Αφρική

Αφρική

Έκταση	30.221.532 km2
Πληθυσμός	1.515.141.000
Πυκνότητα	50,1/km2
Ζώνες ώρας	UTC-1 to UTC+4

Χάρτης της Αφρικής

Η Αφρική είναι η δεύτερη μεγαλύτερη ήπειρος του πλανήτη σε έκταση και η δεύτερη σε πληθυσμό. Έχει έκταση περίπου 30,3 εκατομμύρια τ.χλμ. μαζί με τα τριγύρω νησιά και καταλαμβάνει το 6% της συνολικής επιφάνειας της Γης και το 20% της συνολικής έκτασης της στεριάς του πλανήτη. Σύμφωνα με τη μέση εκτίμηση πληθυσμού των Ηνωμένων Εθνών για το 2024 ο πληθυσμός της εκτιμάται σε 1.515.141.000 κατοίκους περίπου το 18,6% του παγκόσμιου πληθυσμού και είναι ο νεότερος από όλες τις ηπείρους, με το 50% των Αφρικανών να είναι 19 ετών ή νεότεροι. Η ήπειρος περιβάλλεται από τη Μεσόγειο Θάλασσα στα βόρεια, από τη Διώρυγα του Σουέζ και την Ερυθρά Θάλασσα κατά μήκος της Χερσονήσου του Σινά στα βορειοανατολικά, τον Ινδικό ωκεανό στα νοτιοανατολικά, και τον Ατλαντικό ωκεανό στα δυτικά. Η Αφρική περιλαμβάνει τη Μαδαγασκάρη και διάφορα αρχιπελάγη. Έχει 54 πλήρως αναγνωρισμένα κυρίαρχα κράτη, εννιά περιοχές και δύο de facto ανεξάρτητα κράτη με περιορισμένη αναγνώριση.

Η μεγαλύτερη χώρα της Αφρικής σε έκταση είναι η Αλγερία και σε πληθυσμό η Νιγηρία. Η Αφρική, και ειδικά η Ανατολική Αφρική, είναι κατά γενική αποδοχή ο τόπος καταγωγής των ανθρώπων και του κλάδου των ανθρωπιδών, όπως προκύπτει από την ανακάλυψη των παλαιότερων εξ αυτών και των προγόνων τους, καθώς και μεταγενέστερων που έχουν χρονολογηθεί στα επτά εκατομμύρια χρόνια πριν, όπως ο Sahelanthropus tchadensis, ο Australopithecus africanus, ο A. afarensis, ο Homo erectus, ο H. habilis και ο H. ergaster. Ο παλαιότερος Homo sapiens (σύγχρονος άνθρωπος) βρέθηκε στην Αιθιοπία και χρονολογείται στα 200.000 χρόνια πριν. Η Αφρική βρίσκεται εκατέρωθεν του ισημερινού και περιλαμβάνει πληθώρα κλιματικών περιοχών με εύρος που κυμαίνεται από τη βόρεια εύκρατη ζώνη έως τη νότια.

Συνθετική δορυφορική φωτογραφία της Αφρικής

Μορφολογία

Κάποτε, πριν από πολλά εκατομμύρια χρόνια, και οι τρεις αυτές ήπειροι φαίνεται ότι αποτελούσαν μία. Η Αφρική διαφέρει από τις άλλες δύο στον γεωμορφολογικό χαρακτήρα, στο κλίμα και στη χλωρίδα. Διαφέρει ακόμη η ήπειρος αυτή από τις άλλες δύο και στον χαρακτήρα της ιστορικής και πολιτιστικής ανάπτυξης που ακολούθησε, αλλά ακόμη και στον βαθμό που τη χαρακτηρίζει τουλάχιστον τα τελευταία χρόνια.

Γεωγραφικά η Αφρική ορίζεται: στα βόρεια βρέχεται από τη Μεσόγειο Θάλασσα, στα ανατολικά, πριν γίνει η Διώρυγα του Σουέζ, ενωνόταν με την αρχαία ήπειρο με του ισθμό του Σινά, ενώ από την Ασία τη χωρίζουν η Ερυθρά θάλασσα και ο κόλπος του Άντεν. Επίσης, στα ανατολικά βρέχεται και από τον Ινδικό ωκεανό. Μεταξύ του κόλπου του Άντεν και της Ερυθράς θάλασσας μεσολαβεί το στενό του Μπαμπ ελ Μαντέμπ, που έχει πλάτος περίπου 70 χιλιόμετρα.

Στα νότια βρέχεται και πάλι από τον Ινδικό ωκεανό καθώς και από τον Ατλαντικό ωκεανό. Στα δυτικά και πάλι βρέχεται από τον Ατλαντικό ωκεανό, ενώ το στενό Γιβραλτάρ τη χωρίζει από την Ευρώπη. Στο σημείο αυτό η απόσταση της Αφρικής από την Ευρώπη είναι η ελάχιστη και μόλις φτάνει τα 14 χιλιόμετρα.

Οι συντεταγμένες της ηπείρου είναι: 51 μοίρες ανατολικά, που είναι το Ras Hafun της Σομαλίας και 17 μοίρες και 27 πρώτα λεπτά δυτικά, που είναι το Πράσινο Ακρωτήριο της Σενεγάλης. Συνολικά το γεωγραφικό της μήκος φτάνει τις 58 μοίρες και 58'.

Το γεωγραφικό της πλάτος αρχίζει από το ακρωτήριο της Τυνησίας, το Ras ben Sakka, που έχει βόρειο πλάτος 37 μοίρες και φτάνει μέχρι το ακρωτήριο της Αγκούλιας στη νότια Αφρική που έχει νότιο πλάτος 34 μοίρες και 52'. Συνολικά το πλάτος της φτάνει τις 72 μοίρες και 13'.

Αν εξετάσουμε τη μορφολογία της Αφρικής και τη συγκρίνουμε με εκείνη της Ευρώπης, θα δούμε ότι της Αφρικής είναι πολύ πιο απλή, αλλά παρουσιάζει δομή πιο συμπαγή σε σχέση πάντα με τις άλλες δύο ηπείρους με τις οποίες συγγενεύει και είναι πιο μονότονη.

Επικρατούν κυρίως τα κλιμακωτά οροπέδια, τα τραπεζοειδή υψώματα και τα υψίπεδα. Οι γεωλογικές αυτές εξάρσεις χωρίζονται από πλατιές λεκάνες που καταλαμβάνουν κυρίως το εσωτερικό της ηπείρου.

Οριζόντιος διαμελισμός

Οι ακτές της κυρίως Αφρικής δεν παρουσιάζουν μεγάλες ανωμαλίες, δηλαδή δεν παρουσιάζουν πολλούς κόλπους και χερσονήσους. Οι κόλποι είναι, στη μεγάλη τους πλειοψηφία, πολύ ανοιχτοί και πολύ μεγάλοι. Μοναδική, ίσως, εξαίρεση αποτελούν ο κόλπος της Σύρτης και ο κόλπος της Τύνιδας, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι και αυτοί είναι πολύ κλειστοί. Με τον τρόπο που παρουσιάζονται τα παράλια της Αφρικής δεν προσφέρονται καθόλου για λιμάνια.

Ελάχιστα επίσης είναι και τα νησιά της Αφρικής. Το μεγαλύτερο και το πιο αξιόλογο είναι η Μαδαγασκάρη η οποία βρίσκεται στον Ινδικό ωκεανό. Τα κυριότερα μετά τη Μαδαγασκάρη νησιά είναι οι Αζόρες, η Μαδέρα, οι Κανάριες Νήσοι τα νησιά του Πράσινου Ακρωτηρίου, τα Μπιζάγκος, η νήσος Μπιόκο, το Σάο Τομέ, το Πρίνσιπε, το Αννομπόν, η Αγία Ελένη και η νήσος Αναλήψεως. Όλα αυτά τα νησιά που αναφέρθηκαν βρίσκονται στον Ατλαντικό ωκεανό. Η Τζέρμπα και τα νησιά Κερκένα στη Μεσόγειο.

