Thomas Edward Lawrence

Thomas Edward Lawrence
Vida
Nacimientu	Tremadog (es) , 16 d'agostu de 1888
Nacionalidá	Reinu Xuníu Reinu Xuníu de Gran Bretaña ya Irlanda  12 abril 1927)
Muerte	Bovington Camp (es) , 19 de mayu de 1935 (46 años)
Sepultura	St Nicholas Church, Moreton (en)
Causa de la muerte	accidente de tráficu accidente de motocicleta (es)
Familia
Padre	Sir Thomas Chapman, 7th Baronet
Madre	Sarah Junner
Casáu con	ensin valor
Hermanos/es	Arnold Walter Lawrence
Estudios
Estudios	City of Oxford High School for Boys Jesus College (1907 - 1910) : historia Magdalen College (es) (1910 -
Llingües falaes	francés inglés árabe
Oficiu	antropólogu, arqueólogu, autobiógrafu, escritor, oficial, guionista, traductor, castillólogo (es) , espía, diplomáticu, aviador, militar, trotamundos (es)
Emplegadores	Universidá d'Oxford
Trabayos destacaos	Seven Pillars of Wisdom
Premios	ver caballeru de la Lexón d'Honor Compañeru de la Orde del Bañu Cruz de guerra 1914-1918 Orden del Servicio Distinguido
Seudónimos	John Hume Ross, Thomas Edward Shaw y Laurence d'Arabie
Serviciu militar
Cuerpu militar	Exércitu Británicu Royal Air Force
Graduación	Teniente coronel Coronel
Lluchó en	Primer Guerra Mundial Rebelión árabe Asedio de Medina (es) Batalla de Aqaba (es) Batalla de Megido (es) Conquista de Damasco (es)
IMDb	nm0493042

Thomas Edward Lawrence(16 d'agostu de 1888, Tremadog ^(es)  – 19 de mayu de 1935, Bovington Camp ^(es) ), más conocíu como Lawrence d'Arabia, foi un arqueólogu y escritor británicu, oficial del Exércitu Británicu mientres la Primer Guerra Mundial, na que xugó un notable papel como enllaz mientres la rebelión árabe contra'l dominiu otomanu.

Biografía

Infancia y mocedá

Los hermanos Lawrence en 1910, Thomas Edward ye'l primeru pela esquierda.

Thomas Edward Lawrence nació en Tremadoc, Gales. Yera fíu illexítimu de Thomas Robert Tighe Chapman, aristócrata terrateniente anglo-irlandés qu'abandonó a la so muyer y a los sos cuatro fíes pa xunise a Sarah Junner (tamién Sarah Lawrence), institutriz de les neñes que pola so educación yera escocesa pero pol so raigaños yera en parte inglesa y en parte escandinava. Thomas Edward foi'l segundu de los cinco fíos de la nueva pareya. Mientres la infancia d'estos la familia treslladóse delles vegaes de casa ente Irlanda, Gales, Escocia y Francia, terminando esa vida nómada en Oxford, onde la familia asitióse definitivamente en 1896. Nel branu d'esi añu Thomas Edward entró nel Oxford City High School onde estudió hasta graduase nel branu de 1907. El so interés pola historia medieval, poles Cruzaes y l'arqueoloxía remontar a la so dómina d'escolín y a les escursiones a cuerpu y en bicicleta col so padre y hermanos a visitar castiellos y sitios arqueolóxicos. Nes vacaciones escolares de 1906 y 1907 fixo estensos viaxes en bicicleta per Francia mientres los que se cuayó'l so plan d'estudiar l'arquiteutura militar de les Cruzaes.

N'ochobre de 1907 matricular nel Jesus College de la Universidá d'Oxford con una pequeña beca. Animáu por David George Hogarth, arqueólogu especialista n'Oriente Mediu y direutor del Ashmolean Museum de Oxford, entamó nel branu de 1909 el so primer viaxe a Oriente Mediu que lu llevó —casi siempres a cuerpu— dende'l norte de Palestina, pola mariña d'El Líbanu y parte de Siria occidental hasta la rexón del Éufrates. El principal oxetivu del viaxe yera recoyer material pa la so tesis sobre l'arquiteutura militar de les Cruzaes que presentó en 1910 col títulu The influence of the Crusades on european military architecture, publicada dempués de la so muerte col títulu de Crusader Castles.

