Jump to content

Գլաուկոմա

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Գլաուկոմա
Տեսակհիվանդության կարգ
Բժշկական մասնագիտությունակնաբանություն
ՀՄԴ-9365365
ՀՄԴ-10H4040.-H4242.
 Glaucoma Վիքիպահեստում

Գլաուկոման աչքի հիվանդությունների խումբ է, որն հանգեցնում է տեսանյարդի վնասման, և տեսողության կորստի առաջացման[1]։ Ամենատարածված տեսակը բաց անկյուն գլաուկոման է։ Քիչ տարածված տեսակներն են՝ փակ անկյուն գլաուկոման և նորմալ ճնշումային գլաուկոման[1]։ Բաց անկյուն գլաուկոման զարգանում է աստիճանաբար, ժամանակի ընթացքում և անցավ է[1]։ Բուժում չստանալու դեպքում ծայրամասային տեսողությունը սկսում է նվազել, որին հետևում է կենտրոնական տեսողության նվազումը և կուրության առաջացումը[1]։ Փակ անկյուն գլաուկոման կարող է առաջանալ աստիճանաբար կամ հանկարծակի[2]։ Հանկարծակի ի հայտ գալու դեպքում կարող է առաջանալ՝ ցավ, աղավաղված տեսողություն, միջին չափի բիբ, աչքի կարմրություն և սրտխառնոց[1][2]։ Գլաուկոմայի հետևանքով առաջացող կուրությունն անվերադարձ է[1]։

Գլաուկոմայի ռիսկի գործոններն են՝ ներակնային ճնշման բարձրացումը, ընտանեկան պատմությունը և արյան բարձր ճնշումը[3]։ Ներակնային ճնշման 21մմ-ից կամ 2.8կՊա բարձր ցուցանիշն համարվում է բարձր ճնշում և հանգեցնում բարձր ռիսկերի[2][4]։ Այնուամենայնիվ, ոմանք տարիներ շարունակ կարող են ունենալ բարձր ներակնային ճնշում, առանց տեսանյարդի վնասման[2]։ Ընդհակառակը նորմալ ճնշումային գլաուկոմայի ժամանակ կարող է առաջանալ տեսողական նյարդի վնասում՝ առանց ներակնային ճնշման բարձրացման[5]։ Բաց անկյուն գլաուկոմայի առաջացման մեխանիզմը ներակնային հեղուկի դանդաղացած արտահոսքն է տրաբեկուլյար ապարատից, իսկ փակ անկյուն գլաուկոման առաջանում է, երբ ծիածանաթաղանթը բլոկադայի է ենթարկում տրաբեկուլյար ապարատը[2]։ Գլաուկոման ախտորոշվում է աչքի լայնածավալ հետազոտությամբ[3]։ Հաճախ հայտնաբերվում է ոչ նորմալ տեսողական սկավառակ[2]։

Վաղ բուժումը հնարավորություն է տալիս դադարեցնել կամ դանդաղեցնել հիվանդության հարաճումը դեղորայքի, լազերային բուժման կամ վիրահատական մեթոդներով[1][6]։ Բուժման նպատակն է նվազեցնել ներակնային ճնշումը[2]։ Գլաուկոմայի դեղերի մի շարք տարբեր դասեր կան[2]։ Լազերային բուժումը կարող է արդյունավետ լինել թե՛ բաց անկյուն, թե՛ փակ անկյուն գլաուկոմայի համար[2]։ Գլաուկոմայի բուժման վիրահատական մեթոդները կիրառում են այն դեպքում, երբ բուժման այլ մեթոդներն անարդյունավետ են[2]։ Փակ անկյուն գլաուկոման պահանջում է անհետաձգելի բուժում[1]։

Աշխարհում 6-ից 67 մլն մարդ ունի գլաուկոմա[2][7]։ Հիվանդությունը Միացյալ Նահանգներում տարածված է մոտ 2 մլն մարդկանց շրջանում[2]։ Այն ավելի տարածված է տարեցների շրջանում[1]։ Կանանց շրջանում ավելի շատ տարածված է փակ անկյուն գլաուկոման[2]։ Գլաուկոման համարվում է «տեսողության լուռ գող», քանի որ տեսողության կորուստը սովորաբար դանդաղ է ընթանում[8]։ Ամբողջ աշխարհում գլաուկոման համարվում է կուրության առաջացման երկրորդ պատճառ` կատարակտից հետո[2][9]։ «Գլաուկոմա» բառը ծագում է հին հունարեն glaukos բառից, որը նշանակում է կապույտ, կանաչ կամ մոխրագույն[10]։ Անգլերենում այս բառն օգտագործվել է դեռևս 1587-ին, սակայն համայնական չի եղել մինչ 1850-ը, երբ օֆթալմոսկոպիայի զարգացումը թույլ տվեց մարդկանց տեսնել տեսողական նյարդաի վնասվածքները[11]։

Նշաններ և ախտանիշներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լուսանկարում պատկերված են շաղկապենու լայնացած անոթներն ու սուր փակ անկյուն գլաուկոմային բնորոշ մշուշոտ եղջերաթաղանթը:

Բաց անկյուն գլաուկոման անցավ է և չի ունենում սուր նոպաներ, ուստի ակնհայտ ախտանշանների բացակայությունը կարևոր է աչքի կանոնավոր ստուգումներ անցկացնելու համար։ Միակ նշաններն են աստիճանաբար առաջացող տեսադաշտի կորուստնը և տեսողական նյարդի փոփոխությունները (տեսանյարդի էքսկավացիա ակնահատակի հետազոտման ժամանակ)։

Փակ անկյուն գլաուկոմայիվ հիվանդների մոտավորապես 10%-ի մոտ ի հայտ է գալիս հանկարծակի առաջացած սուր ակնային ցավ, աչքերի արտահայտված կարմրածություն, գլխի նույն կողմի անտանելի ցավ, սրտխառնոց և փսխում, տեսողության կտրուկ վատացում, շատ բարձր ներակնային ճնշում (> 30 մմ.սս. ), ֆիքսված և միջին բիբ։ Սուր փակ անկյուն գլաուկոման համարվում է արտակարգ իրավիճակ։

Պատճառներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գլաուկոմայի մի քանի պատճառներից ներակնային բարձր ճնշումն ամենակարևոր ռիսկի գործոնն է, սակայն բաց անկյուն գլաուկոմայի դեպքերի միայն հիվանդների 50%-ի մոտ է հանդիպում ներակնային ճնշման բարձրացում[12]։

Միացյալ Նահանգներում գլաուկոմայի դեպքերի 90%-ը բաց անկյուն գլաուկոման է։ Փակ անկյուն գլաուկոման ընդհանուր դեպքերի 10%-ն է կազմում, սակայն շատ այլ երկրներում (հատկապես Արևելյան Ասիայի երկրներում) այն կազմում է գլաուկոմայի դեպքերի կեսը։

Սննդային

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ոչ մի հստակ վկայություն չկա, որ վիտամին D-ի անբավարարությունը մարդկանց մոտ առաջացնում է գլաուկոմա։ Հետևաբար, վիտամին D-ի հավելումներն արդյունավետ չեն գլաուկոմայի բուժման համար[13]։ Կաֆեինը մեծացնում է ներակնային ճնշումը գլաուկոմայով հիվանդների շրջանում, սակայն ոչ մի ազդեցություն չունի առողջ մարդկանց վրա[14]։

Էթնիկ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Փականկյուն գլաուկոման առավել տարածված է Արևելյան Ասիայի ծագմում ունեցող շատ մարդկանց մոտ[15]։ Հարավային Ասիայում նույնպես տարածված է փակ անկյուն գլաուկոման[16][17]։ Կանադայում և Գրինլենդում ինուիտների մոտ գլաուկոման ավելի հաճախ է հանդիպում սպիտակ ազգաբնակչության համեմատ[18]։

Գենետիկական

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դրական ընտանեկան պատմությունը գլաուկոմայի ռիսկի գործոն է։ Բաց անկյուն գլաուկոմա ունենալու ռիսկը մոտավորապես երկուսից չորս անգամ ավելանում է այն մարդկանց մոտ, ովքեր ունեն գլաուկոմա ունեցող հարազատ[19]։ Գլաուկոման, մասնավորապես՝ առաջնային բաց անկյուն գլաուկոման, կապված է մի շարք գեների մուտացիաների հետ, ներառյալ՝ MYOC, ASB10, WDR36, NTF4, TBK1[20] և RPGRIP1[21]։ Հարկ է նշել,որ շատ դեպքերում գլաուկոման չի ներառում այս գենետիկ մուտացիաները։ Նորմալ ճնշումային գլաուկոման նույնպես կապված է գենետիկական մուտացիաների հետ (ներառյալ OPA1 և OPTN գեների)[22]։

Տարբեր հազվադեպ հանդիպող բնածին/գենետիկական աչքի մալֆորմացիաներ կապված են գլաուկոմայի հետ։ Երբեմն, գեստացիոն երրորդ եռամսյակում հիալոիդային խողովակի ապաճները զուգակցվում են այլ անոմալիաների հետ։ Փակ անկյուն ներակնային հիպերտենզիան և գլաուկոմատոզ օպտիկ նևրիտը նույնպես կարող են հանդիպել այս անոմալիաների դեպքում[23][24][25][26]։

Այլ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այլ գործոններ նույնպես կարող են առաջացնել գլաուկոմա, որը հայտնի է որպես «երկրորդային գլաուկոմա»։ Դրանք են` ստերոիդների երկարատև օգտագործումը (ստերոիդ-ներգրավված գլաուկոմա), այն վիճակները, որոնք խիստ սահմանափակում են ներակնային հեղուկի արտահոսքը, ինչպիսիք են՝ դիաբետիկ ռետինոպաթիան և ցանցաթաղանթի կենտրոնական երակի խցանումը (նեովասկուլյար գլաուկոմա), աչքի վնասվածքները (անկյունային գլաուկոմա) և ուվեիտը (անոթաթաղանթի միջին շերտի բորբոքում)։

Ախտաֆիզիոլոգիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մարդու աջ աչքի պատկերը լայնակի հատույթում

Բաց անկյուն գլաուկոմայի հիմնական պատճառը մնում է անհայտ։ Նրա ճշգրիտ էիթիոլոգիայում առկա են մի քանի տեսություններ։ Այնուամենայնիվ, շատ գլաուկոմաների ռիսկի գործոն է հանդիսանում բարձր ներակնային ճնշումը, ուստի բուժումն ուղղված է դրա դեմ։ Ներակնային հեղուկն արտադրվում է թարթչային ելունների կողմից և դրենավորվում է տրաբեկուլյար ապարատով։ Ներակյանյին հեղուկը թարթչային ելուններով արտադրվում է հետին խցիկում, սահմանափակվելով հետևից՝ ոսպնյակով, առջևից՝ ծիածանաթաղանթով։ Այնուհետև այն հոսում է բբի միջով դեպի առաջնային խցիկ,սահմանափակվելով հետևից՝ ծիածանաթաղանթով, առջևից՝ եղջերաթաղանթով։ Այստեղից տրաբեկուլյար ապարատը դրենավորում է հեղուկը սկլերալ երակային ծոցով ( Շլեմյան խողովակ) դեպի սկլերալ ելուն, ապա ընդհանուր արյան շրջանառության[27]։

