Quito

Quito
	Bandeira Brasón
Localización
	0°13′12″S 78°30′45″O / -0.22, -78.5125
Estado	Ecuador
Provincia	Provincia de Pichincha
Cantón	Quito (pt)
Capital de	Quito (pt) ; Provincia de Pichincha ; Ecuador (1830–)
Poboación
Poboación	1.763.275 (2022) (4.735,02 hab./km²)
Lingua oficial	lingua castelá ; Lingua kichwa
Xeografía
Superficie	372,39 km²
Altitude	2.850 m
Datos históricos
Fundador	Sebastián de Belalcázar
Creación	6 de decembro de 1534
Santo padrón	Francisco de Asís e Virgin of Quito (en)
Organización política
• Alcalde	Pabel Muñoz (en) (2023–2027)
Membro de	Organización das Cidades do Patrimonio Mundial
Identificador descritivo
Código postal	EC170150
Fuso horario	UTC−05:00
Prefixo telefónico	2
Outro
Irmandado con	Cracovia ; Coral Gables ; Buxton (pt) ; A Paz ; Louisville ; Cali ; Madrid ; Santo Domingo ; Toronto ; Buenos Aires ; Taipei (2016–)
Páxina web	quito.gob.ec

San Francisco de Quito é a capital da República de Ecuador e da provincia ecuatoriana de Pichincha, e a cabeceira do cantón homónimo.

Cunha poboación de 1.978.376 (datos do 2019), Quito é a segunda cidade máis poboada do país, despois de Guayaquil. A alta taxa de inmigración rural aumentou notabelmente a súa poboación nos últimos anos.

Algúns lingüistas especulan que o seu nome significa, en tsafiqui, lingua da etnia Tsáchila ou Indios Colorados, centro (Quitsa) do mundo (To).

Localización xeográfica

A cidade de Quito encóntrase nas abas orientais do estratovolcán activo Pichincha, que está na Cordilleira Occidental dos Andes setentrionais de Ecuador. A Praza da Independencia no centro de Quito está situada a 2.850 m de altitude sobre o nivel do mar.

A cidade está no centro da provincia de Pichincha, no suroeste do foxo do río Guayllabamba. O foxo do Guayllabamba está rodeada por varios volcáns altos das cordilleiras Occidental e Central (tamén chamada Real). Os volcáns da Cordilleira Occidental que bordean o foxo inclúen, de norte a sur, o Pululahua, o Casitagua, o Pichincha, o Atacazo, o Corazón e o Illiniza. Os da Cordilleira Central inclúen o Cusinurcu, Cayambe, Saraurcu, Pambamarca, Filocorrales, Antisana, Sincholagua e Cotopaxi. Entre as dúas cordilleiras hai varios volcáns como o Moxanda, Ilalou, Pasochoa e Rumiñahui.

A cidade ten o segundo centro histórico máis grande de América, despois do existente na Habana en Cuba, e o máis grande de Suramérica. Os centros históricos de Cracovia en Polonia e de Quito foron os primeiros sitios en ser declarados Patrimonios Culturais pola UNESCO o 18 de setembro de 1978. Quito é sé arcebispal.

O aeroporto internacional da cidade chámase Aeroporto Internacional Mariscal Sucre, en honra a Antonio José de Sucre, un mariscal da Gran Colombia.

Dentro dos atractivos turísticos está a lomba de El Panecillo, onde se encontra unha estatua da Virxe de Quito inaugurada o 28 de marzo de 1976. Un atractivo turístico novo do Municipio de Quito é un teleférico, chamado ‘‘Telefériqo’‘ (con ‘‘q’‘ de ‘‘Quito’‘), que permite subir os visitantes a 4200 metros sobre o nivel do mar a Cruz Loma, que é unha lomba no leste do Pichincha, que se caracteriza por ter un ecosistema de páramo andino. Fóra da cidade, ao norte, na parroquia San Antonio do cantón Quito, existe un monumento para a liña ecuatorial, xunto cunha serie de locais comerciais chamada Cidade Metade do Mundo e administrada polo Consello Provincial de Pichincha.

Economía da cidade

(2001)

taxa de desemprego: 8,9%
taxa de subemprego: 43,8% [1]^{[Ligazón morta]}
ingreso mensual medio: 317 USD [2]^{[Ligazón morta]}

Política

División política da cidade

Actualmente, Quito está dividida en 19 parroquias urbanas, que se usan como divisións durante eleccións.

