अक्ष

See also: अक्षि

Hindi

Etymology

Borrowed from Sanskrit अक्ष (akṣa), from Proto-Indo-European *h₂eḱs-. Compare English axis.

Pronunciation

• (Delhi) IPA^(key): /əkʂ/, [ɐkʃ]

• Audio:

  (file)

Noun

अक्ष • (akṣ) m (Urdu spelling اکش)

1. axle, axis
2. die (cube used in the game of dice)
3. (geography) latitude

Declension

Declension of अक्ष (masc cons-stem)

	singular	plural
direct	अक्ष akṣ	अक्ष akṣ
oblique	अक्ष akṣ	अक्षों akṣõ
vocative	अक्ष akṣ	अक्षो akṣo

Sanskrit

Alternative forms

Alternative scripts

• অক্ষ (Assamese script)
• ᬅᬓ᭄ᬱ (Balinese script)
• অক্ষ (Bengali script)
• 𑰀𑰎𑰿𑰬 (Bhaiksuki script)
• 𑀅𑀓𑁆𑀱 (Brahmi script)
• အက္ၑ (Burmese script)
• અક્ષ (Gujarati script)
• ਅਕ੍ਸ਼ (Gurmukhi script)
• 𑌅𑌕𑍍𑌷 (Grantha script)
• ꦄꦏ꧀ꦰ (Javanese script)
• 𑂃𑂍𑂹𑂭 (Kaithi script)
• ಅಕ್ಷ (Kannada script)
• អក្ឞ (Khmer script)
• ອກ຺ຩ (Lao script)
• അക്ഷ (Malayalam script)
• ᠠᡬᢢᠠ (Manchu script)
• 𑘀𑘎𑘿𑘬 (Modi script)
• ᠠᢉᢔᠠ᠋ (Mongolian script)
• 𑦠𑦮𑧠𑧌 (Nandinagari script)
• 𑐀𑐎𑑂𑐲 (Newa script)
• ଅକ୍ଷ (Odia script)
• ꢂꢒ꣄ꢰ (Saurashtra script)
• 𑆃𑆑𑇀𑆰 (Sharada script)
• 𑖀𑖎𑖿𑖬 (Siddham script)
• අක්‍ෂ (Sinhalese script)
• 𑩐𑩜 𑪙𑪀 (Soyombo script)
• 𑚀𑚊𑚶 (Takri script)
• அக்ஷ (Tamil script)
• అక్ష (Telugu script)
• อกฺษ (Thai script)
• ཨ་ཀྵ (Tibetan script)
• 𑒁𑒏𑓂𑒭 (Tirhuta script)
• 𑨀𑨋𑩇𑨯 (Zanabazar Square script)

Etymology 1

Etymology tree

Proto-Indo-European *h₂eǵ-?

Proto-Indo-European *h₂eḱs-

Proto-Indo-European *-os

Proto-Indo-Iranian *Háćšas

Sanskrit अक्ष॑ (ákṣa)

Inherited from Proto-Indo-Aryan *Háṭṣas, from Proto-Indo-Iranian *Háćšas, from Proto-Indo-European *h₂eḱs-. Cognate with Latin axis.

Pronunciation

• (Vedic) IPA^(key): /ɐ́k.ʂɐ/
• (Classical Sanskrit) IPA^(key): /ˈɐk.ʂɐ/

Noun

अक्ष॑ • (ákṣa) stem, m

1. axle, axis
2. wheel, car, cart
3. the beam of a balance or string which holds the pivot of the beam
4. snake
5. terrestrial latitude
6. the collar-bone
7. the temporal bone

Declension

Masculine a-stem declension of अक्ष (ákṣa)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	अक्षः ákṣaḥ	अक्षौ / अक्षा¹ ákṣau / ákṣā¹	अक्षाः / अक्षासः¹ ákṣāḥ / ákṣāsaḥ¹
Vocative	अक्ष ákṣa	अक्षौ / अक्षा¹ ákṣau / ákṣā¹	अक्षाः / अक्षासः¹ ákṣāḥ / ákṣāsaḥ¹
Accusative	अक्षम् ákṣam	अक्षौ / अक्षा¹ ákṣau / ákṣā¹	अक्षान् ákṣān
Instrumental	अक्षेण ákṣeṇa	अक्षाभ्याम् ákṣābhyām	अक्षैः / अक्षेभिः¹ ákṣaiḥ / ákṣebhiḥ¹
Dative	अक्षाय ákṣāya	अक्षाभ्याम् ákṣābhyām	अक्षेभ्यः ákṣebhyaḥ
Ablative	अक्षात् ákṣāt	अक्षाभ्याम् ákṣābhyām	अक्षेभ्यः ákṣebhyaḥ
Genitive	अक्षस्य ákṣasya	अक्षयोः ákṣayoḥ	अक्षाणाम् ákṣāṇām
Locative	अक्षे ákṣe	अक्षयोः ákṣayoḥ	अक्षेषु ákṣeṣu
Notes	¹Vedic

Derived terms

• अक्षक (akṣaka)

Descendants

• Pali: akkha
• Prakrit: 𑀅𑀓𑁆𑀔 (akkha) (see there for further descendants)

Etymology 2

Uncertain; per Mayrhofer, probably of non-Indo-European origin. The comparison with अक्ष (akṣa, “eye”) is probably not tenable since Indian dice were not dotted the same way as Western dice. Compare अक्षोट (akṣoṭa, “walnut”), which may have a shared origin. Compare also Latin ālea (“die; dice-game”) which derives from axis (“axle”).

Pronunciation

• (Vedic) IPA^(key): /ɐk.ʂɐ́/
• (Classical Sanskrit) IPA^(key): /ˈɐk.ʂɐ/

Noun

अ॒क्ष • (akṣá) stem, m

1. (gambling) die; cube
2. the plant Elaeocarpus angustifolius or its seed

Declension

Masculine a-stem declension of अक्ष (akṣá)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	अक्षः akṣáḥ	अक्षौ / अक्षा¹ akṣaú / akṣā́¹	अक्षाः / अक्षासः¹ akṣā́ḥ / akṣā́saḥ¹
Vocative	अक्ष ákṣa	अक्षौ / अक्षा¹ ákṣau / ákṣā¹	अक्षाः / अक्षासः¹ ákṣāḥ / ákṣāsaḥ¹
Accusative	अक्षम् akṣám	अक्षौ / अक्षा¹ akṣaú / akṣā́¹	अक्षान् akṣā́n
Instrumental	अक्षेण akṣéṇa	अक्षाभ्याम् akṣā́bhyām	अक्षैः / अक्षेभिः¹ akṣaíḥ / akṣébhiḥ¹
Dative	अक्षाय akṣā́ya	अक्षाभ्याम् akṣā́bhyām	अक्षेभ्यः akṣébhyaḥ
Ablative	अक्षात् akṣā́t	अक्षाभ्याम् akṣā́bhyām	अक्षेभ्यः akṣébhyaḥ
Genitive	अक्षस्य akṣásya	अक्षयोः akṣáyoḥ	अक्षाणाम् akṣā́ṇām
Locative	अक्षे akṣé	अक्षयोः akṣáyoḥ	अक्षेषु akṣéṣu
Notes	¹Vedic

Derived terms

• अक्षवाट (akṣavāṭa)
• इन्द्राक्ष (indrākṣa)
• रुद्राक्ष (rudrākṣa)

Descendants

• Pali: akkha, accha
• Prakrit: 𑀅𑀓𑁆𑀔 (akkha) (see there for further descendants)

Further reading

• Monier Williams (1899) “अक्ष”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 3.