Հարալդ I Գեղավարս

Հարալդ I Գեղավարս
Ծնվել է՝	850
Ծննդավայր	Վեստֆոլ, Էստլանն, Նորվեգիա
Մահացել է՝	933
Վախճանի վայր	Ռուգլան, Նորվեգիա
Երկիր	Նորվեգիա
Տոհմ	Հորֆագերների հարստություն և Yngling?
Հայր	Հալֆդան Սև
Մայր	Ragnhild Sigurdsdotter?
Երեխաներ	Էիրիկ Արյունարբու Սեկիրա, Հոկոն I Բարի, Halfdan Haraldsson the Black?, Բյորն Ֆարման, Օլաֆ Հարալդսոն Գեյրստադալֆ, Հալվդան Հոլեգ, Գուտտորմ Հարալդսոն, Հալֆդան Հվիդե, Սիգրեդ Հարալդսոն, Օլեֆ Արբոտ Հարալդսդոտիր, Ռերեկ Հարալդսոն, Սիգտրյուգ Հարալդսոն, Ֆրուդե Հարալդսոն, Թորգիլս Հարալդսոն, Ռագնար Ռիկել, Սիգուրդ Ռայզ, Գուդրեդ Լյոմե, Ragnvald Rettilbein, King of Hadeland?, Ուլֆլոտրեր Հարալդսոն, Գուդրեդ Սկիրյա, Ring, King in Hedemarken and Gundbransdalen?, Դագ Հարալդսոն, Ingegard (?)? և Ingeborg (?)?
Հավատք	Նորվեգական կրոն

Հարալդ Գեղավարս (հին նորվ.՝ Haraldr hárfagri, նորվ.՝ Harald I Hårfagre, 850, Վեստֆոլ, Էստլանն, Նորվեգիա - 933, Ռուգլան, Նորվեգիա), Հալվդան Սևի որդին և Վեսթֆոլդի քոնունգը։ Նորվեգիայի առաջին թագավորը։ Հարալդը Ինգլինգների դինաստիայի ներկայացուցիչ էր, ովքեր սերում էին Հորֆագերներից, ովքեր կառավարել են Նորվեգիայում մինչև 14-րդ դարը։

Կենսագրություն

Պատերազմ վասն Նորվեգիայի միավորման

Հալվդան Սևի միակ որդին էր Հարալդ Գեղավարսը՝ Ինգլինգների դինաստիայի ներկայացուցիչն ու Վեսթֆոլդի քոնունգը։ Նրա մայրը Ռագնհիլդն էր՝ Սիգուրդսդոթերի Ռագնհիլդի դուստրը և Հրինգարիկիի քոնունգը։

Հարալդն ընդամենը տասը տարեկան էր, երբ մահկանացուն է կնքում նրա հայրը։ Ի սկզբանե, Հարալդի զորրքերը ղեկավարում էր մորեղբայր Հութորմը՝ Սիգուրդի տղան։ Պատերազմը մեկնարկելիս, որը նպատակադրված էր միավորել նորվեգական հողերն ու տիրույթները մեկ իշխանության կազմում, Հարալդ որոշեց պաշտպանել իր բոնդերին՝ հողատերերին Թրոնհեյմում, Ռաումսդալում, Ռոգալանդում և Հոլուգալանդում։

Համաձայն սկանդինավյան սագաների, Հարալդի հաղթանակները տեղական հյովդինգների նկատմամբ, պսակվեց Հաֆրսֆյորդի ճակատամարտով։ Այն պատերազմ էր, որը տեղի է ունեցել մոտավորապես 872 թվականին ներկայիս Նորվեգիայի Ստավանգեր և Սոլա կոմունաների միջև գտնվող Հաֆրսֆյորդ ֆյորդի տարածքում։ Արդյունքում Հարալդ I թագավորը հաղթանակով է դուրս գալիս ճակատամարտից և Արևմտյան Նորվեգիան միավորում իր տիրույթներին։

Հենց այդ ժամանակ էլ կիրառության մեջ մտավ «Նորվեգիա» տերմինը, որը բառացի թարգմանությամբ նշանակում է «հյուսիսային ուղի»։

