اوانس اوهانیانس

اوانس اوهانیانس
آوانس اوهانیانس
نام هنگام تولد	آوانس گریگوری اوهانیانس آوانس گریگوری اوگانیانس
زادهٔ	۱۲۷۹ یا ۱۲۸۰ خورشیدی عشق‌آباد یا مشهد
درگذشت	۱۳۴۰ ۱۹۶۱ (۶۱ سال) تهران
مدفن	گورستان ارامنه تهران
ملیت	ارمنی ایرانی
سال‌های فعالیت	۱۳۳۸–۱۳۰۹
فرزندان	زما،اُرُد،هلن،پاول

اوانس اوهانیانس (اوگانیانس) (به ارمنی: Աւանէս Օհանեանս) (زاده ۱۲۷۹ – درگذشته ۱۳۴۰) کارگردان فیلم، بازیگر، فیلمنامه‌نویس و تدوینگر اهل ارمنستان-ایران بود.

وی اولین کارگردان سینمای ایران و همچنین بانی اولین مدرسه بازیگری در ایران است.

زندگی‌نامه

مقالهٔ اصلی: سال‌شمار اوانس اوهانیانس

آغاز زندگی

اوانس اوهانیانس (اوگانیانس) در سال ۱۲۷۹ (۱۹۰۰) یا ۱۲۸۰ (۱۹۰۱) در عشق‌آباد، ترکمنستان و به روایتی در مشهد زاده شد. وی به نام اوانس اوهانیان هم شناخته و سرشناس است که البته تلفظ درست نام او را بهتر نشان می‌دهد.

تحصیلات

اوگانیانس در اسناد معدودی که باقی گذاشته خود را فارغ‌التحصیل دانشکدهٔ تجارت در تاشکند (۱۹۱۹)، حقوق در عشق‌آباد (۱۹۲۰)، آموزشکده فیلم مسکو (۲۸–۱۹۲۵)، دکترای سینما (۱۹۳۲)، دکترای علوم (۱۹۴۱) و دکترای طب (۱۹۵۳) معرفی کرده‌است.

فعالیت‌های هنری

اوگانیانس دست کم از سال ۱۳۰۴ تا ۱۳۰۸ خورشیدی، یعنی یکی از دوره‌های شکوفای سینمای شوروی در ترکمنستان، تاشکند و مسکو بود، و احتمالاً فیلم‌های مهم دورهٔ ۳۰–۱۹۲۵ شوروی را دیده‌است. آوانس اوگانیانس (در سال ۱۳۰۸) هنگامی که وارد ایران شد حتی زبان فارسی را نمی‌دانست. اما به لطف استعداد شگرفش در مدتی بسیار کوتاه فارسی را آموخت.

مدرسه آرتیستی سینما

وی برای تأسیس «مدرسهٔ آرتیستی سینما» تلاش کرد. او پس از جلب موافقت سعید نفیسی، عباس مسعودی، علی وکیلی و چند تن دیگر برای همکاری در ۲۴ فروردین ۱۳۰۹ طی اعلانی از متقاضیان هنرپیشگی خواست که همه روزه جهت ثبت نام به دفتر مدرسه (واقع در خیابان علاءالدوله) مراجعه کنند.

رئوس «پروگرام» پنج ماههٔ مدرسهٔ هنرپیشگی برای دانش‌آموزان و علاقه‌مندان پیگیر بدین قرار اعلام شد: «۱) صنعت آکتری، مطابق آخرین سیستم آمریکا، ۲) عکاسی، ۳) تکنیک سینما، ۴) آکروباتیک، ۵) ورزش سوئدی، ۶) بوکس، ۷) شمشیربازی، ۸) بالت، ۹) رقص شرقی، ۱۰) رقص اروپایی و شنا که به توسط اشخاص بصیر و متخصص تعلیم داده می‌شود.»

نخستین فارغ‌التحصیلان «مدرسهٔ آرتیستی» در دی ۱۳۰۹ معرفی شدند،

دوره اول مدرسه آرتیستی سینما با پشتکار اوگانیانس شکل گرفته به انجام می‌رسد و پس از گذشت نزدیک به چهار ماه طی آیینی با دعوت از نمایندگان مجلس و جراید و محترمین نتیجه کوشش و فعالیتش را با به نمایش گذاشتن حرکات ورزشی و انجام نمایش توسط هنرآموزانش به معرض دید و تماشا می‌گذارد.

