Aller au contenu

Ewòp Lwès

Depi Wikipedya, ansiklopedi lib
Ewòp lwès nan kontinan an

Ewòp Lwès se yon rejyon politik, jeografik oswa kiltirèl ki koresponn ak pati Lwès nan Ewòp, men konsèp sa a rete mal. defini ak ekivok. Depi sezon otòn miray Bèlen an, konsèp "Ewòp Lwès" te de pli zan pli gen tandans ranplase sa ki an Ewòp Lwès.

Li sitiye ant Oseyan Atlantik la ak limit Ewòp Nò , Ewòp Sid , ak Ewòp Santral, ak ki li ka sipèpoze.

Li se yon nosyon istorik anbivo selon si nou apwoche li nan yon pwen de vi kiltirèl oswa jeopolitik:

  1. anvan Gè Fwad la, li pito deziyen yon zòn kiltirèl ki kapab fè sentèz fasad Atlantik la nan Ewòp, eksepte Pòtigal ak Espay, sa vle di: Wayòm Ini a, Lafrans, Bèljik, Oland, Iland ak Liksanbou;
  2. pandan Gè Fwad la, li te pran yon siyifikasyon jeopolitik nan kontèks eklatman ant blòk de gwo puisans - sa a nan Lès la ak sa a nan Lwès – epi li deziyen pati Ewòp ki sitiye nan lwès Rido an fè ak alye ak Etazini, sa vle di pati Ewopeyen an nan Blòk Lwès la.

Pwoblèm nan ak dezyèm apwòch sa a se ke li se jodi a rediksyon ak anakwonis. Rediksyon nan sans ke li konplètman fènwa konsèp yo nan Ewòp Santral ak Mitteleuropa, divize Ewòp piman ak tou senpleman an de esfè enfliyans , Ameriken sou yon sèl. bò ak Ris sou lòt la. Anakronis nan sans ke prèske tout ansyen Eta satelit Sovyetik yo an Ewòp, sa vle di ansyen Ewòp Lès, te rantre nan esfè enfliyans Ameriken an (egzanp Òganizasyon Trete Nò Atlantik, Inyon Ewopeyen an) epi se poutèt sa ta dwe antre nan konsèp Ewòp Lwès la. Donk, nan yon kontèks jeopolitik li ta pi egzat pou pale de ansyen Ewòp Lwès.

Modèl:21yèm syèk la ​​wè aparisyon konsèp "Lwès Ewòp" pou deziyen [[Atlantis|Atlantis] ki pi politik-kiltirèl Ewòp la.

Vizyon istorik la, eritye nan relasyon politik Gè Fwad la, te pwolonje nan kèk peyi net epi li se definisyon ki pi souvan itilize; li piti piti atténué ak elajisman Inyon Ewopeyen an.

Popilasyon nan Ewòp oksidantal[1]

[modifye | modifye kòd]
Peyi yo Popilasyon
(2000)
Populasyon
(2014)
Popilasyon

(2021)

Populasyon
diferans

(ant 2000-2014)

Evolisyon
an pousantaj

(ant 2000-2014)

Kapital
Drapo Almay Almay 82 163 475 80 767 463 83 129 285 - 1 396 012 -01.7% Bèlen
Drapo Otrich Otrich 8 002 186 8 506 889 8.956.279 + 504 703 +06.3% Vyèn
Drapo Bèljik Bèljik 10 239 085 11 180 840 11.587.882 + 941 755 +09.2% Brusèl
Drapo Dannmak Dannmak 5 330 020 5 627 235 5.856.733 + 297 215 +05.6% Kopenhagen
Drao Espay Espay 40 470 182 46 512 199 47.326.687 + 6 042 017 +14.9% Madrid
Drapo Finland Finland 5 171 302 5 451 270 5.541.696 + 279 968 +05.4% Elsinki
Drapeau de la France Lafrans 60 545 022 65 942 093 68.140.000 + 5 397 071 +08.9% Pari
Drapo Iland Iland 3 777 565 4 605 501 5.028.230 + 827 936 +21.9% Dublin
Drapo Island Island 279 049 325 671 372,295 + 46 622 +16.7% Reykjavik
Drapo l'Itali Itali 56 923 524 60 782 668 59.066.225 + 3 859 144 +06.8% Wòm
Drapo Lichtènstayn Lichtènstayn 32 426 37 129 39039 + 4 703 +14.5% Vaduz
Drapeau du Luxembourg Liksanbou 433 600 549 680 639.070 + 116 080 +26.8% Leksembourg
Drapeau de Monaco Monako 31 100 38 100 39,520 + 7 000 +37.1% Monaco
Drapo Nòvèj Nòvèj 4 478 497 5 107 970 5408 320 + 629 473 +14.1% Oslo
Drapo Peyiba Netherlands 15 863 950 16 829 289 17.533.405 + 965 339 +06.1% Amsterdam
Drapo Pòtigal Pòtigal 10 249 022 10 427 301 10,299,423 + 178 279 +01.7% Lisbòn
Drapo Wayòm Ini Wayòm Ini 58 785 246 64 351 155 67.326.569 + 5 565 909 +09.5% London
Drapo Syèd Syèd 8 861 426 9 644 864 10 380 491 + 783 438 +08.8% Stokholm
Drapo Swis Swis 7 164 444 8 139 631 8.697.723 + 975 187 +13.6% Bern
Total 389 545 648 415 715 655 414 969 087 + 26 170 007 +06.7%