Na seronda de 1910 Lawrence foi convidáu pol so mentor Hogarth a xunise a la espedición arqueolóxica que'l Muséu Británicu entamara pa trabayar nos xacimientos hitites de Karkemish, a veres del Éufrates. Mientres delles temporaes d'escavaciones so la direición de Leonard Woolley, ente 1910 y 1914, Lawrence confirmó la so afición pola arqueoloxía pero tamién amplió les sos conocencies de la llingua y la cultura árabes y afayó el so interés polos problemes históricu-políticos de la rexón. A ello contribuyó de xuru la rellación de ciñu y amistá con Dahum, un mozu peón de los que trabayaben nes escavaciones.

A empiezos de 1914, y acordies con el Muséu Británicu, Woolley y Lawrence fueron unviaos pola Palestine Exploration Fund a la península del Sinaí onde teníen de xunise a la espedición del capitán Stewart Newcombe. La función de los arqueólogos yera dar una apariencia académica a lo qu'en realidá yera un estudiu topográficu de calter militar. En marzu Lawrence taba de vuelta en Karkemish, onde empezó a redactar l'informe pal Palestine Exploration Fund, tituláu The Wilderness of Zin, que terminó en Oxford ente xunu y setiembre.

La Primer Guerra Mundial

Leonard Woolley (derecha) y T. E. Lawrence en Karkemish, Siria (1913).

Dahum, al que Lawrence conoció y protexó en Karkemish.

Al españar la Primer Guerra Mundial, y tres la declaración de guerra del Reinu Xuníu a Alemaña el 4 d'agostu de 1914, Lawrence presentóse darréu como voluntariu pero nun foi almitíu hasta ochobre na Geographical Section of the General Staff (GSGS), en Londres, primero como civil y más tarde como segundu teniente-intérprete (2nd Lieutenant-Interpreter). N'avientu foi destináu a El Cairu cuando Gran Bretaña acababa de declarar la guerra a Turquía y Exiptu fuera proclamáu proteutoráu británicu. Ellí entró a formar parte con Newcombe y Woolley, ente otros, del acabante formar Departamentu d'Intelixencia Militar. El so trabayu consistía en faer mapes y en recoyer ya interpretar información de diverses fontes. El Departamentu participaba coles mesmes en diseñar les estratexes de tipu políticu a siguir na rexón, que nesa primavera de 1915 entá nun taben definíes del tou pero que diben claramente nel sentíu d'una partición del Imperiu otomanu a la fin de la guerra. Per un sitiu taba Francia col so interés declaráu por Siria, pol otru Rusia coles sos pretensiones sobre los Dardanelos y Constantinopla mientres Gran Bretaña aspiraba a Mesopotamia y el puertu d'Alejandreta. Y anque yá nesta fecha temprana yeren evidentes les diferencies qu'esistíen ente los aliaos sobre'l futuru de Turquía, franceses y británicos taben d'alcuerdu na necesidá d'avivar la subversión de les provincies árabes. El so futuru yera'l problema ingriente.

N'abril de 1916 llegó a una crisis la campaña empecipiada en Mesopotamía pol mandu inglés pa protexer los intereses británicos nel golfu Pérsicu. L'exércitu inglés sol mandu del xeneral Townshend quedó atrapáu en Kut al-Amara (Iraq), onde los turcos esixíen la so rindición incondicional. Lawrence foi unviáu dende El Cairo en misión secreta pa consiguir por aciu un sobornu d'un millón de llibres esterlines que'l comandante de les fuercies turques, Jalil Pachá, llevantara'l sitiu y dexara la retirada de Townshend y les sos tropes. En fracasando nesti enfotu Lawrence tornó a El Cairo.

Rebelión árabe

Ver tamién: Batalla de Áqaba

Semeya de Thomas Edward Lawrence pintáu por Augustus John

A la so vuelta a El Cairo en mayu de 1916 la cuestión de la rebelión árabe algamara un puntu críticu. Avisaos de los planes d'insurrección ente los militares de Siria, los turcos acababen d'executar a ventiún nacionalistes árabes en Damascu y taben a puntu d'unviar tropes escontra'l Hiyaz, l'otru centru insurreccional en redol al jerife de La Meca, Husayn ibn Ali. La rebelión ellí tenía de desencadenase darréu so pena de ser encalorada n'acurri y efeutivamente empecipióse'l 5 de xunu contra toles mires.

