Мец

Горад Мец фр.: Metz Герб Сцяг Краіна Францыя Каардынаты 49°07′13″ пн. ш. 6°10′40″ у. д. Кіраўнік Дамінік Грос[d] Плошча 41,94 км² Вышыня цэнтра 179 м, 162 м і 256 м Водныя аб’екты Мозель і Рака Сейль Насельніцтва 124 435 чалавек (2006) Шчыльнасць 2967 чал./км² Часавы пояс UTC+1, летам UTC+2 Паштовы індэкс 57000 Ідэнтыфікатар 57463 Афіцыйны сайт mairie-metz.fr Мец на карце Францыі

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Мец (фр.: Metz [mɛs], ням.: Metz [ˈmɛts], лац.: Divodurum Mediomatricorum, Divodurum, Met(t)is, Met(t)i, Met(t)ae) — горад на паўночным-усходзе Францыі, сталіца французскай гістарычнай вобласці Латарынгія і дэпартамента Мозель. Горад размешчаны ля зліцця рэк Мозель (якая галіны тут на некалькі рукавоў) і Сейль. Насельніцтва — 124 тыс. чалавек (1999).

Гісторыя

Паселішчы старажытных людзей на тэрыторыі Меца існавалі, па наяўных дадзеных, ужо за тысячы гадоў да н.э. Незадоўга да рымскага нашэсця тут знаходзілася галоўнае паселішча кельцкага племені медыяматрыкаў, якія і далі назву гораду. Пасля ўзяцця рэгіёна рымлянамі на гэтым месцы стаяў горад Дыводур (па-лацінску: Divodurum). У 451 годзе горад быў узяты Атылай. У 511—751 гадах — сталіца каралеўства Аўстразія. Пры распадзе Франскай імперыі стаў сталіцай уладанняў Лотара.

Паміж 1180 і 1210 гадамі Мец квітнеў у якасці вольнага імперскага горада, затым зрабіўся адным з трох біскупстваў, які падзялялі Францыю і Германію. Гарадскі летапісец XV стагоддзя Абрыён асабіста ўдзельнічаў у многіх апісаных ім падзеях. Хаця большасць жыхароў горада падтрымалі Рэфармацыю, французскі кароль Генрых II Валуа падахвоціўся быць іх заступнікам і паспяхова абараняў горад ад Габсбургаў у 1552 годзе. Паводле вынікаў Трыццацігадовай вайны ўсе тры біскупства былі афіцыйна замацаваны за Францыяй. Падчас франка-прускай вайны чарговая аблога Меца немцамі доўжылася 52 дні.

З 1871 па 1918 і 1940—1944 гады Мец уваходзіў у склад Германіі. Горад традыцыйна быў добра ўмацаваны; Себасцьен Вабан у свой час пісаў каралю, што «крэпасці абараняюць правінцыі каралеўства, а Мец — дзяржаву ўвогуле». Нямецкая адміністрацыя пажадала знесці ўмацаванні і пракласці на іх месцы бульвары і набярэжныя. З старажытных умацаванняў ацалела толькі грандыёзная Брама немцаў. Сваё цяперашняе аблічча стары горад і яго спальныя раёны набылі пасля Другой сусветнай вайны. І сёння па архітэктуры можна адрозніць «французскі» і «нямецкі» Мец.

Насельніцтва

Год Колькасць 1962 102 771 1968 107 537 1968 107 537 1975 111 869 1975 111 869 1982 114 232 1982 114 232 Год Колькасць 1990 119 594 1990 119 594 1999 123 776 1999 123 776 2006 124 435 2006 124 435 2008 122 838 Год Колькасць 2011 119 962 2011 119 962 2013 118 634 2014 117 619 2015 117 492 2016 117 890 2016 119 856 Год Колькасць 2017 116 429 2018 116 581 2019 118 489 2020 120 211 2021 120 874

Славутасці

З архітэктурных помнікаў Меца найбольшай вядомасцю карыстаюцца два сярэднявечных моста Нябожчыкаў, оперны тэатр сярэдзіны XVIII стагоддзя, адна з найстарэйшых цэркваў Францыі — базіліка Сен-П’ер-о-Нанэн, пабудаваная ў канцы III — пачатку IV стагоддзя і сабор Святога Стэфана, адзін з самых высокіх у Францыі. У ім можна сузіраць не толькі вітраж XIII—XIV стагоддзяў, але і працы авангардыстаў XX стагоддзя Марка Шагала і Жака Віёна. Перыяд нямецкага валадарства наклаў свой адбітак на аблічча горада. На адным з астраўкоў высіцца вялікая лютэранская царква — Новы храм, асвечаны ў 1904 годзе ў прысутнасці кайзера Вільгельма II. З 12 мая 2010 у Мецы з’явілася яшчэ адна славутасць: першы ў Францыі філіял парыжскага Цэнтра культуры і мастацтва Пампіду.

Гарады-пабрацімы

•  Djambala^[d], Рэспубліка Конга (10 кастрычніка 2012)
•  Ічан^[d], Кітай
•  Глостэр, Вялікабрытанія (1963)
•  Градзец-Кралавэ, Чэхія (1 снежня 2001)
•  Канзас-Сіці, ЗША (2003)
•  Карміэль, Ізраіль (чэрвень 1987)
•  Люксембург, Люксембург (1953)
•  Нанкін, Кітай (2 снежня 2019)
•  Сен-Дэні, Францыя (1986)
•  Тайлер, ЗША (1983)
•  Танжэр, Марока
•  Трыр, Германія (13 кастрычніка 1957)
•  Чарнаўцы, Украіна (2022)

Галерэя

• 
  Мец. Базіліка Сен-П’ер-о-Нанэн
• 
  Мец. Сабор Святога Стэфана
• 
  Мец. Брама немцаў
• 
  Мец. Цэнтр Пампіду
• 
  Мец. Плошча Сен-Луі, якая ў XIII стагоддзі была месцам правядзення кірмашоў

Вядомыя асобы

• Леа Вайсбергер (1899—1985) — нямецкі мовазнавец.
• Геранім Уладзіслаў Кеневіч (1834—1864) — рэвалюцыйны дзеяч, інжынер.
• Жан-Віктор Панселе (1788—1867) — матэматык і інжынер, стваральнік праектыўнай геаметрыі.

Літаратура

• Мец // Т. 16. Мёзия — Моршанск. — М. : Советская энциклопедия, 1974. — С. 199—200. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров; 1969—1978). (руск.)
• Мец // Большой словарь географических названий (руск.) / Гл. ред. В. М. Котляков. — Екатеринбург: У-Фактория, 2003. — С. 412. — 832 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-94799-148-9.
• Мец // Географический энциклопедический словарь: Географические названия (руск.) / Гл. ред. А. Ф. Трёшников; Ред. кол.: Э. Б. Алаев, П. М. Алампиев (зам. гл. ред.) и др. — 2-е изд., исправл. и дополн. — М.: Советская энциклопедия, 1989. — С. 313. — 592 с. — 210 000 экз. — ISBN 5-85270-057-6.
• Мец // Географические названия мира: Топонимический словарь: Ок. 5000 единиц (руск.) / Е. М. Поспелов; Отв. ред. P. A. Агеева. — 2-е изд., стереотип.. — М.: Русские сло­вари: ООО «Издательство Астрель»: ООО «Издательство ACT», 2002. — С. 268. — 512 с. — ISBN 5-17-001389-2 (ООО «Издательство ACT»), ISBN 5-271-00446-5 (ООО «Издательство Астрель»), ISBN 5-93259-014-9 (Издательство «Русские словари»).

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Мец