مسیح‌شناسی
مسیح‌شناسی یا کریستولوژی (به انگلیسی: Christology) حوزهٔ مطالعاتی در الهیات مسیحی است که زمینهٔ اصلی آن هستی‌شناسی و شخص عیسی طبق انجیل‌ها و عهد جدید است.[۱] موضوعات اصلی این علم شامل هستی‌شانسی و شخص عیسی و ارتباط او با خدای پدر است. نظرات پولس جزء عمده‌ای از مسیح‌شناسی عصر حواریون را شکل می‌داد.[۲] ازلی بودن مسیح به هستهٔ مرکزی مسیح‌شناسی تبدیل شد.
پس از عصر حواریون، کلیسای اولیه درگیر منازعات شدید و عمدتاً دارای جنبهٔ سیاسی دربارهٔ موضوعاتی مرتبط با یکدیگر شد. مسیح‌شناسی نقطهٔ تمرکز اصلی این منازعات شد و همهٔ هفت شورای سراسری اولیه موضوعات مسیح‌شناسی را در دستور کار داشتند. شوراهای دوم تا چهارم را عموماً «شوراهای مسیح‌شناسی» می‌نامند. سه شورای بعدی تفاسیر اشتباه را محکوم می‌کردند.[۳] شورای خلقیدون قاعده‌سازی وجود مسیح (به صورت دو طبیعت انسانی و خدایی) را مورد توجه قرار داد.[۳] اختلافات ناشی از مسائل سیاسی در سدهٔ چهارم میلادی منجر به جدایی و شکل‌گیری نخستین مذاهب مسیحی شد.[۳]
توماس آکویناس در سدهٔ سیزدهم نخستین مسیح‌شناسی نظام‌مند را ارائه کرد که منجر به حل شدن شماری از موضوعات موجود شد.[۴] در قرون وسطی «تصویر مهربان عیسی» به عنوان یک دوست و منبع زندهٔ عشق و آرامش نیز ظهور یافت.[۵]
آغاز
[ویرایش].jpg)
مسیحیان اولیه با انبوهی از مفاهیم و ایده‌های تازه دربارهٔ زندگی، مرگ و رستاخیز مسیح و نیز نجات و رستگاری روبرو بودند و باید از عبارات، تصاویر و ایده‌های تازه‌ای برای درک این مفاهیم بهره می‌بردند.[۶] غالب عبارات و ساختارهای موجود که در دسترس آنان بود، برای بیان این مفاهیم دینی ناکافی بود و این شکل‌های تازهٔ مباحثه منجر به آغاز مسیح‌شناسی شد. مسیح‌شناسی تلاشی برای درک، تفسیر و بحث دربارهٔ فهم آنان از طبیعت مسیح بود.[۶]
افزون بر این، از آن‌جایی‌که مسیحیان نخستین باید مفاهیم خود را به شنوندگان تازه‌ای که در آن زمان تحت تأثیر فلسفهٔ یونانی بودند، توضیح می‌دادند، باید استدلالاتی را ارائه می‌کردند که گاه با باورهای شنوندگان تشدید می‌شد و گاه شنوندگان با آنان مقابله می‌کردند. نمونهٔ کلیدی آن موعظهٔ آروپاگوس آتن توسط پولس بود. او تلاش کرد مفاهیم اساسی دربارهٔ عیسی را به مخاطبان یونانی انتقال دهد و این موعظه برخی عناصر کلیدی مباحثات آیندهٔ مسیح‌شناسی را که نخست توسط پولس مطرح شده بود، نشان می‌دهد.[۶][۷][۸]
در زبان آرامی، ماری شکل بسیار محترمانهٔ خطاب مؤدبانه بود که معنایی فراتر از معلم داشت و بیشتر مشابه ربی بود. چون عبارت ماری رابطهٔ میان عیسی و شاگردانش را بیان می‌کرد، اصطلاح یونانی کیریوس برای نشان دادن سروری او بر جهانیان به کار رفت.[۹]
عصر رسولان
[ویرایش]