Կառավարում

Հարալդ Գեղավարսի կողմից Նորվեգիայի միավորում ու ստեղծած պետությունը բավականին անկայուն հիմքերի վրա էր։ Պատմաբանները ցայսօր էլ վիճում են, թե կոնկրետ Նորվեգիայի որ տարածքի վրա է ղեկավարել Հարալդ թագավորը։ Ըստ էության, դրանք միայն Նորվեգիայի հարավային ծովափնյա շրջաններն էին։ Հաղթվելով վիկինգներից, այդ թվում և հայտնի Ռոլլոնից, ինչպես փաստում են սկանդինավյան սագաները, Հարալդի զինվորները ուղևորվեցին դեպի Իսլանդիա և Նորմանդիա, որպեսզի գաղութացնեն այդ տարածքները։ Կյանքի վերջին հատվածում Հարալդ Գեղավարսը կատարեց զավթողական արշավանքներ դեպի արևմուտք, Շոտլանդիայի ափեր՝ գրավելով Օրքնեյան և Շետլանդական կղզիները։ նա առաջինն էր, ով Նորվեգիայում սահմանեց պարտադիր գլխահարկ։ Մարտերի է բռնվել նա շվեդական Վերմլանդ տարածաշրջանի հետ՝ քոնունգ Էրիկ Էմունդսոնի հետ։

Հարալդ Գեղավարսի կառավարման վերջին տարիներին նրա բազմաթիվ որդիների միջև (ըստ զանազան սագաների, որդիների քանակը տատանվում էր 11-ից մինչև 20-ը) թեժ պայքար էր ընթանում գահի համար:Թագավոր Հարալդ Գեղավարսը գլխավոր քոնունգ է նշանակում իր սիրելի որդի Էրիկ Արյունոտին։

Տեղեկությունների արժանահավատություն

Ժամանակակից պատմաբանները հակված են տեղափոխել Հարալդ Գեղավարսի ապրած ժամանակահատվածը մի քանի տասնամյակ առաջ։ Նրա թագավորությունն ընդունված է հաշվել 890-ից 940 թվականները (կամ 945): Դժվարությունները կայանում են նրանում, որ Հարալդի կենդանության օրոք պատմությունը գրի է առել նրա սկալդեր Թորբյորն Հորնկլովին։ Որպես պատմագիր նա արածաշրջանում հայտնի անձ չէ։ Մանրամասն նկարագրել Հարալդ Գեղավարսին սկսել են մեկ դար անց նորվեգացի սկալդերները։ Նրանք հիմնականում գովերգել են թագավորի՝ Նորվեգիան միավորելու գործն ու Գիդի սիրտը գրավելու պատմությունը։

Հարալդը թագավորը երդվել էր, որ մինչև չմիավորի Նորվեգիան, չի սանրելու մազերը։ Այդ իսկ պատճառով նրան անվանել են գզգզված թագավոր։ Սակայն Հաֆրսֆյորդի ճակատամարտում հաղթանակից հետո թագավորը սանրվում է և ստանում «Գեղավարս» տիտղոսը։

Ընտանիք

Կանայք և երեխաներ

Համաձայն իսլանդական սագաների, Հարալդ Գեղավարսը ուներ մեծ թվով կանայք և երեխաներ (միայն տղաները տասնմեկից քսանն էին հաշվվում)։

Ըստ «Երկրայի շրջագիծ» սկանդինավյան սագաների ժողովածուի, Հարալդ Գեղավարսի երեխաների ցանկն ունի հետևյալ տեսքը.

Հակոն Գրյոթգարդսոնի դուստ Ասի երեխաները՝

Հութթորմ, Ռանրիկիի քոնունգ
Հալվդան Սև, Տրյոնդելագի քոնունգ
Հալվդան Սպիտակ, Տրյոնդելագի քոնունգ
Սիգֆրյոդ, Տրյոնդելագի քոնունգ

Հյորդալանդի քոնունգ Էրիկի դուստր Գյուդայի երեխաները՝

Ալով Կրասա Գոդա, Թորիր Լռակյաց յարլի դուստրը
Հրյորեկ
Սիգթրյուգ
Ֆրոդի
Թորգիսլ

Յոթլանդի արքա Էյրիկի դուստր Ռանգհիլդ Ամենակարողի երեխաները՝

Էյրիկ Արյունոտ Սեքիրա (մոտավորապես 885-954 թվականներ), Նորվեգիայի թագավոր (930—934) և Յորքի թագավոր (947—948, 952—954).

