Uniberso

Usa ka hulagway nga gikuha sa Hubble Telescope. Makita niing sa mga kinahilitang kapunawan may binilyon ka bitoon.

Ang lukopngatanan kun uniberso maoy nagalangkob sa tibuok kawanangan ug dagan sa panahon ug ilahang mga ginsakpan, lakip na ang mga lawangitan, bitoon, kapunawan, ug uban pang mga matang sa mga butang ug enerhiya. Ang pangagpas sa Dakong Buto maoy labing ginadawat nga paghubit sa paghimugso sa lukopngatanan. Sumala sa pagkalangkalang niing pangagpas, naghiusa ang kawanangan ug ang kapanahonan 13.799±0.021 ka tuig nga milabay, ug nagapadayon pa ni og paglapad. Bisan tuod wala mahibal-i ang gidak-on niini, gisugyot sa cosmic inflation nga tingali aduna ni kinagamyang latastid nga 23 ka trilyon ka lightyear ug mahimo sukdon ang gidak-on sa makit-ang lukopngatanan, nga may kapin kulang 93 ka bilyon ka lightyear nga latastid sa kasamtangan. Gimugna sa mga karaang Grego ug Indiyanong pilosopo ang mga kinaunhang kosmoloyikal nga modelo sa lukopngatanan ug gibutang ang Kalibotan sa tunga. Sa paglabay sa mga gatosay, tungod sa labing sapak nga pagpaniid sa kawanangan nabuhat ni Nicolaus Copernicus ang helyosentrikong modelo diin ang Adlaw anaa sa tunga sa Sistemang Solar. Sa pagbuhat sa balaod sa universal gravitation, Gibanosan ni Isaac Newton ang mga obra ni Copernicus ug ang mga balaod sa paglihok sa lawangitan ni Johannes Kepler ug ang mga pagtukib ni Tycho Brahe.