Komentsalismo
Komentsalismoa bi espezien arteko harreman ekologiko estua da, non komentsal deitutakoak onura (elikagaiak, bizitokia, ...) ateratzen duen, beste kideak onurarik edo kalterik jasotzen ez duen bitartean [1] [2] .
Etimologia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]"Komentsalismo" hitza "komentsal" hitzetik dator, hau da, "mahai berdinean jatea" gizakien interakzio sozialari erreferentzia egiten dionean. Hitz hau latinetik eratorria da, commensalis hitzetik, com- aurrizkiarekin ("elkarrekin") eta mensa ("mahaia")[3]. Hasiera batean terminoa animaliei ematen zitzaien janarien soberakinei egiten zien erreferentzia, edo animalia batek dagoeneko beste batek jandakoaren soberakinetik bizi zenean.
Hitzaren esanahi biologikoa Pierre-Joseph van Benedenek sortu zuen, 1876an[4].
Adibideak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Komentsalismoaren hiru adibide dira hauek:
- hiena bezalako animalia sarraskijaleek animalia ehiztariekin finkatzen duten harremana. Ehiztariek harrapakina hil eta jaten dute, eta hienek harrapakinaren hondarrak aprobetxatzen dituzte [1].
- bakterio askok giza zein animalien hestean eratzen duten harremana. Bakterio hauek saprofito moduan bizi dira, digeritu gabeko janariez elikatuz. Ez dute inongo kalterik sortzen, eta gizakiaren heste-flora bakteriarra osatzen dute. Beste bakterio batzuk (Staphylococcus aureus, esaterako) larruazalean edo sudurreko mukosetan bizi dira kalterik sortu gabe [5].
- Orkideek eta goroldioak jankide-harremana mantentzen dute zuhaitzekin, adarretan edo enborrean hazten direlako, bertan argia eskura dutelako fotosintesia burutu ahal izateko.
Komentsalismo motak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Foresia: bi espezieren arteko harreman mota honetan batek bestea garraiatzen du. Adibide ugari daude: esaterako, intsektu batzuek (euliek, kakalardoek, erleek...) akaroak eramaten dituzte [6], edo txori batzuek milazangoak [7]
- Inkilinismoa: espezie batek beste baten gorputza erabiltzen du bizileku gisa, inongo kalterik sortu gabe. Adibidez, orratz-arraina itsas luzokerren barrunbe klokalean bizi da, eta bertan aterpe eta babesa aurkitzen du [8]
- Metabiosi: Beste espezie baten gorpuzkiak, gorotzak, eskeletoak edo gorpuak aprobetxatzean datza, babesteko edo tresna gisa erabiltzeko. Adibidez, karramarro ermitauak (Pagurus), beren sabelalde biguna babesten dutenak barraskilo baten maskor hutsean sartuz.
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ a b Dualde, V.: Biología, Curso de orientación Universitaria Ed. Ecir (1987) 602-603 orr. ISBN: 84-7065-128-5
- ↑ Komentsalismo ZT Hiztegi Berria, Elhuyar
- ↑ (Gaztelaniaz) ASALE, RAE-; RAE. «comensal | Diccionario de la lengua española» «Diccionario de la lengua española» - Edición del Tricentenario (Noiz kontsultatua: 2021-12-16).
- ↑ (Ingelesez) «Details - Animal parasites and messmates / - Biodiversity Heritage Library» www.biodiversitylibrary.org (Noiz kontsultatua: 2018-05-30).
- ↑ Kluytmans J, van Belkum A, Verbrugh H (1997ko Uztaila) Nasal carriage of Staphylococcus aureus: epidemiology, underlying mechanisms, and associated risks. Clinical Microbiology Reviews. 10 (3): 505–20
- ↑ Phiresy, phoresis, phoretic Bugguide
- ↑ Tajovy, Karel, et al. (2001) "Millipedes (Diplopoda) in Dog's' nests". European Journal of Soil Biology, vol. 37, 321–323 orr.
- ↑ Dualde, V.: Biología COU, Ed. ECIR (1987), 603 orr. ISBN: 84-7065-128-5
Ikus, gainera
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q191934
Multimedia: Commensalism / Q191934