Στον Ινδικό ωκεανό βρίσκονται τα νησιά Νταλάκ, η Σοκότρα, η Ζανζιβάρη, η Πέμπα, η Μαφία, οι Σεϋχέλλες, που είναι γνωστά και ως τόπος εξορίας του Αρχιεπισκόπου της Κύπρου Μακάριου, όταν ακόμη η Κύπρος βρισκόταν κάτω από την Αγγλική κατοχή, οι Κομόρες, η Μαγιότ και τα Νησιά Μασκαρέν (Μαυρίκιος, Ρεϋνιόν, Ροντρίγκες).

Μεγαλύτεροι και κυριότεροι κόλποι της αφρικανικής ηπείρου είναι: ο κόλπος της Γουινέας στα δυτικά, στη βόρεια Αφρική ο κόλπος της Σύρτης ή Μεγάλη Σύρτις όπως αλλιώς λέγεται και, τέλος, στην ανατολική Αφρική ο κόλπος του Άντεν. Η μεγαλύτερη χερσόνησος είναι to Κέρας της Αφρικής (ή Σομαλική χερσόνησος).

Ως σημαντικότερα ακρωτήρια θα μπορούσαν να αναφερθούν: το ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας στη νότια Αφρική, το ακρωτήριο Αγκούλιας, που είναι και το νοτιότερο σημείο της ηπείρου, στα ανατολικά το ακρωτήριο Ντελγάντο, που είναι στα σύνορα της Τανζανίας με τη Μοζαμβίκη και το ακρωτήριο Γκουαρνταφούι, που βρίσκεται στη χερσόνησο της Σομαλίας.

Στα βόρεια υπάρχει το ακρωτήριο Μπον στην Τυνησία, που είναι το βορειότερο άκρο της αφρικανικής ηπείρου. Ακόμη υπάρχει το Λευκό Ακρωτήριο στα σύνορα της πρώην Ισπανικής Σαχάρας με τη Μαυριτανία, το Πράσινο Ακρωτήριο στη Σενεγάλη που είναι και το δυτικότερο άκρο της Αφρικής. Υπάρχει ακόμη το ακρωτήριο Πάλμας που βρίσκεται στα σύνορα της Λιβερίας και της Ακτής του Ελεφαντοστού.

Κατακόρυφος διαμελισμός

Παρ' όλο που η Αφρική ως ήπειρος μπορεί να χαρακτηριστεί ως σχετικά επίπεδη, δεν σημαίνει ότι δεν έχει και αρκετά βουνά, από τα οποία μερικά είναι πολύ ψηλά.

Στα βόρεια της ηπείρου υπάρχει η οροσειρά του Άτλαντα, που αρχίζει από την Τυνησία και καταλήγει στο Μαρόκο, αφού διασχίσει και την Αλγερία. Η ψηλότερη κορυφή της οροσειράς αυτής είναι στο Μαρόκο και φτάνει τα 4.167 μέτρα.

Στο βορειοδυτικό τμήμα της ηπείρου, αλλά στο νότιο τμήμα της Σαχάρας, υπάρχουν τα όρη Αχαγκάρ, που η ψηλότερη κορυφή τους φτάνει τα 2.918 μέτρα. Στο ίδιο σχεδόν βόρειο πλάτος, στο Τσαντ, υπάρχει η οροσειρά Τιμπέστι που η ψηλότερη κορυφή της φτάνει τα 3.415 μέτρα.

Στη νοτιοδυτική ακτή υπάρχουν τα όρη του Καμερούν που φτάνουν το ύψος των 4.070 μέτρων. Στα νότια, στη Νοτιοαφρικανική Δημοκρατία, υπάρχουν τα όρη των Δρακόντων που έχουν ύψος 3.482 μέτρα. Στα ανατολικά, στην περιοχή της Τανζανίας και της Κένυας, υπάρχει το όρος του Κιλιμάντζαρο που είναι και το ψηλότερο στην Αφρική. Το Κιλιμάντζαρο, παρόλο ότι βρίσκεται πάνω στον Ισημερινό, έχει τις κορυφές του, το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου, σκεπασμένες με χιόνι. Το όρος του Κιλιμάντζαρο στην Τανζανία φτάνει το ύψος των 5.895 μέτρων. Το όρος Κένυα στην ομώνυμη χώρα φτάνει τα 5.194 και στην περιοχή της Ουγκάντα τα όρη Ρουβενζόρι φτάνουν τα 5.119 μέτρα.

Ακόμη στα ανατολικά της Αφρικής, στην περιοχή της Αιθιοπίας, υπάρχουν τα υψίπεδα της Αβησσυνίας, που το ύψος τους, φτάνει μέχρι και τα 2.500 μέτρα με κάποιες κορυφές πάνω από τα 4.000 μέτρα.

Ρίχνοντας μια ματιά στον χάρτη της Αφρικής θα διαπιστώσουμε ότι τα βουνά της εκτείνονται κυρίως κατά μήκος των ακτών. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να επηρεάζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό το κλίμα της, για το οποίο θα γίνει αναφορά παρακάτω.

Παράλληλα με τα βουνά και οι πιο πολλές πεδιάδες, αν φυσικά εξαιρέσουμε τα υψίπεδα, βρίσκονται στα παράλια της ηπείρου. Ως μια από τις πιο σημαντικές θα πρέπει να αναφέρουμε εκείνη που αρχίζει από το βόρειο τμήμα της Μαυριτανίας και καταλήγει στο Καμερούν. Αξιόλογη είναι και η πεδιάδα του Γκαμπόν, στα δυτικά παράλια της κεντρικής Αφρικής.

Στα ανατολικά είναι η πεδιάδα της Μοζαμβίκης, της Κένυας και της Σομαλίας. Στα βόρεια υπάρχει η πεδιάδα του Νείλου, που το χαμηλότερο σημείο της στα δυτικά του Καΐρου φτάνει τα 134 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας.