Alcaldes

Alcaldes de Quito
(táboa incompleta)
Desde	Alcalde
1970	Sixto Durán Ballén
1978	Álvaro Pérez
1983	Gustavo Herdoíza
1987	Rodrigo Paz
1992	Jamil Mahuad
1998	Roque Sevilla
2000	Paco Moncayo

Poboación da cidade

Censo nacional	Cidade (soamente parroquias urbanas)		Poboación do cantón (= "Distrito Metropolitano" desde 1993)
Censo nacional	Poboación	Fogares (vivendas)	Poboación do cantón (= "Distrito Metropolitano" desde 1993)
1950	209.932		319.221
1962	354.746		510.286
1974	599.828		782.651
1982	866.472		1.116.035
1990-11-25	1.100.847		1.409.845
2001-11-24	1.399.378	419.845	1.839.853
Fonte: Instituto Nacional de Estatística e Censos (Ecuador)

Historia

(datas en formato YYYY-MM-DD do padrón ISO 8601)

1º milenio a.C.: Nómades indíxenas empezan a vivir na zona. Os Kitu-Kara poboaron o que é hoxe cidade de Quito en diferentes etapas.
1534-12-06: Fundación da cidade por un grupo de 205 conquistadores españois dirixidos por Sebastián de Benalcázar
1545-01-08: Fundación da Diocese de San Francisco de Quito polo papa Alessandro Farnese (Paulo III)
1563-08-29: Fúndase a Real Audiencia de Quito.
1586-03-18: Fundación da Universidade Central de Ecuador
1809-08-10: "Primeiro Grito de Independencia" de Quito
1822-05-24: Batalla do Pichincha
1824-06-25: Fúndase a provincia de Pichincha, con Quito como capital.
1830-05-13: Créase o estado de Ecuador, con Quito como capital, ao separarse da Gran Colombia.
1869-08-27: Fundación da Escola Politécnica Nacional
1932-08-29 a 09-01: Guerra dos Catro Días
1940-04: É inaugurada Radio Quito, estación de radio do diario O Comercio
1949-02-12: Radio Quito transmite unha versión falada en español da novela de 1898 The War of the Worlds (A Guerra dos Mundos) de H. G. Wells. Os oíntes malinterpretan a novela como unha nova de invasión extraterrestre e, tras darse conta do malentendido, incendian o edificio do diario El Comercio, onde estaba a estación de Radio Quito. No incendio morren seis persoas.
1960-08-06: Inaugúrase o Aeroporto Internacional Mariscal Sucre.
1976-03-28: Na lomba de El Panecillo, o décimo primeiro arcebispo de Quito, Pablo Muñoz Vega, inaugura a Virxe do Panecillo, unha estatua deseñada polo español Agustín de la Herrán Matorras e feita de bronce.
1978-09-18: Os centros históricos de Cracovia e Quito son os primeiros Patrimonios Culturais da Humanidade declarados pola UNESCO.
1987-03-05: Sismo de aproximadamente 7 na escala sismolóxica de Richter, con epicentro a aproximadamente 80 km de Quito, causa danos en edificios da cidade.
1993-12-27: Promúlgase Lei de Réxime para o Distrito Metropolitano de Quito que declara o Cantón Quito como "Distrito Metropolitano de Quito".
1995-12-17: O Municipio de Quito inaugura a primeira liña de trolebúses de Quito co nome de El Trole.
2005-04-20: Golpe de estado contra o goberno de Lucio Gutiérrez.
2005-07-02: O Municipio de Quito inaugura a liña de teleféricos para Cruz Loma co nome de Telefériqo (derivado de teleférico + Quito).

Ensino superior

A cidade e os seus arredores contan con varias universidades de pre e posgrao.

Fonte das datas de creación: Consello Nacional de Educación Superior.

Fundación	Universidade
1586-03-18	Universidade Central de Ecuador	UCE
1869-08-27	Escola Politécnica Nacional	EPN
1946-11-04	Pontificia Universidade Católica de Ecuador	PUCE
1977-12-20	Escola Politécnica do Exército	ESPE
1986-02-18	Universidade Tecnolóxica Equinoccial	UTE
1994-08-05	Universidade Politécnica Salesiana de Ecuador (Quito)	UPSQ
1995-10-25	Universidade San Francisco de Quito	USFQ
1995-11-29	Universidade das Américas (Quito)	UDLA
1997-08-20	Universidade Tecnolóxica América	UNITA
1998-08-10	Universidade Cooperativa de Colombia de Ecuador (Quito)	UCCE
1999-07-17	Universidade Autónoma de Quito	UNAQ
2004-05-20	Universidade dos Hemisferios

Equipos profesionais de fútbol

Os seguintes equipos de fútbol de Quito xogan na primeira división ecuatoriana:

Equipo	Maior avance na Copa Libertadores		Estadio	Parroquia
Sociedad Deportivo Quito	Oitavos de final	1989	Estadio Olímpico Atahualpa	Benalcázar
Club Deportivo El Nacional	Semifinal	1985	Estadio Olímpico Atahualpa	Benalcázar
Liga Deportiva Universitaria	Campión	2008	Estadio Casa Blanca	Cotocollao

Outros equipos da cidade teñen disputado varias tempadas da primeira división, como o CD Espoli, o SD Aucas, o CD Universidad Católica ou o CD América.

Notas

Véxase tamén

Outros artigos

Escudo de Quito

Ligazóns externas

Goberno de Quito, sitio oficial do municipio do Distrito Metropolitano de Quito.
Guía turística de Quito^{[Ligazón morta]}, guía turística da cidade.