Nasyonzini kodaj estatistik

[modifye | modifye kòd]
Rejyon Ewòp yo dapre kodaj estatistik ONU:
  • Nò Ewòp
  • Payï koété seid l'y-io uitilizé ann taank-khe écritiury preincipal-la Payï koété sèvis l'y-io uitilizé avèc yeou luotd écritiury officyel-la
  • Ewòp Lès
  • Sid Ewòp

ONU kodaj estatistik divize Ewòp an kat rejyon[2], ki gen ladan Ewòp oksidantal ki gen nèf peyi[3]:

Definisyon Ewòp oksidantal

[modifye | modifye kòd]

Depi nan fen Lagè Fwad la, te gen diferan definisyon nan Ewòp oksidantal.

Dapre Nasyonzini

[modifye | modifye kòd]

Dapre UNESCO, Ewòp oksidantal konpoze de 23[4]:

Dapre CIA

[modifye | modifye kòd]
Klasifikasyon dapre The World Factbook:
  • Lwès Ewòp
  • Sidwès Ewòp

Yon lòt definisyon se The World Factbook[5], daprè sa lwès Ewòp se dis peyi. An konparezon ak definisyon Nasyonzini an, CIA klase Penensil Ibèrik la ak Ile Britanik yo nan definisyon li men li ekskli Almay, Otrich, Itali, Swis ak Liechtenstein.

Opozisyon jeopolitik Lagè Fwad

[modifye | modifye kòd]
  • Peyi manm OTAN pandan Gè Fwad la
  • Peyi net, souvan tou klase kòm Ewòp Lwès
  • Peyi nan blòk lès

Pandan Gè Fwad la, Ewòp oksidantal te fè referans ak peyi sou kontinan an ki te sou LwèsRido an fè. An opozisyon ak Ewòp lès, Ewòp oksidantal te rasanble peyi ki pa kominis yo, souvan alye Etazini nan sa yo te konn rele Blòk Lwès la oswa Blòk Lwès la. Pami peyi sa yo genyen moun ki te kreye Kominote Ewopeyen yo.

Tèm Ewòp Lwès la pa t 'gen ladann Latiki byenke li te fè pati OTAN.

Vizyon ak Ewòp Santral

[modifye | modifye kòd]

Definisyon Ewòp oksidantal The World Facebook itilize se jan sa a: Gran Bretay, Irland, Benelux , Swis , Lafrans. Vizyon sa a koresponn ak vizyon jeopolitik istorik kòmansman XXe syèk[6], anvan Dezyèm Gè mondyal la epi li reparèt apre Gè fwad la[7]; Lè sa a, peyi Ewòp oksidantal sa yo te, ak Tchekoslovaki, sèl peyi demokratik yo[8].

