Finlandia
.svg)
Finlandia[22], oficialmente República de Finlandia (en finlandés, Suomi o Suomen tasavalta; en suecu Finland o Republiken Finland), ye un país nórdicu allugáu nel norte d'Europa. Tien llendes al oeste con Suecia, al este con Rusia y al norte con Noruega. Pel oeste y el sur ta arodiada pol mar Bálticu, que-y separa de Suecia y Estonia, cruciando'l golfu de Finlandia. La capital y ciudá más importante del país ye Ḥélsinki.
Finlandia perteneció al Reinu de Suecia y de 1809 a 1917 el país foi parte del Imperiu Rusu como'l Gran Ducáu de Finlandia que gozó d'autonomía hasta 1917 añu nel que declárase independiente. Anguaño, Finlandia ye una república, parllamentaria y democrática, y ye miembru d'organismos internacionales como les Naciones Xuníes (dende 1955), la Xunión Europea (dende 1995), del Conseyu Nórdicu, la Organización pa la Seguridá y la Cooperación n'Europa y la Organización pa la Cooperación y el Desarrollu Económicu. La economía de Finlandia ye una de les más prósperes nel continente, basándonse nos importantes sectores de servicios asina como nos productos manufacturaos. Nel país hai estáu de bienestar arriendes d'una política altamente democrática y con niveles perbaxos de corrupción.
En 2007, Finlandia tenía una población de 5,3 millones d'habitantes nun área de 338.145 quilómetros cuadraos. La mayor parte de la población del país concentrase nel estremu sur, na costa del Golfu de Finlandia y redolada (onde ta l'Área Metropolitana de Ḥélsinki). Finlandia ye'l sestu país más grande d'Europa en superficie, y tien una densidá poblacional mui baxa, de 15,72 habitantes per quilometru cuadráu convirtiéndose nel país menos densamente pobláu de la Xunión Europa. Los más de los finlandeses tienen el finlandés como llingua materna, siendo esta una de les poques llingües oficiales de la Xunión Europea que nun remanez de la familia indoeuropea. La segunda llingua oficial de Finlandia ye'l suecu, que falen un 5,5% de la población nacional.
Toponimia
[editar | editar la fonte]L'orixe del nome Suomi (Finlandia) tien un aniciu inciertu, pero una de les teoríes más aceptaes ye que seya derivada de la pallabra Proto-Báltica Zeme que significa Tierra. Ye tamién bien asemeyada la so ortografía al términu saami, forma na que se denomina'l pueblu lapón. Amás de los parientes más próximos del finlandés, esti nome ye tamién utilizáu por dellos idiomes bálticos como'l lituanu. Finlandia ye mui asemeyáu al nome d'otros llugares escandinavos como Finnmark (condáu de Noruega) y Finnveden (o Finnheden, una de les pequeñes rexones del vieyu condáu de Småland en Suecia). Dalgunos d'estos nomes son claramente derivaos de Finnr, pallabra alemana pa describir a un viaxante. El términu Finnr tamién se refier a los lapones, grupu indíxena con al rodiu de 70.000 habitantes n'Europa.
Historia
[editar | editar la fonte]Prehistoria
[editar | editar la fonte]Los nicios arqueolóxicos del Paleolíticu, los asentamientos previos a la Edá de Xelu en Finlandia ye entá un tema en debate. Depués de la Edá de Xelu, los restos de los primeros pobladores de Finlandia, que veníen del sur y del este, pueden datase al rodiu de 8.500 e.C.. La población de cazadores-recoyedores del Mesolíticu conozse como la "cultura Suomusjärvi". Al rodiu del 5.300 e.C. xurden les "cultures del peine de barru", conocíes pola alfarería. Esto indica l'entamu del Neolíticu pa Finlandia, anque la subsistencia entá basábase na caza y na pesca. Nel quintu mileniu e.C. hebo redes estenses de merca ente Finlandia y el noreste européu. Importáronse al país grandes cantidaes de pedernal y ámbare. Nel este de Finlandia apaecen pintures nes roques, aparentemente tocantes a creencies de chamanes y tótems.