Χώρες της Αφρικής

Χώρα ή Εξαρτημένο Έδαφος	Έκταση (τ.χλμ.)	Πληθυσμός	Πυκνότητα πληθυσμού (ανά τ.χλμ.)	Πρωτεύουσα
Αγία Ελένη, Ασενσιόν και Τριστάν ντα Κούνια ! Αγία Ελένη, Ασενσιόν και Τριστάν ντα Κούνια (Ηνωμένο Βασίλειο)	394	5.633	14,3	Τζέιμσταουν
Αίγυπτος ! Αίγυπτος	1.001.450	105.914.499	105,8	Κάιρο
Αιθιοπία ! Αιθιοπία	1.104.300	109.499.000	99,2	Αντίς Αμπέμπα
Ακτή Ελεφαντοστού ! Ακτή Ελεφαντοστού	322.460	29.389.150	91,1	Γιαμουσσούκρο
Αλγερία ! Αλγερία	2.381.740	46.700.000	19,6	Αλγέρι
Ανγκόλα ! Ανγκόλα	1.246.700	35.121.734	28,2	Λουάντα
Γκάμπια ! Γκάμπια	11.300	2.417.471	213,9	Μπανζούλ
Γκαμπόν ! Γκαμπόν	267.667	2.408.586	9,0	Λιμπρεβίλ
Γκάνα ! Γκάνα	239.460	33.007.618	137,8	Άκκρα
Γουινέα ! Γουινέα	245.857	13.261.638	53,9	Κονακρί
Γουινέα-Μπισάου ! Γουινέα-Μπισάου	36.120	1.781.308	49,3	Μπισσάου
Δυτική Σαχάρα ! Δυτική Σαχάρα	266.000	591.000	2,2	Λααγιούν
Ερυθραία ! Ερυθραία	117.600	3.536.000	30,1	Ασμάρα
Εσουατίνι ! Εσουατίνι	17.363	1.243.000	71,6	Μπαμπάνε
Ζάμπια ! Ζάμπια	752.614	19.610.769	26,1	Λουσάκα
Ζιμπάμπουε ! Ζιμπάμπουε	390.580	16.751.469	42,9	Χαράρε
Θέουτα ! Θέουτα (Ισπανία)	18,5	83.517 *	4.514
Ισημερινή Γουινέα ! Ισημερινή Γουινέα	28.051	1.558.160	55,5	Μαλάμπο
Καμερούν ! Καμερούν	475.442	28.758.503	60,5	Γιαουντέ
Κανάριες Νήσοι ! Κανάριες Νήσοι (Ισπανία)	7.447	2.172.944 *	291,8	Λας Πάλμας ντε Γκραν Κανάρια Σάντα Κρουθ ντε Τενερίφε
Κεντροαφρικανική Δημοκρατία ! Κεντροαφρικανική Δημοκρατία	622.984	6.470.307	10,4	Μπανγκί
Κένυα ! Κένυα	580.367	52.428.290	90,3	Ναϊρόμπι
Κομόρες ! Κομόρες	2.170	994.824	458,4	Μορονί
Δημοκρατία του Κονγκό ! Δημοκρατία του Κονγκό	342.000	6.142.180	18,0	Μπραζαβίλ
Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό ! Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό	2.345.410	109.276.000	46,6	Κινσάσα
Λεσότο ! Λεσότο	30.355	2.337.000	77,0	Μαζέρου
Λιβερία ! Λιβερία	111.370	5.613.000	50,4	Μονρόβια
Λιβύη ! Λιβύη	1.759.540	7.381.000	4,2	Τρίπολη
Μαγιότ ! Μαγιότ (Γαλλία)	374	320.901	858,0	Μαμουτζού
Μαδαγασκάρη ! Μαδαγασκάρη	587.040	30.811.969	52,5	Ανταναναρίβο
Μαδέρα ! Μαδέρα (Πορτογαλία)	797	256.622 **	322,0	Φουντσάλ
Μαλάουι ! Μαλάουι	118.484	20.270.568	171,1	Λιλόνγκουε
Μάλι ! Μάλι	1.240.000	22.395.485	18,1	Μπαμακό
Μαρόκο ! Μαρόκο	446.550	36.828.330	82,5	Ραμπάτ
Μαυρίκιος ! Μαυρίκιος	2.040	1.259.509	617,4	Πορ-Λουί
Μαυριτανία ! Μαυριτανία	1.030.700	4.927.532	4,8	Νουακσότ
Μελίγια ! Μελίγια (Ισπανία)	12,3	86.261 *	7.013
Μοζαμβίκη ! Μοζαμβίκη	801.590	33.244.414	41,5	Μαπούτο
Μπενίν ! Μπενίν	112.620	12.910.087	114,6	Πόρτο-Νόβο
Μποτσουάνα ! Μποτσουάνα	600.370	2.359.609	3,9	Γκαμπορόνε
Μπουρκίνα Φάσο ! Μπουρκίνα Φάσο	274.222	23.409.015	85,4	Ουαγκαντουγκού
Μπουρούντι ! Μπουρούντι	27.830	12.837.740	461,3	Γκιτέγκα
Ναμίμπια ! Ναμίμπια	825.418	3.022.401	3,7	Βίντχουκ
Νίγηρας ! Νίγηρας	1.267.000	26.312.034	20,8	Νιαμέ
Νιγηρία ! Νιγηρία	923.768	232.679.000	251,9	Αμπούτζα
Νότια Αφρική ! Νότια Αφρική	1.221.037	63.015.904	51,6	Πρετόρια
Νότιο Σουδάν ! Νότιο Σουδάν	619.745	11.943.000	19,3	Τζούμπα
Ουγκάντα ! Ουγκάντα	236.040	46.930.900	198,8	Καμπάλα
Πράσινο Ακρωτήριο ! Πράσινο Ακρωτήριο	4.033	491.233	121,8	Πράια
Ρεϋνιόν ! Ρεϋνιόν (Γαλλία)	2.512	885.700	352,6	Σαιν-Ντενί
Ρουάντα ! Ρουάντα	26.338	13.798.561	523,9	Κιγκάλι
Σάο Τομέ και Πρίνσιπε ! Σάο Τομέ και Πρίνσιπε	1.001	228.319	228,1	Σάο Τομέ
Σενεγάλη ! Σενεγάλη	196.190	18.126.390	92,4	Ντακάρ
Σεϋχέλλες ! Σεϋχέλλες	455	121.355	266,7	Βικτώρια
Σιέρα Λεόνε ! Σιέρα Λεόνε	71.740	8.884.032	123,8	Φρίταουν
Σομαλία ! Σομαλία	637.657	19.009.000	29,8	Μογκαντίσου
Σουδάν ! Σουδάν	1.861.484	50.449.000	27,1	Χαρτούμ
Τανζανία ! Τανζανία	945.087	61.741.120	65,3	Ντοντόμα
Τζιμπουτί ! Τζιμπουτί	23.200	1.013.179	43,7	Τζιμπουτί
Τόγκο ! Τόγκο	56.785	8.095.498	142,6	Λομέ
Τσαντ ! Τσαντ	1.284.000	18.675.547	14,5	Ντζαμένα
Τυνησία ! Τυνησία	163.610	11.887.412	72,7	Τύνιδα

* 2021, ** 2023,

Κλίμα της Αφρικής

Η Αφρική χωρίζεται στη μέση από τον Ισημερινό, με αποτέλεσμα να παρουσιάζει τόσο στον βορρά, όσο και στον νότο τις ίδιες πάνω - κάτω κλιματολογικές συνθήκες. Τα δύο τρίτα της Αφρικής βρίσκονται μέσα στους δύο τροπικούς, ενώ το υπόλοιπο τρίτο βρίσκεται όχι πολύ μακριά από τις δύο αυτές ζώνες. Το γεγονός αυτό αποτελεί και το χαρακτηριστικό και καθοριστικό στοιχείο στη διαμόρφωση του κλίματος της Αφρικής, το οποίο πρέπει να σημειωθεί σε ποσοστό 8% είναι τροπικό με βροχοπτώσεις 10-12 μήνες τον χρόνο.

Έτσι, στην κεντρική περιοχή της Αφρικής υπάρχει το ισημερινό κλίμα, ακολουθούν κατόπιν οι δύο ζώνες των ισημερινών μουσώνων, κατόπιν οι ζώνες του τροπικού και τέλος οι ζώνες του υποτροπικού κλίματος.

Ο χωρισμός αυτός είναι περισσότερο γεωγραφικός χωρισμός, γιατί και στην περιοχή του Ισημερινού υπάρχουν περιοχές που χαρακτηρίζονται από τα παραπάνω είδη κλίματος, ενώ υπάρχουν ακριβώς επάνω στον Ισημερινό και περιοχές που έχουν εύκρατο κλίμα, καθώς και περιοχές που έχουν σχεδόν πολικό κλίμα. Πρόκειται για τις κορυφές των υψηλών βουνών, όπως είναι το Καμερούν και το Κιλιμάντζαρο.