Բաց անկյուն գլաուկոմայի ժամանակ ներակնային հեղուկի արտահոսքը նվազում է, տրաբեկուլյար ապարատի դեգեներացիայի և խցանման հետևանքով, որի ֆունկցիան հեղուկի ներծծումն է։ Ներակնային հեղուկի արտահոսքի նվազումը բերում է քրոնիկական, անցավ ներակնային ճնշման առաջացման[28]։

Սուր փակ անկյուն գլաուկոմայի ժամանակ առաջային անկյունը ամբողջությամբ փակ է ծիածանաթաղանթի դեպի եղջերաթաղանթ տեղաշարժի պատճառով։ Այս ամենի պատճառով հետին խցիկի հեղուկը չի անցնում դեպի առաջային խցիկ։ Ներակնային հեղուկի այսպիսի կուտակումն առաջացնում է սուր ներակնային ճնշման բարձրացում, որն ուղեկցվում է ցավով։

Գլաուկոմային տեսողական նեյրոպաթիայի և բարձր ներակնային ճնշման կապը առաջ քաշեց հիպոթեզներ և հետազոտություններ անատոմիական կառուցվածքի, աչքի զարգացման, նյարդի տրավմատիկ ճնշման, տեսանյարդի արյան շրջանառության, հուզական նեյրոտրանսմիտորների, տրոֆիկ գործոնների, ցանցաթաղանթի բջիջների/աքսոնների դեգեներացիայի, գլիալ բջիջների, իմուն համակարգի, նեյրոնների ծերացման մեխանիզմների և սկլերալ եզրի նյարդային մանրաթելերի խզման մասին[29][30][31][32][33][34][35][36][37][38][39]։

Ախտորոշում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տեսողական նյարդը գլաուկոմայի ժամանակ
Գլաուկոմայի առաջացումը

Գլաուկոմայի սկրինինգն իրականացվում է ակնաբույժի կողմից ստանդարտ ակնային հետազոտությամբ։ Գլաուկոմայի դեպքում կատարվող հետազոտությունը ներառում է՝ տոնոմետրիան (ներակնային ճնշման չափում), գոնիոսկոպիան (առաջային խցիկի անկյան հետազոտություն) և տեսողական նյարդի հետազոտումը՝ հնարավոր փոփոխությունները, էքստրակցիան հայտնաբերելու համար։ Պետք է կատարել նաև տեսադաշտի հետազոտություն` պերիմետրիա։ Ցանցաթաղանթի նյարդային ֆիբրիլյար շերտը կարող է գնահատվել այնպիսի հետազոտություններով, ինչպիսիք են՝ օպտիկական կոհերենտային տոմոգրաֆիան,սկանավորող լազերային պոլարիմետրիան և սկանավորող լազերային օֆթալմոսկոպիան[40][41][42]։

Եղջերաթաղանթի հանդեպ տոնոմետրիայի բոլոր մեթոդների զգայունության շնորհիվ եղանակները, ինչպիսիք են՝ «Գոլդմանի» տոնոմետրիան, պետք է լրացվեն պախիմետրիայով`չափելու համար եղջերաթաղանթի կենտրոնական հաստությունը։ Միջինից ավելի հաստ եղջերաթաղանթի պարագայում «իրականից» ավելի բարձր ներակնային ճնշում կարող է գրանցվել, մինչդեռ միջինից ավելի բարակ եղջերաթաղանթի պարագայում՝ «իրականից» ավելի ցածր։

Քանի որ ճնշման չափման սխալ կարող է առաջանալ ոչ միայն եղջերաթաղանթի կենտրոնական հաստության փոփոխման դեպքում (նաև՝ եղջերաթաղանթի խոնավության, առաձգական հատկությունների և այլնի), անհնար է «ճշտել» չափումները միայն եղջերաթաղանթի կենտրոնական հաստության չափումների վրա հիմնվելով[43]։

Գլյուկոմայի հետազոտությունը կարող է կատարվել նաև ուշադրություն դարձնելով՝ սեռին, ռասսային, դեղորայքի օգտագործման պատմությանը, ժառանգականությանն ու ընտանեկան պատմությանը[40]։


Գլաուկոմայի ախտորոշման մեթոդներ[44][45]
Ինչ է ուսումնասիրում հետազոտությունը Աչքի կաթիլների օգտագործում ֆիզիկալ շփումն աչքի հետ Միջամտություն
Տոնոմետրիա Ներակնային ճնշում Միգուցե Միգուցե Միջամտության ժամանակ կարող են աչքի կաթիլներ օտագործվել աչքն անզգայացնելու համար։ Այնուհետև հետազոտողն օգտագործում է տոնոմետրը ներակնային ճնշումը չափելու համար։
Օֆթալմոսկոպիա Տեսանյարդի գույնն ու ձևը Այո Ոչ Օգտագործվում են աչքի կաթիլներ բիբը լայնացնելու համար։ Օգտագործելով փոքրիկ խոշորացնող սարք, որի վերջում լույս կա՝ հետազոտողը ստուգում է խոշորացված տեսանյարդը։
Պերիմետրիա Տեսողական դաշտի ուսումնասիրություն Ոչ Ոչ Հիվանդը նայում է ուղիղ և նրան խնդրում են նշել,երբ է լույսը երևում ծայրամասային տեսադաշտում։ Սրա միջոցով հետազոտողը որոշում է հիվանդի ծայրամասային տեսողությունը։
Գոնիոսկոպիա Ծիածանաթաղանթի և եղջերաթաղանթի կազմած անկյան չափում Այո Այո Աչքի կաթիլներ են օտագործվում աչքն անզգայացնելու համար։ Ձեռքի հայելիով կոնտակտային ոսպնյակը նրբորեն տեղադրվում է աչքի վրա՝ թույլ տալով հետազոտողին տեսնել ծիածանաթաղանթի և եղջերաթաղանթի կազմած անկյանը։
Պախիմետրիա Եղջերաթաղանթի հաստություն Ոչ Այո Հետազոտողը նրբորեն տեղադրում է պախիմետրն աչքի առջև, եղջերաթաղանթի հաստությունը չափելու համար։
Նյարդային ֆիբրիլների անալիզ Նյարդային ֆիբրիլյար շերտի հաստություն Միգուցե Միգուցե Օգտագործելով մի քանի մեթոդներից մեկը,[պարզաբանել] ուսումնասիրում են նյարդային ֆիբրիլները։

Գլաուկոման դասակարգվում է[46]՝

Առաջնային գլաուկոման և դրա տարատեսակները

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առաջնային գլաուկոմա (ՆԱՃ40.1-40.2)

  • Առաջնային բաց անկյուն գլաուկոմա, որը նաև հայտնի է որպես քրոնիկ բաց անկյուն գլաուկոմա, հասարակ գլաուկոմա
    • Բարձր ճնշումային գլաուկոմա
    • Ցածր ճնշումային գլաուկոմա
  • Առաջնային փակ անկյուն գլաուկոմա, որը նաև հայտնի է որպես նեղ անկյուն գլաուկոմա, բիբ-բլոկ գլաուկոմա, սուր գլաուկոմա
    • Սուր փակ անկյուն գլաուկոմա[47]
    • Քրոնիկ փակ անկյուն գլաուկոմա
    • Միջանկյալ փակ անկյուն գլաուկոմա
    • Համակցված քրոնիկ բաց անկյուն գլաուկոմայի հոտ («համակցված մեխանիզմ»)

Առաջնային գլաուկոմայի տարբերակները

Առաջնային փակ անկյուն գլաուկոման առաջանում է ծիածանաթաղանթի և տրաբեկուլյար ապարատի կոնտակտի արդյունքում, որը խոչընդոտում է ներակնային արտահոսքը։ Ծիածանաթաղանթի և տրաբեկուլյար ապարատի կոնտակտն աստիճանաբար կարող է վնասել տրաբեկուլյար ապարատի գործառույթը, որը կհանգեցնի ներակնային ճնշման բարձրացման։ Կեսից ավել դեպքերում ծիածանաթաղանթի և տրաբեկուլյար ապարատի երկարատև շփումը հանգեցնում է սինեխիաների (կպումների) առաջացման։

Սա հանգեցնում է ներակնային հեղուկի արտահեսքի անվերադարձ խանգարման։ Որոշ դեպքերում ներակնային ճնշումը կարող է կտրուկ բարձրանալ՝ առաջացնելով ցավ և կարմրություն։ Այս իրավիճակում տեսողության սրությունը կարող է իջնել և վառ լույսին նայելիս լուսապսակ կարող է երևալ։ Ուղեկցող ախտանիշներն են գլխացավն ու փսխումը։

Ախտորոշումը կատարվում է ֆիզիկական նշանների և ախտանիշների հիման վրա։ Դրանք են՝ բիբը միջին չափի է և լուսային ռեակցիան բացակայում է, եղջերաթաղանթը խամրած(ամպոտ), տեսողության սրությունը նվազած, ցավ և կարմրություն։ Այնուամենայնիվ, դեպքերի մեծամասնությունը անախտանիշ է։ Մինչ տեսողության սրության խիստ կորուստը, հիվանդությունն հայտնաբերվում է միայն հետազոտման միջոցով՝ ակնաբուժի կողմից։

Որևէ ախտանիշ հայտնաբերվելու դեպքում առաջին գծի բուժման մեթոդ է համարվում լազերային իրիդոտոմիան։ Այն կարող է իրականացվել, օգտագործելով Nd։ YAG կամ արգոն լազերներ, որոշ դեպքերում նաև սովորական վիրահատական միջամտություն։ Բուժման նպատակն է կանխել կպումների առաջացումը ծիածանաթաղանթի և տրաբեկուլյար ապարատի միջև։ Նախկինում միջին չափի զարգացած դեպքերում անկյան բացումը իրիդոտոմիայով, 75%-ով հաջողությամբ էր ավարտվում։ Մյուս 25%-ում կարող էր պահանջել իրիդոպլաստիկա, դեղամիջոցներ (պիլոկարպին) կամ վիրահատություն։

Առաջնային բաց անկյուն գլաուկոմա է, երբ տեսողական նյարդի վնասումը առաջացնում է տեսողության սրության հարաճուն նվազում[48], որի պատճառը ներակնային ճնշման բարձրացումն է։ Առաջնային բաց անկյուն գլաուկոմայով ոչ բոլոր հիվանդներն ունեն ներակնային բարձր ճնշում, սակայն ճնշման իջեցումը կանխում է հիվանդության հարաճումը նույնիսկ այս դեպքում։