آبی و رابی

آبی و رابی نخستین فیلم سینمای ایران با ژانر کمدی است که در سال ۱۳۰۹ توسط اوانس اوهانیانس ساخته شد و در روز جمعه ۱۲ دی ۱۳۰۹، ساعت ۲ بعد از ظهر در سینما مایاک به نمایش درآمد. داستان دو شخصیت به نام‌های آبی (محمدخان ضرابی) و رابی (غلامعلی خان سهرابی فرد) است. آبی هنگامی که آب می‌نوشد، شکم رابی باد می‌کند. رابی زیر بوم غلطانی دراز می‌کشد و آبی با پتک بر سر او می‌زند و رابی پهن و کوتاه می‌شود. در رستوران لقانطه، آبی و رابی سفارش مرغ می‌دهند و وقتی قصد خوردن آن را دارند، آن مرغ به پرواز در می‌آید و …

اما هیچ نسخه‌ای از آن به‌دلیل آتش‌سوزی سینما مایاک در ۱۳۱۱ موجود نیست.

حاجی آقا آکتور سینما

حاجی آقا آکتور سینما، فیلمی کمدی و صامت (در هشت پرده و با میان‌نویس فارسی، روسی و فرانسه) بود و در ۱۱ بهمن ۱۳۱۲ در سینما روایال (رویال) تهران نمایش داده شد اما به سبب ضعف صناعتی با اقبال عمومی مواجه نشد. تنها نسخه منحصربه‌فرد این فیلم در فیلمخانه ملی ایران نگه‌داری می‌شود.

فعالیت‌های اواخر عمر

در سال ۱۳۳۳ تصمیم به فعالیت مجدد در سینما گرفت که ناکام ماند. حاصل این فعالیت فیلمی بود با نام سوار سفید که ناتمام ماند در سال ۱۳۳۸ فیلمنامه‌ای نوشت با عنوان کودتای ۱۲۹۹ که نتوانست آن را تبدیل به فیلم کند.

درگذشت

مقبره اوهانیانس در دولاب تهران. سنگ قبر اصلی وی به نشانه یادبود به باغ فردوس منتقل شده‌است.

اوهانیانس در سال ۱۳۴۰ (۱۹۶۱) در سن شصت و یک سالگی در تهران به گمنامی درگذشت و در گورستان دولاب (قبرستان قدیم ارامنه) تهران به خاک سپرده شد. پس از مرگ نه فقط از او یادی نشد، بلکه به درستی دانسته نشد که او کیست و در طول حیاتش چه کارهایی کرده‌است.

تأثیرات

در تاریخ سینمای ایران از وی به عنوان اولین فیلمنامه‌نویس، کارگردان، تدوینگر و مؤسس مدرسه هنرپیشگی یاد شده‌است.

فیلم‌شناسی

عنوان	سال	کارگردان	نویسنده	بازیگر	تهیه‌کننده	یادداشت
آبی و رابی (صامت)	۱۳۰۹	آری	آری	؟		اولین فیلم صامت ایرانی، اولین فیلم تاریخ سینمای ایران
حاجی آقا آکتور سینما (صامت)	۱۳۱۲	آری	آری	آری	؟	دومین فیلم تاریخ سینمای ایران
سوار سفید	۱۳۳۳		آری	آری		ناتمام
کودتای ۱۲۹۹	۱۳۳۸		آری			ساخته نشد

نگارخانه

• 
  غلامعلی سهرابی و محمد ضرابی در آبی و رابی
• 
• 
  آسیا قسطانیان در صحنه‌ای از فیلم حاجی آقا آکتور سینما
• 
  اوانس اوگانیانس به همراه خانواده‌اش
• 
  فیلم حاجی آقا آکتور سینما
• 
• 
  آوانس اوگانیانس در جوانی

