Гамаль Абдэль Насер

Запыт «Насер» перанакіроўваецца сюды; гл. таксама іншыя значэнні.

Гамаль Абдэль Насер
араб. جمال عبد الناصر‎‎
прэзідэнт Егіпта[d] 23 чэрвеня 1956 — 28 верасня 1970
Папярэднік	Махамед Нагіб
Пераемнік	Анвар Садат
прэм’ер-міністр Егіпта[d] 19 чэрвеня 1967 — 28 верасня 1970
Папярэднік	Мухамед Сідкі Сулейман
Пераемнік	Mahmoud Fawzi[d]
старшыня Арганізацыі афрыканскага адзінства[d] 17 ліпеня 1964 — 21 кастрычніка 1965
Папярэднік	Хайле Селасіе I
Пераемнік	Квамэ Нкрума
2-і генеральны сакратар Руху недалучэння[d] 5 кастрычніка 1964 — 8 верасня 1970
Папярэднік	Іосіп Броз Ціта
Пераемнік	Kenneth Kaunda[d]
прэм’ер-міністр Егіпта[d] 25 лютага 1954 — 8 сакавіка 1954
Папярэднік	Махамед Нагіб
Пераемнік	Махамед Нагіб
прэм’ер-міністр Егіпта[d] 18 красавіка 1954 — 22 лютага 1958
Папярэднік	Махамед Нагіб
Пераемнік	Гамаль Абдул Насер
прэм’ер-міністр Егіпта[d] 22 лютага 1958 — 29 верасня 1962
Папярэднік	Гамаль Абдул Насер
Пераемнік	Ali Sabri[d]
Нараджэнне	15 студзеня 1918(1918-01-15)[…] Александрыя, Егіпецкі султанат[d]
Смерць	28 верасня 1970(1970-09-28)[…] (52 гады) Каір, Аб’яднаная Арабская Рэспубліка
Месца пахавання	Gamal Abdel Nasser Mosque[d]
Жонка	Tahia Kazem[d]
Дзеці	Khalid Abdel Nasser[d] і Mona Gamal Abdel Nasser[d]
Веравызнанне	іслам
Партыя	Arab Socialist Union[d]
Член у	Free Officers Movement[d]
Адукацыя	Каірскі ўніверсітэт Егіпецкая ваенная акадэмія[d]
Дзейнасць	палітыка і армія
Аўтограф
Род войскаў	Сухапутныя войскі Егіпта[d]
Званне	падпалкоўнік і палкоўнік
Бітвы	Ваенны пераварот 1962 года ў Емене Араба-ізраільская вайна[d] Араба-ізраільская вайна (1947—1949)
Узнагароды
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гама́ль А́бдэль На́сер (араб. جمال عبد الناصر‎‎ — Джамāль ‘Абд ан-Нāсыр, Гамаль Абдэль-Насер; 15 студзеня 1918, Александрыя — 28 верасня 1970, Каір) — другі прэзідэнт Егіпта (1956—1970), дзеяч панарабскага руху, Герой Савецкага Саюза.

Біяграфія

Нарадзіўся 15 студзеня 1918 года ў Александрыі, аднак па просьбе бацькі пісарчук занёс Гамаля ў спісы выхадцаў вёскі Бені-Мор, правінцыя Асьют (Егіпет), адкуль былі родам яго бацька і дзед. Бацька — паштовы службовец.

Ужо ў 12-гадовым узросце ўдзельнічаў у антыбрытанскай дэманстрацыі (вучань трэцяга класа пачатковай школы ў Александрыі).

У 1935 годзе скончыў сярэднюю школу (El Nahda Secondary School) у Каіры.

У 1936 годзе паспрабаваў паступіць у ваеннае вучылішча, аднак незнатнае паходжанне, а таксама ўдзел у мінулым у антыбрытанскіх дэманстрацыях перашкодзілі яму зрабіць гэта. Таму Гамаль падаў заяву на юрыдычны факультэт Каірскага ўніверсітэта. Правучыўшыся з паўгода, ён пазнаў, што ў ваеннай акадэміі ажыццяўляецца дадатковы набор на сорак чатыры месцы. Гэтым разам Насер заручыўся падтрымкай сакратара міністэрства абароны Ібрагіма Хейры-ары, якая дазволіла яму паступіць у вучылішча і скончыць яго (з адзнакай) у 1938 годзе ў чыне малодшага лейтэнанта. Праходзіў службу ў Пятым эскадроне на поўдні краіны, пасля — у Судане.