Ο ήλιος με την κίνησή του, που είναι ορατή ανάμεσα στους δυο τροπικούς του Καρκίνου και του Αιγόκερω, καθορίζει τόσο το κλίμα, όσο και την αντίθεση ανάμεσα στα δύο ημισφαίρια της Αφρικής. Έτσι, οι εποχές του έτους στα βόρεια του Ισημερινού είναι εντελώς αντίθετες από εκείνες του νότιου ημισφαιρίου, που σημαίνει ότι, όταν στο βόρειο είναι καλοκαίρι, στο νότιο είναι χειμώνας.

Η κίνηση ακόμη του ήλιου καθορίζει τις βροχοπτώσεις και τις θερμοκρασίες, ενώ προκαλεί περιοδική μετατόπιση των κυκλωνικών και των αντικυκλωνικών περιοχών. Έτσι η κίνηση αυτή έχει ως αποτέλεσμα στη ζώνη του Ισημερινού να υπάρχουν δύο περίοδοι με μεγάλες βροχές και οι περίοδοι αυτές συμπίπτουν με την άνοιξη και το φθινόπωρο της Ευρώπης.

Στις δύο τροπικές ζώνες εμφανίζεται ένα ανώτερο όριο βροχοπτώσεων, κυρίως στην περίοδο του καλοκαιριού, τόσο για το νότιο όσο και το βόρειο ημισφαίριο. Αντιθέτως, τη χειμερινή περίοδο υπάρχουν πολύ λίγες βροχές, που έρχεται ως αποτέλεσμα της δημιουργίας των αντικυκλώνων στις περιοχές αυτές και που προκαλεί στις δύο τροπικές ζώνες μεγάλες περιόδους ξηρασίας.

Έτσι, η συνοπτική εικόνα των εποχών των βροχοπτώσεων για την Αφρική παρουσιάζεται κάπως έτσι. Στα δυτικά, στην περιοχή της Μεσογείου, οι περισσότερες βροχές πέφτουν στο τέλος του φθινοπώρου και στις αρχές του χειμώνα, ενώ ακολουθεί μια μεγάλη περίοδος ξηρασίας. Στα δυτικά και στα νοτιοδυτικά επικρατούν οι καλοκαιρινές βροχές, στο κέντρο οι ανοιξιάτικες και οι φθινοπωρινές, στα νότια οι χειμερινές, στα νοτιοανατολικά οι καλοκαιρινές και στα ανατολικά οι ανοιξιάτικες βροχές.

Το ύψος των βροχοπτώσεων είναι ανάλογα με την κάθε περιοχή. Έτσι, στην περιοχή του Κονγκό και στις ακτές της Γουινέας πέφτουν κατά μέσον όρο 1.500 μέχρι 2.000 χιλιοστά. Στα ανατολικά προς τα παράλια πέφτουν γύρω στα 2.000 χιλιοστά βροχής, ενώ όσο προχωρούμε προς το εσωτερικό μειώνονται, με αποτέλεσμα στα δυτικά του Σουδάν να πέφτουν λιγότερες από 200 χιλιοστά.

Στα νότια της Σαχάρας πέφτουν ακόμη λιγότερες βροχές, από 100 - 200 χιλιοστά. Στα βόρεια και στα δυτικά της Σαχάρας, οι βροχές είναι πολύ σπάνιες. Στα νοτιοανατολικά και στα νότια της Αφρικής πέφτουν 600 μέχρι 700 χιλιοστά τον χρόνο βροχές.

Μεγάλες διαφορές παρουσιάζει η Αφρική και στη θερμοκρασία. Το καλοκαίρι στο βόρειο τμήμα φτάνει η μέση θερμοκρασία στους 25° μέχρι 30° Κελσίου. Στη Σαχάρα η θερμοκρασία φτάνει ακόμη υψηλότερα. Αντίθετα, στο νότιο τμήμα, το καλοκαίρι η θερμοκρασία είναι μεταξύ 12° και 25° Κελσίου. Στην έρημο Καλαχάρι, όμως, η θερμοκρασία φτάνει και ξεπερνά τους 30° Κελσίου. Στα χαμηλά μέρη της κεντρικής Αφρικής η μέση θερμοκρασία ολόκληρο τον χρόνο είναι πάνω από 28° Κελσίου.

Οι πιο υψηλές, πάντως, θερμοκρασίες στην Αφρική σημειώνονται στη Σαχάρα (άνω των 50 °C σε κάποια μέρη της Σομαλίας). Στους τροπικούς, οι μέσες θερμοκρασίες αγγίζουν τους 24 °C και σπάνια υπερβαίνουν τους 38 °C το καλοκαίρι. Οι πιο κρύες περιοχές της ηπείρου, τέλος, βρίσκονται στα βορειοανατολικά, στα εδάφη με υψηλό υψόμετρο στα ανατολικά και κάποιες περιοχές στα νότια.

Ποτάμια και Λίμνες της Αφρικής

Οι διαφορές που παρατηρούνται τόσο στην κατανομή των βουνών της Αφρικής, όσο και στην κατανομή των βροχών, προβάλλονται ανάλογα και στην κατανομή των ποταμών και των λιμνών. Έτσι στη βόρεια και δυτική Αφρική ελάχιστα ποτάμια υπάρχουν, αν εξαιρέσουμε τον Νείλο, που πηγάζει από τα νότια και ανατολικά διαμερίσματα της ηπείρου. Στο νοτιοδυτικό τμήμα, αντίθετα, εκβάλλουν τα περισσότερα ποτάμια. Τα δύο πέμπτα των νερών, που χύνουν οι ποταμοί της Αφρικής στη θάλασσα, χύνονται στον Ατλαντικό. Πρόκειται βασικά για δυο ποτάμια: τον Νίγηρα και τον Κονγκό, ενώ στα νότια υπάρχει ο Οράγγης. Ο Κονγκό, που πηγάζει από το κεντρικό και νότιο τμήμα της Αφρικής και κοντά στη λίμνη Βικτώρια, είναι ο δεύτερος σε μήκος ποταμός της Αφρικής, αλλά ο πιο πλούσιος σε νερά από όλα τα ποτάμια της.

Γενικά, όλα τα ποτάμια της Αφρικής, εκτός από εκείνα που είναι μικρά και πηγάζουν από τις πλαγιές των βουνών που είναι κοντά στην παραλία, όλα τα άλλα έχουν κοινά χαρακτηριστικά. Χαρακτηριστικά δηλ. τέτοια που έχουν όλα τα ποτάμια που πηγάζουν από σχετικά μικρά υψίπεδα και διανύουν σχετικά επίπεδες περιοχές. Για το λόγο αυτό τα ποτάμια αυτά είναι ήρεμα, χωρίς να παρουσιάζουν μεγάλα και ισχυρά ρεύματα και χωρίς μεγάλες αποθέσεις.

Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, τα βουνά της Αφρικής βρίσκονται στα παράλια, πράγμα που εκτός του ότι εμποδίζει τις βροχές να φτάσουν στο εσωτερικό της χώρας, εμποδίζει παράλληλα και τα ποτάμια να βρουν εύκολη διέξοδο προς τη θάλασσα.

Στη δυτική πλευρά ο Νίγηρας πηγάζει από τη δυτική πλευρά της χαμηλής οροσειράς της Γουινέας, αφού, για ένα μεγάλο διάστημα, κατευθυνθεί στα δυτικά προς τη μεριά της νότιας Σαχάρας. Εκεί, αφού χάσει από την εξάτμιση ένα αρκετά μεγάλο μέρος από τα νερά του, στρίβει προς τα νότια και βρίσκει διέξοδο στον κόλπο της Γουινέας. Στα νότια υπάρχει ο Οράγγης που πηγάζει από τα Βουνά του Δράκοντα και, αφού εξατμιστεί ένα μεγάλο μέρος από τα νερά που είχε, χύνεται στον Ατλαντικό ωκεανό.