Depués del 3200 EC, establecense nel sur de lo que güei ye Finlandia una cultura propia agrupada dientro de les nomaes cultures europees del Hachu de Guerra, asociaes al movimientu de falantes indoeuropeos. La cultura del Hachu de Guerra o Cuerda Cerámica parez que practicaba l'agricultura y que criaben animales en Finlandia. Nel interior, les sociedaes yeren menos avanzaes. El finlandés orixinal foi influyíu poles llingües báltiques indoeuropees (y viceversa) al rodiu del periodu de 3500-1000 EC [1], y les llingües sami dixebren del finlandés orixinal.
La Edá del Bronce entamó depués del 1500 EC, repartiéndose dende l'oeste. Las rexones costeres de Finlandia fueron parte de la Cultura Nórdica del Bronce, mientres que nes rexones interiores, las influencies yeren de les cultures del norte de Rusia que usaben el bronce. Depués de 500 EC, entamó la Edá del Fierro. Alcontráronse fueyes de fierro importaes y trabayos llocales en fierro na mesma dómina.
Al rodiu'l sieglu I, el comerciu y intercambiu con Escandinavia medró y alcontráronse dalgunes ferramientes romanes d'esta dómina. Nel primer mileniu DC, los grupos de población de Finlandia cambiaben los sos productos (principalmente pieles) con comerciantes escandinavos. Les influencies tamién llegaben del sur y del este. La sociedá entamó estratificase: los restos d'enterramientos con adornos, normalmente con armes, dan señales a los investigadores de que a partir del sieglu III hebo una élite principal. Sicasí, nun evolucionó en Finlandia una sociedá centralizada, nin siquiera na Era Viquinga.
Nesta dómina, la población en Finlandia xebrábase en grupos diferentes: finlandeses, tavastianos, carelios y sami. Åland ye absorbida entós pola cultura sueca, si non enantes.
Dominación sueca
[editar | editar la fonte]Pocu dempués de 1150, Erik el Santu de Suecia entamó una cruzada nel suroeste de Finlandia. Al pocu llegaron los primeros misioneros, que fundaríen la ciudá de Turku (Åbo en suecu). N'aquella dómina los rusos ortodoxos de Novgorod, dominaben el comerciu de pieles, y entraron nel territoriu de lo que güei ye Carelia, onde consiguieron converstir a nativos y fundaron un obispáu n'Олонец.
Los primeros enfrentamientos entre suecos y rusos entamaron a primeros del sieglu XIII, y acabaríen cola victoria del príncipe rusu Alexandru (1240), nel ríu Нева. Por esta batalla el príncipe Alexandru conozse como Александр Невский (Alexandru de Neva). Sicasí, la victoria del príncipe ortodoxu preocupó al papa romanu, Inocenciu IV, qu'animó a los suecos a siguir cola conquista de Finlandia. Åbo (Turku) convirtióse na sede d'un obispáu dependiente del Arzobispu d'Uppsala, y pasaría a ser la capital de la Finlancia sueca.
En 1293 fundóse la ciudá de Выборг (güei na Federación Rusa). Nun tardó en entamar otra vegada la guerra escontra los rusos. L'oxetivu principal yera controlar l'ismu de Carelia, que finalmente acabó repartíu pol Tratáu de Nöteborg (1323) nel que los suecos conservaron Выборг y alredores; los rusos, les dos orilles del ríu Нева y la costa del llagu Ladoga. Esta frontera caltuvose hasta'l sieglu XVI.
La conquista de Finlandia pol reinu de Suecia, a diferencia del sistema establecíu mientres la mesma dómina pola Orde Teutónica n'Estonia y Livonia, nun traxo consigo la implantación de la servidume de les poblaciones autóctones: constituyóse una nobleza finlandesa y los finlandeses escoyeron a los obispos d'Åbo.