هیچ اثر مکتوبی از عیسی باقی نماند و مطالعهٔ مسیح‌شناسی‌های گوناگون عصر رسولان بر پایهٔ اسناد مسیحی اولیه انجام می‌شود.[۱] انجیل‌ها برش‌هایی از زندگی عیسی و برخی کارهای او را فراهم می‌کرد؛ ولی نویسندگان عهد جدید علاقهٔ زیادی به گاه‌شناسی دقیق عیسی یا انطباق زمانی برش‌های زندگی او نداشتند.[۱۰]
مسیح‌شناسی‌های قابل گردآوری از سه انجیل هم‌نوا عموماً به جنبه‌های بشری عیسی و گفته‌ها، تمثیل‌ها و معجزه‌های او می‌پردازند. انجیل یوحنا دیدگاهی دیگر را نشان می‌دهد که بر جنبهٔ الهی مسیح تمرکز دارد.[۱۱] چهارده آیهٔ نخست انجیل یوحنا به الوهیت عیسی به عنوان کلمه خدا (لوگوس) و ازلی بودن او اختصاص دارد و بر اهمیت کیهانی او تأکید می‌کند.[۱۱]
پولس بیشترین مشارکت را در مسیح‌شناسی عصر رسولان داشت. تمرکز مسیح‌شناسی پولس بر انتثال نظریهٔ ازلی بودن مسیح[۱۲] و شناخت مسیح با عنوان کیریوس[۲] است. در رساله‌های پولس، کیریوس حدود ۲۳۰ بار برای اشاره به عیسی به کار رفته‌است.[۱۳] به نظر پولس، سروری وحی مسیح بر همهٔ ادیان الهی دیگر، نتیجهٔ این حقیقت بود که مسیح پسر خدا است.[۱۱] با این حال، برخی مورخان دیدگاهی که اعتقاد دارد پولس ایدهٔ الهی بودن عیسی را معرفی و عیسای واقعی را تحریف کرده‌است، رد کرده‌اند. به عقیدهٔ ریچارد بوکهم، پولس به اندازه‌ای اثرگذار نبود که بتواند دکترین مرکزی مسیحیت را ایجاد کند. پیش از آغاز فعالیت تبلیغی او نیز گروه‌هایی از مسیحیان در آن ناحیه حضور داشتند. دوازده حواری اورشلیم، نخستین مرکز مسیحیت بودند. خود پولس با رهبران مسیحی در اورشلیم مشورت می‌کرد و از آنان راهنمایی می‌خواست.[۱۴] به استدلال این پژوهشگران، اگر خود عیسی ادعای خدایی بودن نمی‌کرد، رهبران مسیحی اولیه که یکتاپرستان مذهبی یهودی بودند به چنین توافق گسترده‌ای مبنی بر خدایی بودن او دست نمی‌یافتند؛ بلکه عیسی را صرفاً معلم یا پیامبر محسوب می‌کردند.[۱۵]
مجادلات پس از حواریون
[ویرایش]
پس از عصر رسولان، از سدهٔ دوم میلادی به بعد مجادلاتی پیرامون نحوهٔ ارتباط ذات انسانی و خدایی عیسی شکل گرفت.[۱۶][۱۷] از این زمان به بعد، رویکردهای متفاوت و متضادی در میان گروه‌های گوناگون توسعه یافت. برای نمونه، آریانیسم خدایی بودن مسیح را تأیید نکرد. ابیونی‌ها استدلال می‌کردند که عیسی فانی است، در حالی که از منظر گنوستیسیسم مسیح صرفاً روحی بود که در بدن مادی تجلی یافته بود.[۱۸][۱۹] تنش‌های ناشی از این اختلافات منجر به جدایی فرقه‌های مسیحی در سده‌های دوم و سوم شد و در سده‌های چهارم و پنجم شوراهای سراسری برای مقابله با این مشکلات تشکیل شد. در نهایت، شورای خلقیدون در سال ۴۵۱ به اتحاد هیپوستاتیک حکم داد که طبق آن، مسیح دارای یک طبیعت انسانی و یک طبیعت خدایی است که بدون اختلاط یا گسستگی با هم متحد شده‌اند.[۱۶][۱۷] شاید از منظر برخی پژوهشگران نوین، این مجادلات بر سر مباحث الهی باشد؛ ولی در فضایی از عوامل سیاسی بحث‌برانگیز شکل گرفت که بازتابی از روابط قدرت‌های زمان و رهبران دینی بود. این مجادلات منجر به جدایی‌هایی شد که یکی از آنها جدایی کلیسای مشرق از کلیسای روم بود.[۲۰][۲۱]