Στα νοτιοανατολικά της Αφρικής βρίσκονται δύο μεγάλοι ποταμοί: ο Ζαμβέζης και ο Λιμπόπο που χύνονται στον Ινδικό ωκεανό.

Τέλος, στη Μεσόγειο θάλασσα χύνεται το μεγαλύτερο ποτάμι της Αφρικής, ο Νείλος. Ο Νείλος θεωρείται επίσης ως το μακρύτερο ποτάμι όλης της γης.

Επειδή το έδαφος που περνάει ο Νείλος είναι πολύ επίπεδο, με αποτέλεσμα να έχει πολύ μικρό ρεύμα και επειδή η εξάτμιση, εξαιτίας μεγάλης ζέστης στην περιοχή, είναι μεγάλη ο Νείλος, τελικά, δε θα μπορούσε ποτέ να φτάσει μέχρι τη Μεσόγειο, παρόλο που τροφοδοτείται με νερά από τις μεγαλύτερες λίμνες της Αφρικής αν δεν τροφοδοτούνταν με νερά από τους δεξιούς του παραπόταμους που πηγάζουν από τα υψίπεδα της Αβησσυνίας.

Εκτός από τα ποτάμια που χύνονται στη θάλασσα, υπάρχουν και τα ποτάμια που, είτε χύνονται στο εσωτερικό σε λίμνες, είτε τελικά εξατμίζονται τελείως πριν ακόμη βρουν κάποια διέξοδο στη θάλασσα. Άλλα πάλι ποτάμια, όταν πέσουν σε αμμώδη εδάφη, τελικά γίνονται υπόγεια χωρίς ποτέ να ξαναβγαίνουν στην επιφάνεια.

Στο εσωτερικό υπάρχουν μερικές μεγάλες λίμνες. Στα νότια της Σαχάρας υπάρχει η λίμνη Τσαντ, στην οποία χύνονται οι ποταμοί Κομαντούγκου, Σάρι και Λογκάν. Η μεγαλύτερη λίμνη της Αφρικής είναι η λίμνη Βικτόρια από την οποία πηγάζει ο Νείλος. Άλλες μεγάλες λίμνες είναι: η Τουρκάνα, στην οποία χύνεται ο Όμο, η λίμνη Αλβέρτου, η λίμνη Εδουάρδου, η Κίβου, η Κιόγκα, η Τανγκανίκα, η Μουέρου, η Μαλάουι, η λίμνη Ρούκουα, η Μπανγκουεούλου, η Τάνα, στα υψίπεδα της Αβησσυνίας και άλλες μικρότερες τόσο στη βόρεια όσο και στη νότια Αφρική. Τέλος πρέπει να αναφερθούν και οι τεχνητές λίμνες που δημιουργήθηκαν, όταν κατασκευάστηκαν διάφορα φράγματα σε ποτάμια. Ως τέτοιες θα πρέπει να αναφερθούν η λίμνη Καρίμπα στον Ζαμβέζη, η λίμνη Νάσερ στον Νείλο, καθώς και άλλες στον Νίγηρα, η λίμνη Βόλτα στον ποταμό Βόλτα κ.α

Χλωρίδα και πανίδα

Ανάλογη με τη θερμοκρασία και τις βροχοπτώσεις είναι και η χλωρίδα στην Αφρική, που μπορεί να θεωρηθεί ως πολύ πλούσια. Έτσι, ενώ από τη μια υπάρχουν περιοχές που σκεπάζονται από παρθένα δάση, υπάρχουν και περιοχές που δεν έχουν καθόλου πράσινο ή που έχουν μερικές οάσεις με χουρμαδιές ή ακανθώδη φυτά.

Πρόκειται κυρίως για την έρημο της Σαχάρας και την έρημο της Καλαχάρι. Στη βόρεια μεσογειακή Αφρική η χλωρίδα είναι η ίδια, σχεδόν, μ' εκείνη που επικρατεί στις νότιες Ευρωπαϊκές χώρες. Την ίδια περίπου χλωρίδα θα συναντήσουμε και στη νότια Αφρική, όπου οι συνθήκες είναι, περίπου, οι ίδιες μ' εκείνες που υπάρχουν στη βόρεια. Χαρακτηριστικές καλλιέργειες των ζωνών αυτών είναι η ελιά, τα εσπεριδοειδή, το ρύζι. τα λαχανικά, το βαμβάκι, το αμπέλι κλπ. Πολλές από τις καλλιέργειες αυτές τις συναντάμε και στο εσωτερικό της χώρας και ιδιαίτερα σε μερικά υψίπεδα, όπου το κλίμα δεν είναι αποκλειστικά τροπικό.

Στις υποτροπικές περιοχές χαρακτηριστικό είναι η ποώδης βλάστηση και οι Σαβάνες. Χαρακτηριστικό της σαβάνας είναι η εποχιακή βλάστηση που φτάνει σε μεγάλο ύψος και τα αραιά δένδρα. Τα δένδρα στις σαβάνες ποτέ δε σχηματίζουν δάση. Χαρακτηριστικά δέντρα των σαβάνων είναι οι ακακίες, μερικά είδη αρτόδεντρων, οι συκομουριές, καθώς και τα τεράστια δέντρα, που είναι γνωστά με το όνομα μπαομπάμπ και των οποίων ο κορμός μπορεί να φτάσει μερικά μέτρα διάμετρο. Συνήθως οι κορμοί αυτοί είναι μέσα κούφιοι και σχηματίζουν τεράστιες κουφάλες.

Στη ζώνη του Ισημερινού και ιδιαίτερα κοντά στις όχθες των ποταμών και των λιμνών υπάρχουν μεγάλα και αδιαπέραστα δάση. Πολλά από τα δάση της Αφρικής είναι ακόμη σε μεγάλο βαθμό ανεξερεύνητα, ακριβώς γιατί είναι τελείως αδιαπέραστα. Χαρακτηριστικά δέντρα των τροπικών δασών είναι το τικ, το παλίσανδρο, ο έβενος κλπ.

Αντίστοιχη με τη χλωρίδα είναι και η πανίδα. Έτσι, στη βόρεια Αφρική συναντάμε κυρίως τα γνωστά στη νότια Ευρώπη ζώα, όπως είναι το τσακάλι, η αλεπού και άλλα, συναντάμε όμως και γύπες, ύαινες και καμήλες. Στην ανατολική Αφρική, από την περιοχή της Σομαλίας και πάνω, τόσο προς τα βόρεια όσο και προς τα δυτικά, ζει ως κατοικίδιο ζώο η καμήλα που χρησιμοποιείται για μεταφορές κυρίως μέσα από τις ερήμους. Είναι γνωστά άλλωστε τα περίφημα καραβάνια που όργωναν τις ερήμους της Αφρικής, ιδιαίτερα πριν από μερικά χρόνια.

