Ота Морыц Вальтэр Модэль

Ота Морыц Вальтэр Модэль па-нямецку: Otto Moritz Walter Model
24 студзеня 1891 — 21 красавіка 1945
Мянушка	Пажарны Гітлера
Месца нараджэньня	Гэнтын, цяпер зямля Саксонія-Ангальт
Месца сьмерці	Ратынген, цяпер зямля Паўночны Райн — Вэстфалія
Прыналежнасьць	Нямецкая імпэрыя Ваймарская рэспубліка Трэці Райх
Род войскаў	сухапутныя войскі
Гады службы	1909—1945
Званьне	генэрал-фэльдмаршал
Бітвы/войны	бітвы Першае сусьветнае вайны бітвы Другое сусьветнае вайны
Узнагароды	Жалезны крыж 2-е клясы, Жалезны крыж 1-е клясы, Рыцарскі крыж Жалезнага крыжу з Дубовым лісьцем, Мячамі й Дыямэнтамі, Баварскі ордэн «За вайсковыя заслугі», Нагрудны знак За раненьне ў золаце, Мэдаль «За зімовую кампанію на Ўсходзе 1941—1942», Галіпалійская зорка
Ота Морыц Вальтэр Модэль у Вікісховішчы

Ота Морыц Вальтэр Модэль (па-нямецку: Otto Moritz Walter Model; 24 студзеня 189] — 21 красавіка 1945) — нямецкі вайскавод, генэрал-фэльдмаршал.

Пачатак вайсковае службы й Першая сусьветная вайна

Нарадзіўся ў Гэнтыне, Саксонія-Ангальт у сям’і выкладчыка сэмінарыі. Скончыў вайсковую вучэльню. У арміі з 1909 году, служыў фанэн-юнкерам у 52-м пяхотным палку. У 1910 годзе атрымаў афіцэрскі чын лейтэнанту. Удзельнік Першае сусьветнай вайны на Заходнім фронце. За заслугі атрымаў Жалезны крыж 1-й ступені (1917) і шэраг іншых ордэнаў, узьведзены ў чын капітана ў лістападзе 1917 году). Некалькі разоў быў паранены.

Паміж сусьветнымі войнамі

З 1919 годзе служыў у Генэральным штабе, быў начальнікам аддзела падрыхтоўкі асабовага складу Вайсковага міністэрства, начальнікам тэхнічнага аддзела Вайсковага міністэрства. Падпалкоўнік (1932). У 1934 годзе атрымаў званьне палкоўніку, у 1938 годзе — у генэрал-маёру. З кастрычніка 1938 году — начальнік штаба 4-го армейскага корпуса.

Пачатак Другое сусьветнай вайны

На пасадзе начальніка штаба 4-га армейскага корпусу ўступіў у Другую сусьветную вайну й удзельнічаў ва ўварваньні ў Польшчу. У кастрычніку 1939 году прызначаны начальнікам штаба 16-й арміі й на гэтай пасадзе ўдзельнічаў ва Францускае кампаніі. Зь лістападу 1940 — камандзір 3-й танкавае дывізіі. Гэтая дывізія была перакінута ў Польшчу й улучана ў склад 2-й танкавае групы генэрала Гайнца Гудэрыяна.

У бітвах на Ўсходнім фронце (1941—1944)

22 чэрвеня 1941 году ўступіў у вайну на Ўсходнім фронце, пяройдучы дзяржаўную мяжу СССР. У складзе групы войскаў «Цэнтр» удзельнічаў у Памежнай бітве ў Беларусі, у Віцебскай бітве, у Смаленскай бітве. Адзін з выканаўцаў грандыёзнага асяродзьдзя савецкіх войскаў у Кіеўскае апэрацыі. У манэўраных бітвах лета 1941 году дамогся выбітных посьпехаў супраць савецкага войска, высунуўся ў лік найболей вядомых генэралаў вэрмахту. З кастрычніка 1941 году камандаваў 41-м танкавым корпусам 3-й танкавае групы, удзельнічаў у бітве пад Масквою. Калі Гітлер пасьля паразы пад Масквою зьняў з пастоў некалькі дзясяткаў сваіх генэралаў, Мадэль у студзені 1942 году прызначаны на пост камандуючага 9-й войскам, які вызваліўся.