Բարձր ճնշումը պայմանավորված է տրաբեկուլյար ապարատի խցանմամբ։ Քանի որ մանրադիտակորեն անցուղիները խցանված են, ճնշումն աչքում բարձրանում է՝ հանգեցնելով աննշմարելի աստիճանական տեսողության կորստի։ Առաջին հերթին ախտահարվում է ծայրամասային տեսողությունը, բայց ի վերջո, բուժման բացակայության դեպքում տուժում է նաև ողջ տեսողությունը։

Ախտորոշումը կատարվում է տեսողական նյարդի էքսկավացիայի հիման վրա։ Պրոստոգլանդինային ագոնիստները բացում են ուվեոսկլերալ անկյունը։ Բետտա բլոկատորները, ինչպիսն է թիմոլոլը, նվազեցնում են ներակնային հեղուկի արտադրությունը։ Կարբոանհիդրազի արգելակիչները նվազեցնում են բիկարբոնատների արտադրությունը՝ նվազեցնելով ներակնային հեղուկի թարթչային մարմնի կողմից արտադրությունը։ Պարասիմպատոմիմետիկները դեղեր են, որոնք լավացնում են ներակնային հեղուկի արտահոսքը բացելով անցուղին և նեղացնելով բիբը։ Ալֆա-2 ագոնիստները (brimonidine, apraclonidine) նվազեցնում են ներակնային հեղուկի արտադրությունը և մեծացնում արտահոսքը։

Զարգացող գլաուկոմա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Զարգացող գլաուկոմա (Q15.0)

    • Առաջնային բնածին գլաուկոմա
    • Մանկական գլաուկոմա
    • Գլաուկոմա զուգակցված ժառանգական կամ ընտանեկան հիվանդությունների հետ

Երկրորդային գլաուկոմա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երկրորդային գլաուկոմա (H40.3-H40.6)

  • Բորբոքային գլաուկոմա
    • Ուրվիտների բոլոր տեսակներ
    • Ֆուչի հետերոքրոմային իրիդոցիկլիտ
  • Ֆակոգեն գլաուկոմա
    • Փակ անկյուն գլաուկոմա հասուն կատարակտով
    • Պրոկոանաֆիլակտիկ գլաուկոմա, որը երկրորդական է ՝ ոսպնյակի պատիճի պատռման հետևանքով
    • Ֆակոլիտիկ գլաուկոմա կապված ֆակոտոքսիկ տրաբեկուկյար ապարատի բլոկադայի հետ
    • Ոսպնյակի մասնակի տեղախախտ
  • Երկրորդային գլաուկոմա ներակնային արյունազեղման հետևանքով
    • Հիֆեմա
    • Հեմոլիտիկ գլաուկոմա, որը հայտնի է նաև որպես էրիթրոկլաստային
  • Տրավմատիկ գլաուկոմա
    • Անկյան խորացմամբ գլաուկոմա (tրավմատիկ առաջային խցիկի անկյան խորացում)
    • Հետվիրահատական գլաուկոմա
  • ։*Աֆակիկի բբային բլոկ
  • ։* Թարթչամարմին բլոկ գլաուկոմա
    • Նեովասկուլյար գլաուկոմա
    • Դեղ-միջնորդված գլաուկոմա
    • Կորտիկոստերոիդ միջնորդված գլաուկոմա
    • Ալֆա-քեմոտրիպսին գլաուկոմա (առաջանում է ալֆա քիմոտրիպսինի օգտագործումից)  
  • Տարբեր ծագման գլաուկոմաներ
    • Ներակնակին ուռուցքների հետ զուգակցված
    • Ցանցաթաղանթի բաժանումների հետ զուգակցված
    • Աչքի խիստ քիմիական այրվածքների հետևանքով առաջացած
    • Էսենցիալ ծիածանաթաղանթի ատրոֆիայի հետ զուգակցված
    • Տոքսիկ գլաուկոմա

Նեովասկուլյար գլաուկոման գլաուկոմայի հազվադեպ տեսակ է և գրեթե անհնար է բուժել։ Այն հաճախ առաջանում է դիաբետիկ ռետինոպաթիայի կամ ցանցաթաղանթի կենտրոնական երակի խցանման հերևանքով։ Այն կարող է նաև պայմանավորված լինել այլ պայմաններով, որոնք հանգեցնում են ցանցաթաղանթի կամ թարթչային մարմնի իշեմիայի։ Վատ ակնային արյան շրջանառություն ունեցող անհատները բարձր ռիսկի խմբում են։

Նեովասկուլյար գլաուկոման առաջանում է, երբ աննորմալ անոթներ են ձևավորվում խցիկի անկյունից և բլոկադայի են ենթարկում դրենաժային համակարգը։ Նման հիվանդները սկսում են արագորեն կորցնել իրենց տեսողությունը։ Երբեմն հիվանդությունը զարգանում է շատ արագ, հատկապես կատարակտի վիրահատությունից հետո։ Այս հիվանդության նոր բուժման մեթոդը, որն առաջին անգամ առաջարկվել է Քահուկի ու նրա գործընկերների կողմից, ներառում է նորագույն դեղամիջոցների խումբ, որոնք հայտնի են որպես՝ հակա-VEGF դեղամիջոցներ։ Այս ներարկային դեղամիջոցները կարող են հանգեցնել արյան անոթների ձևավորման կտրուկ նվազման, և ժամանակին բուժումը սկսելու դեպքում կարող են հանգեցնել ներակնային ճնշման կարգավորման։ Ներկայումս հակա-VEGF պրեպարատների բարձր որակի գնահատականներ չկան, որոնք ցույց կտան, որ հակա-VEGF պրեպարատներով բուժումը նվազեցնում է ներակնային ճնշումը նեովասկուլյար գլաուկոմայի ժամանալ[49]։

Տոքսիկ գլաուկոման բաց անկյուն գլաուկոմայի տարատեսակ է, որի ժամանակ անհայտ ախտածնությամբ բարձրանում է ներակնային ճնշումը։ Երբեմն ներակնային ճնշումը կարող է հասնել 80մմ.սս. (11կՊա)։ Հիվանդությունը բնորոշվում է, որպես թարթչային մարմնի բորբոքում և տրաբեկուլայի զանգվածային այտուց, որը երբեմն տարածվում է Շլեմյան ջրանցքի վրա։ Այս վիճակը տարբերակվում է չարորակ գլաուկոմայից խորը և հստակ առաջային խցիկով։ Բացի այդ եղջերաթաղանթի տեսքը այնքան էլ աղոտ չէ։ Տեսողության սրության կտրուկ նվազումը կարող է առաջանալ ցանցաթաղանթի քայքայման հետևանքով։

Նպաստող գործոնները ներառում են՝ բորբոքում, դեղամիջոցներ, վնասվածքներ և ներակնային վիրաբուժություն՝ ներառյալ կատարակտի վիրահատությունն ու վիտրէկտոմիան։ Գեդե Պարդիանտոն (2005) հաղորդել է թունավոր գլաուկոմայով չորս հիվանդների մասին, որոնցից մեկը ֆոկոէմուլսիֆիկացիայի է ենթարկվել։ Որոշ հիվանդների կարելի է բուժել դեղամիջոցներով, վիտրէկտոմիայով կամ տրաբեկուլէկտոմիայով[50]։

Բացարձակ գլաուկոմա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բացարձակ գլաուկոման (H44.5) բոլոր տեսակի գլաուկոմաների վերջնական փուլն է։ Աչքը չունի տեսողություն, բբերի լուսային ռեֆլեքսը բացակայում է և ունի կարծր տեսք։ Հիվանդը գանգատվում է աչքի խիստ ցավից։  

Տեսակները

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գլաուկման տերմին է այն աչքի հիվանդությունների համար, որոնք վնասում են տեսողական նյարդը և կարող են հանգեցնել տեսողության կորստի[51]։ Տեսողական նյարդի վնասման հիմնական պատճառը ներակնային ճնշման բարձրացումն է՝ աչքի ներսում ավելորդ հեղուկ ճնշումը, որը կարող է պայմանավորված լինել տարբեր պատճառներով՝ ներառյալ դրենաժային համակարգի խցիկների խցանումն ու առաջային խցիկի անկյան փակումը։

Գլյուկոմայի տարբեր տեսակների դասակարգման առաջնային բաժանումը բաց անկյուն և փակ անկյուն գլաուկոման է։ Բաց անկյուն գլաուկոմայի ժամանակ ծիածանաթաղանթի և եղջերաթաղանթի կազմած անկյունը նորմալ է, որը նպաստում է ներակնային հեղուկի նորմալ արտահոսքի, այդպիսով պահպանելով նորմալ ներակնային ճնշում։ Եթե այս անկյունը նեղանում կամ փակվում է, ճնշումը ժամանակի ընթացքում սկսում է բարձրանալ, ինչն էլ հանգեցնում է տեսանյարդի վնասման և կուրության։

Առաջնային բաց անկյուն գլաուկոման (նաև առաջնային գլաուկոմա, քրոնիկ գլաուկոմա ) հանգեցնում է դրենաժային համակարգի աստիճանական խցանման, որի արդյունքում ավելանում է ներակնային ճնշումը, որն էլ հանգեցնում է տեսանյարդի աստիճանական վնասման։ Այն արտացոլվում է տեսողության սրության աստիճանական կորստով, որն սկսվում է ծայրամասային տեսողության կորստով, բայց ի վերջո, բուժման բացակայության պարագայում կարող է նկատվել տեսողության լրիվ կորուստ[48]։ Սա գլաուկոմայի ամենատարածված տեսակն է։ Սկզբը դանդաղ և անցավ է, տեսողության կորուստը աստիճանական և անվերադարձ։

Նեղ անկյուն գլաուկոմայի (նաև փակ անկյունային գլաուկոմա ) ժամանակ ծիածանաթաղանթը գալիս է առաջ, նեղացնում առաջային անկյունը, բարձրացնում ներակնային ճնշումը։ Չբուժվելու դեպքում կարող է առաջանալ փակ անկյուն գլաուկոմա, որը պահանջում է անհետաձգելի բուժում։  

Փակ անկյուն գլաուկոմայի ( նաև առաջնային փակ անկյուն գլաուկոմա, սուր գլաուկոմա ) ժամանակ ծիածանաթաղանթը առաջ գալով հպվում է տրաբեկուլյար ապարատին և արգելափակում ներակնային հեղուկի արտահոսքը։ Այս կոնտակտը ի վերջո վնասում է դրենաժային ֆունկցիան՝ հանգեցնելով ներակնային ճնշման բարձրացման։ Ախտանիշերի առաջացման սկիզբն անսպասելի է։ Առաջացնում է ցավ և այլ նկատելի նշաններ։ Պահանջում է անհետաձգելի բուժում։ Ի տարբերություն բաց անկյուն գլաուկոմայի, փակը ծիածանաթաղանթի և եղջերաթաղանթի միջև գտնվող անկյան փակումն է։