A partir de 1347 aplicóse en Finlandia el derechu suecu, y unos años más tarde el país adquirió'l rangu de ducado, integráu nel reinu de Suecia. En 1581 convirtióse en gran ducado. Un canónigo finlandés d'Åbo introduxo en 1527 la Reforma lluterana en Finlandia. L'obispu Miguel Agrícola traduxo en 1548 el Testamentu Nuevu al finlandés, convirtiéndose nel primer testimoniu escritu d'esta llingua, anque la llingua oficial y de la sociedá culta siguió siendo'l suecu. L'usu del finlandés nun sería enllantáu n'alministración hasta 1739.
Dende mediaos del sieglu XVI, los repitíos ataques a Livonia del zar Iván el Terrible obligaron a los suecos a reaccionar y apoderáronse de territorios n'Estonia y n'Ingria (ente Estonia y el llagu Ladoga). El poderíu suecu algamó entós el so apoxéu y Finlandia conoció una relativa prosperidá: creáronse nuevos asentamientos, carreteres, servicios de correos, y fundóse una universidá en Åbo (Turku).
Cola Gran Guerra del Norte (1700-1721) remató esti periodu d'estabilidá y prosperidá. L'enfrentamientu ente'l zar Pedro'l Grande de Rusia y el rei Carlos XII de Suecia tuvo efeutos catastróficos. Tres la derrota d'esti últimu na batalla de Poltava en 1709, les tropes ruses invadieron Finlandia en 1710 y afararon el país dellos años: na memoria coleutiva de los finlandeses recibe'l nome de la “Gran Rabia”.
Pol Tratáu de Nystad (1721), Rusia adquirió los territorios d'Estonia, Livonia, Ingria y tol ismu de Carelia: con llixeres variaciones esta frontera caltúvose hasta l'actualidá. En 1743 el Tratáu d'Åbo añadió una pequeña porción de Finlandia.
A lo último, en 1808, el zar Alexandru I de Rusia, al que la paz roblada con Napoleón Bonaparte en Tilsit dexara les manes llibres, invadió Finlandia: el Tratáu de Fredrikshamn reconoció la so anexón en 1809.
Dominación rusa
[editar | editar la fonte]Alexandru I de Rusia estableció'l Gran Ducáu de Finlandia nomándose a sigo mesmu como Gran Duque y añadió-y los territorios conquistaos en 1743 y 1809, según parte de los territorios adquiríos nel tratáu de 1721: les fronteres de Finlandia atopábense a la vera de la ciudá de San Petersburgu.
Hasta fines del sieglu XIX, el gran ducáu gociaría d'una autonomía real: tien la so propia dieta parllamentaria, el so exércitu, la so moneda, los sos sellos de corréu etc., el suecu siguió siendo l'idioma oficial. Polo que se refier a los mesmos finlandeses, éstos nun se sentíen estremaos de los suecos, pero'l treslláu de la capital de Åbo a Helsingfors (Helsinki) en 1812, supunxo una rotura cola tradición. La llingua finlandesa travesó un periodu d'esplendor lliterariu, en particular cola apaición a partir de 1835 del Kalevala d'Elias Lönnrot, un estensu poema épicu inspiráu en cantares populares. Pola so parte les autoridaes ruses aguiyaron l'usu del finlandés pa compensar la influyencia cultural sueca: remocicaron la enseñanza pa favorecelo y reconocieron el finlandés como segundu idioma oficial.
Sicasí, l'espertar de la concencia nacional acabó al llargu plazu, por entrar en conflictu col calter autocrático del réxime zarista de Rusia, fizo que la postura del gobiernu central endureciérase col pasu de los años. A instancies del gobernador Bobrikov (asesináu en 1904), el manifiestu del zar de 15 de febreru de 1899 suprimió l'exércitu finlandés ya impunxo'l rusu como idioma de l'alministración. Tres la revolución rusa de 1905 produxóse cierta flexibilización: una nueva Constitución instituyó un Parllamentu escoyíu por tolos ciudadanos, incluyíes les muyeres. Pero l'ésitu de los socialistes nes eleiciones de 1907 provocó que s'intensificaren la represión y la rusificación.