در شورای نخست نیقیه افراد الهی و روابط آنها با یکدیگر تعریف شد و در شورای قسطنطنیه به تصویب رسید. طبق این تعریف، یک خدا در سه شخص (پدر، پسر و روح‌القدس) وجود دارد. به ویژه هم‌گوهری پسر با پدر تأیید شد. اعتقادنامه نیقیه انسان کامل و خدای کامل بودن عیسی را اعلام کرد.[۲۲][۲۳][۲۴]
شورای نخست افسوس برای بررسی دیدگاه‌های نستوریوس دربارهٔ مریم‌شناسی فراخوانده شد، مسائل به زودی به مسیح‌شناسی گسترش یافت و جدایی‌هایی را به دنبال داشت. این شورا به دلیل دفاع نستوریوس از آناستازیوس و رد کردن عنوان تئوتوکوس (مادر خدا) برای مریم توسط نستوریوس و پس از آن، مخالفت با پروکلس لیکایوس طی خطبه‌ای در قسطنطنیه فراخوانی شد. پاپ سلستین یکم (که در آن زمان به دلایل دیگری از نستوریوس ناراضی بود) در این مورد به سیریل اسکندریه نامه نوشت و او شورا را هماهنگ کرد. طی شورا نستوریوس از موقعیت خود دفاع کرد و چنین استدلاال کرد که باید دو شخص مسیح شامل یک خدا و یک انسان وجود داشته باشد و مریم مادر انسان است. بنابراین نباید مادر خدا نامیده شود. در افسوس مناظره بر سر یک یا دو طبیعت مسیح به نتیجه رسید.[۲۵][۲۶][۲۷][۲۸]
در سال ۴۳۱ شورای افسوس به بحث پیرامون میافیزیسم (دو طبیعت متحد در یک جسم)، دوطبیعت گرایی (دو طبیعت همزمان پس از اتحاد هیپوستاتیک)، تک‌طبیعت گرایی و نسطوری (دو ذات) پرداخت. از منظر مسیح‌شناسی، شورا میافیزیسم را تصویب کرد. شورای خلقیدون دوطبیعت گرایی را تأیید کرد. ارتدوکسی مشرقی این شورا و شوراهای بعدی را نپذیرفت و اعتقاد خود مبنی بر میافیزیسم را که در شوراهای نیقیه و افسوس تصویب شده‌بود، ادامه داد.[۲۹][۳۰] این شورا عنوان تئوتوکوس را نیز تأیید و نستوریوس را تکفیر کرد.[۳۱][۳۲]
شورای خلقیدون در سال ۴۵۱ بسیار اثرگذار بود و نقطهٔ عطف کلیدی در بحث‌هیا مسیح‌شناسی بود که منجر به جدایی کلیسای امپراتوری بیزانس در سدهٔ پنجم شد.[۳۳] این شورا آخرین شورایی بود که از نظر بسیاری از انگلیکان‌ها و بیشتر پروتستان‌ها سراسری دانسته می‌شد.[۳۴] شورای خلقیدون کاملاً درک دوطبیعت گرای پاپ لئون یکم را ترویج داد. مهم‌تر از همه، برتری بی‌چون‌وچرای رم را بر شرقیانی که شورای خلقیدون را پذیرفته بودند اعلام کرد. با تأیید فرمول هورمیسداس توسط خلقیدونی‌های شرقی در سال ۵۱۹ این مطلب دوباره تأیید شد. البته اعتقادنامه خلقیدون پایان‌بخش همهٔ بحث‌های مسیح‌شناسی نبود؛ ولی عبارات مورد استفاده را روشن کرد و نقطهٔ مرجع بسیاری از مسیح‌شناسی‌های آینده شد. بیشتر شاخه‌های اصلی مسیحیت غربی یعنی کلیسای کاتولیک، کلیسای ارتدکس شرقی، انگلیکان، لوتریانیسم و کالوینیسمفرمول‌بندی خلقیدونی مسیح‌شناسی را می‌پذیرند؛ در حالی که بسیاری از شاخه‌های مسیحیت شرقی یعنی کلیسای ارتدکس سریانی، کلیسای آشوری شرق، ارتدکس قبطی، کلیسای ارتدکس توحیدی اتیوپی و کلیسای حواری ارمنی آن را رد می‌کنند.[۳۴][۳۵][۳۶]