Ακόμη στις περιοχές που αναφέραμε παραπάνω ζει και η γαζέλα η δρομάς, που έχει γίνει και αυτή κατοικίδιο ζώο πια. Σε όλες τις άνυδρες περιοχές της δυτικής, κεντρικής, ανατολικής και νότιας Αφρικής ζει η στρουθοκάμηλος, το μεγαλύτερο πουλί του πλανήτη μας. Στις στέπες και στις σαβάνες με την εποχιακή βλάστηση ζουν πολλά μεγάλα ζώα, χαρακτηριστικό της πανίδας της Αφρικής. Εκεί ζει ο Αφρικανικός ελέφαντας, που θεωρείται πιο άγριος από τον Ασιατικό. Μέχρι πριν από μερικά χρόνια οι Αφρικανικοί ελέφαντες αποτελούσαν αντικείμενο μεγάλου κυνηγιού για τους χαυλιόδοντές τους, το λεγόμενο ελεφαντόδοντο, που εξακολουθεί και σήμερα να είναι περιζήτητο στην παγκόσμια αγορά για την κατασκευή κοσμημάτων, κομψοτεχνημάτων κλπ. Το αποτέλεσμα είναι να έχει μειωθεί σημαντικά ο αριθμός των ζώων αυτών και να κινδυνεύουν να εξαφανιστούν τελείως. Σήμερα έχει απαγορευτεί αυστηρά το κυνήγι των ελεφάντων σε όλη την Αφρική, αλλά εξακολουθεί να γίνεται παράνομα και μάλιστα σε αρκετά μεγάλη κλίμακα. Πολλοί κυνηγοί δε διστάζουν να κυνηγήσουν και μέσα στους διάφορους δρυμούς, που έχουν δημιουργηθεί για την προστασία των ζώων. Πρόκειται κυρίως για λευκούς κυνηγούς, στους οποίους συμπαραστέκονται και οι μαύροι κυνηγοί.

Στις στέπες ακόμη ζουν οι καμηλοπαρδάλεις, μεταξύ των οποίων και το αφρικανικό βουβάλι που θεωρείται το πιο επικίνδυνο και το πιο άγριο ζώο πάνω σ' ολόκληρη την Αφρική. Τα φυτοφάγα ζώα των στεπών είναι στην ουσία μεταναστευτικά, γιατί κάθε φορά αλλάζουν τόπο, για να εξασφαλίσουν τροφή, όταν στις περιοχές που ζουν από την ξηρασία σταματήσει κάθε βλάστηση. Τόσο στις ερήμους όσο και στις στέπες και στις σαβάνες ζουν πολλά φίδια από τα οποία άλλα έχουν δηλητήριο και άλλα δεν έχουν. Ανάμεσα στα φίδια που δεν έχουν δηλητήριο μπορούμε να αναφέρουμε τον πύθωνα ως το πιο γνωστό, ενώ ανάμεσα στα δηλητηριώδη ανήκει η κόμπρα, που μπορεί να θεωρηθεί ως το πιο επικίνδυνο φίδι στην Αφρική.

Στα βαλτώδη μέρη και κοντά στα ποτάμια, ζει ένα άλλο είδος ζώου, που και αυτό κινδυνεύει να εξαφανιστεί. Πρόκειται για τον ιπποπόταμο. Ο ιπποπόταμος είναι αποκλειστικά και μόνο ζώο φυτοφάγο και σπάνια επιτίθεται στους ανθρώπους, ενώ μπορεί σχετικά εύκολα να εξημερωθεί. Το κρέας του ιπποπόταμου τρώγεται. Ο ιπποπόταμος πολλαπλασιάζεται σχετικά πολύ εύκολα. Η εγκυμοσύνη του διαρκεί λιγότερο από 6 μήνες, έτσι τόσο αυτός, όσο και οι γαζέλες, μπορούν να λύσουν σε μεγάλο βαθμό, αν γίνει φυσικά συστηματική εκτροφή, το πρόβλημα της έλλειψης των πρωτεϊνών που αντιμετωπίζει η Αφρική. Από τα σαρκοφάγα ζώα αξίζει να αναφερθούν τα λιοντάρια, οι λεοπαρδάλεις, κλπ., που και αυτά, ακολουθώντας τα φυτοφάγα, γίνονται τελικά μεταναστευτικά ζώα.

Οικονομία

Γεωργικά προϊόντα

Η Αφρική είναι βασικά γεωργική ήπειρος και η γεωργία αποτελεί τη βασική πηγή εσόδων για πολλές χώρες. Παρ' όλα αυτά η γεωργία εξακολουθεί να γίνεται στις πιο πολλές χώρες με εντελώς πρωτόγονο τρόπο. Από τον κανόνα αυτό ξεφεύγουν, σε μεγάλο βαθμό, μερικές από τις μεσογειακές χώρες, καθώς και οι χώρες της νότιας Αφρικής, που έχουν αναπτύξει σημαντικά μερικούς κλάδους της βιομηχανίας.

Βασικά γεωργικά προϊόντα είναι το σιτάρι, που καλλιεργείται μόνο στις χώρες τις μεσογειακές, το καλαμπόκι, που καλλιεργείται εκτός από τις μεσογειακές χώρες και στη Νοτιοαφρικανική Δημοκρατία, το ρύζι, το ζαχαροκάλαμο, η κασάβα από την οποία στην Αφρική παράγεται το 43% της παγκόσμιας παραγωγής, χουρμάδες (το 44% της παγκόσμιας παραγωγής), κόκκος (το 78% της παγκόσμιας παραγωγής), αράπικα φιστίκια (το 29% της παγκόσμιας παραγωγής), το κακάο (το 67% της παγκόσμιας παραγωγής), μπαμπάκι, καουτσούκ, και πολλά άλλα προϊόντα.

Η γεωργία της Αφρικής παρουσιάζει μερικές ιδιομορφίες, που ήρθαν ως αποτέλεσμα της μακροχρόνιας κατοχής των εδαφών της από τους Ευρωπαίους αποικιοκράτες. Η γεωργία έχει αναπτυχθεί μόνο γύρω από μερικές ζώνες, κυρίως γύρω από τα ποτάμια που μπορούσαν να αποτελέσουν και τους δρόμους επικοινωνίας, ενώ το υπόλοιπο της ηπείρου είναι σχεδόν τελείως ακαλλιέργητο. Ακόμη, οι Ευρωπαίοι δεν ενδιαφέρθηκαν να αναπτύξουν τη γεωργία στην Αφρική. Δημιούργησαν τις λεγόμενες μονοκαλλιέργειες, που σημαίνει ότι σε εκατομμύρια στρέμματα καλλιεργούν μόνο ένα είδος φυτού. Τέτοια παραδείγματα αποτελούν η Νιγηρία και η Σενεγάλη με τα φιστίκια, όπου είναι σχεδόν το μοναδικό προϊόν της χώρας, ακόμη η Γκάνα και η Ακτή του Ελεφαντόδοντου, που η μοναδική τους καλλιέργεια είναι ο καφές. Οι μονοκαλλιέργειες αυτές έχουν ως αποτέλεσμα να μη μπορούν να αναπτυχθούν τα νέα Αφρικανικά κράτη με τον τρόπο και τον ρυθμό που θα ήθελαν. Αρκεί να αναφερθεί μόνο το γεγονός ότι, αν μια χρονιά, για οποιονδήποτε λόγο, πάθει η παραγωγή τους κάποια καταστροφή, οι χώρες αυτές χάνουν τελείως το εισόδημα που έχουν και απειλούνται από πλήρη αφανισμό. Το γεγονός αυτό αποχτά ιδιαίτερη σημασία, αν σκεφτεί κανείς ότι σε πολλές αφρικανικές χώρες με τη γεωργία ασχολούνται πάνω από το 70% του πληθυσμού, ενώ σε μερικές χώρες το ποσοστό αυτό φτάνει και το 85%.

Κτηνοτροφικά προϊόντα

Παράλληλα με τη γεωργία ελάχιστα αναπτυγμένη είναι και η κτηνοτροφία. Πρόκειται κυρίως για την πιο πρωτόγονη μορφή της νομαδικής κτηνοτροφίας. Αρκεί μόνο να αναφερθεί ότι στην Αφρική παράγεται μόνο το 2,5% της παγκόσμιας παραγωγής από κρέας, γάλα, τυρί και μαλλί. Γεγονός είναι ότι η ανάπτυξη της κτηνοτροφίας συναντά πάρα πολλές δυσκολίες, που προκύπτουν τόσο από τις αντίξοες κλιματολογικές συνθήκες, αλλά και από το όλο πολιτιστικό και κοινωνικό οικοδόμημα της αφρικανικής ηπείρου.

