شبه‌جزیره ایبری
شبه‌جزیره ایبری | |
|---|---|
 تصویر ماهواره‌ای از شبه‌جزیره ایبریا | |
.svg) | |
 | |
| جغرافیا | |
| مکان | جنوب‌غربی اروپا |
| مختصات | ۴۰°۳۰′ شمالی ۴°۰۰′ غربی / ۴۰٫۵۰۰°شمالی ۴٫۰۰۰°غربی |
| مساحت | ۵۹۶٬۷۴۰ کیلومتر مربع (۲۳۰٬۴۰۰ مایل مربع) |
| بیشترین ارتفاع | ۳۴۷۸ متر (۱۱٬۴۱۱ پا) |
| بلندترین نقطه | مولاسن |
| کشور | |
| تقسیمات کشوری | |
| مرکز و بزرگترین town | آندورا لا ولا |
| مساحت تحت پوشش | ۴۶۸ کیلومتر مربع (۱۸۱ مایل مربع); ۰٫۱%) |
| مرکز و بزرگترین شهر | لیسبون |
| مساحت تحت پوشش | ۸۹٬۰۱۵ کیلومتر مربع (۳۴٬۳۶۹ مایل مربع); ۱۴٫۹%) |
| مرکز و بزرگترین city | مادرید |
| مساحت تحت پوشش | ۴۹۲٬۱۷۵ کیلومتر مربع (۱۹۰٬۰۳۰ مایل مربع); ۸۲٫۵%) |
| مرکز | جبل الطارق |
| بزرگترین district | Westside |
| مساحت تحت پوشش | ۷ کیلومتر مربع (۲٫۷ مایل مربع); ۰%) |
| بزرگترین commune | Font-Romeu-Odeillo-Via |
| مساحت تحت پوشش | ۳۳٬۵۶۳ کیلومتر مربع (۱۲٬۹۵۹ مایل مربع); ۵٫۶%) |
| جمعیت‌شناسی | |
| نام اهلیت | Iberian |
| جمعیت | در حدود ۵۷٬۲ میلیون |
شبه‌جزیرهٔ ایبِری در جنوب غربی اروپا قرار دارد و کشورهای اسپانیا، پرتغال، فرانسه، آندورا و جبل‌طارق را در بر می‌گیرد. این شبه‌جزیره در لبهٔ غربی اوراسیا قرار دارد و اکنون بیشتر قلمرو آن بین اسپانیا و پرتغال تقسیم شده و همچنین منطقهٔ کوچکی از جنوب فرانسه، آندورا و جبل‌الطارق را شامل می‌شود. مساحت تقریبی این منطقه ۵۸۳٬۲۵۴ کیلومتر مربع (۲۲۵٬۱۹۶ مایل مربع) است و جمعیتی در حدود ۵۳ میلیون نفر دارد.[۱] ایبری دومین شبه‌جزیرهٔ بزرگ اروپا از نظر مساحت، پس‌از شبه‌جزیرهٔ اسکاندیناوی است.
تاریخ
[ویرایش]تاریخ‌دانان بر این باورند که نخستین تمدن در ایبری مربوط به مینوسی‌ها بود و بنیاد شهری در اندلس که در داستان‌ها به نام تارتسوس از آن یاد شده را به‌دست مینوسی‌ها دانسته‌اند. پس‌از این مردم، سلتی‌های هند و اروپایی‌تبار به این منطقه آمدند که بازمانده‌های زیادی از این قوم بر‌جای مانده است. اما سلتی‌ها در ایبری نتوانستند چندان در آرامش به‌سر ببرند و کارتاژهای سامی‌نژاد که در جریان جنگ اول پونی سرزمین‌های زیادی را از دست داده بودند برای جبران این مافات، کوچ‌نشین‌های متعددی را در شبه‌جزیرهٔ ایبری بنیاد کردند.
رومی‌ها در سال ۲۰۷ پیش از میلاد بار دیگر با کارتاژها درگیر شدند و پس‌از آن توانستند کارتاژها را به‌طور کامل از ایبری رانده و تمام سرزمین را تسخیر کنند. استان هیسپانیا یکی از ناآرام‌ترین استان‌های امپراتوری روم بود و رومیان ناچار بودند پیوسته به سرکوب شورش‌ها در این منطقه بپردازند. پس‌از سرنگونی امپراتوری روم، اسپانیا در سدهٔ پنجم میلادی توسط ویزیگوت‌ها که قومی ژرمن بودند فتح شد و گروهی از الانان ایرانی‌تبار نیز به اسپانیا آمدند اما فرهنگ رومی همچنان برتری خود را در این شبه‌جزیره حفظ کرد و ادامه یافت.