جستارهای وابسته
[ویرایش]منابع
[ویرایش]- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ Christology: A Biblical, Historical, and Systematic Study of Jesus by Gerald O'Collins 2009 شابک ۰−۱۹−۹۵۵۷۸۷-X pp. 1–3
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ Christ in Christian Tradition: From the Apostolic Age to Chalcedon by Aloys Grillmeier, John Bowden 1975 شابک ۰−۶۶۴−۲۲۳۰۱-X pp. 15–19 [۱]
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ Davis, SJ, Leo Donald (1990), The First Seven Ecumenical Councils (325–787): Their History and Theology (Theology and Life Series 21), Collegeville, MN: Michael Glazier/Liturgical Press, p. 342, ISBN 978-0-8146-5616-7
- ↑ Gilson, Etienne (1994), The Christian Philosophy of Saint Thomas Aquinas, Notre Dame, IN: University of Notre Dame Press, p. 502, ISBN 978-0-268-00801-7
- ↑ Christology: Key Readings in Christian Thought by Jeff Astley, David Brown, Ann Loades 2009 شابک ۰−۶۶۴−۲۳۲۶۹−۸ p. 106
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ Christianity: an introduction by Alister E. McGrath 2006 شابک ۹۷۸−۱−۴۰۵۱−۰۹۰۱−۷. pp. 137–41
- ↑ Creation and redemption: a study in Pauline theology by John G. Gibbs 1971 Brill Publishers pp. 151–53
- ↑ Mercer Commentary on the New Testament by Watson E. Mills 2003 شابک ۰−۸۶۵۵۴−۸۶۴−۱ pp. 1109–10
- ↑ The Christology of the New Testament by Oscar Cullmann 1959 شابک ۰−۶۶۴−۲۴۳۵۱−۷ p. 202 [۲]
- ↑ Encyclopedia of theology: a concise Sacramentum mundi by Karl Rahner 2004 شابک ۰−۸۶۰۱۲−۰۰۶−۶ p. 731
- ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ ۱۱٫۲ Catholic encyclopedia: Christology
- ↑ Witherington, Ben (20 September 2009). "Christology – Paul's christology". In Gerald F. Hawthorne (ed.). Dictionary of Paul and His Letters: A Compendium of Contemporary Biblical Scholarship. Ralph P. Martin; Daniel G. Reid. InterVarsity Press. p. 106. ISBN 978-0-8308-7491-0.
- ↑ Christology: A Biblical, Historical, and Systematic Study of Jesus by Gerald O'Collins 2009 شابک ۰−۱۹−۹۵۵۷۸۷-X p. 142
- ↑ R. Bauckham, Jesus: A Very Short Introduction (Oxford: Oxford University Press, 2011), 110-111.
- ↑ Loke, Andrew Ter Ern (2017). The Origin of Divine Christology. Vol. 169. Cambridge University Press. p. 5. ISBN 978-1-108-19142-5.