Independencia
[editar | editar la fonte]La independencia de Finlandia de Rusia reconocióse nel Tratáu de Brest-Litovsk.[23] Depués d'esperimentar una tarrecible guerra civil, los sectores conservadores, lideraos pol xeneral Mannerheim,[24] ganaron a los grupos socialdemócrates y comunistes, sofitaos polos bolxeviques rusos.[25] Depués de la firma del Tratáu de Brest-Litovsk, Alemaña desembarcó tropes en Hanko y tomó Ḥélsinki'l 13 d'abril de 1918.[26] El 16 de mayu celebróse la victoria de la "Finlandia Blanca", depués de que los soviéticos rusos se retiraren de Finlandia.
El 9 d'ochobre, el Senáu finlandés esbilló como Rei electu a Federicu Carllos de Hesse, un príncipe alemán, cuñáu del Emperador Guillelmu II. La derrota alemana y l'abolición de la monarquía xermana significó'l fin del esperimentu monárquicu en Finlandia. El Príncipe Federicu nunca foi coronáu rei, nin siquier llegó a visitar Finlandia, y arrenunció'l 14 d'avientu de 1918. D'esta manera, Finlandia convirtióse nuna República independente, siendo'l so primer presidente Kaarlo Juho Ståhlberg.[24]
Ente 1918 y 1920, voluntarios finlandeses fixeron una serie d'incursiones en territoriu rusu, conocíes como Heimosodat, col oxetivu de la creación de la Gran Finlandia. Temporalmente, roblóse'l Tratáu de Tartu con Rusia'l 14 d'ochobre de 1920, onde se definieron les fronteres ruso-finlandeses. Finlandia desocupó delles rexones na Carelia ocupaes polos voluntarios, a cambéu recibió una salida al océanu Árticu al traviés de Petsamo.
La frontera de 1920 sufriría grandes cambeos depués de la Segunda Guerra Mundial. Depués de sufrir un intentu fallíu d'invasión soviética ente 1939 y 1940 (vease Guerra d'Iviernu), Finlandia perdió accesu al Llagu Ladoga. En 1941 participó al par de l'Alemaña Nazi na invasión de la Xunión Soviética, específicamente nes rexones de Carelia y alredor del Ladoga y Leningráu (vease Guerra de Continuación). Finlandia llogró recuperar los territorios perdíos en 1940,[24] pero al revertise'l cursu de la guerra escontra d'Alemaña, los finlandeses tuvieron que redefinir otra vuelta les sos fronteres cola Xunión Soviética en 1944. Nel Armisticiu de Moscú, Finlandia realizó mayores concesiones territoriales,[24] y perdió la so salida al océanu Árticu.
Posguerra
[editar | editar la fonte]En acabando la guerra, los soviéticos actuaron con durez sobro los territorios conquistaos. Espulsaron a tolos fineses del ismu de Carelia pa sustituyilos por rusos: Finlandia tuvo qu'acoyer a más de 400.000 refuxaos. Amás, tuvo que pagar dellos estrozos xeneraos pola guerra hasta 1952. En 1945-1946 los soviéticos consiguieron que les Naciones Xuníes acusaren y condergaren a tolos políticos finlandeses que taben nel poder en xunu de 1941. D'una manera más xeneral, la política esterior de Finlandia tuvo sometida a una vixilancia constante por parte de Moscú: a esta situación bautizóla como "finlandización", una tutela que s'efeutuó ensin que s'instalara un gobiernu comunista en Ḥélsinki nin se produxera una adhesión al Pactu de Varsovia. Tres la muerte del dictador soviéticu Josif Stalin, la presión sobro Finlandia relaxóse adulces: los soviéticos sacuparon la base de Porkkala en 1956; autorizóse a Finlandia a xuntase a l'Asociación Europea de Llibre Comerciu en 1962. Ye tamién un ésitu la "llinia Paasikivi-Kekkonen" –una sutil dosificación d'estricta neutralidá y combinación bien midida que satisfai a les esixencies soviétiques ensin menospreciar la independencia finlandesa –qu'encarnen los presidentes Juho Kusti Paasikivi (1946-1956) y depués Urho Kekkonen (1956-1981). Reconocida como ponte ente'l bloque capitalista y el bloque comunista, Finlandia acoyó en 1973 la Conferencia sobro la Seguridá y la Cooperación n'Europa, roblandose l'acta final el 31 de xunetu de 1975. La cayida de la Xunión Soviética en 1991, finó colos restos de la finlandización. En febreru de 1993, Finlandia empecipió negociaciones con vistes a la so adhesión a la Xunión Europea, finalmente ingresó en 1994.[23]
