Зона адчужэння Чарнобыльскай АЭС

Мапа радыяцыйнага забруджвання ізатопам цэзу-137 па стане на 1996 год:

	«закрытыя» зоны (больш pf 40 Кы/км²)
	зоны пастаяннага кантролю (15—40 Кы/км²)
	зоны пэрыядычнага кантролю (5—15 Кы/км²)
	1—5 Кы/км²

Зона адчужэння Чарнобыльскай АЭС (укр.: Зона відчуження Чорнобильської АЕС) — забароненая для вольнага доступу тэрыторыя, інтэнсіўна забруджаная радыянуклідамі ў выніку аварыі на Чарнобыльскай АЭС. Зона была створаная ў 1986 годзе пасля эвакуацыі насельніцтва з 30-кіламетровай зоны вакол станцыі.

Чарнобыльская зона ўключае поўнач Іванкіўскага раёна Кіеўскай вобласці, дзе непасрэдна размешчана электрастанцыя, гарады Чарнобыль і Прыпяць, поўнач Палескага раёна Кіеўскай вобласці, а таксама частку Жытомірскай вобласці да граніцы з Беларуссю.

Тэрыторыяй кіруе Адміністрацыя зоны адчужэння, якая ўваходзіць у склад Міністэрства Украіны па пытаннях надзвычайных сытуацый і па справах аховы насельніцтва ад наступстваў Чарнобыльскай катастрофы.

Функцыянальнае прызначэнне зоны адчужэння палягае ў кантраляванні пашырэння радыяактыўных рэчываў і ў кантролі становішча прыродных сістэм і тэхнагенных аб’ектаў.

Турызм у зоне адчужэння

У 1990-я гады, пасля таго, як былі прыняты меры па ліквідацыі наступстваў катастрофы на Чарнобыльскай АЭС, а ўзровень радыяцыі значна знізіўся ў раёне станцыі і ў прылеглых да яе раёнах, зона адчужэння Чарнобыля стала папулярным турыстычным месцам. Згодна з дакладам ААН аб наступствах катастрофы на Чарнобыльскай АЭС у 2002 годзе, большая частка зоны адчужэння можа застацца без асаблівых пашкоджанняў.

У 2010 годзе было прынята рашэнне адкрыць Зону для ўсіх жадаючых (да гэтага наведванні былі абмежаваныя). Вынікі даследаванняў паказалі, што на тэрыторыі гэтых маршрутаў у 30-кіламетровай зоне можна заставацца да 4-5 дзён без шкоды для здароўя, а ў 10-кіламетровай зоне без шкоды для здароўя можна заставацца 1 дзень. У снежні 2010 года Міністэрства па надзвычайных сітуацыях выдала загад аб зацвярджэнні новых правіл наведвання Зоны грамадзянамі Украіны, замежнымі дэлегацыямі і асобнымі замежнікамі, а таксама правіл радыяцыйнай бяспекі, якія павінны выконвацца пры наведванні Зоны. У лютым 2011 года правілы былі зарэгістраваны Міністэрствам юстыцыі Украіны і ўступілі ў сілу ў сакавіку.

У 2019 годзе Дзяржаўнае агенцтва Украіны па кіраванні зонамі адчужэння і грамадскі саюз падпісалі Мемарандум аб супрацоўніцтве. Супрацоўніцтва будзе накіравана на адраджэнне пацярпелых тэрыторый, падтрымку экалагічнай дзейнасці і стварэнне ўмоў для магчымасці бяспечнага наведвання зоны адчужэння. Сёння ў Чарнобыльскай зоне абноўлены маршруты візітаў, уведзены электронныя білеты, індывідуальны дазіметрычны кантроль і GPS-маніторынг групавога руху, удасканалены механізмы работы тураператараў у зоне адчужэння. Асноўны акцэнт робіцца на бяспеку наведвальнікаў і іх захаванне правілам радыяцыйнай бяспекі.

У сувязі з гэтым на тэрыторыі Зоны дзейнічае рэжым кантролю і доступу. На ўсіх пад’ездах усталяваны кантрольна-прапускныя пункты, якія дазваляюць людзям увайсці ў зону толькі з пропускамі. Незалежны рух у гэтым раёне забаронены. Наведвальнікаў суправаджаюць экскурсаводы, якія таксама выконваюць функцыі перакладчыкаў для замежнікаў. Здымкі фота і відэа ў гэтым раёне дазволеныя, але абмежаваныя. Патрабаванні правіл радыяцыйнай бяспекі таксама рэгулююць нашэнне толькі закрытага адзення, якая ахоплівае ўсё цела, і накладваюць шэраг абмежаванняў на свабоду дзеянняў:

• непажадана есці і паліць на адкрытым паветры;
• непажадана дакранацца да будынкаў і раслін;
• непажадана садзіцца і класці прадметы на зямлю;
• непажадана піць ваду з наземных крыніц на тэрыторыі зоны;
• катэгарычна забаронена вывозіць якія-небудзь рэчы з зоны.

Праграма наведвання зоны з указаннем аб’ектаў, якія трэба наведаць, і маршрут руху ўзгадняюцца і зацвярджаюцца загадзя, адхіляцца ад іх недапушчальна. Пры выхадзе з тэрыторыі ажыццяўляецца дазіметрычны кантроль наведвальнікаў. Асабістыя рэчы, абутак і адзенне, якія не былі правераны, павінны быць апрацаваны, а калі гэта немагчыма (з-за высокага ўзроўню забруджвання), то выдаляцца. Наведванне Чарнобыльскай зоны адчужэння звязана з рызыкай для здароўя, таму наведвальнік нясе асабістую адказнасць за захаванне свайго здароўя.