Monismo: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [atendante kontrolon] |
e Formata pliĝustigeto Etikedoj: Poŝtelefona redakto Redakto de poŝaparata retejo Altnivela poŝaparata redaktado |
LiMrBot (diskuto | kontribuoj) formatigo de buloj, +Projektoj, kosmetikaj ŝanĝoj |
||
| (2 mezaj versioj de alia uzanto ne montriĝas) | |||
| Linio 1: | Linio 1: | ||
'''Monismo''' estas la doktrino, kiun iniciatis [[Parmenido]]. Ĝi asertas, ke mondo estas nur [[esto]] kaj ĉio originas el ''unuujo''. La monismanoj, adeptoj de monismo, kelkfoje nomiĝas '''monisto'''j. |
'''Monismo''' estas la doktrino, kiun iniciatis [[Parmenido]]. Ĝi asertas, ke mondo estas nur [[esto]] kaj ĉio originas el ''unuujo''. La monismanoj, adeptoj de monismo, kelkfoje nomiĝas '''monisto'''j. |
||
Laŭ Parmenido ekzistas esto kaj ne ekzistas malesto. Tiu aserto estas la unua temo de monisma [[ontologio]]. Monismo de Parmenido estas opozicio de [[plurismo]] de [[Heraklito]] laŭ kiu ĉion kunigas militeco kaj ĉio estas en ĉiama movado. Laŭ Parmenido ĉion kunigas [[spirito]] ([[animo]]) kaj ĉio estas senmova. Heraklito konsentas kun opiniado laŭ sencoj, Parmenido sencojn riproĉas kaj opinias nur per sia intelekto. |
Laŭ Parmenido ekzistas esto kaj ne ekzistas malesto. Tiu aserto estas la unua temo de monisma [[ontologio]]. Monismo de Parmenido estas opozicio de [[plurismo]] de [[Heraklito]] laŭ kiu ĉion kunigas militeco kaj ĉio estas en ĉiama movado. Laŭ Parmenido ĉion kunigas [[spirito]] ([[animo]]) kaj ĉio estas senmova. Heraklito konsentas kun opiniado laŭ sencoj, Parmenido sencojn riproĉas kaj opinias nur per sia intelekto. La diskuto inter monistoj kaj pluralistoj estas revolucio en filozofio ĉar kun tiuj diskutoj oni kreis plej gravajn flankojn de homa opinio pri la monista aŭ pluralista mondo kaj eĉ pri movo, kreanta substanco de la mondo kaj kosmogonio. Monistoj estis ankaŭ: [[Alkmeono el Krotono]], elajistoj: [[Zenono el Elajo]], kiu kreis la paradoksojn, kaj [[Meliso el Samoso]]. Monistoj estis ankaŭ kelkaj atomistoj kiel [[Leŭkipo (filozofo)|Leŭkipo]] kaj [[Demokrito]]. |
||
Monismon oni dividas ontologike al: |
Monismon oni dividas ontologike al: |
||
*monismo idealema, reprezentata per [[Platono]], [[Hegelo]], Berkeley. |
* monismo idealema, reprezentata per [[Platono]], [[Hegelo]], Berkeley. |
||
*monismo materialema, reprezentata per [[Demokrito]], [[Leŭkipo (filozofo)|Leŭkipo]], [[Markso]] kaj [[Ludwig Feuerbach]]. |
* monismo materialema, reprezentata per [[Demokrito]], [[Leŭkipo (filozofo)|Leŭkipo]], [[Markso]] kaj [[Ludwig Feuerbach]]. |
||
*monismo miksita, reprezentata per [[stoikismo]] kiel [[Spinozo]] kaj [[Gottfried Wilhelm Leibniz]] (vidu ankaŭ artikolon [[Spinozismo]]). |
* monismo miksita, reprezentata per [[stoikismo]] kiel [[Spinozo]] kaj [[Gottfried Wilhelm Leibniz]] (vidu ankaŭ artikolon [[Spinozismo]]). |
||
== Vidu ankaŭ == |
== Vidu ankaŭ == |
||
*[[Esenco]] |
* [[Esenco]] |
||
*[[Holismo]] |
* [[Holismo]] |
||
* [[Liberpensuloj]] |
|||
{{Projektoj}} |
|||
[[Kategorio:Filozofio]] |
[[Kategorio:Filozofio]] |
||
Nuna versio ekde 06:52, 5 okt. 2023
Monismo estas la doktrino, kiun iniciatis Parmenido. Ĝi asertas, ke mondo estas nur esto kaj ĉio originas el unuujo. La monismanoj, adeptoj de monismo, kelkfoje nomiĝas monistoj.
Laŭ Parmenido ekzistas esto kaj ne ekzistas malesto. Tiu aserto estas la unua temo de monisma ontologio. Monismo de Parmenido estas opozicio de plurismo de Heraklito laŭ kiu ĉion kunigas militeco kaj ĉio estas en ĉiama movado. Laŭ Parmenido ĉion kunigas spirito (animo) kaj ĉio estas senmova. Heraklito konsentas kun opiniado laŭ sencoj, Parmenido sencojn riproĉas kaj opinias nur per sia intelekto. La diskuto inter monistoj kaj pluralistoj estas revolucio en filozofio ĉar kun tiuj diskutoj oni kreis plej gravajn flankojn de homa opinio pri la monista aŭ pluralista mondo kaj eĉ pri movo, kreanta substanco de la mondo kaj kosmogonio. Monistoj estis ankaŭ: Alkmeono el Krotono, elajistoj: Zenono el Elajo, kiu kreis la paradoksojn, kaj Meliso el Samoso. Monistoj estis ankaŭ kelkaj atomistoj kiel Leŭkipo kaj Demokrito.
Monismon oni dividas ontologike al:
- monismo idealema, reprezentata per Platono, Hegelo, Berkeley.
- monismo materialema, reprezentata per Demokrito, Leŭkipo, Markso kaj Ludwig Feuerbach.
- monismo miksita, reprezentata per stoikismo kiel Spinozo kaj Gottfried Wilhelm Leibniz (vidu ankaŭ artikolon Spinozismo).