Gobiernu y política
[editar | editar la fonte].JPG)
El sistema finlandés ye fundamentalmente semiparllamentariu, anque'l Presidente tien dellos poderes notables. El nucleu executivu recái nel Conceyu d'Estáu, encabezáu pol Primer Ministru, escoyíu pol Parllamentu. Esti Conceyu d'Estáu complétenlo Ministros de dellos departamentos del gobiernu central según un miembru exoficiu, el Canciller de Xusticia. La Constitución establez como autoridá última al Parllamentu de Finlandia (Eduskunta en finlandés, o Riksdagen en suecu). Compuestu por 200 miembros, pue camudar la Constitución, causar la dimisión del Conceyu d'Estáu o anular vetos presidenciales; los sos actos nun tán suxetos a revisión xudicial. Les propuestes llexislatives nacen del Conceyu d'Estáu o de los miembros del Parllamentu, que son escoyíos cada cuatro años. Les últimes eleiciones parllamentaries dieron la victoria al partíu Centro Finlandés, anque namái consiguió un escañu más que l'emerxente Partíu de la Coalición Nacional.
El sistema xudicial ta estremáu en dos estayes: tribunales con xurisdicción criminal o civil y tribunales especiales cola responsabilidá del pleitu ente'l públicu y los órganos alministrativos del estáu. La llei finlandesa ta xerarquizada: los tribunales llocales por debaxo de los tribunales d'apelación rexonales, y éstos por debaxo de la Corte Suprema.
D'otra miente, Finlandia ye ún de los países menos corruptos del mundu, acordies col informe sobro l'Índiz de perceición de corrupción. Según revela l'estudiu, los ciudadanos finlandeses consideren que malapenes hai corrupción na xestión de los sos poderes públicos. L'índiz calcúlase pente medies de encuestes a empresarios, académicos y analistes económicos. Ocupó cuasi siempres el primer llugar nos últimos seis años nos que se fizo l'estudiu.
Xeografía
[editar | editar la fonte]
Arodiada pol Mar Bálticu, el Golfu de Botnia, el Golfu de Finlandia y ente Suecia y Rusia, Finlandia ye'l país européu más septentrional. Anque dalgunes partes d'otros países estiéndense más al norte, tol país finlandés ta a más de 60º de llatitú norte; un cuartu de la so superficie ta al norte del círculu polar árticu.
Parte del estremu norte de Finlandia forma parte de la Península Escandinava.
El paisaxe finlandés ye principalmente llanu, con dellos montes baxos. L'Haltitunturi (1,328 m) ye'l puntu más altu del país allugáu nel estremu norte de Laponia. En contraste, tien un númberu mui altu de llagos (al rodiu de 190.000) y islles (al rodiu de 180.000). El paisaxe de les zones con llagos ta cubiertu d'estenses viesques boreales que nun son afayadices pa facer plantaciones. La mayor parte de les islles formen parte del archipiélagu de Turku y les islles d'Åland nel suroeste, y tolo llargo de la costa sur, nel Golfu de Finlandia.
El clima suel oscilar ente templáu y fríu, con dalgunos iviernos mui frios y branos llixeramente caldios. Al tar tan al norte y dientru del Círculu polar árticu, el Sol brilla 73 díes siguios en branu y nun se ve en 51 díes nel iviernu lapón.