У 1942 годзе заснаваў і ўвайшоў у кіраўніцтва таемнай палітычнай арганізацыі «Вольныя афіцэры», якая падрыхтавала і ажыццявіла ў ноч, разам з групай 89 прыхільнікаў, на 23 ліпеня 1952 года ваенны пераварот, у выніку якога быў зрынуты кароль Фарук.

У 1944 годзе ажаніўся з Тах’е Казем (Tahia Kazem), дачкой персідскага гандляра.

Удзельнік араба-ізраільскай вайны 1948—1949 гадоў, быў паранены. У 1949—1952 гадах — выкладчык вайскоўца каледжа Генеральнага штаба (падпалкоўнік).

26 ліпеня 1952 года была створана Рада рэвалюцыйнага кіраўніцтва (СРР), афіцыйным старшынёй якой быў прызначаны Махамед Нахіл. У той жа дзень кароль Фарук адрокся ад пасады на карысць свайго 7-месячнага сына.

Насер стаў намеснікам старшыні СРР. Пасля працяглага змагання за ўладу ў красавіку 1954 года Махамед Нахіл быў адхілены ад кіраўніцтва, улада перайшла да Насера.

У 1956 годзе пасля няўдалай спробы атрымаць дапамогу ад Вялікабрытаніі і ЗША для ажыццяўлення праекта пашырэння Асуанскай плаціны Насер нацыяналізаваў кампанію «Суэцкі канал», чые акцыі знаходзіліся ў асноўным у брытанскіх і французскіх руках. Вялікабрытанія, Францыя і Ізраіль уварваліся ў Егіпет, але суэцкі крызіс быў спынены дзякуючы пратэстам міжнароднай грамадскасці і дыпламатычнаму ўмяшанню ЗША і СССР.

23 чэрвеня 1956 года падчас нацыянальнага рэферэндуму прынятая першая рэспубліканская канстытуцыя Егіпта. Насер быў абраны выканаўцам абавязкаў прэзідэнта.

У 1954—1956 гадах (з невялікімі перапынкамі) — прэм’ер-міністр, адначасова выконваў абавязкі прэзідэнта. З чэрвеня 1956 года — прэзідэнт Егіпта.

З 1 лютага 1958 года — прэзідэнт Аб’яднанай Арабскай Рэспублікі (ААР).

З 1963 года  — старшыня партыі Арабскі сацыялістычны саюз.

У 1967 годзе параза Егіпта ў «Шасцідзённай вайне» з Ізраілем вымусіла Насера прыняць рашэнне аб адстаўцы. Але пасля дэманстрацый у яго падтрымку, якія прайшлі па ўсёй краіне, перагледзеў сваё рашэнне.

За час кіравання Гамаля Насера Егіпет паступова ператварыўся ў сацыялістычную краіну, у якой дзяржаўны сектар складаў больш 80 адсоткаў эканомікі краіны. Пераход да сацыялізму адбыўся падчас зямельнай рэформы канца 1950-х гадоў і нацыяналізацыі прамысловасці, а таксама фінансавых устаноў у пачатку 1960-х гадоў.

Памёр 28 верасня 1970 года ў Каіры ў выніку інфаркта, пры выкананні прэзідэнцкіх абавязкаў.

Аб Насеры ў Егіпце быў зняты фільм «Насер 56» (Nasser 56, 1956).

Насер — Герой Савецкага Саюза

Па асабістай ініцыятыве Хрушчова, які знаходзіўся з 9 па 25 мая 1964 года ў Егіпце з афіцыйным візітам, Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ад 13 мая 1964 года Насер быў уганараваны званнем Героя Савецкага Саюза з уручэннем ордэна Леніна і медаля «Залатая Зорка» № 11 224. Узнагароджанне Насера выклікала жарт:

Лежит на пляже кверху пузом

полуфашист-полуэсер,

Герой Советского Союза

Гамаль Абдель-на всех-Насер.

Уладзімір Высоцкі напісаў песню «Адбярыце ордэн у Насера»:

Потеряли истинную веру,

Больно мне за наш СССР.

Отберите орден у Насера,

Не подходит к ордену Насер.

Спасылкі

• nasser.bibalex.org Архівавана 23 верасня 2011. (ар.)
• Gamal Abdel Nasser at The Internet Name Database Архівавана 15 мая 2007. (англ.)
• Гамаль Абдэль Насер ЖЗЛ