Նորմալ ճնշումային գլաուկոմա է, երբ տեսանյարդը վնասվում է, բայց ներակնային ճնշումը նորմալ մակարդակի վրա է (12-22մմ.սս.)։ Անհատները, ովքեր ընտանեկան պատմությունում նշում են ՆՃԳ-ի դեպքեր, ՆՃԳ-ի ընտանեկան պատմության, ունեն ճապոնացի նախնիներ, նշում են սրտանոթային համակարգի հիվանդություններ կամ Ֆլամերի սինդրոմ, գտնվում են ՆՃԳ-ի զարգացման բարձր ռիսկի խմբում։ ՆՃԳ-ի պատճառն անհայտ է։

Երկրորդական գլաուկոմայի դեպքում՝ մեկ այլ հիվանդություն, վնասվածք, դեղամիջոց կամ միջամտություն առաջացնում են աչքի ճնշման բարձրացում, ինչը հանգեցնում է տեսողական նյարդի վնասման և տեսողության կորստի։ Կարող է լինել թեթև կամ ծանր։ Այն կարող է առաջանալ աչքի վնասվածքի, բորբոքման, ուռուցքի, կատարակտի կամ դիաբետի հետևանքով։ Այն կարող է առաջանալ նաև ստերոիդների կիրառման արդյունքում։ Բուժումը կախված է գլաուկոմայի բաց անկյուն կամ փակ անկյուն լինելուց։

Կեղծ արտահոսական գլաուկոմայի (նաև PEX, exfoliation glaukoma) ճնշումը պայմանավորված է մանրադիտակային հատիկավոր սպիտակուցային մանրաթելերի կուտակումով, ինչը կարող է արգելափակել ակնային հեղուկի բնականոն արտահոսքը։ ԿԱԳ-ն տարածված է Սկանդինավիայում, հիմնականում 70-ից բարձր տարիքում և ավելի հաճախ կանանց մոտ։

Պիգմենտային գլաուկոման (նաև պիգմենտային ցրման սինդրոմը) պայմանավորված է գունակային բջիջներով, որոնք դուրս են պրծնում ծիածանաթաղանթի հետևից և լողում ակնային հեղուկում։ Ժամանակի ընթացքում այդ պիգմենտային բջիջները կարող են կուտակվել առաջային խցիկում այնպես, որ այն կարող է խցանել տրաբեկուլյար ցանցը։ Սա հազվագյուտ վիճակ է, որն առաջանում է հիմնականում կովկասցիների շրջանում։ Ախտահարում է հիմնականում տղամարդկանց 20-ից 40 տարեկան հասակում։ Հիվանդների մեծ մասը կարճատես են։

Առաջնային պատանեկան գլաուկոման նորածնային կամ պատանեկան հիվանդություն է, երբ ներակնային ճնշման բարձրացումն առաջանում է ծննդյան պահին կամ անմիջապես դրանից հետո։ Այն պայմանավորված է առաջնային խցիկի անկյան զարգացման խանգարմամբ, ինչն էլ խոչընդոտում է ակնային հեղուկի արտահեսքը։

Ուվիտիկ գլաուկոման պայմանավորված է ուվիտիտով, աչքի միջին շերտի՝ ուվեայի այտուցվածությամբ և բորբոքմամբ։ Ուվեան ապահովում է ցանցաթաղանթի արյան մատակարարման մեծ մասը։ Ուվեիտի ժամանակ առաջացած ներակնային ճնշման բարձրացումը կարող է լինել բորբոքման կամ ստերոիդներով բուժման հետևանք։

Սկրինինգ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Միացյալ Նահանգների կանխարգելիչ միջոցառումների ծառայությունը 2013 թ.-ին հայտարարեց, որ չկան բավարար ապացույցներ գլաուկոմայի համար սկրինինգ իրականացնելու համար[52]։ Հետևաբար, ԱՄՆ-ում ազգային սկրինինգային ծրագիր չկա։ Ըստ Ամերիկյան Ակնաբուժության Ակադեմիայի սկրինինգ խորհուրդ է տրվում կատարել սկսած 40 տարեկանից[2]։

Միացյալ Թագավորությունում կա գլաուկոմայի սկրինինգային ծրագիր։ Ռիսկի խմբում գտնվող անձանց խորհուրդ է տրվում առնվազն տարին մեկ անգամ անցնել ակնահատակի լայնածավալ հետազոտություններ[53]։

Բուժում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գլաուկոմայի բուժման ժամանակակից նպատակներն են՝ խուսափել վնասվածքից և նյարդերի վնասումից, ինչպես նաև պահպանել տեսողությունը և հիվանդի կյանքի ընդհանուր որակը՝ նվազագույն կողմնակի ազդեցություններով[54][55]։ Այն պահանջում է համապատասխան ախտորոշման տեխնիկա և հետազոտություններ, ինչպես նաև հիվանդի անհատական բուժման ընտրություն։ Թեև ներակնային ճնշումը հանդիսանում է գլաուկոմայի հիմնական ռիսկային գործոններից մեկը, այնուամենայնիվ տարբեր դեղաբանական և (կամ) վիրաբուժական միջոցներվ այն իջեցնելը ներկայումս գլաուկոմայի բուժման հիմքն է հանդիսանում։ Բաց անկյուն առաջնային գլաուկոմա և ներակնային հիպերտոնիկ հիվանդություն ունեցող անձանց ուսումնասիրության արդյունքում պարզվել է, որ ներակնային ճնշման իջեցմանն ուղղված բուժումը դանդաղեցնում է տեսողության վատացման առաջընթացը[6]։

Գլաուկոմատոզ տեսողական նեյրոպաթիայի անոթային հոսքի և նեյրոդեգեներատիվ տեսություններն հիմք հանդիսացան նեյրոպրոտեկտիվ բուժական ստրատեգիաներին ուղղված ուսումնասիրությունների կատարման համար, որի արդյունքում հայտնաբերված մեթոդներից որոշներն համարվում են անվտանգ և կիրառելի, մինչ մյուսները գտնվում են փորձարարական փուլում։

Դեղորայք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լատանոպրոստ

Ներակնային ճնշումը կարելի է իջեցնել դեղորայքով, սովորաբար աչքի կաթիլներով։ Գլաուկոմայի բուժման համար օգտագործվում են դեղերի մի քանի դասեր, յուրաքանչյուր դասի մի քանի դեղամիջոցներ։

Այս դեղերից յուրաքանչյուրը կարող է ունենալ տեղային և համակարգային կողմնակի բարդություններ։ Դեղորայքի ուղեցույցի պահպանումը կարող է շփոթեցնող և թանկ լինել։ Կողմնակի ազդեցությունների առաջացման դեպքում հիվանդը պետք է պատրաստ լինի կա՛մ դրանք հանդուրժելու, կա՛մ բուժող բժշկի հետ բուժումը վերանայելու։ Սկզբում գլաուկոմայի կաթիլները կարող են սկսել կաթեցնել մեկ, կամ երկու աչքում[56]։ Կաթիլների կիրառման պահից սկսած կարող է առաջանալ թարթիչների աճ և կոպերի հիպերպիգմենտացիա[57]։

Այժմ քննարկվում են նաև տարբեր տեղային և համակարգային դեղերի հնարավոր նեյրոպրոտեկտիվ ազդեցությունները[13][58][59][60]։

Լազերային վիրահատություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արգոն լազերային տրաբեկուլոպլաստիկան (ALT) կարող է օգտագործվել բաց անկյուն գլաուկոմայի բուժման նպատակով։ Սակայն այն ժամանակավոր լուծում է, այլ ոչ հիվանդության բուժում։ 50 μմ արգոն լազերն ուղղվում է դեպի տրաբեկուլյար խողովակ, նպաստելով խողովակի բացմանն ու ապահովելով ավելի շատ ներակնային հեղուկի արտահոսք։ Ավանդական լազերային տրաբեկուլոպլաստիկան օգտագործում է ջերմային արգոն լազերներ։

Նորագույն լազերային վիրահատությունն օգտագործում է սառը լազերներ, ապահովելու համար հեղուկի դրենաժը։ Կա նաև մեկ այլ նորագույն միջամտություն՝ սելեկտիվ լազերային տրաբեկուլոպլաստիկան (SLT), որն օգտագործում է 532նմ, կրկնակի հաճախականությամբ Nd:YAG լազեր, որի թիրախը տրաբեկուլյար խողովակի բջիջների մելանին պիգմենտն է։ Հետազոտությունները ցույց են տվել, որ սելեկտիվ լազերային տրաբեկուլոպլաստիկան (SLT) ունի նույն էֆեկտիվությունն ինչ արգոն լազերային տրաբեկուլոպլաստիկան։ Տարբերությունն այն է, որ սելեկտիվ լազերային տրաբեկուլոպլաստիկան պետք է կրկնել երեքից չորս անգամ, մինչդեռ արգոն լազերային տրաբեկուլոպլաստիկան՝ միայն մեկ։

Nd: YAG լազերային ծայրամասային իրիդոտոմիան (LPI) կարող է օգտագործվել այն դեպքում, երբ հիվանդի մոտ առկա է փականկյուն գլաուկոմա կամ պիգմենտային ցրված սինդրոմ։ Լազերային իրիդոտոմիայի ժամանակ լազերային էներգիայի միջոցով անցք է բացվում ծիածանաթաղանթի վրա։ Սա ապահովում է ճնշումների հավասարեցում ծիածանաթաղանթի երկու կողմերում։ Նեղ անկյան դեպքում այն կարող է բացել տրաբեկուլյար խողովակը։ Լազերային իրիդոտոմիան նվազեցնում է սուր փակ անկյուն գլաուկոմայի առաջացման ռիսկը։ Շատ դեպքերում այն նվազեցնում է նաև քրոնիկ փակ անկյուն գլաուկոմայի առաջացման ռիսկը, որը կարող է բերել ծիածանաթաղանթի միաձուլմանը տրաբեկուլյար ապարատին։

Դիոդային լազերային ցիկլոաբլացիան նվազեցնում է ներակնային ճնշումը՝ ոչնչացնելով թարթչային էպիթելը, որը պատասխանատու է հեղուկի սեկրեցիայի համար[40]։

Վիրահատական բուժում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գլաուկոմայի բուժման համար կիրառվող վիրահատություն, որի ժամանակ անցք է բացվում տրաբեկուլյար ապարատի վրա՝ նպաստելով ներակնային հեղուկի արտահոսքին և ճնշման իջեցմանը:

Գլաուկոմայի բուժման համար կիրառվում են ինչպես լազերային, այնպես էլ սովորական վիրահատություններ։ Վիրահատությունն հանդիսանում է բնածին գլաուկոմայով հիվանդների բուժման առաջնային ընտրության միջոց[61]։ Ընդհանրապես, այս վիրահատությունները հիվանդության ժամանակավոր լուծում են հանդիսանում, քանի որ գլաուկոմայի բուժման մեթոդ դեռ չկա։

