Կարպատներ

Կարպատներ
Տեսակ	լեռնաշղթա և լեռնահամակարգ
Երկիր	Սերբիա,  Ուկրաինա,  Ավստրիա,  Չեխիա,  Սլովակիա,  Լեհաստան,  Հունգարիա և  Ռումինիա
Մասն է	Ալպ-Հիմալայան գեոսինկլինալ
Կազմված է	Արևմտյան Կարպատներ, Արևելյան Կարպատներ, Տրանսիլվանիայի Ալպեր, Western Romanian Carpathians?, Transylvanian Plateau? և Serbian Carpathians?
Բարձրություն (ԲԾՄ)	2655 մետր
Երկարություն	1700 կմ
Մեծագույն գագաթ	Գեռլախովսկի Շտիտ
Անվանված է	Carpi?

Կարպատներ (ուկրաիներեն՝ Карпати, գերմ.՝ Karpaten, հունգ.՝ Kárpátok, ռումիներեն՝ Carpaţi, սերբ.՝ Карпати), լեռնային համակարգ է Կենտրոնական Եվրոպայում։ Կարպատյան լեռները հանդիսանում են Ալպերի արևելյան կառուցվածքային շարունակությունը։

Կարպատները տարածվում են Չեխիայում, Սլովակիայում, Հունգարիայում, Լեհաստանում, Ուկրաինայում, Ռումինիայում, Սերբիայում և մասամբ Ավստրիայում։

Անվանում

Ենթադրում են, որ անվանումն ունի թրակա֊իլլիրական ծագում. առաջացել է կա՛մ կարպի ցեղանունից, կա՛մ «ժայռ» հասարակ անունից (այս իմաստով ալբաներենում պահպանվել է Karpe բառը)։ Ոմանք էլ գտնում են, որ անվանման հիմքում ընկած է նախահնդեվրոպական կարո ― «քար» բառը։

Աշխարհագրություն

Կարպատները հյուսիս-արևելքում կազմում են աղեղ (մոտավորապես 1500 կմ. երկարությամբ)։ Լեռներն ամենամեծ բարձրությանն են հասնում հյուսիս-արևմուտքում (2655 մ.)։ Կարպատներում մշտնջենական ձյուն և սառցադաշտեր չկան։

Կարպատներում կան բավական շատ օգտակար հանածոներ։ Նախալեռնային եզրային կոտրվածքը, որ Կարպատները շրջափակում է արևելքից և հարավից, հարուստ է նավթով, բնական գազով, կերակրի և կալիումական աղերով։ Լեռներում կան երկաթի և գունավոր մետաղների հանքեր։

Կարպատները Կենտրոնական Եվրոպայի ամենահարուստ անտառապատ շրջաններից մեկն են։ Խիտ անտառներով պատված են լեռների լանջերը։ Կաղնու-հաճարենու լայնատերև անտառները, բարձրությանը համեմատ, աստիճանաբար փոխվում են խառն անտառների, ապա եղևնու-եղևենու փշատերև անտառների։ Ավելի բարձր վայրերում տարածված են կոր բներով ծառերը, որոնք աստիճանաբար անհետանում են, սկսվում է մարգագետինների գոտին, այսպես կոչված, պոլոնինները։ Լեռների ամենաբարձր մասերում, ժայռերի ու քարքարոտ վայրերի միջև պատահում են ցածրահասակ, ալպյան բուսականություն ունեցող առանձին մասեր։

Կենդանական աշխարհը Կարպատներում ավելի լավ է պահպանված, քան Ալպերում։ Այստեղ կա արջ, լուսան, կզաքիս, վայրի կատուր, ինչպես նաև վարազ, այծյամ, վայրի այծ։

Այստեղ բնակչությունը հիմնականում կետրոնացած է նախալեռներում և լեռների ստորին լանջերում։

Ծանոթագրություններ

Վիքիքաղվածքն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կարպատներ» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կարպատներ» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 5, էջ 341)։