Los primeros meses de la rebelión fueron tan azarosos como los planes de sofitu per parte de los mandos ingleses en El Cairu, ocupaos en clarificar les sos atribuciones y sollertes a otra empresa prioritaria na península de Sinaí, que tenía d'abrir un nuevu frente contra los turcos al sur de Palestina. Cuando Lawrence, yá xubíu a capitán, llegó'l 16 d'ochobre a Yida, na mariña del mar Roxu, acompañando como observador al unviáu inglés Ronald Storrs en visita al jerife Husayn, atopó una situación esmolecedora coles fuercies rebalbes descoordinadas y l'ayuda inglesa llindada a la primer llinia costera. La so visita al campamentu de Faysal, el tercer fíu del jerife, foi decisiva. Nesti home de 31 años, cultu y ascéticu, atopó un personaxe congenial con capacidá de lideralgu, convencíu como él de que la rebelión árabe podía trunfar y llevar al establecimientu d'un estáu árabe independiente y soberanu con capital en Damascu. Lawrence volvió a El Cairo llenu d'entusiasmu pola causa árabe y con carauterística tenacidá llogró qu'a finales de payares destináren-y como «enllaz temporal» al exércitu irregular de Faysal, acampáu en Yenbo.

Al dar esti pasu Lawrence yá conocía les promeses que dende El Cairo fixérense-y a Husayn nos primeros momentos de la guerra, asegurándo-y un estáu panárabe independiente sol so gobiernu si xunía les sos fuercies colos aliaos contra los turcos. Ye lo que se conoz como «el compromisu McMahon» («MacMahon Pledge»).Tamién sabía Lawrence qu'esti compromisu quedaba anuláu pol posterior alcuerdu secretu suscritu polos plenipotenciarios inglés y francés, Mark Sykes y Georges Picot, en mayu de 1916, y que definía les ambiciones territoriales d'Inglaterra y Francia n'Oriente Mediu una vegada vencida Turquía. Sicasí Lawrence embarcar na aventura árabe col convencimientu de que si llograba establecer a la insurrección árabe como un aliáu de plena igualdá gracies a la so eficacia, y los árabes llegaben a Damascu primero que los sos aliaos, conquistando asina real y simbólicamente la so independencia, el tratáu de Sykes-Picot sería papel moyáu.

Esti razonamientu contradictoriu y sicasí válidu ye'l qu'inspiró la so intervención na meyora de les fuercies irregulares de Faysal a lo llargo de la mariña del mar Roxu, con incursiones tierra adientro p'atacar el ferrocarril del Hiyaz, tornando les fortaleces turques y llevantando socesivamente a les tribus de la zona nun brillosu exemplu de guerra de guerrilles.

Lawrence en Aqaba, 1917

Con tomar per tierra del inexpugnable puertu de Aqaba, el 6 de xunetu de 1917, l'exércitu irregular de Faysal, asitióse de fechu nel lladral derechu del Exércitu Espedicionariu Exipciu comandado pol xeneral Edmund Allenby. Lawrence nun tardó enforma en convencer a Allenby de que los irregulares árabes sofitaos por un incipiente exércitu regular árabe yeren los aliaos imprescindibles pa la entamada meyora escontra Gaza, que cayó n'ochobre, y Xerusalén que cayó n'avientu. Siria y el so capital Damascu quedaben al algame de la mano.

El cursu de la guerra nos frentes europeos, la salida de Rusia de la guerra arriendes de la Revolución bolxevique d'ochobre-payares de 1917 aceleraron tamién los acontecimientos n'Oriente Mediu. La revelación polos bolxeviques de los trataos secretos aliaos, ente ellos el tratáu Sykes-Picot, agravó'l dilema moral de Lawrence esgarráu ente la so llealtá a los árabes y la so llealtá a la so patria, y amontó el estrés psicolóxicu sol qu'actuaba y la so gastadura física. Nesi iviernu del 17-18 entamó dende la so base avanzada de Azrak nel desiertu siriu dalgunes de les sos aiciones más ventureres en territoriu enemigu como l'intentu fallíu de dinamitar la ponte sobre'l ríu Yarmuk (7 de payares), l'ataque al tren en Minifir (12 de payares) o la incursión casi en solitariu a Deraa (20 de payares). Nesta ocasión Lawrence foi deteníu por una patrulla de reclutamiento turca que nun-y reconoció a pesar de que taba puestu un preciu a la so cabeza. Mientres la so detención foi xabazmente maltratáu y violáu, pero consiguió escapar con vida. La esperiencia foi traumática y tuvo consecuencies fondes y perdurables.