Կանալոպլաստիկա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կանալոպլաստիկան միկրոկատետրի կիրառմամբ միջամտություն է։ Կանալոպլաստիկայի ժամանակ կտրվածք է արվում Շլեմյան ծորան մուտք ապահովելու համար։ Միկրոկատետրը շրջանաձև անցկացվում է ծիածանաթաղանթի շուրջ, լայնացնելով հիմնական դրենաժային ծորանն ու հավաքող ուղիները, ստերիլ գելային նյութի ներարկմամբ։ Այնուհետև կատետրը հանվում է, տեղադրվում կար։ Ծորանը լայնացնելուց հետո ներակնային ճնշումը կարող է իջնել անհայտ պատճառներով, քանի որ Շլեմյան ծորանը գլաուկոմայով կամ առողջ աչքում չունի հեզուկի էական դիմադրություն։ Միջամտությունից հետո արդյունքը երկար չի պահպանվում[62][63]։

Տրաբեկուլէկտոմիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գլաուկոմայի բուժման համար կիրառվող ամենատարածված վիրահատությունը տրաբեկուլէկտոմիան է։ Վիրահատության ժամանակ սկլերայի պատում ձևավորվում է լաթ, որի տակ բացվում է պատուհան՝ տրաբեկուլյար ապարատից մի հատված հեռացնելու համար։ Սկլերային լաթն այնուհետև սահուն կերպով տեղն է դրվում, իսկ բացվածքի միջոցվ հեղուկը դուրս է գալիս աչքից, ինչը հանգեցնում է ներակնային ճնշման իջեցման և աչքի մակերևույթին փխրուն կամ հեղուկ պղպջակների ձևավորման։

Վիրահատությունից հետո բացվածքի վրա կամ շուրջ կարող է ձևավորվել սպի՝ պատճառ հանդիսանալով վիրահատության արդույավետության նվազման։ Սովորաբար վիրահատությունից հետո վերքի վրա դրվում է սպունգ՝ ներծծված քիմիոթերապևտիկ միջոցներով, ինչպիսիք են՝ միտոմիցին-C-ն կամ 5-ֆլուրուրացիլը, ֆիբրոբլաստների տարբերակումն ընկճելու միջոցով սպիացումը կանխելու համար։ Տրաբեկուլյար ապարատի սպիացումը կանխելու ժամանակակից այլընտրանքային միջոց է հանդիսանում ոչ քիմիոթերապևտիկ պրեպարատ օլոգեն կոլագենային մատրիքսը։ Այս միջոցի օգտագործումը կլինիկայում ցույց է տվել, որ այն բարձրացնում է վիրահատության արդյունավետությունը[64][65][66][67]։ Կոլագենային մատրիքսը կանխում է սպիացումը՝ ֆիբրոբլաստների տարբերակումը կարգավորելու,նաև վերքի կծկումն ու սոսնձումը մեխանիկորեն կանխելու ճանապարհով։

Գլաուկոմայի դրենաժային իմպլանտներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պրոֆեսոր Էնթոնի Մոլտենոն մշակեց գլաուկոմայի դրենաժային առաջին իմպլանտը 1966 թվականին Քեյփթաունում[68]։ Այդ ժամանակից ի վեր մի շարք իմպլանտների մոդելներ են հաջորդել բնօրինակին, օրինակ՝ Բերվելդտի խողովակ շունտը, փականային իմպլանտներից՝ Ահմեդի իմպլանտը, ExPress Mini շունտը և հաջորդ սերնդի Մոլտենո իմպլանտները։ Սրանք նախատեսված են այն գլաուկոմայով հիվանդների համար, ովքեր չեն պատասխանում բուժման մյուս մեթոդներին։ Հոսքային խողովակը տեղադրվում է աչքի առաջային խցիկ, որից հետո շաղկապենու տակ տեղադրվում է թիթեղ, որը թույլ է տալիս ներակնային հեղուկին հոսել աչքից դուրս դեպի խողովակի արտափքվածք (փուչիկ)։

  • Առաջին սերնդի Մոլտենո և այլ ոչ փակային իմպլանտները երբեմն պահանջում են խողովակի հավելյալ կապում՝ մինչև փուչիկը ձևավորվի և փոքր-ինչ պատվի ֆիբրոզ թաղանթով[69]։ Սա անում են նրա համար, որ խուսափեն հետվիրահատական հիպոտոնիայից՝ հետվիրահատական շրջանում ներակնային ճնշման հանկարծակի իջեցումից։
  • Փականային իմպլանտները, ինչպիսին է օրինակ՝ Ահմեդի գլաուկոմային փականը, իրենց մեխանիկական փականների շնորհիվ օգնում են կարգավորել հետվիրահատական հիպոտոնիան։
  • Ab interno տիպի իմպլանտները, ինչպիսին է Xen Gel Stent իմպլանտը, հանդիսանում են տրանսսկլերալ իմպլանտներ, որոնք տեղադրվում են ներքին եղանակով և ապահովում են ներակնային հեղուկի հոսքը դեպի Տենոնի տարածություն՝ ստեղծելով ենթաշաղկապենային դրենաժ՝ փուչիկի նման[70][71]։ Այս իմպլանտները տրանսսկլերալ են և տարբերվում են այլ ab inetrno իմպլանտներից, որոնք չեն ստեծում տրանսսկլերալ դրենաժ, օրինակ՝ iStent, CyPass, կամ Hydrus իմպլանտները[72]։

Շաղկապենու այն հատվածը, որով անցնում է շունտը, ենթարկվում է հարաճող սպիացման, որի հետևանքով այն հաստանում է և կարող է խոչընդոտ հանդիսանալ ներակնային հեղուկի ֆիլտրացիայի համար։ Սրա համար օգտագործվում են կանխաչգելիչ միջոցառումներ, մանսավորապես հակաֆիբրոտիկ դեղամիջոցներ՝ 5-ֆլուրոուրացիլ կամ միտոմիցին-5 (միջամտության ընթացքում), կամ այլ ոչ հակաֆիբրոտիկ դեղամիջոցներ՝ կոլագենային մատրիքսային իմպլանտ[73][74], կամ հետագայում կատարում են կրկնակի վիրահատական միջամտություն[75]։ Գլաուկոմատոզ կույր և ցավոտ աչքի, ինչպես նաև գլաուկոմայի որոշ դեպքերում խորհուրդ է տրվում կատարել ցիկլոկրիոթերապիա[76]։

Լազեր-ասոցացված չթափանցող խոր սկլերէկտոմիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գլաուկոմայի բուժման ներկայիս ամենատարածված մեթոդը տրաբեկուլէկտոմիան է, որի ժամանակ հատվում է սկլերան՝ ներակնային ճնշումը նվազեցնելու նպատակով։

Չթափանցող խորը սկլերէկտոմիայի (ՉԹԽՍ) վիրահատությունը նման, բայց ձևափոխված միջամտություն է, որի դեպքում սպիտակուցային թաղանթի լաթի տակ անցքի միջոցով տրաբեկուլյար ցանց անցկացնելու փոխարեն ստեղծվում և բացազատվում է սպիտակուցային թաղանթի երկրորդ ավելի խորանիստ լաթը, ինչից հետո հատվում է Շլեմյան խողովակի վերին պատը, ինչի շնորհիվ հնարավոր է լինում առանց աչքը թափածակելու ապահովել ներակնային հեղուկի հոսք, որի հետևանքով էլ ներակնային ճնշումն իջնում է։ Ապացուցված է, որ ՉԹԽՍ-ն ունի ավելի քիչ կողմնակի ազդեցություններ քան տրաբեկուլէկտոմիան[77]։ Այնուամենայնիվ, ՉԹԽՍ-ն իրականացվում է ձեռքով և պահանջում է ավելի բարձր մակարդակի հմտություններ նաև գործիքներով աշխատելու համար[փա՞ստ]։ Սպիտակուցային թաղանթի խորը բացազատումից հետո վերքի կպումներից խուսափելու և լավ արդյունքի հասնելու համար ՉԹԽՍ-ն հաճախ իրականացվում է տարբեր բիոհամատեղելի սփեյսերներ և սարքեր օգտագործելով, ինչպիսին են ՝ Aquaflow կոլագենային վիրախծուծ[78], օլոգեն կոլագենային մատրիքս[65][79][80], կամ Xenoplast գլաուկոմային իմպլանտ[81]։

Լազերով օժանդակված ՉԹԽՍ-ն իրականացվում է CO2 լազերային համակարգի օգնությամբ։ Լազերի վրա հիմնված համակարգը ինքնավերահսկվող է, այն դադարում է գործել երբ հասնում ենք սպիտակուցային թաղանթի ցանկալի հաստությանը և ներակնային հեղուկի ադեկվատ դրենաժին։ Այս ինքնավերահսկվող համակարգի միջոցով աբլացիան ինքն իրեն դադարում է,երբ CO2 լազերը կոնտակտի մեջ է մտնում ներակնային հեղուկի հետ, ինչը լինում է այն ժամանակ, երբ լազերը հասնում է մնացորդային չվնասված շերտի օպտիմալ հաստությանը։

Կանխատեսում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բաց անկյուն գլաուկոման չբուժվելու դեպքում նորմալ տեսողությունից կուրության անցումը տևում է մոտ 25ից 70 տարի[82]։ Ներակնային ճնշումը նույնպես դեր ունի,բարձր ներակնային ճնշումը կրճատում է այս ժամանակը[83]։

Համաճարակաբանություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2004 թ.-ին 100.000 բնակչի հաշվով գլաուկոմայի հաշմանդամություն ունեցողների թիվը
     տվյալներ չկան       20ից փոքր      20–43      43–66      66–89      89–112      112–135      135–158      158–181      181–204      204–227      227–250       250ից ավել

2010-ի տվյալներով աշխարհում բաց անկյուն գլաուկոմայի 44.7մլն դեպք է արձանագրվել[84]։ Նույն տարում ԱՄՆ-ում բաց անկյուն գլաուկոմայով 2.8մլն հիվանդ կար[84]։ Կանխատեսվում է, որ 2020թ-ին աշխարհում 58.6մլն, իսկ ԱՄՆ-ում 3.4մլն գլաուկոմայով հիվանդ կլինի[84]։

Ամբողջ աշխարհում և ԱՄՆ-ում գլաուկոման կուրության երկրորդ հիմնական պատճառն է[85]։ Կատարակտն ավելի հաճախ հանդիպող պատճառն է։ Գլաուկոման նաև աֆրոամերիկացիների կուրության առաջատար պատճառն է, ովքեր ունեն առաջնային բաց անկյունային գլաուկոմայի ավելի բարձր ռիսկ[86][87]։

Մետա-վերլուծությունը, որը տպագրվել է 2009-ին գտել է, որ առաջնային բաց անկյուն գլաուկոմա ունեցող մարդիկ չունեն ավելի բարձր մահացության ցուցանիշ, կամ սրտանոթային մահվան ավելի բարձր ռիսկ[88]։

Պատմություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աչքի հիվանդությունների ժամանակ ներակնային ճման բարձրացման և գլաուկոմայի միջև կապն առաջին անգամ նկարագրել է անգլիացի գիտնական Ռիչարդ Բանիստերը 1622թ.-ին[89]։ Դեռևս 1806թ.-ին Բոստոնում Ջոն Քոլինս Ուորները բուժում էր փակ անկյուն գլաուկոման[90]։ 1851 թվականին Հերման Հելմհոլթզի կողմից օֆթալմոսկոպի գյուտը հնարավորություն տվեց ակնաբույժներին առաջին անգամ հայտնաբերել գլաուկոմայի ախտաբանական առանձնահատկությունը՝ տեսանյարդի գլխի էքսկավացիան` ցանցաթաղանթի գանգլիոնային բջիջների կորստի պատճառով։ Ներակնային ճնշումը չափելու համար առաջին հուսալի գործիքը հայտնագործել է նորվեգացի ակնաբույժ Հջալմար Ավգուստ Շիայցցը 1905 թվականին։ Մոտ կես դար անց, Հանս Գոլդմանը Բեռնում, Շվեյցարիայում, ստեղծեց իր տոնոմետրը, որը մինչ այսօր էլ, չնայած ախտորոշման ոլորտում առկա բազմաթիվ նորամուծությունների, համարվում է ախտորոշման ոսկե ստանդարտ։ 20-րդ դարի վերջին ներակնային ճնշումից բացի հայտնաբերված այլ պաթոմեխանիզմները, ինչպիսին է՝ ցանցաթաղանթի և տեսանյարդի գլխի արյան մատակարարման անբավարարությունը, որը հաճախ կապված է ցածր կամ անկանոն արյան ճնշման հետ, հայտնաբերվեցին և հանդիսացան ուսումնասիրման նոր առարկա[91]։ Ներակնային ճնշումն իջեցնող առաջին դեղը ՝ պիլոկարպինը, ներկայացվել է 1870-ականներին։ Վաղ վիրահատական մեթոդներից իրիդէկտոմիան, այժմ փոխարինվում են նվազ ինվազիվ մեթոդներով, ինչպիսիք են՝ փոքր ինպլանտները, MIGS-ի (միկրո ինվազիվ գլաուկոմային վիրահատություններ) լայն տարբերակները։

Ստուգաբանություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Գլաուկոմա» բառը ծագում է հին հունարեն γλαύκωμα[92] կամ γλαυκóς[93] բառից, որը նկարագրում է աչքի գույն, որը մուգ չէ (օրինակ՝ կապույտ, կանաչ, բաց մոխրագույն)։ Հիպոկրատի ժամանակներում, որպես γλαυκóς նկարագրվում էին այն աչքերը, որոնք հիվանդության պատճառով մոխրագույն շաղկապենի կամ կանաչավուն բիբ ունեին (երբեմն դիտվում է փակ անկյուն գլաուկոմայի ժամանակ)[94][95]։

Հետազոտություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գիտնականներն հետևում են գլաուկոմայով հիվանդի աչքերի շարժումներին ՝ մեքենա վարելու ընթացքւմ:

Rho կինազի ինհիբիտորներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Rho կինազի ինհիբիտորները, ինչպիսիք են՝ ripasudil -ը, արգելակում են ակտինի միկրոխողովակները, հանգեցնելով տրաբեկուլյար ապարատի մորֆոլոգիական փոփոխությունների, որն էլ բերում է ներակնային հեղուկի արտահոսքի նվազման[96]։

Նեյրոպրոտեկտիվ ագենտներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Cochrane համակարգային ուսումնասիրությունը 2013 թ.-ին համեմատեց բրիմոնիդինի և թիմոլոլի ազդեցությունները մեծահասակների մոտ՝ բաց անկյուն գլաուկոմայի առաջընթացը դանդաղեցնելու մեջ[97]։ Արդյունքներն արձանագրեցին ավելի քիչ տեսողության վատացման առաջընթաց բրիմոնիդին օգտագործած հետազոտվողների մոտ։ Այնուամենայնիվ, արդյունքները նշանակալի չէին ՝ սահմանափակ ապացույցների պատճառով[97]։ Նույնն էին ներակնային ճնշման տվյալները և՛ թիմոլոլ, և՛ բրիմոնիդին օգտագործած հետազոտվողների մոտ։ Դեղորայքի կողմնակի ազդեցություններ նկարագրվել էր բրիմոնիդին օգտագործողների հետազոտական խմբում[97]։

Կանեփ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1970-ականների ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ կանեփի օգտագործումը կարող է նվազեցնել ներակնային ճնշումը[98][99][100]։ 1978-ից մինչև 1984 թթ. ԱՄՆ-ի Ազգային Ակնաբուժական ինստիտուտը աջակցում էր հետազոտությունների անցկացմանը, որոշելու, արդյոք մարիխուանան կամ դրա արդյունքում ստացված դեղերը կարող են արդյունավետ լինել գլաուկոմայի բուժման համար։ Այս ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ մարիխուանայի որոշ ածանցյալներ իջեցում են ներարկային ճնշումը՝ բերանային, ներերակային օգտագործելու կամ ծխելու դեպքում, բայց ոչ տեղային աչքի մեջ կաթեցնելու դեպքում։  

2003 թ.-ին Ամերիկյան Ակնաբուժության Ակադեմիան հրապարակեց դիրքորոշում, ըստ որի, կանեփը նշանակվող դեղորայքից ավելի արդյունավետ չէ։ Ավելին, ոչ մի գիտական ապացույց չի հայտնաբերվել, որը ցույց է տալիս կանեփի օգուտների և/կամ ցածր ռիսկի մասին գլաուկոմայի բուժման ժամանակ, այլ լայն դեղերի տեսականու համեմատությամբ[100][101]։

2010 թվականին Ամերիկյան Գլաուկոմա ընկերությունը հրապարակեց պաշտոնաթերթ, որը վարկաբեկում էր կանեփի օգտագործումը որպես բարձր ներակնային ճնշման լեգիտիմ բուժում՝ դրա բուժման կարճատևությամբ և կյանքի որակը սահմանափակող կողմնակի ազդեցություններով պայմանավորված[102]։

Ծանոթագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 «Facts About Glaucoma». National Eye Institute. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 28-ին. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 29-ին.
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 2,14 Mantravadi, AV; Vadhar, N (2015 թ․ սեպտեմբեր). «Glaucoma». Primary Care. 42 (3): 437–49. doi:10.1016/j.pop.2015.05.008. ISSN 0095-4543. PMID 26319348.
  3. ↑ 3,0 3,1 «Facts About Glaucoma». National Eye Institute. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 28-ին. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 29-ին.
  4. ↑ Rhee, Douglas J. (2012). Glaucoma (2 ed.). Philadelphia: Wolters Kluwer Health/Lippincott Williams & Wilkins. էջ 180. ISBN 9781609133375. OCLC 744299538.
  5. ↑ Mi, Xue-Song; Yuan, Ti-Fei; So, Kwok-Fai (2014 թ․ սեպտեմբերի 16). «The current research status of normal tension glaucoma». Clinical Interventions in Aging. 9: 1563–71. doi:10.2147/CIA.S67263. PMC 4172068. PMID 25258525.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  6. ↑ 6,0 6,1 Vass, C.; Hirn, C.; Sycha, T.; Findl, O.; Bauer, P.; Schmetterer, L. (2007 թ․ հոկտեմբերի 17). «Medical interventions for primary open angle glaucoma and ocular hypertension». The Cochrane Database of Systematic Reviews (4): CD003167. doi:10.1002/14651858.CD003167.pub3. ISSN 1469-493X. PMID 17943780.
  7. ↑ GBD 2015 Disease and Injury Incidence and Prevalence, Collaborators. (2016 թ․ հոկտեմբերի 8). «Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 310 diseases and injuries, 1990–2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015». Lancet. 388 (10053): 1545–1602. doi:10.1016/S0140-6736(16)31678-6. PMC 5055577. PMID 27733282. {{cite journal}}: |first= has generic name (օգնություն)CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)
  8. ↑ (Press release). {{cite press release}}: Missing or empty |title= (օգնություն)
  9. ↑ Resnikoff, Serge; Pascolini, Donatella; Etya'Ale, Daniel; Kocur, Ivo; Pararajasegaram, Ramachandra; Pokharel, Gopal P.; Mariotti, Silvio P. (2004). «Global data on visual impairment in the year 2002». Bulletin of the World Health Organization. 82 (11): 844–51. doi:10.1590/S0042-96862004001100009 (inactive 2019 թ․ մարտի 24). PMC 2623053. PMID 15640920. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 12-ին.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ DOI inactive as of 2019 (link)
  10. ↑ Leffler, CT; Schwartz, SG; Giliberti, FM; Young, MT; Bermudez, D (2015). «What was Glaucoma Called Before the 20th Century?». Ophthalmology and Eye Diseases. 7: 21–33. doi:10.4137/OED.S32004. ISSN 1179-1721. PMC 4601337. PMID 26483611. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 23-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 12-ին.
  11. ↑ «Evolution and impact of eye and vision terms in written English». JAMA Ophthalmology. 131 (12): 1625–31. 2013. doi:10.1001/jamaophthalmol.2013.917. PMID 24337558. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ դեկտեմբերի 23-ին.
  12. ↑ «Relationship between intraocular pressure and primary open angle glaucoma among white and black Americans. The Baltimore Eye Survey». Archives of Ophthalmology. 109 (8): 1090–95. 1991 թ․ օգոստոս. doi:10.1001/archopht.1991.01080080050026. PMID 1867550.
  13. ↑ 13,0 13,1 «Complementary and alternative medicine for glaucoma». Survey of Ophthalmology. 46 (1): 43–55. 2001. doi:10.1016/S0039-6257(01)00233-8. PMID 11525790.
  14. ↑ Li, M; Wang, M; Guo, W; Wang, J; Sun, X (2011 թ․ մարտ). «The effect of caffeine on intraocular pressure: a systematic review and meta-analysis». Graefe's Archive for Clinical and Experimental Ophthalmology = Albrecht von Graefes Archiv für Klinische und Experimentelle Ophthalmologie. 249 (3): 435–42. doi:10.1007/s00417-010-1455-1. ISSN 1435-702X. PMID 20706731.
  15. ↑ «Primary angle closure glaucoma in Chinese and Western populations». Chinese Medical Journal. 115 (11): 1706–15. 2002 թ․ նոյեմբեր. PMID 12609093. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 12-ին.
  16. ↑ Dorairaj, Syril; Tsai, James C.; Grippo, Tomas M. (2012). «Changing Trends of Imaging in Angle Closure Evaluation». ISRN Ophthalmology. 2012: 597124. doi:10.5402/2012/597124. PMC 3914273. PMID 24558589.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  17. ↑ Cheng, JW; Zong, Y; Zeng, YY; Wei, RL (2014). «The prevalence of primary angle closure glaucoma in adult Asians: a systematic review and meta-analysis». PLOS One. 9 (7): e103222. doi:10.1371/journal.pone.0103222. PMC 4110010. PMID 25057993.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  18. ↑ «Lens extraction for chronic angle-closure glaucoma». Cochrane Database of Systematic Reviews. 3 (3): CD005555. 2006. doi:10.1002/14651858.CD005555.pub2. PMC 4438535. PMID 16856103.
  19. ↑ Myron Yanoff; Jay S. Duker (2009). Ophthalmology (3rd ed.). Mosby Elsevier. էջ 1096. ISBN 9780323043328.
  20. ↑ Մենդելյան ժառանգում (OMIM) GLAUCOMA, PRIMARY OPEN ANGLE; POAG -137760
  21. ↑ Fernández-Martínez, Lorena; Letteboer, Stef; Mardin, Christian Y.; Weisschuh, Nicole; Gramer, Eugen; Weber, Bernhard Hf; Rautenstrauss, Bernd; Ferreira, Paulo A.; Kruse, Friedrich E. (2011 թ․ ապրիլ). «Evidence for RPGRIP1 gene as risk factor for primary open angle glaucoma». European Journal of Human Genetics. 19 (4): 445–451. doi:10.1038/ejhg.2010.217. ISSN 1476-5438. PMC 3060327. PMID 21224891.
  22. ↑ Մենդելյան ժառանգում (OMIM) GLAUCOMA, NORMAL TENSION, SUSCEPTIBILITY TO -606657
  23. ↑ «Aqueous Flow and the Glaucoma». Mimbar Ilmiah Oftalmologi Indonesia. 2: 12–15. 2005.
  24. ↑ «A 5-year-old girl who failed her school vision screening. Case presentation of Persistent fetal vasculature (PFV), also called persistent hyperplastic primary vitreous (PHPV)». Digital Journal of Ophthalmology. Արխիվացված օրիգինալից 2009 թ․ հունվարի 11-ին.
  25. ↑ «Outcomes in persistent hyperplastic primary vitreous». Br J Ophthalmol. 89 (7): 859–63. 2005 թ․ հուլիս. doi:10.1136/bjo.2004.053595. PMC 1772745. PMID 15965167.
  26. ↑ «Haploinsufficient Bmp4 ocular phenotypes include anterior segment dysgenesis with elevated intraocular pressure». BMC Genet. 2: 18. 2001. doi:10.1186/1471-2156-2-18. PMC 59999. PMID 11722794.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  27. ↑ Alguire P (1990). «The Eye Chapter 118 Tonometry>Basic Science». In Walker HK, Hall WD, Hurst JW (eds.). Clinical methods: the history, physical, and laboratory examinations (3rd ed.). London: Butterworths. ISBN 978-0-409-90077-4.
  28. ↑ «Oxygen and blood flow: players in the pathogenesis of glaucoma». Mol. Vis. 14: 224–33. 2008. PMC 2267728. PMID 18334938. Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ հունիսի 9-ին.
  29. ↑ «Ganglion cell death in glaucoma: what do we really know?». Br J Ophthalmol. 83 (8): 980–6. 1999 թ․ օգոստոս. doi:10.1136/bjo.83.8.980. PMC 1723166. PMID 10413706.
  30. ↑ «History of neuroprotection and rationale as a therapy for glaucoma». Am J Manag Care. 14 (1 Suppl): S11–4. 2008 թ․ փետրվար. PMID 18284310. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 7-ին.
  31. ↑ «Disease progression and the need for neuroprotection in glaucoma management». Am J Manag Care. 14 (1 Suppl): S15–9. 2008 թ․ փետրվար. PMID 18284311. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 7-ին.
  32. ↑ «Retinal ganglion cell neuroprotection in a rat model of glaucoma following brimonidine, latanoprost or combined treatments». Exp. Eye Res. 86 (5): 798–806. 2008 թ․ մայիս. doi:10.1016/j.exer.2008.02.008. PMID 18394603.
  33. ↑ Cantor LB (2006 թ․ դեկտեմբեր). «Brimonidine in the treatment of glaucoma and ocular hypertension». Ther Clin Risk Manag. 2 (4): 337–46. doi:10.2147/tcrm.2006.2.4.337. PMC 1936355. PMID 18360646.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  34. ↑ Schwartz M (2007 թ․ հունիս). «Modulating the immune system: a vaccine for glaucoma?». Can J Ophthalmol. 42 (3): 439–41. doi:10.3129/I07-050. PMID 17508041.
  35. ↑ Morrison JC (2006). «INTEGRINS IN THE OPTIC NERVE HEAD: POTENTIAL ROLES IN GLAUCOMATOUS OPTIC NEUROPATHY (AN AMERICAN OPHTHALMOLOGICAL SOCIETY THESIS)». Trans Am Ophthalmol Soc. 104: 453–77. PMC 1809896. PMID 17471356.
  36. ↑ «Optic nerve hydropic axonal degeneration and blocked retrograde axoplasmic transport: histopathologic features in human high-pressure secondary glaucoma». Arch. Ophthalmol. 125 (3): 347–53. 2007 թ․ մարտ. doi:10.1001/archopht.125.3.347. PMID 17353405.
  37. ↑ «Accelerated Aging in Glaucoma: Immunohistochemical Assessment of Advanced Glycation End Products in the Human Retina and Optic Nerve Head». Invest. Ophthalmol. Vis. Sci. 48 (3): 1201–11. 2007 թ․ մարտ. doi:10.1167/iovs.06-0737. PMC 2492883. PMID 17325164.
  38. ↑ «Regulation of FOXC1 stability and transcriptional activity by an epidermal growth factor-activated mitogen-activated protein kinase signaling cascade». J Biol Chem. 281 (15): 10098–104. 2006 թ․ ապրիլ. doi:10.1074/jbc.M513629200. PMID 16492674.
  39. ↑ «Issue on neuroprotection». Can. J. Ophthalmol. 42 (3). 2007 թ․ հունիս. ISSN 1715-3360. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ մայիսի 12-ին.
  40. ↑ 40,0 40,1 40,2 Pardianto G et al. Some difficulties on Glaucoma. Mimbar Ilmiah Oftalmologi Indonesia. 2006;3: 49–52.
  41. ↑ «How to assess a patient for glaucoma». Community Eye Health. 19 (59): 36–7. 2006 թ․ սեպտեմբեր. PMC 1705629. PMID 17491713.
  42. ↑ «Optic nerve head and fibre layer imaging for diagnosing glaucoma». Cochrane Database Syst Rev. 11 (11): CD008803. 2015. doi:10.1002/14651858.CD008803.pub2. PMC 4732281. PMID 26618332.
  43. ↑ Johnson, Chris A. The use of a visual illusion to detect glaucoma. In Visual Perception: The Influence of H. W. Leibowitz, eds. Andre, J., Owens, D. A., and Harvey, Jr., L. O. (2003); 45–56. Washington, D.C.: The American Psychological Association.
  44. ↑ Foundation, G. R. (n.d.). «Five common Glaucoma Tests». Glaucoma.org. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ սեպտեմբերի 8-ին. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 20-ին.
  45. ↑ «Nerve Fiber Analysis». Glaucoma Associates of Texas. White Rabbit Communications, Inc. 2010. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մարտի 26-ին. Վերցված է 2012 թ․ դեկտեմբերի 9-ին.
  46. ↑ Paton D, Craig JA; Craig (1976). «Glaucomas. Diagnosis and management». Clin Symp. 28 (2): 1–47. PMID 1053095.
  47. ↑ Logan, Carolynn M.; Rice, M. Katherine (1987). Logan's Medical and Scientific Abbreviations. Philadelphia: J. B. Lippincott Company. էջ 3. ISBN 978-0-397-54589-6.
  48. ↑ 48,0 48,1 «Primary Open-Angle Glaucoma: Glaucoma: Merck Manual Professional». Merck.com. Արխիվացված օրիգինալից 2010 թ․ նոյեմբերի 28-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունվարի 24-ին.
  49. ↑ «Anti-vascular endothelial growth factor for neovascular glaucoma». Cochrane Database Syst Rev. 10 (10): CD007920. 2013. doi:10.1002/14651858.CD007920.pub2. PMC 4261636. PMID 24089293.
  50. ↑ Pardianto G, Difficulties on glaucoma in Mimbar Ilmiah Oftalmologi Indonesia.2006;3: 48–9.Կաղապար:Vs
  51. ↑ Arthur J. Sit, MD (2006 թ․ ապրիլի 23). «Many types of glaucoma, one kind of damage to optic nerve». Chicago Tribune. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 6-ին. Վերցված է 2015 թ․ օգոստոսի 18-ին. «Glaucoma is a broad term for a number of different conditions that damage the optic nerve, the 'cable' that carries visual information from the eye to the brain, thereby causing changes in vision.»
