Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների միջազգային դաշնագիր

Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների միջազգային դաշնագիր, Միավորված ազգերի կազմակերպության դաշնագիր, որը հիմնված է Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրի վրա։ Ընդունվել է 1966 թվականի դեկտեմբերի 16-ին, ուժի մեջ է մտել 1976 թվականի մարտի 23-ին։ Պակտը միջազգային պայմանագիր է և պարտադիր ուժ ունի մասնակից 172 պետությունների համար՝ 2017 թվականի օգոստոսի դրությամբ^[1]։ Բացի մասնակից պետություններից, դաշնագիրը ստորագրվել է ևս 7 երկրների կողմից^[2]։

Պակտը պարտավորեցնում է կողմերին հարգել մարդկանց քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքները, ներառյալ կյանքի իրավունքը, կրոնի ազատությունը, խոսքի ազատությունը, հավաքների ազատությունը, ընտրական իրավունքները, պատշաճ իրավական ընթացակարգի իրավունքները, արդար դատաքննությունը և այլն^[3]։ Դաշնագիրը վավերացվել է ԽՍՀՄ զինված ուժերի նախագահության 1973 թվականի սեպտեմբերի 18-ի հրամանագրով^[4]։

Պակտի կատարման նկատմամբ հսկողությունն իրականացնում է ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների կոմիտեն՝ դիտարկելով մասնակից երկրների զեկույցները, հրապարակելով պակտի վերաբերյալ մեկնաբանություններ (ընդհանուր կարգի դիտողություններ) և դիտարկելով պակտի խախտման վերաբերյալ բողոքները առաջին կամընտիր արձանագրության մասնակից երկրների կողմից։

Մասնակից պետությունները նշված են մուգ կանաչով։ Ստորագրած, բայց դեռ չվավերացրած երկրները նշված են բաց կանաչով։

Պատմություն

Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագիրն առաջին անգամ հաստատել է մարդու քաղաքական, սոցիալ-տնտեսական և մշակութային իրավունքների ցանկը։ Քանի որ այդ փաստաթուղթն ուներ ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի բանաձևի ձև, այն ուներ խորհրդատվական բնույթ և չէր կարող ճանաչվել որպես իրավաբանորեն պարտադիր։ Հենց այդ պատճառով էլ Գլխավոր ասամբլեան մարդու իրավունքների հանձնաժողովին հանձնարարել է ՄԱԿ-ի Տնտեսական և սոցիալական խորհրդի միջոցով մշակել Մարդու իրավունքների մասին միասնական պակտը, որը կընդգրկի հիմնական իրավունքների և ազատությունների լայն ցանկը։

Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրի հիման վրա ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների հանձնաժողովը մշակել է 1966 թվականին առաջարկված իրավաբանորեն պարտադիր փաստաթղթերը՝ քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների մասին միջազգային դաշնագիրը և տնտեսական, սոցիալական և մշակութային իրավունքների մասին միջազգային դաշնագիրը, որոնք առավել ամբողջական են սահմանել մարդու հիմնական իրավունքների ցանկն ու բովանդակությունը։ Երկու փաստաթղթերն էլ ուժի մեջ են մտել 1976 թվականին՝ դրանց վավերացումից հետո, ինչպես նշված է, 35 երկրների կողմից։ Պակտերի բովանդակությունն ամրագրել է մասնակից պետությունների համար դրանց դրույթների պարտադիր լինելու տարբեր մակարդակ։

Այսօր պակտը ստորագրել և վավերացրել են աշխարհի (172) երկրների մեծամասնությունը (վերջիններիս թվում այն ուժի մեջ է մտել Ֆիջիում, Քաթարում, Մարշալյան կղզիների Հանրապետությունում, Սան Տոմե և Փրինսիպիում և Պաղեստինի պետությունում)։ 6 պետություններ ստորագրել են, բայց չեն վավերացրել պակտը՝ Չինաստանը, Կոմորյան կղզիների միությունը, Կուբան, Նաուրուն, Պալաուն, Սենթ Լյուսիան։ Պակտին չմիացած երկրների թվում են՝ Վատիկանը, Թայվանը, Մյանման, Մալայզիան, Բուտանը, Սինգապուրը, Բրունեյ Դարուսալամը, Սաուդյան Արաբիան, Օմանը, ԱՄԷ-ն, Հարավային Սուդանը, Օվկիանիայի մի շարք Կղզային պետություններ (Միկրոնեզիայի Ֆեդերատիվ Նահանգներ, Կիրիբատի, Տոնգա, Սոլոմոնյան կղզիներ, Տուվալու) և Կարիբյան ավազանը (Գրենադա, Սենտ Կիտս և Նևիս, Անտիգուա և Բարբուդա)։

Ծանոթագրություններ

↑ «OHCHR Dashboard». «Status of ratification»
↑ Сведения о подписании и вступлении в силу Пакта(անգլ.)
↑ International Covenant on Civil and Political Rights // Office of the United Nations High Commissioner of Human Rights
↑ Международный пакт от 12.16.1966 г. «О гражданских и политических правах» — КонсультантПлюс

Գրականություն

Nowak M. Commentary on the U.N. Covenant on Civil and Political Rights. Kehl: N.P.Engel Verlag, 2005. 2nd revised edition 1278 p. ISBN 3-88357-134-2
Новак М. Международный пакт о гражданских и политических правах // Хански Р., Сукси М. (ред.) Введение в вопросы международной защиты прав человека Стр. 84—105
Права человека. Гражданские и политические права: Комитет по правам человека. Изложение фактов № 15 (Rev.1) // ООН : сайт.

Արտաքին հղումներ

Международный пакт о гражданских и политических правах // Бюллетень Верховного Суда РФ. — 1994. — № 12.
Материалы портала ООН:
Замечания общего порядка к пакту
Сиракузские принципы толкования ограничений и отступлений от положений Международного пакта о гражданских и политических правах Արխիվացված 2020-08-09 Wayback Machine Документ ООН E/CN.4/1985/4, Приложение

[reservations-1] «OHCHR Dashboard». «Status of ratification»

[2] Сведения о подписании и вступлении в силу Пакта(անգլ.)

[3] International Covenant on Civil and Political Rights // Office of the United Nations High Commissioner of Human Rights

[4] Международный пакт от 12.16.1966 г. «О гражданских и политических правах» — КонсультантПлюс

[1]

[2]

[3]

[4]