Cuando Lawrence entró triunfante en Damascu'l 1 d'ochobre de 1918 na avanzadura del exércitu irregular de Faysal nun yera'l mesmu que desembarcó en Yida n'ochobre de 1916. Fondamente desilusionáu poles desavenencies y la llucha pol poder ente los aliaos, asqueado poles otomíes de la guerra de les que se sentía corresponsable y ablayáu poles perdes personales sufiertes mientres la guerra, ente les que destaquen la muerte nel campu de batalla, en Francia, de los sos dos hermanos y la muerte de Dahum mientres una epidemia probablemente en Karkemish, Lawrence pidió'l relevu al xeneral Allenby el 4 d'ochobre y abandonó Damascu camín d'Inglaterra vía El Cairo.

Conferencia de paz y Colonial Office

Otra semeya de Lawrence d'Arabia, ésti a llápiz, realizáu por Augustus John.

En xineru de 1919 empecipiar en París la conferencia de paz que daba per terminada la guerra y que remataría col Tratáu de Versalles. Lawrence participó nella como miembru de la delegación inglesa y como miembru de la delegación árabe encabezada por Faysal. La conferencia foi una gran decepción pa Lawrence y Faysal, al ser sustituyíu'l tarrecíu alcuerdo Sykes-Picot por otru entá más desfavorable pa los intereses árabes cerráu n'avientu de 1918 ente'l primer ministru británicu Lloyd George y el primer ministru francés Clemenceau. Faysal abandonó yá en mayu la conferencia camín de la so precaria capital Damascu ensin recibir concesiones esenciales per parte de los sos aliaos. Lawrence abellugar en Oxford, onde'l so padre acababa de morrer, y somorguióse na redaición de la hestoria de la rebelión árabe que col títulu de Seven Pillars of Wisdom ocuparía-y hasta'l so publicación en 1926. Na so residencia del All Souls College, que-y concediera una beca d'investigación pa esi trabayu, o en Londres, onde un amigu emprestára-y un pequeñu apartamentu en Barton Street, Lawrence dedicóse intensamente a escribir, mientres n'Oriente Mediu la situación deteriorar a pasos axigantaos. Aprovechando la so enorme popularidá arriendes de la conferencia de paz y charrar-espectáculu en teatros londinenses del periodista americanu Lowell Thomas sobre la so persona y les sos fazañes en Arabia, Lawrence publicó dellos artículos en The Times, Daily Express y The Observer criticando duramente la política del gobiernu n'Oriente Mediu. Cuando ésti punxo en manes de Winston Churchill —entós entá Ministru de Guerra— el Colonial Office por que creara nél un Departamentu del Próximu Oriente, Churchill pidió la collaboración de Lawrence. Dende febreru de 1921 a febreru de 1922 Lawrence actuó como asesor n'asuntos árabes (Adviser in Arabian affairs) col plenu respaldu de Churchill pa resolver definitivamente la tracamundiada situación na zona «dexando a un llau toles cuestiones d'alcuerdos y promeses, cumplíos o traicionaos», en pallabres de Lawrence, y empecipiando una etapa nueva de negociación. Na Conferencia d'El Cairu celebrada en marzu con tolos axentes implicaos decidió establecese na zona de mandatu británicu a Feysal en Mesopotamia, nun nuevu reinu d'Iraq, y a Abdullah, otru de los fíos del jerife Husayn, como emir de Trexordania. L'intentu de ganar al jerife de La Meca, yá rei del Hiyaz, pa estos alcuerdos fracasó a pesar de que Lawrence viaxó a Yida pa convence-y.

Cola conciencia de llograr un alcuerdu aceptable n'Oriente Mediu, cansáu, casi enfermu, polos constantes y agotadores viaxes, y les penoses negociaciones, Lawrence tornó a Londres a finales de 1921. Pa él el capítulu árabe taba zarráu.