Ένας από τους πιο βασικούς ανασταλτικούς παράγοντες για την ανάπτυξη της κτηνοτροφίας σε πολλές περιοχές είναι η μύγα «τσε - τσε», που προκαλεί στα ζώα την πολύ γνωστή και πολύ επικίνδυνη αρρώστια, την τρυπανοσωμίαση.

Ορυκτός πλούτος, μεταλλεύματα

Το υπέδαφος της Αφρικής είναι πολύ πλούσιο και περιέχει όλων των ειδών τα μεταλλεύματα.

Στις βόρειες περιοχές της Αφρικής και συγκεκριμένα στις χώρες γύρω από τη Σαχάρα υπάρχουν τεράστια αποθέματα πετρελαίου. Στον νότο, αντίθετα, βγαίνει το 98% της παγκόσμιας παραγωγής διαμαντιών και το 77% της παγκόσμιας παραγωγής χρυσού. Από την άποψη αυτή κανονικά η αφρικανική ήπειρος θα έπρεπε να είναι η πιο πλούσια στον κόσμο.

Η παραγωγή κοβαλτίου στη Δημοκρατία του Κονγκό, στο Μαρόκο και στη Ζάμπια φτάνει το 75% της παγκόσμιας παραγωγής, ενώ το χρώμιο, που παράγεται στη Ροδεσία και στη Νότιο Αφρική αντιπροσωπεύει το 55% της παγκόσμιας παραγωγής.

Ανάμεσα στα άλλα ορυκτά αξίζει να αναφερθούν τα φωσφορικά άλατα που δεν είναι δυνατό να υπολογιστούν. Στο σημείο αυτό αρκεί να αναφέρουμε ότι η Αφρική, παρόλη την τεράστια παραγωγή φωσφορικών αλάτων από τα οποία παράγονται φωσφορικά λιπάσματα, είναι στην τελευταία θέση από τις άλλες ηπείρους στη χρησιμοποίηση των λιπασμάτων αυτών.

Παράγονται ακόμη σε μεγάλες ποσότητες μαγγάνιο, χαλκός, βωξίτης, μόλυβδος, ψευδάργυρος, βανάδιο, κασσίτερος, μαρμαρυγίας, γραφίτης, σίδηρος, τιτάνιο και αμίαντος. Το μόνο που δεν υπάρχει στην Αφρική είναι γαιάνθρακας. Την έλλειψη αυτή την αναπληρώνει η παρουσία του πετρελαίου.

Ακόμη στις ενεργειακές πηγές της ηπείρου θα πρέπει να αναφερθούν και οι τεράστιες δυνατότητες ανάπτυξης της υδροηλεκτρικής ενέργειας, παρ' όλες τις ιδιομορφίες που παρουσιάζει η μορφολογία του εδάφους της Αφρικής. Έτσι, παρ' όλο ότι η Αφρική έχει τα μεγαλύτερα αποθέματα από τα πιο πολύτιμα προϊόντα του υπεδάφους, είναι πάρα πολύ καθυστερημένη οικονομικά χώρα με μερικές ίσως εξαιρέσεις που παρουσιάζουν ορισμένες χώρες. Αλλά και αυτές οι εξαιρέσεις έρχονται να τονίσουν τη μεγάλη διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στις διάφορες χώρες.

Ανάλογη με την οικονομική ανάπτυξη είναι και η συγκοινωνία. Το σιδηροδρομικό δίκτυο φτάνει τις 88.000 χιλιόμετρα, από τα οποία όμως μόνο τα 12.500 χιλιόμετρα έχουν κανονικό πλάτος, ενώ τα υπόλοιπα είναι στενά. Το σιδηροδρομικό δίκτυο είναι κυρίως μακρινών αποστάσεων, δηλ. δε διακλαδίζεται στο εσωτερικό των χωρών. Το οδικό δίκτυο φτάνει τα 1.500.000 χιλιόμετρα από τα οποία μόνο τα 100.000 είναι ασφαλτοστρωμένα και αυτά είναι συγκεντρωμένα κυρίως σε μερικές περιοχές του νότου και της δύσης.

Θρησκείες - Γλώσσες - Πολιτισμός

Από γλωσσική και θρησκευτική άποψη, η Αφρική παρουσιάζει ολόκληρο μωσαϊκό. Στα βόρεια και στα βορειοδυτικά, καθώς και στα βορειοανατολικά της Αφρικής, επικρατούν οι χαμιτοσημιτικές γλώσσες των Αράβων, των Βερβέρων, των Αβησσυνών και των Κουσιτών.

Στα νότια, αντίθετα, επικρατούν οι ινδοευρωπαϊκές γλώσσες, ως αποτέλεσμα των αποίκων Ευρωπαίων, που εξακολουθούν να παραμένουν στην περιοχή. Στις υπόλοιπες περιοχές υπάρχουν άπειρες γλώσσες και διάλεκτοι, που πολλές απ' αυτές, δύσκολα μπορούν να ενταχτούν σε μια κατηγορία.

Η βασικότερη θρησκεία είναι η μουσουλμανική. Αυτό δε σημαίνει όμως ότι δεν υπάρχουν και άλλες, αρχίζοντας από τα διάφορα χριστιανικά δόγματα και φτάνοντας στις διάφορες ινδικές θρησκείες, χωρίς να παραλείψουμε να πούμε ότι υπάρχουν ακόμη και πολλές φυλές που είναι ειδωλολατρικές ή που έχουν διάφορα άλλα δόγματα.

Στη βόρεια Αφρική έχει αναπτυχθεί ένας από τους μεγαλύτερους πολιτισμούς της ανθρωπότητας. Πρόκειται για τον πολιτισμό των Αιγυπτίων, στοιχεία του οποίου πήρε και ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός. Ακολούθησε κατόπιν η κατάκτηση της βόρειας Αφρικής από τον Μέγα Αλέξανδρο και, αργότερα, από τους Ρωμαίους Στην εποχή των Βυζαντινών και πάλι στο βόρειο τμήμα της ηπείρου αναπτύσσεται ένας καινούριος πολιτισμός, που στη συνέχεια αφομοιώνεται από τους Άραβες και ακολουθεί ο γνωστός αραβικός πολιτισμός.

Όταν αργότερα η αυτοκρατορία των Αράβων διαλύθηκε και έδωσε τη θέση της στην τουρκική αυτοκρατορία, δεν υπάρχει κανενός είδους πολιτισμός με αποτέλεσμα και αυτός που υπήρχε να καταστραφεί. Ενώ υπάρχουν πολλά στοιχεία για τον πολιτισμό που αναπτύχθηκε στις ακτές της Μεσογείου από τα πιο παλιά χρόνια, δεν υπάρχουν αντίστοιχα πληροφορίες για το τι είδους πολιτισμός αναπτύχθηκε στο εσωτερικό και στα νότια τμήματα της ηπείρου.

Αργότερα, από τον 6ο αιώνα μ.Χ. και μέχρι τον 13ο, υπάρχουν οι αποδείξεις για την ανάπτυξη ενός κράτους που ανάπτυξε φυσικά και τον δικό του πολιτισμό. Πρόκειται για το κράτος της Γκάνα.

Αργότερα από τον 11ο αιώνα και μέχρι τον 13ο αναπτύχθηκε ένα άλλο κράτος, το Μάλι. Στο Τομπουκτού υπάρχουν πληροφορίες ότι υπήρχε ήδη πανεπιστήμιο από τον 15ο αιώνα. Παράλληλα υπάρχουν πληροφορίες ότι, πριν καταληφτούν από τους Εγγλέζους τα εδάφη της Νιγηρίας και της Χρυσής Ακτής, είχε αρχίσει εκεί και αναπτυσσόταν ένας άλλος σύνθετος και οργανωμένος πολιτισμός.