وجه تسمیه
[ویرایش]
شبه‌جزیره ایبری همیشه با رودخانه ایبرو (Ibēros در یونانی باستان و Ibērus یا Hibērus در لاتین) مرتبط بوده‌است. این دو آنقدر شناخته شده بودند که به‌سختی لازم بود بیان شود تا منظور مشخص شود. به‌عنوان مثال، ایبری کشور «این سوی ایبروس» در استرابون بود. پلینیوس تا آنجا پیش می‌رود که ادعا می‌کند که یونانیان به‌دلیل رودخانه هیبروس «کل اسپانیا» را هیبریا نامیده بودند.[۲] این رودخانه در معاهده ابرو در سال ۲۲۶ قبل از میلاد بین رم و کارتاژ ظاهر شد و حد علاقه کارتاژینیان را در ابرو تعیین کرد. کامل‌ترین شرح معاهده، که در آپیان آمده‌است،[۳] از ایبروس استفاده می‌کند. با اشاره به این مرز، پولیبیوس بیان می‌کند که «نام بومی» ایبر است، ظاهراً کلمه اصلی، بدون پسوند یونانی یا لاتین -اوس یا -اس است.[۴]
گستره اولیه این بومیان، که جغرافی‌دانان و مورخان از اسپانیای جنوبی کنونی تا جنوب فرانسه کنونی در امتداد سواحل مدیترانه قرار می‌دهند، با نمونه‌هایی از خطی خواندنی که زبانی در عین حال ناشناخته را بیان می‌کند، مشخص می‌شود که «ایبری» نامیده می‌شود. اینکه آیا این نام بومی بوده‌است یا توسط یونانیان برای سکونت در نزدیکی ابرو به آنها داده شده‌است، ناشناخته باقی مانده‌است. اعتبار در پولیبیوس محدودیت‌های خاصی را بر ریشه‌شناسی تحمیل می‌کند: اگر زبان ناشناخته بماند، معانی کلمات، از جمله ایبر، نیز باید ناشناخته بماند. در باسک امروزی، کلمه ایبَر[۵] به معنای «دره» یا «چمنزار پرآب» است، در حالی که ایبِی[۵] به معنای «رودخانه» است، اما هیچ دلیلی وجود ندارد که ریشه‌شناسی رودخانه ابرو را با این نام‌های باسکی مرتبط کند.
نگارخانه
[ویرایش]-
-
-
عکس ماهواره‌ای از شبه‌جزیرهٔ ایبریا
منابع
[ویرایش]- ↑ Triviño, María; Kujala, Heini; Araújo, Miguel B.; Cabeza, Mar (2018). "Planning for the future: identifying conservation priority areas for Iberian birds under climate change". Landscape Ecology (به انگلیسی). 33 (4): 659–673. doi:10.1007/s10980-018-0626-z. ISSN 0921-2973.
{{cite journal}}:|hdl-access=requires|hdl=(help) - ↑ III.3.21.
- ↑ White, Horace; Jona Lendering. "Appian's History of Rome: The Spanish Wars (§§6–10)". livius.org. pp. Chapter 7. Archived from the original on 20 December 2008. Retrieved 1 December 2008.
- ↑ "Polybius: The Histories: III.6.2". Bill Thayer.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ Morris Student Plus, Basque-English dictionary
- Wikipedia_contributors, "Iberian_Peninsula," Wikipedia, The_Free_Encyclopedia_(accessed_February_۲۹، ۲۰۰۸)
- Wikipedia-bijdragers, "Iberisch_Schiereiland," Wikipedia, de_vrije_encyclopedie, http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Iberisch_Schiereiland&oldid=25626928 (accessed_mei_16, 2011)..
| عمومی | |
|---|---|
| کتابخانه‌های ملی | |
| سایر | |
- مقالههای دارای واژگان به زبان آراگونی
- مقالههای دارای واژگان به زبان آستوری
- مقالههای دارای واژگان به زبان باسکی
- مقالههای دارای واژگان به زبان گالیسی
- مقالههای دارای واژگان به زبان میراندی
- مقالههای دارای واژگان به زبان اکسیتان (پس از ۱۵۰۰)
- شبه‌جزیره ایبری
- ایبریاییها
- جغرافیای آندورا
- جغرافیای فرانسه
- جنوبغرب اروپا
- جوامع تاریخی یهودیت
- زمینچهرهای اسپانیا
- زمینچهرهای پرتغال
- زمینچهرهای جبل‌الطارق
- شبهجزیرههای اسپانیا
- مناطق اروپا
- شبهجزیرههای فرانسه
- شبهجزیرههای پرتغال