Перайсці да зместу

Косць

Правіць спасылкі
З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Косць (значэнні).

Косць, як орган жывога арганізма, складаецца з некалькіх тканак, найважнейшай з якіх з'яўляецца касцявая. Косць выконвае апорна-механічную функцыю і з'яўляецца састаўнай часткай эндашкілета жывога арганізма.

Хімічны састаў

[правіць | правіць зыходнік]

Жывая костка змяшчае 50% вады, 12,5% арганічных рэчываў бялковай прыроды (оссеин і оссеомукоид), 21,8% неарганічных мінеральных рэчываў (галоўным чынам фасфат кальцыя) і 15,7% тлушчу. У высушанай косткі 2/3 складаюць неарганічныя рэчывы, ад якіх залежыць цвёрдасць косці, і 1/3 - арганічныя рэчывы, якія абумоўліваюць яе пругкасць. Утрыманне ў косці мінеральных (неарганічных) рэчываў з узростам паступова павялічваецца, у выніку чаго косці пажылых і старых людзей становяцца больш далікатнымі. Па гэтай прычыне нават нязначныя траўмы ў старых суправаджаюцца пераломамі касцей. Гнуткасць і пругкасць касцей у дзяцей залежаць ад адносна большага ўтрымання ў касцях арганічных рэчываў.

Трываласць

[правіць | правіць зыходнік]

Касцяная тканіна валодае высокімі механічнымі ўласцівасцямі, яе трываласць можна параўнаць з трываласцю металу. Адносная шчыльнасць касцяной тканкі каля 2,0.

Будова

[правіць | правіць зыходнік]
Кампаненты Тлумачэнні
Дыяфіз Цела касці.
Эпіфіз Патоўшчаны канец косці.
Метафіз Зона росту касці між эпіфізам і дыяфізам.
Апофіз A extremidade articular proximal de um osso.
Надкосніца Злучальнатканкавая абалонка.
Кампактнае рэчыва
Канальчыкі Утрымліваюць адросткі астэацытаў.
Фалькманаў канал Перфарвальныя каналы касці, якія злучаюць гаверсавы каналы.
Асцеон (Гаверсава сістэма) A extremidade articular proximal de um osso.
Гаверсаў канал A região de um osso longo encontrada entre a epífise e a diáfise.
Валокны шарпея Тоўстыя перфаравальныя калагенавыя пучкі, якія пранікаюць у косць з надкосніцы.

Клеткі і міжклетачнае рэчыва[1]

[правіць | правіць зыходнік]
Злева направа: астэацыт, астэабласт, асцеагенная клетка, астэакласт

Клеткі: Асцеагенныя (ствалавыя, паўствалавыя, остэабласты)

Асноўныя:

  • Астэацыты — спелыя касцявыя клеткі, функцыя якіх — абмен рэчываў у касці.
  • Астэабласты — ажыцяўляюць сінтэз бялкоў, утварэнне касцявой тканкі, адкладанне салей кальцыя.
  • Астэакласты — макрафаг (манацыт косткі), які рассмоктвае старую касцявую тканку.
Малады касцяны матрікса

Міжклетачнае рэчыва:

  • Ассеін
  • Ассеамукоід

Класіфікацыя касцей па будове, функцыям і развіцці[2][3][4]

[правіць | правіць зыходнік]
Длінныя трубчастыя косці
  • Трубчастыя косці (os longum) - маюць агульны план будовы, у іх адрозніваюць цела з касцевамазгавой паражнінай унутры (дыяфіз) і два канца (эпіфізы); цыліндрычнай або трохграннай формы; даўжыня пераважае над шырынёй; звонку трубчастая косць пакрыта злучальнатканкавым пластом надкосніцы. Выконваюць усе 3 функцыі шкілета (апора, ахова і рух).
    • доўгія ці біэпіфізарныя косці (сцегнавая, косці галёнкі, плечавая, косці прадплечча);
    • кароткія ці монаэпіфізарныя косці (Косці пасці і плюсны, фалангі пальцаў).
  • Губчатыя - ўтвораны пераважна губчатым рэчывам, акружаным тонкім пластом кампактныга; спалучаюць трываласць і кампактнасць з абмежаванай рухомасцю; шырыня губчатых костак прыблізна роўная іх даўжыні:
    • доўгія (рэбры і грудзіна);
    • кароткія (косці запясця і перадплюсны). Сюды ўваходзяці і змешаныя косці (пазванкі, крыж)
    • Сесамавідныя косці - падобныя на сесамовые збожжа расліны кунжут, адкуль і адбываецца іх назва (надколенник, гороховидная костка, сесамовидные косткі пальцаў рукі і ногі). Размешчаны ў тоўшчы сухажылляў каля суставаў і звычайна ляжаць на паверхні іншых костак. Іх функцыі - дапаможныя прыстасаванні для працы цягліц, удзельнічаюць ва ўтварэнні суставаў і спрыяюць рухам у іх; развіццё - эндохондральное ў тоўшчы сухажылляў. З косткамі шкілета непасрэдна не звязаны.
  • Плоскія косці (os planum) - ўтвораны двума добра развітымі кампактнымі вонкавымі пласцінкамі, паміж якімі размяшчаецца губчатае рэчыва:
    • косткі даху чэрапа (лобная і цемянныя). Выконваюць пераважна ахоўную функцыю. Яны пабудаваныя з 2 тонкіх пласцінак кампактнага рэчыва, паміж якімі знаходзіцца дзіплоэ - губчатае рэчыва, якое змяшчае каналы для веню. Гэтыя косткі развіваюцца на аснове злучальнай тканіны (покрыўныя косткі);
    • косці паясоў ( косці паясоў верхніх і ніжніх канечнасцяў - тазавая косткі і лапаткі,).
  • Змешаныя косці (os irregulare)- маюць складаную форму і складаюцца з частак, розных па функцыях, форме і паходжанні; з-за складанай структуры змешаныя косткі нельга аднесці да іншых тыпах костак: трубчастым, губчатым, плоскім (грудной пазванок, мае цела, дугу і атожылкі; косткі падставы чэрапа складаюцца з цела і лускі). Да змяшаных касцей можна аднесці і ключыцу, якая развіваецца часткай эндэсмальна, часткай эндахандральна.
    • Пнеўматычныя косці ці паветраносныя (os pneumaticum) - маюць запоўненую паветрам паражніну, сценка якой выслана слізістай абалонкай. Да гэтага класа костак адносяцца наступныя 7(сем) касцей чэрапа: лобная, клінаватая, рашэцістая, дзве верхніх сківіцы і дзве скроневыя.