جستارهای وابسته

• فهرست کارگردانان ارمنی
• فهرست کارگردانان ایرانی
• سینمای ایران

منابع

• امید، جمال (۱۳۷۷). فرهنگ سینمای ایران. تهران: انتشارات نگاه. ص. ۵۷–۵۶. شابک ۹۶۴-۶۱۷۴-۸۹-۲.
• امید، جمال (۱۳۶۳). اوانس اوگانیانس زندگی و سینما. تهران: فاریاب. شابک ۹۶۴-۵۷۹۹-۰۱-۵.
• بهارلو، عباس (۱۳۸۲). صد چهره سینمای ایران. تهران: نشر قطره. ص. ۲۰–۱۹. شابک ۹۶۴-۳۴۱-۱۲۸-۱.
• تورانی، بهروز (۲۰۰۴). «مدرسه آرتیستی سینما، چراغ اول». دریافت‌شده در ۴ دسامبر ۲۰۱۸.
• داویدیان، کارینه (۱۳۸۳). «شب آوانس اوهانیان». پیمان (۲۹): ۸۳–۸۵. دریافت‌شده در ۳ دسامبر ۲۰۱۸.
• سیدمحمدی، سیدمرتضی (۱۳۷۷). فرهنگ کارگردان‌های سینمای ایران ۱۳۷۷–۱۳۰۹. تهران: نشر سیمرو. ص. ۵۲–۵۱. شابک ۹۶۴-۵۶۸۵-۳۵-۴.
• لازاریان، ژانت د (۱۳۸۲). «سینما». دانشنامه ایرانیان ارمنی. تهران: انتشارات هیرمند. صص. ۴۰۶–۰۷. شابک ۹۶۴-۶۹۷۴-۵۰-۳.
• ارامنه و سینمای ایران. تهران: نشر محمد. ۱۳۸۳. ص. ۷۹. شابک ۹۶۴-۶۷۲۸-۴۴-۸.
• هوویان، آندرانیک (۱۳۸۰). ارمنیان ایران. تهران: مرکز بین‌المللی گفتگوی فرنگ‌ها با همکاری انتشارات هرمس. ص. ۱۸–۳۱۷. شابک ۹۶۴-۳۶۳-۰۰۷-۲.
• «چهره‌های معرفی شده در نمایشگاه هنرمندان ارمنی ایران». فصلنامه فرهنگی پیمان. سال هفدهم (۶۴). ۱۳۹۲. دریافت‌شده در ۳ دسامبر ۲۰۱۸.
• «حضور ارامنه در سینمای ایران». فصلنامه فرهنگی پیمان. سال هشتم (۲۹). ۱۳۸۳. دریافت‌شده در ۳ دسامبر ۲۰۱۸.
• «Iranian Movie DataBase اوهانیان - سوره سینما». ۱۳۹۷. دریافت‌شده در ۳ دسامبر ۲۰۱۸.
• «اوانس اوگانیانس». موزه سینمای ایران. ۱۳۹۷. دریافت‌شده در ۳ دسامبر ۲۰۱۸.
• «سهم ارامنه در سینمای ایران». ایسنا. ۱۳۹۴. دریافت‌شده در ۲۲ فوریهٔ ۲۰۱۸.
• «معرفی «اوانس اوگانیانس» نویسنده «آنی هوسپیان» / اختصاصی چوک».
• داویدیان، کارینه (پاییز ۱۳۸۳). «شب آوانس اوهانیانس». فصلنامه فرهنگی پیمان. سال هشتم (۲۹).
• لادن پارسی. «حضور ارامنه در سینمای ایران».

• Gaffary, Farrokh (1991). "CINEMA i. History of Cinema in Persia". Irancia.
• Akrami, Jamsheed (1991). "CINEMA ii. Feature Films". Irancia.
• Naficy, Hamid (1991). "CINEMA iii. Documentary Films". Irancia.
• O'Dell, Emily Jane (2013). Iranian-Russian Encounters: Empires and Revolutions Since 1800. Routledge. pp. 330–34.
• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Ovanes Ohanian». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۸ اکتبر ۲۰۱۴.

پیوند به بیرون

• اوانس اوهانیانس در IMDb