Το ίδιο συνέβαινε και στα ανατολικά, όπου αναπτύχθηκε και ο πολιτισμός των Αιθιόπων. Δυστυχώς όμως οι πηγές πληροφοριών για τους πολιτισμούς της Αφρικής είναι πολύ περιορισμένες με αποτέλεσμα να μην είναι δυνατή μια πλήρης αναπαράσταση του πολιτισμού που αναπτύχθηκε. Η ανεξάρτητη εξέλιξη, αλλά και η ανοδική πορεία του πολιτισμού, που είχε αναπτυχθεί ή και αναπτυσσόταν σε πολλές περιοχές της Αφρικής, σταμάτησε απότομα τον 15ο με 16ο αιώνα, όταν άρχισε η ευρωπαϊκή επέμβαση στην ήπειρο αυτή. Ενώ μέχρι τότε το βόρειο, το βορειοδυτικό και το βορειοανατολικό τμήμα της Αφρικής ήταν πολύ καλά γνωστό, η υπόλοιπη Αφρική ήταν σχεδόν άγνωστη. Σε ότι αφορά την υποσαχάρια Αφρική, ο παλαιότερος γνωστός πολιτισμός είναι ο πολιτισμός Νοκ στην περιοχή της σημερινής Νιγηρίας.

Εξερεύνηση και αποικισμός της Αφρικής

Η πρώτη απόπειρα εξερεύνησης της Αφρικής χρονολογείται από το 1436, όταν ο Πορτογάλος Εάννες Μπαλντάγια έφτασε μέχρι το ακρωτήριο Ρίο Ντέκκα Όρο. Το 1441 ο Τριστάου φτάνει μέχρι τη σημερινή Σενεγάλη. Το 1471 ο Ρουίντα Σεκέιρα φτάνει μέχρι τη σημερινό Γκαμπόν, ενώ ο Κάου Ντόγκο έφτασε στα 1482 μέχρι τις εκβολές του ποταμού Κονγκό. Στα 1486 ο Βαρθολομαίος Ντιάζ φτάνει σχεδόν μέχρι τη σημερινή πόλη Ντέρμπαν και, τέλος, ο Βάσκο ντε Γκάμα στα 1497 περιπλέει για πρώτη φορά ολόκληρη την Αφρική.

Έτσι, για πολλά χρόνια, ήταν γνωστές οι ακτές της Αφρικής, ενώ το εσωτερικό εξακολουθούσε να παραμένει άγνωστο. Άλλωστε οι πρώτοι εξερευνητές δεν ενδιαφέρονταν να δημιουργήσουν αποικίες, όσο τους ενδιέφερε να δημιουργήσουν βάσεις ανεφοδιασμού.

Αργότερα αρχίζει ο συστηματικός αποικισμός της Αφρικής που διήρκεσε αρκετούς αιώνες. Καθεμιά από τις μεγάλες τότε ναυτικές δυνάμεις, διεκδικεί για τον εαυτό της και ένα μέρος από τα πιο πλούσια που έχει η χώρα.

Σημερινά αφρικανικά κράτη

Το μοναδικό κράτος που είχε παραμείνει ως ανεξάρτητο ήταν η Λιβερία και αυτό γιατί πολλοί από τους μεγάλους τότε εφοπλιστές ήθελαν να δημιουργήσουν ένα κράτος στη σημαία του οποίου θα ναυτολογούσαν τα καράβια τους και δε θα πλήρωναν καθόλου φόρο. (Το καθεστώς αυτό εξακολουθεί να ισχύει ακόμη και σήμερα με αποτέλεσμα η Λιβερία να είναι μια από τις μεγαλύτερες ναυτικές δυνάμεις στον κόσμο).

Ανεξάρτητη ακόμη ήταν και η Αιθιοπία (η οποία ωστόσο από το 1935 έως το 1943 ήταν υπό την Ιταλική κατοχή). Τα τελευταία χρόνια άρχισαν να δημιουργούνται συνεχώς καινούρια κράτη. Σήμερα, ελάχιστα μέρη της Αφρικής βρίσκονται κάτω από ξένη κυριαρχία.

Όταν παραπάνω αναφέρθηκε ότι στην Αφρική δημιουργήθηκαν καινούρια κράτη, δεν αποτελεί καθόλου υπερβολή. Κανένα από τα κράτη αυτά δεν υπήρχε πριν. Συνήθως το κάθε κράτος, που έχει δημιουργηθεί, αντιπροσωπεύει και μια βασική φυλή και μερικές πιο μικρές. Μερικές όμως από τις μεγάλες φυλές της Αφρικής δεν αποτελούν ένα κράτος, αλλά τελείως τεχνητά έχουν μοιραστεί ανάμεσα σε μερικά κράτη. Το αποτέλεσμα είναι ότι στο ένα κράτος η φυλή είναι πλειοψηφία στο άλλο είναι μειοψηφία.

Αυτό προκαλεί πάντα μεγάλες φυλετικές αναταραχές με αποτέλεσμα κάθε τόσο να ξεσπούν άγριοι τοπικοί πόλεμοι, που καταστρέφουν την αδύνατη οικονομία των χωρών αυτών. Απόδειξη αποτελεί το παλιό Βελγικό Κονγκό, η σημερινή Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό που ύστερα από πολλούς και άγριους εμφύλιους πολέμους, σήμερα διοικείται από μεταβατική κυβέρνηση.

Παρόλα αυτά τα νέα Αφρικανικά κράτη αρχίζουν μέσα από χίλιες δυο δυσκολίες που κληρονόμησαν από την πολύχρονη αποικιοκρατία, να βρίσκουν αργά και βασανιστικά το δικό τους δρόμο ανάπτυξης. Έτσι, σήμερα, στην Αφρική είναι δυνατό να συναντήσει κανείς κράτη που έχουν ακόμη καθαρά φεουδαρχική οικονομία και διάρθρωση, ενώ άλλα ακολουθούν καθαρό σοσιαλιστικό δρόμο ανάπτυξης.

Δε λείπουν φυσικά και οι χώρες εκείνες που βρίσκονται κάτω από μια νέα μορφή αποικιοκρατίας, τη νεοαποικιοκρατία, όπως ονομάζεται, που σημαίνει ότι, ενώ είναι φαινομενικά ελεύθερα, στην ουσία εξαρτώνται άμεσα, τόσο οικονομικά, όσο και πολιτικά, από άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Γενικά, όμως, τα κράτη της Αφρικής ανήκουν στον χώρο των αδέσμευτων κρατών. Κάθε χρόνο τα κράτη αυτά αποκτούν όλο και μεγαλύτερη πολιτική δύναμη και κάνουν την παρουσία τους όλο και πιο αισθητή σε ολόκληρο τον κόσμο.

Σήμερα, στον Ο.Η.Ε., τα Αφρικανικά κράτη αποτελούν τεράστια δύναμη και απόφαση κανένα σχεδόν ψήφισμα δεν είναι δυνατό να παρθεί, αν δεν το υποστηρίξουν τα Αφρικανικά κράτη. Ιδιαίτερα αποφασιστική ήταν η συμπαράσταση στον Ο.Η.Ε. των Αφρικανικών κρατών στο θέμα της Κύπρου και στην αποφασιστική καταδίκη της Τουρκίας για την επέμβασή της και την κατάληψη μεγάλου μέρους του νησιού.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• AllAfrica.Com
• Αφρική στο Curlie