Касцявы мозг

[правіць | правіць зыходнік]

Ўнутраныя паражніны косткі ўтрымліваюць мяккую, далікатную, багатую клеткамі і забяспечаную крывяноснымі сасудамі масу, званую касцявым мозгам (у птушак частка паражніны напоўнены паветрам). Адрозніваюць тры яго функцыяналныя станы: слізісты (желацінозны), чырвоны (або часта - міелоідны), і жоўты ці тлушчавы (найбольш распаўсюджаны). Асноўную форму складае чырвоны касцяны мозг, у ім назіраецца пяшчотная злучальна-тканая аснова, багатая сасудамі, вельмі падобныя на лейкацыты касцёвамазгавога або лімфатычныя клеткі, клеткі, афарбаваныя гемаглабінам і, якія лічацца пераходнымі да чырвоных крывяных цельцаў, бясколерныя клеткі, якія змяшчаюць ўнутры чырвоныя шарыкі, і шмат'ядравыя буйныя («гіганцкія») клеткі, так званыя міэлапласты.

Крывятворная міелоідная тканка

Чырвоны (дзейны) касцявы мозг - гэта міелоідная тканка, якая, як і лімфоідная, складаецца з двух асноўных кампанентаў[5]: страмальнага - строма, якая служыць мікраатачэннем для гемапаэтычных (крывятворных) клетак, і гемальнага - форменныя элементы крыві на розных стадыях развіцця.[6]

Сторма ўтворана ратыкулярнай тканкай, асцеагеннымі, тучнымі, тлушчавымі, адвентіціальнымі, эндателіяльнымі клеткамі і міжклетачным рэчывам.

Жоўты (нядзейны) касцявы мозг - гэта тлушчавая тканка а з асобнымі астраўкамі (стромай) ратыкулярнай тканкі. Ён знаходзіцца ў касцёвамазговых каналах трубчастых костак і ў частках ячээк губчатага рэчыва касцей, у якіх замяшчае міелоідную тканку губчатага рэчыва. У дзяцей яшчэ няма жоутага касцявога мозгу, але ен паступова замяшчае чырвоны пасля надыходу 4 гадоў і заканчвае замяшчэнне ажно ў 12-18-гадовым узросце.

Слізісты касцяны мозг - халадцападобная, слізістая, бедная на клеткі кансістэнцыя. Ён утвараецца у чарапных і тварных касцях, якія развіваюцца.

Пры адкладзе ў страмальны кампанент асновы тлушчу і памяншэнні колькасці міелоідных элементаў чырвоны мозг пераходзіць у жоўты, а пры знікненні тлушчу і міелоідных элементаў ён набліжаецца да слізістага.

Касцяны мозг не мае нічога агульнага з галаўным і спінным мозгам. Ён не адносіцца да нервовай сістэмы і не мае нейронаў.

Касцяны мозг з'яўляецца найважнейшым крывятворных органам (гл. гемапоэз)

Асноўныя злучэнні касцей

[правіць | правіць зыходнік]

Сіндэсмалогія — вучэнне аб злучэннях касцей.

Каленны сустаў — рухомае злучэнне касцей
  • Нерухомае (бесперарыўная) — забяспечвае трываласць злучэння і выконвае ахоўную і апорную функцыю. Гэта швы чэрапа і інш.
  • Паўрухомае (паўперарыўнае) — дзейнічае як амартызатар, змякчае штуршкі і страсенні. Гэта храстковыя дыскі, якія звязваюць пазванкі.
  • Рухомае (перарыўнае/сустаў) — ажыццяўляе рух касцей у розных плоскасцях.

Гл. таксама

[правіць | правіць зыходнік]

Зноскі

  1. ↑ http://www.histology.narod.ru/lectures/lecture_08/l_08.htm
  2. ↑ http://anfiz.ru/ekzamen/item/f00/s00/z0000000/st016.shtml
  3. ↑ http://meduniver.com/Medical/Anatom/24.html
  4. ↑ http://anatomia.ucoz.com/index/klassifikacija_kostej/0-29
  5. ↑ http://www.morphology.dp.ua/_mp3/hematopoies.php Архівавана 8 кастрычніка 2015.
  6. ↑ http://nsau.edu.ru/images/vetfac/images/ebooks/histology/histology/r5/t20.html#20.1.2.2. Периферические органы кроветворения

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Косць&oldid=4556941"