  52. ↑ Moyer, Virginia A. (2013 թ․ հուլիսի 9). «Screening for Glaucoma: U.S. Preventive Services Task Force Recommendation Statement». Annals of Internal Medicine. 159 (7): I-28. doi:10.7326/0003-4819-159-6-201309170-00685. PMID 23836133.
  53. ↑ «Glaucoma – National Institutes of Health». Nihseniorhealth.gov. Արխիվացված օրիգինալից 2010 թ․ դեկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունվարի 24-ին.
  54. ↑ Noecker RJ (2006 թ․ հունիս). «The management of glaucoma and intraocular hypertension: current approaches and recent advances». Ther Clin Risk Manag. 2 (2): 193–206. doi:10.2147/tcrm.2006.2.2.193. PMC 1661659. PMID 18360593.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  55. ↑ Parikh RS, Parikh SR, Navin S, Arun E, Thomas R (2008 թ․ մայիսի 1). «Practical approach to medical management of glaucoma». Indian J Ophthalmol. 56 (3): 223–30. doi:10.4103/0301-4738.40362. PMC 2636120. PMID 18417824.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  56. ↑ «Interpretation of uniocular and binocular trials of glaucoma medications: an observational case series». BMC Ophthalmol. 7: 17. 2007. doi:10.1186/1471-2415-7-17. PMC 2093925. PMID 17916260.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  57. ↑ «Topical medication instillation techniques for glaucoma». Cochrane Database Syst Rev. 2: CD010520. 2017. doi:10.1002/14651858.CD010520.pub2. PMC 5419432. PMID 28218404.
  58. ↑ Ritch R (2007 թ․ հունիս). «Natural compounds: evidence for a protective role in eye disease». Can. J. Ophthalmol. 42 (3): 425–38. doi:10.3129/I07-044. PMID 17508040.
  59. ↑ «Erythropoietin: a candidate neuroprotective agent in the treatment of glaucoma». J Glaucoma. 16 (6): 567–71. 2007 թ․ սեպտեմբեր. doi:10.1097/IJG.0b013e318156a556. PMID 17873720.
  60. ↑ «Is there more to glaucoma treatment than lowering IOP?». Surv Ophthalmol. 52 (Suppl 2): S174–79. 2007 թ․ նոյեմբեր. doi:10.1016/j.survophthal.2007.08.013. PMID 17998043.
  61. ↑ Մենդելյան ժառանգում (OMIM) Glaucoma, Congenital: GLC3 Buphthalmos -231300
  62. ↑ Shingleton B, Tetz M, Korber N (2008 թ․ մարտ). «Circumferential viscodilation and tensioning of Schlemm's canal (canaloplasty) with temporal clear corneal phacoemulsification cataract surgery for open-angle glaucoma and visually significant cataract: one-year results». J Cataract Refract Surg. 34 (3): 433–40. doi:10.1016/j.jcrs.2007.11.029. PMID 18299068.
  63. ↑ Lewis RA, von Wolff K, Tetz M, և այլք: (2007 թ․ հուլիս). «Canaloplasty: circumferential viscodilation and tensioning of Schlemm's canal using a flexible microcatheter for the treatment of open-angle glaucoma in adults: interim clinical study analysis». J Cataract Refract Surg. 33 (7): 1217–26. doi:10.1016/j.jcrs.2007.03.051. PMID 17586378.
  64. ↑ Yuan, F; Li, L; Chen; Yan; Wang (2015). «Biodegradable 3D-Porous Collagen Matrix (Ologen) Compared with Mitomycin C for Treatment of Primary Open-Angle Glaucoma: Results at 5 Years». Journal of Ophthalmology. 2015 (637537): 1–7. doi:10.1155/2015/637537. PMC 4452460. PMID 26078875.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  65. ↑ 65,0 65,1 Dada, Tanuj; Amit S; Saptorshi M; Meenakshi G (2013 թ․ մայիս). «Combined Subconjunctival and Subscleral ologen Implant Insertion in Trabeculectomy». Eye. 27 (7): 889. doi:10.1038/eye.2013.76. PMC 3709396. PMID 23640614.
  66. ↑ Cillino, S; Casuccio A; Di Pace F; Cagini C; Ferraro LL (2016 թ․ մարտ). «Biodegradable collagen matrix implant versus mitomycin-C in trabeculectomy: five-year follow-up». BMC Ophthalmol. 16 (24): 24. doi:10.1186/s12886-016-0198-0. PMC 4779569. PMID 26946419.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  67. ↑ Dada T, Sharma R, Sinha G, Angmo D, Temkar S (2016). «Cyclodialysis-enhanced trabeculectomy with triple Ologen implantation». Eur J Ophthalmol. 26 (1): 95–7. doi:10.5301/ejo.5000633. PMID 26044372.
  68. ↑ «Eyelights Newsletter: About Glaucoma New Zealand» (PDF). Glaucoma.org. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2015 թ․ հունվարի 13-ին. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 20-ին.
  69. ↑ Molteno AC, Polkinghorne PJ, Bowbyes JA (1986 թ․ նոյեմբեր). «The vicryl tie technique for inserting a draining implant in the treatment of secondary glaucoma». Aust N Z J Ophthalmol. 14 (4): 343–54. doi:10.1111/j.1442-9071.1986.tb00470.x. PMID 3814422.
  70. ↑ Lewis RA (2014 թ․ օգոստոս). «Ab interno approach to the subconjunctival space using a collagen glaucoma stent». J Cataract Refract Surg. 40 (8): 1301–6. doi:10.1016/j.jcrs.2014.01.032. PMID 24943904.
  71. ↑ «Xen Gel Stent». AqueSys. AqueSys. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հունիսի 29-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 27-ին.
  72. ↑ «Advances in Glaucoma Filtration Surgery». Glaucoma Today. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ հունիսի 29-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 27-ին.
  73. ↑ Rosentreter, Andre; Andre M. Schild; Sven Dinslage; Thomas S. Dietlein (2011 թ․ հունվար). «Biodegradable implant for tissue repair after glaucoma drainage device surgery». J Glaucoma. 21 (2): 76–8. doi:10.1097/IJG.0b013e3182027ab0. PMID 21278584.
  74. ↑ Rosentreter, Andre; Anne C. Mellein; Walter W. Konen; Thomas S. Dietlein (2010 թ․ սեպտեմբեր). «Capsule excision and ologenTM implantation for revision after glaucoma drainage device surgery». Graefes Arch Clin Exp Ophthalmol. 248 (9): 1319–24. doi:10.1007/s00417-010-1385-y. PMID 20405139.
  75. ↑ Rosentreter, A; Mellein AC; Konen WW; Dietlein TS (2010). «Capsule excision and ologenTM implantation for revision after glaucoma drainage device surgery». Graefes Arch Clin Exp Ophthalmol. 248 (9): 1319–24. doi:10.1007/s00417-010-1385-y. PMID 20405139.
  76. ↑ Pardianto G, և այլք: (2006). «Some difficulties on Glaucoma». Mimbar Ilmiah Oftalmologi Indonesia. 3: 49–50.
  77. ↑ Chiselita, D (2001). «Non-penetrating deep sclerectomy versus trabeculectomy in primary open-angle glaucoma surgery». Eye. 15 (Pt 2): 197–201. doi:10.1038/eye.2001.60. PMID 11339590.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  78. ↑ Iqbal "Ike" K. Ahmed (2005 թ․ սեպտեմբերի 1). «Making the Case for Nonpenetrating Surgery». Review of Ophthamology. 12 (9). Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հոկտեմբերի 11-ին.
  79. ↑ Aptel, F; Dumas S; Denis P (2009). «Ultrasound biomicroscopy and optical coherence tomography imaging of filtering blebs after deep sclerectomy with new collagen implant». Eur J Ophthalmol. 19 (2): 223–30. doi:10.1177/112067210901900208. PMID 19253238.
  80. ↑ Matthew, SJ; Sarkisian S; Nathan B; James MR (2012). «Initial experience using a collagen matrix implant (ologen) as a wound modulator with canaloplasty: 12 month results». Ft. Lauderdale: ARVO Congress.
  81. ↑ Anisimova SY, Anisimova SI, Larionov EV (2012). «Biological drainage – Xenoplast in glaucoma surgery (experimental and 10-year of clinical follow-up)» (PDF). Copenhagen: EGS Congress. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 17-ին.
  82. ↑ Heijl, Anders; Bengtsson, Boel; Hyman, Leslie; Leske, M. Cristina (2009 թ․ դեկտեմբեր). «Natural History of Open-Angle Glaucoma». Ophthalmology (Submitted manuscript). 116 (12): 2271–76. doi:10.1016/j.ophtha.2009.06.042. PMID 19854514.
  83. ↑ «Glaucoma». Coopereyecare.com. 2013 թ․ հուլիսի 25. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 20-ին.
  84. ↑ 84,0 84,1 84,2 Quigley, H A; Broman, AT (2006 թ․ մարտ). «The number of people with glaucoma worldwide in 2010 and 2020». British Journal of Ophthalmology. 90 (3): 262–67. doi:10.1136/bjo.2005.081224. PMC 1856963. PMID 16488940.
  85. ↑ Mantravadi, AV; Vadhar, N (2015 թ․ սեպտեմբեր). «Glaucoma». Primary Care. 42 (3): 437–49. doi:10.1016/j.pop.2015.05.008. ISSN 0095-4543. PMID 26319348.
  86. ↑ Sommer, Alfred; Tielsch, James M.; Katz, Joanne; Quigley, Harry A.; Gottsch, John D.; Javitt, Jonathan C.; Martone, James F.; Royall, Richard M.; Witt, Kathe A. (1991 թ․ նոյեմբերի 14). «Racial Differences in the Cause-Specific Prevalence of Blindness in East Baltimore». New England Journal of Medicine. 325 (20): 1412–17. doi:10.1056/NEJM199111143252004. PMID 1922252.
  87. ↑ «Glaucoma and Marijuana use». National Eye Institute. 2005 թ․ հունիսի 21. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 12-ին.
  88. ↑ Akbari, M.; Akbari, S.; Pasquale, L. R. (2009 թ․ փետրվար). «The Association of Primary Open-angle Glaucoma With Mortality: A Meta-analysis of Observational Studies». Archives of Ophthalmology. 127 (2): 204–10. doi:10.1001/archophthalmol.2008.571. PMID 19204241.
  89. ↑ Richard Bannister: Treatise of One Hundred and Thirteen Diseases of the Eyes and Eyelids. London 1622
  90. ↑ Leffler CT, և այլք: (2017). «Ophthalmology in North America: Early Stories (1491-1801)». Ophthalmology and Eye Diseases. 9: 1–51. doi:10.1177/1179172117721902. PMC 5533269. PMID 28804247. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հոկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 12-ին.
  91. ↑ Daniel Albert and Diane Edwards: The History of Ophthalmologist. Cambridge, Mass. 1996
  92. ↑ Harper, Douglas. «glaucoma». Online Etymology Dictionary.
  93. ↑ Կաղապար:LSJ.
  94. ↑ Leffler, CT; Schwartz, SG; Giliberti, FM; Young, MT; Bermudez, D (2015). «What was Glaucoma Called Before the 20th Century?». Ophthalmology and Eye Diseases. 7: 21–33. doi:10.4137/OED.S32004. ISSN 1179-1721. PMC 4601337. PMID 26483611. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 23-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 12-ին.
  95. ↑ Leffler CT, Schwartz SG, Hadi TM, Salman A, Vasuki V (2015). «The early history of glaucoma: the glaucous eye (800 BC to 1050 AD)». Clinical Ophthalmology. 9: 207–15. doi:10.2147/OPTH.S77471. PMC 4321651. PMID 25673972. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ փետրվարի 26-ին.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  96. ↑ Sean K Wang, Robert T Chang (2014). «An emerging treatment option for glaucoma: Rho kinase inhibitors». Clin Ophthalmol. 8: 883–89. doi:10.2147/OPTH.S41000. PMC 4025933. PMID 24872673.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  97. ↑ 97,0 97,1 97,2 Sena DF, Lindsley K (2017). «Neuroprotection for treatment of glaucoma in adults». Cochrane Database Syst Rev. 1: CD006539. doi:10.1002/14651858.CD006539.pub4. PMC 5370094. PMID 28122126.
  98. ↑ Joy, J. E.; Watson Jr., S. J.; Benson Jr., J. A. (1999). Marijuana and Medicine: Assessing the Science Base. Nap.edu. doi:10.17226/6376. PMID 25101425. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ փետրվարի 25-ին. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 20-ին.
  99. ↑ Marijuana and Medicine: Assessing the Science Base (1999), Institute of Medicine, National Academies Press. Nap.edu. doi:10.17226/6376. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 20-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 22-ին.
  100. ↑ 100,0 100,1 «Complementary Therapy Assessment: Marijuana in the Treatment of Glaucoma». American Academy of Ophthalmology. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 4-ին.
  101. ↑ «Complementary Therapy Assessments : American Academy of Ophthalmology». One.aao.org. Վերցված է 2011 թ․ հունվարի 24-ին.
  102. ↑ «American glaucoma society position statement: marijuana and the treatment of glaucoma». J. Glaucoma. 19 (2): 75–6. 2010 թ․ փետրվար. doi:10.1097/IJG.0b013e3181d12e39. PMID 20160576.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գլաուկոմա» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 3, էջ 92)։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Գլաուկոմա&oldid=9805118» էջից