Soldáu rasu y escritor

Al terminar la so actividá nel Colonial Office en xunetu de 1922 Lawrence, que nun dexara de trabayar nel so llibru sobre la campaña árabe dio-y l'últimu emburrión empeñando nello los sos bien abrasaes fuercies. N'agostu y col beneplácito de Churchill y Hugh Trenchard, xefe de la Fuercia Aérea, Lawrence apuntóse como soldáu rasu (aircraftman) na Royal Air Force (RAF), la fuercia aérea inglesa, col seudónimu de John Hume Ross. La so intención, en principiu, yera escribir un llibru sobre esta arma entá moza y nueva. Pa los que-y conocíen la decisión foi una sorpresa, unos interpretar como una fuxida desesperada, otros como l'intentu d'un nuevu empiezu en términos casi relixosos. En faciendo un cursín básicu d'instrucción pa reclutes nel cuartel d'Uxbridge, agotador pal so estáu físico y psíquico, pasó en payares a la Escuela de Fotografía de la RAF en Farnborough. Por indiscreciones diverses, el Daily Express londinense reveló la so verdadera identidá n'avientu y ante l'escándalu que se produció foi espulsáu de la RAF en xineru de 1923.

Lawrence apeló a les sos rellaciones nes altes esferes polítiques y militares pa ser readmitido na Fuercia Aérea. Efeutivamente pocu dempués, en febreru de 1923, dexáron-y apuntase de nuevu pero non na RAF como'l quería sinón nel Tank Corps, unidá de carros de combate, so otru seudónimu, T. E. Shaw. En Bovington Camp, en Dorset, Lawrence pasó los dos años siguientes dedicáu a cumplir colos sos deberes nel cuartel, a escapaes a Clouds Hill, la casina rústica qu'adquiriera na proximidá pensando na so vieyera, y a escursiones cola so moto Brough pa visitar a amigos cercanos como'l veneráu novelista Thomas Hardy. A pesar de les apariencies casi idíliques la vida en Bovington Camp foi un calvariu pa Lawrence como revelen les dramátiques cartes d'esos años a los sos amigos. Gracies a la intervención enérxica d'amigos como los escritores John Buchan o George Bernard Shaw los altos mandos consintieron en readmitir a Lawrence na RAF como yera'l so deséu y destináron-y n'agostu de 1925 a la Escuela de Cadetes de la RAF en Cranwell, siempres como soldáu rasu o aircraftman.

Adornu pa la cubierta de Seven Pillars of Wisdom.

En 1926 la inminente publicación de Seven Pillars of Wisdom nuna edición llindada pa subscriptores y la tamién inminente salida d'una versión amenorgada d'esti llibru (Revolt in the Desert) pal gran públicu llevaron a Lawrence a pidir un destín fora d'Inglaterra pa evitar asina a los sos superiores les consecuencies de la movición mediática que s'averaba. Dende principios de 1927 hasta xineru de 1929 tuvo aparcáu na India, primero en Karachi y depués en Miranshah, un fortín remotu nel norte del país na frontera con Afganistán. Emplegáu principalmente en xeres alministratives y con muncho tiempu llibre Lawrence dedicar a siguir les vicisitúes de los sos llibros recién publicaos, a redactar un primer borrador de lo que sería la so segunda obra importante The Mint (El troquel), sobre les sos esperiencies como soldáu rasu, a traducir la Odisea del griegu clásicu al inglés y a escribir innumberables cartes, convirtiéndose nun verdaderu maestru del xéneru epistolar. L'exiliu indiu terminó sópito cuando arriendes de ciertos movimientos revolucionarios n'Afganistán el Daily Herald londinense publicó'l 5 de xineru de 1929 un sensacional artículu rellacionando a Lawrence colos fechos. Les sollertaes autoridaes anglu-indies aportunaron en que l'incómodu personaxe tenía d'abandonar darréu'l país.