Organización territorial
[editar | editar la fonte]Dende'l 1 de xineru de 2005, Finlandia xébrase en:
- 6 provincies (finlandés lääni, suecu län)
- Les provincies en 20 rexones (finlandés maakunta, suecu landskap)
- Les rexones en 74 sub-rexones (finlandés seutukunta, suecu ekonomisk region)
- Les sub-rexones en 432 conceyos (finlandés kunta, suecu kommun)
Tamién hai Provincies históriques de Finlandia (finlandés: maakunnat o provinssit, suecu: landskap).
Tamién hai 90 distritos llocales (finlandés kihlakunta, suecu härad) que sirven como unidaes alministratives oficiales llocales del Estáu, coordinando trabayos como policía y xusticia. Estes son oficialmente subdivisiones de les provincies. Namás que les provincies y los distritos llocales son formalmente unidaes alministratives del Estáu finlandés.
Apuntar tamién qu'anque les decisiones son xeneralmente feches a nivel estatal o conceyal, los niveles intermedios tienen dalgunos poderes, pero la representación popular nestos niveles ye mui probe. Poro, dende 2005 hai un conceyu escoyíu, de forma esperimental, na rexón de Kainuu, y esti modelu quiciabes acabe implantándose n'otres rexones.
Provincies
[editar | editar la fonte]Dende la reforma de 1997 los doce condaos que componíen tradicionalmente'l mapa políticu finlandés convirtiéronse en seis provincies:
- Finlandia Meridional (en finlandés Etelä-Suomen lääni, en suecu Södra Finlands län), capital Hämeenlinna
- Finlandia Occidental (en finlandés Länsi-Suomen lääni, en suecu Västra Finlands län), capital Turku
- Finlandia Oriental (en finlandés Itä-Suomen lääni, en suecu Östra Finlands län), capital Mikkeli
- Provincia d'Oulu (en finlandés Oulun lääni, en suecu Uleåborgs län), capital Oulu
- Laponia finlandesa (en finlandés Lapin lääni, en suecu Lapplands län), capital Rovaniemi
- Åland (en suecu Åland, en finlandés Ahvenanmaa), capital Marieḥamn (en finlandés Maarianhamina)
Rexones
[editar | editar la fonte]Les rexones tán gobernaes por conceyos rexonales, sirven como alderiques de cooperación pa los conceyos llocales de la rexón. La tarea de les rexones ye'l plan rexonal y el desendolcu empresarial y de la educación. Anguaño, namás que Kainuu tien representación popular.
Les rexones representen las variaciones culturales y dialeutales y variaciones económiques más que les provincies, que son xebres puramente alministratives del gobiernu central.
Llistáu de rexones
[editar | editar la fonte]
- Laponia finlandesa (en finlandés Lappi, en suecu Lappland)
- Ostrobotnia del Norte (en finlandés Pohjois-Pohjanmaa, en suecu Norra Österbotten)
- Kainuu (en finés Kainuu, en suecu Kajanaland)
- Carelia del Norte (en finlandés Pohjois-Karjala, en suecu Norra Karelen)
- Savonia del Norte (en finlandés Pohjois-Savo, en suecu Norra Savolax)
- Savonia del Sur (en finlandés Etelä-Savo, en suecu Södra Savolax)
- Ostrobotnia del Sur (en finlandés Etelä-Pohjanmaa, en suecu Södra Österbotten)
- Ostrobotnia (en finlandés Pohjanmaa, en suecu Österbotten)
- Pirkanmaa (en finlandés Pirkanmaa, en suecu Birkaland)
- Satakunta (en finlandés Satakunta, en suecu Satakunda)
- Ostrobotnia Central (en finlandés Keski-Pohjanmaa, en suecu Mellersta Österbotten)
- Finlandia Central (en finlandés Keski-Suomi / Mellersta Finland)
- Finlandia del Suroeste (en finlandés Varsinais-Suomi, en suecu Egentliga Finland)
- Carelia del Sur(en finlandés Etelä-Karjala, en suecu Södra Karelen)
- Päijänne Tavastia (en finlandés Päijät-Häme, en suecu Päijänne Tavastland)
- Tavastia Propia (en finlandés Kanta-Häme, en suecu Egentliga Tavastland)
- Uusimaa (en finlandés Uusimaa, en suecu Nyland)
- Uusimaa Oriental (en finlandés Itä-Uusimaa, en suecu Östra Nyland)
- Kymenlaakso (en finlandés Kymenlaakso, en suecu Kymmenedalen)
- Åland (en suecu Åland, en finlandés Ahvenanmaa)
Åland, tien gobiernu autónomu y un funcionamientu distintu al restu de rexones del país.