На гэтым пасту звыш году кіраваў дзеяньнямі нямецкіх войскаў у Ржэўскай бітве, дзе зноў здолеў срабіць савецкім войскам значныя страты (па розных адзнаках ад 1 да 2 мільёнаў чалавек) і адбіць некалькі буйных наступаў Чырвонай Арміі: Ржэўска-Вяземская аперацыя ў студзені — красавіку 1942 гады, Першая Ржевско-Сычевская аперацыя, аперацыя «Марс». Больш за год войска Модэля ўтрымлівала пляцдарм пад Ржэвам і ў шматлікіх бітвах адлюстроўвала спробы войска авалодаць горадам. Але ўвесну 1943 году ў сувязі з агульным пагаршэньнем становішча на савецка-нямецкім фронце Мадэль вывеў свае войскі з Ржэўскага выступу, адбіўшы спробы савецкага камандаваньня разграміць адэходзячую 9-ю армію. Генэрал-палкоўнік з 1.02.1942.

Выведзенае з-пад Ржэву 9-е войска Модэля ў летняй кампаніі 1943 году наносіла галоўны ўдар па паўночным фасе Курскае дугі. Аднак у распачатае 5 ліпеня Курскай бітве яе войскі змаглі толькі малаважна прасунуцца наперад зь вялікімі стратамі, а затым былі адкінуты на зыходную мяжу савецкім Цэнтральным фронтам пад камандаваньнем Канстанціна Ракасоўскага. Гэта бітва стала першай паразаю Модэля. Затым на чале войска ён дзейнічаў у Арлоўскае апэрацыі й у бітве за Днепр. Другасна патрываў сур’ёзную паразу ў Бранскае апэрацыі.

31 студзеня 1944 году Модэль быў прызначаны камандуючым групы войскаў «Поўнач», якая тым часам трывала жорсткую паразу ў Ленінградзка-Наўгародзкае апэрацыі. На працягу лютага Модэль здолеў ператварыць бязладны адступ у плянамэрны адыход і да пачатку сакавіка канчаткова спыніць савецкі наступ пад Нарваю й Псковам, сарваўшы пляны савецкага камандаваньня па глыбокім прарыве ў Прыбалтыку. За гэты посьпех 1 сакавіка 1944 году Модэлю прысвоена званьне генэрал-фэльдмаршала. У гэты ж дзень ён быў перакінуты на поўдзень і прызначаны камандуючым групы войскаў «Поўдзень», у красавіку пераназванае ў групу войскаў «Паўночная Ўкраіна». Модэлю часта прыпісваюць посьпех у прыпыненьні савецкага наступу пад Тарнопалем у красавіку 1944 году, але неабходна ўлічваць, што да таго часу савецкія войскі бесьперапынна наставалі больш за тры месяцы падчас Дняпроўска-Карпацкае апэрацыі, прайшлі з баямі амаль тысячу кілямэтраў і ўжо ня мелі магчымасьцяў для далейшага бесьперапыннага наступу.

Напачатку ліпеня 1944 году Модэль ізноў быў кінуты на выратаваньне фронту, які развальваўся, быўшы прызначаным камандуючым войскамі групы войскаў «Цэнтар». Яна была практычна цалкам разгромлена падчас Беларускае апэрацыі. Ён здолеў спыніць савецкі наступ толькі на мяжы Віслы, страціўшы перад гэтым усю Беларусь і ўсходнюю палову Польшчы.

На Заходнім фронце

З 18 жніўня 1944 году камандаваў групаю войскаў «B» і быў галоўнакамандуючым войскамі на Захадзе (зьмяніўшы западозранага ў змове й скончыўшага з сабою Гюнтера фон Клюге). Яму падпарадкоўваліся войскі групы войскаў «D» і групы войскаў «G». Здолеў прадраць кольца асяродзьдзя сваіх войскаў у Фалескай апэрацыі. У верасьні 1944 году здолеў разграміць паветраны дэсант саюзьнікаў падчас Арнэмскай апэрацыі. Спачатку дамогся буйных посьпехаў, але затым патрываў жорсткую паразу ў Ардэнскай апэрацыі. У лютым — сакавіку 1945 году зноў быў пабіты падчас Маас-Рэйнскае апэрацыі, а ў красавіку 1945 году саюзныя войскі атачылі й цалкам разграмілі падпарадкаваныя Модэлю войскі ў Рурскае апэрацыі. Тры тыдні Модэль вёў баявыя дзеяньні ў асяродзьдзі, але, пераканаўшыся ў канчатковым развале войскаў, застрэліўся ў лесе пад Дуйсбургам (цяпер месца самагубства Модэля знаходзіцца на тэрыторыі гораду Ратынген).