Los últimos años na RAF y muerte

Gracies a Trenchard y a pesar de la movición sensacionalista de la prensa, Lawrence atopó a la so vuelta en marzu de 1929 un abellugu atopadizu na base de la RAF en Cattewater (Plymouth), onde se desenvolvíen prototipos de llanches rápides pa salvamentu. Ellí pasó cinco años nos que por fin pudo contribuyir col so sentíu práuticu, la so afición a les máquines y los motores, y la so pasión pola velocidá a un proyeutu útil. La felicidá duró hasta febreru de 1935, fecha en que terminaba'l so contratu cola RAF. Ensin perspectives nin planes de futuru concretos —namái tenía 47 años— retirar a Clouds Hill. Según tolos testigos —amigos, familiares, compañeros— l'estáu d'ánimu de Lawrence yera d'aprovecedura, murnia y angustia ante la nueva fase de la so vida, pero tamién tenía nuevos proyeutos como iguar la so casa de Clouds Hill o escribir una biografía del patriota irlandés sir Roger Casement. El 13 de mayu de 1935 Lawrence foi cola so motocicleta a la oficina de correos de Bovington a unviar una telegrama. Al volver a Clouds Hill tuvo un accidente na carretera y cutióse fatalmente la cabeza. Tuvo seis díes en coma nel hospital militar de Bovington Camp y finó'l 19 de mayu de 1935. El funeral realizar na tarde del 21 de mayu na ilesia de Moreton, cerca de Clouds Hill, y a él asistieron antiguos compañeros d'armes, personalidaes polítiques, artistes, escritores, oficiales y soldaos del exércitu y la RAF.

L'héroe imperfectu

La imaxe del Héroe del Imperiu» y de «Lawrence d'Arabia» caltener ensin fisuras munchos años dempués de la so muerte, guardada celosamente polo que se llamó'l «Lawrence-Lobby». Sicasí, la hestoria fixo lleenda y la persona de Lawrence se difuminó y escaeció. En 1955 l'escritor Richard Aldington publicó una biografía sobre Lawrence na que baltaba la lleenda piadosa y tachaba al «Lliberador de Damascu» de mentirosu compulsivu, ambiciosu y desequilibráu. Empecipiaba asina un alderique en redol a una lleenda nacional incontrovertida hasta entós. En 1962 l'ésitu internacional de la película Lawrence of Arabia, dirixida por David Lean con guión del autor dramáticu Robert Bolt y con Peter O'Toole nel papel de Lawrence, dio un nuevu xiru al discutiniu al presentar a Lawrence como un ser humanu complexu y vulnerable, non como un remanador sinón como un remane, non como un héroe de la Primer Guerra Mundial sinón como una víctima d'ella. Esta interpretación, afitada y afondada poles publicaciones posteriores de documentos reservaos n'archivos oficiales y de cartes desconocíes de Lawrence —ente elles les bien reveladores a la so amiga y proteutora Charlotte Shaw—, ye la que s'impunxo finalmente tantu ente'l conocedores de la tema como ente'l gran públicu. Como dicía l'escritor francés André Malraux: «La vida de T.E. Lawrence ye intensamente acusadora, nun ye exemplar, nun pretende selo».

Bibliografía

• Brown, Malcolm (1988). The Letters of T.E.Lawrence. Londres: J.M.Dent & Sons. ISBN 0-460-04733-7.
• Graves, Robert (2011). Lawrence y los árabes. Barcelona: Península.
• Garnett, David (1956). The Essential T.E. Lawrence. Londres: Penguin.
• Lawrence, T. E. (1964). Seven Pillars of Wisdom. Londres: Penguin.
• Lawrence, T. E. (2007). Los siete pilastres de la sabiduría. Barcelona: Zeta Bolsu.
• Lawrence, T. E. (2005). Rebelión nel desiertu. Madrid: Valdemar.
• Lawrence, T. E. (1978). The Mint. Londres: Penguin.
• Lawrence, T. E. (2006). El troquel. Madrid: Huerga y Fierro.
• Lawrence, T. E. (2015). Lawrence d'Arabia y les fíes del truenu: cartes, 1922-1935. Granada: Macadán. ISBN 9788494129759.
• Lawrence, T. E. (2015). Lawrence antes de Arabia, cartes de los sos viaxes de mocedá. Madrid: Interfolio.
• Mack, John Y. (1990). A Prince of Our Disorder: The Life of T. E. Lawrence. Oxford University Press paperback. ISBN 0-19-282794-4.
• Wilson, Jeremy (1990). Lawrence of Arabia: The Authorised Biography of T.E. Lawrence. Minerva Paperback. ISBN 0-7493-9133-2.

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Thomas Edward Lawrence.
• Wikiquote n'inglés tien frases célebres de y sobre Thomas Edward Lawrence.
• Vides Contaes en RNE.
• Fragmentu de Lawrence (antes) de Arabia, de T. E. Lawrence, Interfolio.

• Datos: Q170596
• Multimedia: Thomas Edward Lawrence