Clima
[editar | editar la fonte]
La llatitú inflúi mui claramente nel clima de Finlandia. Pola so situación xeográfica, l'iviernu ye la estación más llarga. De media, l'iviernu dura de 105 a 120 díes nel archipiélagu y 180 díes en Laponia. Eso quier dicir que les rexones del sur tán cubiertes de ñeve entre 3 o 4 meses al añu, y nel norte al rodiu de 7 meses. Finlandia llega a temperatures glaciales n'iviernu: nel Sur lleguen a -15 °C en xineru y febreru, mientres que nel Norte munches veces lleguen a temperatures pembaxo de -30 °C. Nesta época del añu esti territoriu nun disfruta de lluz solar la mayor parte del día; cola llegada del branu y el Sol de medianueche algámense valores de 15 °C nel Norte y al rodiu los 20 °C nel Sur. Sicasí, les temperaturas pueden llegar a los 30 °C.
De les precipitaciones añales de 500 a 600 milímetros, el llargu iviernu causa la metá nel norte coles ñevaes. Les precipitaciones nel sur son de 600 a 700 milímetros añales. Como nel norte, ocurre tol añu, pero tamién cai agua.
L'Océanu Atlánticu al oeste y el continente euroasiáticu al este interactúen colos cambeos del clima del país. Les agües caldies del golfu y la corriente marina del Atlánticu Norte, qu'afecten tamién a Noruega y Suecia, actúen en Finlandia. Cuando soplen vientos del oeste, el clima suel templase y el cielu abocana en gran parte del país, pol nomáu fenómenu Foehn que se produz nos montes Kjölen (Noruega). Amás de la influyencia moderadora de la mar, tamién el clima continental asiáticu espardese delles vegaes per Finlandia, apareciendo entós los periodos más fríos del iviernu y los más calorosos del branu.
Como Finlandia ta na zona de los vientos occidentales de llatitú media, na llende ente les mases d'aire tropicales y les polares, les menes climátiques asoceden rápidamente, sobre manera n'iviernu. Les condiciones meteorolóxiques finlandeses dependen de dellos puntos conocíos, como'l ciclón allugáu cerca d'Islandia y los anticiclones de Siberia y les Azores. La situación y la intensidá d'estos centros pueden variar según époques, y dalgún d'ellos puede marcar el desarrollu del tiempu en periodos llargos.
Economía
[editar | editar la fonte]Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ URL de la referencia: http://mtcr.info/partners/. Data de consulta: 4 avientu 2017.
- ↑ URL de la referencia: https://www.interpol.int/Member-countries/World. Editorial: Interpol. Data de consulta: 7 avientu 2017.
- ↑ URL de la referencia: http://www.nuclearsuppliersgroup.org/en/participants1. Editorial: Grupu d'abastecedores nucleares. Data de consulta: 7 avientu 2017.
- ↑ URL de la referencia: https://www.opcw.org/about-opcw/member-states/. Editorial: Organización pa la Prohibición d'Armes Químiques. Data de consulta: 7 avientu 2017.
- ↑ URL de la referencia: http://mcce-mil.com/wp-content/uploads/glance/MCCE-AT-A-Glance-September-2017.pdf. Editorial: Centro de Coordinación de Movimientos Europeos. Data de consulta: 8 avientu 2017.
- ↑ URL de la referencia: https://www.sacprogram.org/en/Pages/The%20Strategic%20Airlift%20Capability.aspx. Editorial: Strategic Airlift Capability. Data de consulta: 8 avientu 2017.