- ↑ ۱۶٫۰ ۱۶٫۱ Editors, Erwin Fahlbusch (1999), The encyclopedia of Christianity, Leiden, Netherland: Brill, p. 463, ISBN 0-8028-2413-7
{{citation}}:|last=has generic name (help) - ↑ ۱۷٫۰ ۱۷٫۱ Rausch, Thomas P. (2003), Who is Jesus? : an introduction to Christology, Collegeville, Minn.: Liturgical Press, p. 149, ISBN 0-8146-5078-3
- ↑ Ehrman, Bart D. (1993), The Orthodox corruption of scripture: the effect of early Christological controversies on the text of the New Testament, New York: Oxford University Press, ISBN 978-0-19-510279-6
- ↑ McGrath, Alister E. (2007), Christian theology : an introduction, Malden, Mass.: Blackwell, p. 282, ISBN 1-4051-5360-1
- ↑ Nicene and Post-Nicene Fathers, 2nd series, Vol. XIV p. 207, translated edition by H.R. Percival. http://www.fordham.edu/halsall/basis/ephesus.html بایگانی‌شده در ۱۶ اوت ۲۰۰۰ توسط Wayback Machine
- ↑ The Seven Ecumenical Councils of the Undivided Church, trans H. R. Percival, in Nicene and Post-Nicene Fathers, 2nd Series, ed. P. Schaff and H. Wace, (repr. Grand Rapids MI: Wm. B. Eerdmans, 1955), XIV, pp. 192–42
- ↑ Jonathan Kirsch, God Against the Gods: The History of the War Between Monotheism and Polytheism (2004)
- ↑ Charles Freeman, The Closing of the Western Mind: The Rise of Faith and the Fall of Reason (2002)
- ↑ Edward Gibbons, The Decline and Fall of the Roman Empire (1776–88), 21
- ↑ The creed: the apostolic faith in contemporary theology by Berard L. Marthaler 2007 شابک ۰−۸۹۶۲۲−۵۳۷−۲ p. 114 [۳]
- ↑ Mary and the Saints by James P. Campbell 2005 0829417257 pp. 17–20
- ↑ Essential theological terms by Justo L. González 2005 شابک ۰−۶۶۴−۲۲۸۱۰−۰ p. 120 [۴]
- ↑ Doctrine and practice in the early church by Stuart George Hall 1992 شابک ۰−۸۰۲۸−۰۶۲۹−۵ pp. 211–18 [۵]
- ↑ Systematic Theology by Lewis Sperry Chafer 1993 شابک ۰−۸۲۵۴−۲۳۴۰−۶ pp. 382–84 [۶]
- ↑ The Blackwell Companion to Eastern Christianity by Ken Parry 2009 شابک ۱−۴۴۴۳−۳۳۶۱−۵ p. 88 [۷]
- ↑ Fundamentals of Catholicism: God, Trinity, Creation, Christ, Mary by Kenneth Baker 1983 شابک ۰−۸۹۸۷۰−۰۱۹−۱ pp. 228–31 [۸]
- ↑ Mary, Mother of God by Carl E. Braaten and Robert W. Jenson 2004 شابک ۰۸۰۲۸۲۲۶۶۵ p. 84
- ↑ The acts of the Council of Chalcedon by Council of Chalcedon, Richard Price, Michael Gaddis 2006 شابک ۰−۸۵۳۲۳−۰۳۹−۰ pp. 1–5 [۹]
- ↑ ۳۴٫۰ ۳۴٫۱ An Episcopal dictionary of the church by Donald S. Armentrout, Robert Boak Slocum 2005 شابک ۰−۸۹۸۶۹−۲۱۱−۳ p. 81 [۱۰]
- ↑ An introductory dictionary of theology and religious studies by Orlando O. Espín, James B. Nickoloff 2007 شابک ۰−۸۱۴۶−۵۸۵۶−۳ p. 217
- ↑ Sourcebook of the world's religions by Joel Diederik Beversluis 2000 شابک ۱−۵۷۷۳۱−۱۲۱−۳ pp. 21–22 [۱۱]