Ewòp se jodi a nan majorite imans demokratik li a, Gè Fwad la te fini, Almay reyinifye, rido an fè a te tonbe prèske 30, elajisman Inyon Ewopeyen an te reyalize, konsepsyon lès/lwès blòk pèdi. siyifikasyon li, menm si "rejyon" nan Ewòp yo toujou distenge, pa nivo devlopman yo oswa pa Istwa respektif yo. Almay ap repositione tèt li nan Ewòp ak absòbe nouvo ekonomi yo nan nouvo peyi fwontyè li yo ak pi ba pri travay. Se konsa, peyi a ogmante compétitivité li entènasyonalman. De Almay reyini yo, aks Otrich-Ongri a kote yo ajoute peyi fwontyè ki gen lyen kiltirèl yo: Tchechi, Slovaki, Polòy, Sloveni konsa fòme nouvo Ewòp Santral la. ref>Prezantasyon kilti Ewopeyen Santral Sou sit entènèt europecentrale.com.</ref>. Nan mwa fevriye 2008, vil Prag te vin tounen dizyèm rejyon vil la.pi rich benyen an Ewòp konsidere GDP/abitan PPP (sous Eurostat)[9]. An 2006, dapre Eurostat, chomaj te 2.8% nan menm rejyon sa a[10]. Vizyon sa a reitilize kòm yon pati nan yon ranfòsman konsèp nan Ewòp Santral, pou ki Almay gen yon wòl esansyèl nan sant la nan yon Ewòp reyinifye.

Yon sèten pwoksimite kiltirèl

[modifye | modifye kòd]

Istorikman, peyi Ewòp oksidantal yo te fè eksperyans yon evolisyon diferan de sa yo ki nan peyi ki pi lwen bò solèy leve sou kontinan an, pou rezon jewografik, kiltirèl oswa relijye. Nan nò a, Wayòm Ini ak Almay gen anpil resanblans, pi enpòtan ladan yo se dominasyon lang jèrmanik ak yon pi gwo prezans Protestantis sou dènye a. kèk syèk. Anplis de sa, peyi sa yo gen lòt karakteristik komen, patikilyèman an tèm de gastronomie. Popilasyon yo te fè eksperyans anpil melanj ak Pèp Scandinavian yo.

Bèljik se nan yon pi piti nan liy sa a, byenke li an pati nan kilti lengwistik Latene. Anplis de sa, avèk Netherlands, li te rete anba dominasyon Panyòl pou plis pase yon syèk (XVIe – XVIIIe syèks), e prezans sa a te kite yon gwo anprent kiltirèl.

Nòt ak referans

[modifye | modifye kòd]
  1. (en) « Eurostat - Tablo, graf ak kat entèfas (TGM) tab », sur ec.europa.eu.
  2. Lis sou sit entènèt Nasyonzini an Sou sitwèb la unstats. un.org.
  3. Distribisyon peyi yo oswa gwoup yo nan gwoup patikilye pa reprezante yon konvenyans pou rezon estatistik epi nan okenn fason sipoze nenpòt afilyasyon politik oswa lòt sou pati a. nan peyi oswa teritwa Kodaj estatistik estanda peyi ak zòn Sou sit entènèt unstats.un.org.
  4. Ajans edikasyon nasyonal, dapre Ansiklopedi Encarta 2006 (atik Ewòp (kontinan)).
  5. CIA World Factbook Sou sit entènèt cia.gov la.
  6. Kat jeyografik la. Ewòp Santral Sou sit la zeno.org.
  7. Ewòp Santral anvan ak apre destriksyon miray Bèlen an Sou sit larevuedesressources.org.
  8. Rejim politik yo nan Ewòp anvan Dezyèm Gè Mondyal la Sou sit la linternaute.com.
  9. KLASMAN REJYON EWOPEYEN PA GDP/CAPITA Sou la sit breizhblog.canalblog.com.
  10. Rèn detay.

Sou lòt pwojè yo :

Atik ki gen rapò

[modifye | modifye kòd]

Lyen ekstèn

[modifye | modifye kòd]

Drapo Inyon ewopeyèn 27 Peyi manm Inyon Ewopeyèn Dwapo Inyon ewopeyèn

Almay · Bèljik · Bilgari · Chip · Danmak · Espay · Estoni · Fenlann · Frans · Grès · Ilann · Itali · Kwowasi · Letoni · Liksanbou · Lityani · Malt · Ongri · Otrich · Peyiba · Polòy · Pòtigal · Slovaki · Sloveni · Syèd · Tchèki · Woumani

20 lòt Peyi ki manm Konsèy Ewòp, an plis lòt yo

Albani · Ameni · Andò · Azèbayidjan · Bosni ak Erzegovin · Ikrèn · Islann · Jeoji · Masedoni dinò · Moldavi · Monako · Nòvèj · Risi · Sèbi · Sen Maren · Swis · Tiki · Wayòm Ini

Peyi ewopeyen, ki pa nan Konsèy Ewòp

Byelorisi · Montenegwo · Vatikan  (Sen Syèj)