Յարլ Էյսթենի դուստր Սվանհիլդի երեխաները՝

Բյորն Ծովագնաց (մոտավորապես 890—927 թվականներ), Վեստֆոլդի քոնունգ
Օլաֆ Հարալդսոն Գեյրսթադալֆ (մոտավորապես 890—934 թվականներ), Վինգուլմարքի, Վեստֆոլդի և Վիկի քոնունգ
Ռագնար Ռյուքիլ

Ասհիլդի երեխաները՝

Հրինգ
Դագ
Գուդրյոդ Սքիրյա
Ինգիգերդ

Թորի երեխաները՝

Հակոն Բարի (մոտավորապես 920—961 թվականներ), Նորվեգիայի թագավոր (934—961 թվականներ)

Սվաս Ֆիննի դուստ Սնեֆրիդի երեխաները՝

Հալվդան Բարձրաոտք
Գուդրյոդ Բլեսք
Ռյոգնվալդ Ուղղավոտք, Հադալանդի քոնունգ
Սիգրուդ Հրիսի

Այլ երեխաներ՝

Ինգեբորգ

Հարալդ Գեղավարսի նախնիներն ըստ «թագավորական սագաների»

Հարալդ I Գեղավարս-ի նախնիները

Էյսթեյն Որոտ

Հալվդան Առատաձեռն Ոսկու և Ժլատ Ուտելիքի քոնունգ

Հիլդ

Գուդրյոդ Որսորդ

Դագ Վեսթմարցի

Հլիվ

Հալդվան Սև

Հարալդ Շիկամորուս

Ասա

Ռագնվալդ

Գունհիլդ

հարալդ Գեղավարս

Օլաֆ Դյոգլինգ

Հելքի Խիզախ

Սիգուրդ Եղնիկ

Սիգուրդ Օձաչք

Ասլաուգ

Ռագնհիլդ

Հալդվան

Հարալդ Քլաք

Թյուրնի

Կերպարը մշակույթում

Գեղարվեստական գրականությունում

Հարալդ Գեղավարս՝ Յուրի Վրոնսկիի գրչին պատկանող մանկական պատմական «Դիմովիչեից Կուշկայի անհավանական արկածները» գիրքը, որի գլխավոր կենտրոնական դերը հենց Հարալդ թագավորն է։

Կինոյում

Եվ քարեին ծառեր են աճում (ԽՍՀՄ, Նորվեգիա, 1985 թվական)
Վիկինգները / Vikings (2013 —2016, Իռլանդիա, Կանադա)

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 ^1,15 ^1,16 ^1,17 ^1,18 ^1,19 ^1,20 ^1,21 Lundy D. R. The Peerage

Գրականություն

«Гаральд». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
Gwyn Jones. A History of the Vikings. Oxford University Press, 2001. ISBN 0192801341. Pages 80–95.
Снорри Стурлусон. «Круг Земной» Сага о Харальде Прекрасноволосом

Արտաքին հղումներ

Soga um Harald Haarfagre i Heimskringla på norsk fra Prosjektet «Norrøne Tekster og Kvad»
«Haralds saga Hárfagra» i Heimskringla på norrønt fra Prosjektet «Norrøne Tekster og Kvad»
«Fagrskinna» (PDF), Finnur Jónssons utgave
«Ågrip» Արխիվացված 2012-05-26 archive.today, Sagnanet.is
http://nbl.snl.no/Harald_1_H%C3%A5rfagre
Harald Hårfagre - en vestlandskonge, artikkel hos Norgeshistorie.no

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հարալդ I Գեղավարս» հոդվածին։

[_0a3ade106663343c-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 ^1,15 ^1,16 ^1,17 ^1,18 ^1,19 ^1,20 ^1,21 Lundy D. R. The Peerage

[1]