Адзнакі Модэля

У паваеннай нямецкай і англа-амэрыканскай гістарыяграфіі Модэль лічыцца адным з найболей пасьпяховых вайскаводаў вэрмахта, пры гэтым адмысловы акцэнт робіцца на яго перамогі над савецкімі войскамі. Аднак нават самыя лаяльныя да Модэлю аўтары кнігаў пра яго змушаны прызнаваць яго крайнюю жорсткасьць у адносінах да савецкага грамадзянскага насельніцтва й да партызанаў. Так, Сэмюэл Мітчэм піша пра яго:

«Падчас адступу Модэль ужываў тактыку „выпаленае зямлі“. Ён спальваў гатовае да збору збожжа на палях і гнаў у заходнім кірунку 25000 грамадзянскіх асобаў (гаворка ідзе пра падзеі Арлоўскае апэрацыі), якія бралі з сабою толькі тое, што маглі панесьці. Па загадзе Модэля ў іх адабралі быдла й зьнішчылі ўсё, што немцы не маглі захапіць з сабою. Модэль быў, бясспрэчна, вельмі цьвёрды ў звароце з савецкім грамадзянскім насельніцтвам, ён актыўна супрацоўнічаў з карнымі атрадамі СС і з іх праграмамі „перасяленьня“ габрэяў».

Шматлікія факты бесьперапынных зьдзекаў і масавых забойстваў грамадзянскага насельніцтва й савецкіх ваеннапалонных вайскоўцамі 9-га войску Модэля ў Ржэўскім выступе былі апублікаваныя на Нюрнбэрскім працэсе:

«У горадзе Ржэве на цэнтральным пляцы, дзе раней быў помнік Леніну, па загадзе камандуючага 27-м германскім армейскім корпусам генэрал-маёру Вэйса кашталян гораду маёр Куртфэльд усталяваў шыбеніцу, на якое павесіў дзясяткі мірных грамадзянаў: Аляксандра Драздова, Ганну Пожарскую, Медацыява й іншых. Некалькі тысячаў чалавек былі расстраляныя… У Сычэўке бязьлітасна выпростваўся з жанчынамі, дзецьмі й старымі кашталян гораду обэр-лейтэнант Кіслер. 7 студзеня 1943 г. ён сагнаў каля 100 габрэяў — жанчынаў, старых і дзяцей, спачатку збіў іх, потым вывеў на ўскраіну гораду й расстраляў… Пры адступе немцаў ад вёскі Драчава Гжацкага раёну ў сакавіку 1943 году памагаты начальніка нямецкае палявое жандармэрыі лейтэнант Босы сагнаў у хату калгасьніцы Чысьцяковай 200 жыхароў зь вёскаў Драчава, Злобіна, Астахава, Мышана, зачыніў дзьверы й падпаліў хату, у якой згарэлі ўсё 200 чалавек. Сярод іх былі старыя, жанчыны й дзеці: Платонаў М. П., 63 гады; Платонава П. Л., 59 гадоў; Платонаў Васіль, 35 гадоў, і яго дзеці: Вячаслаў, 5 гадоў, Аляксандр, 3 гады; Васільева П. І., 42 гады, яе дочкі: Марыя, 11 гадоў, Ганна, 9 гадоў, і сын Аркадзь, 5 гадоў; маці Васільева М. З, 72 гады; Чысьцякова К. Г., 64 гады, яе сын Іван, 13 гадоў, і ўнук Юры, 4 гады; Сьмірноў М. І., 63 гады, і яго жонка Сьмірнова Е. М., 58 гадоў, іх дачка Сьмірнова А. М., 27 гадоў, з дзецьмі 3 гады і 1,5 гады, дачка Сьмірнова М. М., 15 гадоў, і іншыя… У Вязьме меўся шпіталь для ваеннапалонных у каменнай адрыне. Лячэньня й догляду за хворымі ніякага не было. Штодня памірала ад 20 да 30 чалавек. Хворым выдавалі ў дзень палову шкваркі супу без хлеба. Па дадзеных лекара Міхеева Е. А., у адзін зь дзён у гэтым шпіталі памерла ад знясіленьня й хваробаў 247 чалавек. Акрамя таго, нямецкія салдаты абралі ў выглядзе мішэні для стральбы хворых палонных чырвонаармейцаў, калі яны праходзілі па двары шпіталя… У лютым 1943 году перад адступам зь Вязьмы фашысты прывезлі групу арыштаваных савецкіх грамадзянаў і палонных чырвонаармейцаў на станцыю Наваторжская, што каля Вязьмы. Пакуль зьнясіленых голадам людзей перакладалі ад Наваторжскай да лягеру, шматлікія зь іх падалі ад зьнямогі. Нямецкія канваіры такіх прыстрэльвалі. Ад Наваторжскай да Вязьмы было прыстрэлена 43 чалавека… Пасьля вызваленьня горада Сычаўкі ад нямецкіх акупантаў там у лягеры ў велізарным рову было выяўлена звыш 3000 трупаў палонных чырвонаармейцаў і савецкіх грамадзянаў. Агляд трупаў сьведчыць пра зьверскія катаваньні: у шматлікіх перабіты рукі, ногі, праламаны чэрапы, адрэзаны насы, вушы, выкалаты вочы, адрэзаны палавыя органы… У вёсцы Харына ў студзені 1943 г. фашысты сагналі на жывёльны двор 79 ваеннапалонных чырвонаармейцаў і спалілі іх жывымі.»

