deel van die dissipline. Met die werk van John Rawls, soos met sy werk 'n Theory of Justice wat in 1971 gepubliseer is, het die politieke filosofie 'n belangrike hupstoot gekry. Ook in die 1970s word onder druk van 'n nuwe generasie studente Marxisme 'n belangrike politieke wetenspaplike stroom, aan verskeie universiteite wêreldwyd.

In die 1980s word rasionele keuse teorie, die toepassing van ekonomiese modelle op politieke besluitvorming, 'n belangrike benadering in die politieke wetenskap. Reeds in 1957 was Anthony Downs die eerste wat dit in sy "An Economic Theory of Democracy" gebruik het. In hierdie benadering word politieke besluite formeel gemodelleer aan die hand van spelteorie (game theory). William Riker was 'n belangrike eksponent van hierdie benadering.

In die 1990s herleef die institutionalisme as die neo-institusionalisme of nuwe-institusionalisme. Navorsers benadruk die politieke institusies en die manier waarop hulle optrede, gedrag struktureer. Hierdie term dek egter 'n veelheid van benaderings, soos rasionele keuse institusionalisme wat kyk na die manier waarop politieke instellings prikkels beïnvloed en die "normatief institusionele" wat kyk na politieke gedrag vanuit die rolle wat mense speel in die politiek en die norme wat mense volg. Hierdie benadering het daarvoor gesorg dat die politieke wetenskaplikes nie meer swart-wit dink oor die belang van die selfstandige handelinge van politieke akteurs en die politieke struktuur waarbinne hulle hulself bevind nie.

In reaksie op die beperkte, rasionele mensbeeld, van die rasionele keuseteorie het in die laaste dekade die politieke sielkunde invloed gewen. Hierdie benadering lê die nadruk op die beperkte vermoë om met inligting om te gaan wat die meeste politieke akteurs het, hoe sosiale beïnvloeding en groep prosesse werk en wat die rol van die (onbewuste) karakter eienskappe het op politieke gedrag.

Ten spyte van aansienlike navorsings vordering in die dissipline gegrond op al die bogenoemde akademiese bydraes, word daar opgemerk dat vordering tot die daarstel van 'n sistematiese teorie beskeie en ongelyk is.

Die Staat in Internasionale Politiek

Definisie

‘n Permanente politieke instelling wat ‘n regspersoon is, met bevolking, grondgebied, regering en internasionale erkende soewereiniteit. (Venter, Botha en Du Plessis, 2017.)

Die staat is dus ‘n politieke assosiasie wat sy wettige mag uitoefen in duidelike territoriale grense.

Perspektiewe

Idealistiese Perspektief

Daar is drie denkwyses in die perspektief soos deur Georg Wilhelm Friedrich Hegel beskryf;

• Die Familie,
  • Daar is ‘n onderliggende moraliteit wat jou beïnvloed dat jy die behoeftes van jou naaste voor jou eie behoefte stel.
• Burgerlike Samelewing,
  • Die ego van mense maak dat hulle eie behoeftes voor die van ander in die samelewing sit.
• Funksionalistiese Perspektief,
  • Die staat moet sy doel vervul deur sosiale orde te onderhou.

Neomarxisme beskou die staat as ‘n meganisme wat lang termyn kapitalisme verseker.

Organisasie

Die staat word gedefinieer as ‘n apparaat van die regering. ‘n Aantal organisasies is publiek in die sin daarvan dat dit deur die publiek befonds en om die rede verantwoordelik is vir kollektiewe organisasie van die sosiale bestaan. Die skeiding tussen die publiek en die staat is opmerklik.

Sleutelpunte

1. Die Staat is soewerein, dit beoefen besliste en onbeperkte mag wat verhewe is bo die van enige ander assosiasies en groepe in die sosiale samelewing.
2. Die Staat is meer ‘n publieke instansie as ‘n private instansie, publieke liggame is verantwoordelik vir die maak en toepassings van gesamentlike besluite.
3. Die Staat beskik oor legitimiteit, besluite wat deur die staat geneem word is gewoonlik in die belang van die van die samelewing dus vind lede van die samelewing dit bindend.
4. Die Staat is ‘n instrument van dominasie, die Staat moet oor die mag beskik om te verseker die reëls word gevolg en dat oortreders boet vir hulle oortredings.
5. Die Staat is territoriaal, die jurisdiksie van die staat word ingeperk deur geografiese grense en is slegs geldig vir die binne die grense van die staat.

Verwante velde

Die meeste politieke wetenskaplikes werk breedweg in een of meer van die volgende vyf areas:

• Vergelykende politiek, insluitende areastudies
• Internasionale betrekkinge of internasionale politiek
• Buitelandse beleid
• Politieke filosofie of politieke teorie
• Publieke administrasie
• Publieke reg

Bronnelys

• Hierdie artikel is vertaal vanuit die Nederlandse Wikipedia
• Buys, F. and Hermann, D. (2017). Vat jou goed en bou!. 1ste uitg. Pretoria: Kraal Uitgewers.
• Heywood, A. (2014). Politics. 4de uitg. Basingstoke: Palgrave Macmillan, bl.57 - 60.
• Venter, A., Botha, S., du Plessis, L. and Alberts, M. (2019). Explanatory Dictionary of Poltics. In: Bilingual Core Terms and Definitions in Political Science, 1ste uitg. Kaapstad: Juta.