- ↑ URL de la referencia: https://www.iho.int/srv1/index.php?option=com_wrapper&view=wrapper&Itemid=452&lang=en. Editorial: Organización Hidrográfica Internacional. Data de consulta: 8 avientu 2017.
- ↑ URL de la referencia: https://www.iea.org/countries/membercountries/. Editorial: Axencia Internacional de la Enerxía. Data de consulta: 8 avientu 2017.
- ↑ URL de la referencia: http://www.unesco.org/eri/cp/ListeMS_Indicators.asp.
- ↑ URL de la referencia: http://www.upu.int/en/the-upu/member-countries.html. Data de consulta: 4 mayu 2019.
- ↑ URL de la referencia: https://www.itu.int/online/mm/scripts/gensel8. Data de consulta: 4 mayu 2019.
- ↑ URL de la referencia: https://www.touteleurope.eu/les-pays-membres-de-l-espace-schengen.html.
- ↑ URL de la referencia: https://www.dhs.gov/visa-waiver-program-requirements. Data de consulta: 7 marzu 2020.
- ↑ URL de la referencia: https://public.wmo.int/en/members/finland. Data de consulta: 26 mayu 2020.
- ↑ URL de la referencia: https://www.who.int/choice/demography/by_country/en/. Data de consulta: 21 xunetu 2020.
- ↑ «Suomesta on tullut Naton jäsen – maa liittyi virallisesti Pohjois-Atlantin puolustusliittoon» (finlandés). Yleisradio (4 abril 2023). Consultáu'l 4 abril 2023.
- ↑ URL de la referencia: https://www.ats.aq/devAS/Parties?lang=e.
- ↑ URL de la referencia: https://www.wcoomd.org/-/media/wco/public/global/pdf/about-us/wco-members/list-of-members-with-membership-date.pdf. Data de consulta: 16 marzu 2024. Páxina: 4. Supports qualifier: data de principiu.
- ↑ URL de la referencia: https://holocaustremembrance.com/countries/finland. Data de consulta: 17 marzu 2024. Tipo de referencia: official member page. Supports qualifier: data de principiu.
- ↑ Aplícase a esta parte: masculín singular.
- ↑ Aplícase a esta parte: femenín singular.
- ↑ (2010) Cartafueyos Normativos. Nomes de los países del mundu y de les sos capitales y xentilicios. Uviéu: Academia de la Llingua Asturiana. ISBN 978-84-8168-500-8.
- ↑ 23,0 23,1 End of an Era. Archiváu 2013-08-26 en Wayback Machine Revista TIME. Consultóse'l 24 de febreru de 2010.
- ↑ 24,0 24,1 24,2 24,3 Timeline: Finland. BBC News. Consultóse'l 24 de febreru de 2010.
- ↑ Carl Gustaf Mannerheim. Brittanica Online. Consultóse'l 24 de febreru de 2010.
- ↑ 1918 and Russia. MACROHISTORY & WORLD REPORT . Consultóse'l 24 de febreru de 2010.
Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]
Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Finlandia.
Países de la Xunión Europea | ||
|---|---|---|
 | ||
| Estaos | Albania · Alemaña · Andorra · Austria · Bielorrusia · Bélxica · Bosnia y Herzegovina · Bulgaria · Chequia · Croacia · Dinamarca · Eslovaquia · Eslovenia · España · Estonia · Finlandia · Francia · Grecia · Hungría · Irlanda · Islandia · Italia · Letonia · Liechtenstein · Lituania · Luxemburgu · Macedonia del Norte · Malta · Moldavia · Mónacu · Montenegru · Noruega · Países Baxos · Polonia · Portugal · Reinu Xuníu · Rumanía · Rusia · San Marín · Serbia · Suecia · Suiza · Turquía · Ucraína · Vaticanu · Xeorxa · Xipre |  |
|---|---|---|
| Dependencies | ||
| Rexón autónoma | ||
| Países con status discutíu | ||
| Control d'autoridaes |
|
|---|