Узнагароды

Першая сусьветная вайна

• Жалезны Крыж II-клясы (20 верасьня 1914)
• Баварскі ордэн «За ваенныя заслугі» 4 клясы зь мячамі (29 сакавіка 1915)
• Жалезны Крыж I клясы (19 кастрычніка 1915)
• Рыцарскі Крыж ордэна каралеўскага дому Гагенцалернаў зь мячамі (26 лютага 1917)
• Мэклянбурскі цяжкі крыж за ваенныя заслугі 2 клясы (22 лістапада 1917)
• Аўстрыйскі крыж за ваенныя заслугі 3 клясы з ваенным знакам адрозьненьня (22 лістапада 1917)
• Турэцкі «жалезны паўмесяц» (Галіпалійская зорка) (22 лістапада 1917)
• Матавы знак адрозьненьня параненых (27 жніўня 1918)

Другая сусьветная вайна

• Зашпілька да Жалезнага Крыжу 2 клясы (22 верасьня 1939)
• Зашпілька да Жалезнага Крыжу 1 клясы (2 кастрычніка 1939)
• Рыцарскі крыж жалезнага крыжу (9 ліпеня 1941)
• Срэбны значок за танкавы бой (29 жніўня 1941)
• Рыцарскі Крыж Жалезнага Крыжа з Дубовым лісьцем (12 лютага 1942)
• Нагрудны знак «За раненьне» ў золаце (25 траўня 1942)
• Мэдаль «За зімовую кампанію на Ўсходзе 1941/42» (15 ліпеня 1942)
• Рыцарскі Крыж Жалезнага Крыжа з Дубовым лісьцем і Мячамі (3 красавіка 1943)
• Рыцарскі Крыж Жалезнага Крыжа з Дубовым лісьцем, Мячамі і Дыямэнтамі (17 жніўня 1944)

Сувязь зь Леніным

Інфармацыя, якая пэрыядычна зьяўляецца пра сваяцтва Модэля й Леніна патрабуе ўдакладненьня: Ленін зьяўляўся васьміюрадным братам Герты Гуйсен, жонкі Модэля, а не яго самога.

Літаратура

• Семюэл Мітчэм. Фэльдмаршалы Гітлера й іх бітвы. — Смаленск.: РУСІЧ, 1998.
• Залескі К. А. Энцыкляпэдыя Трэцяга райху: Вэрмахт. М., Яўза-ЭКСМО, 2005.
• Андрэй Грыдзенка Камандзіры Другое сусьветнай вайны. Т. 2., Мн., 1998. ISBN 985-437-627-3

Вонкавыя спасылкі

Ота Морыц Вальтэр Модэль — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў