Լա Սքալա

Լա Սքալա Teatro alla Scala

Տեսակ	իտալական թատրոն, օփերային թատրոն եւ տեսարժանութիւն
Ղեկավար	Մարիա տի Ֆրետա
Երկիր	Իտալիա
Գտնվելու վայրը	Միլան
Հիմնադրման թուական	3 Օգոստոս 1778
Անուանուած է	Սանթա Մարիա ալլա Սքալա Եկեղեցի եւ Փեատրիչէ Ռեճինա տելլա Սքալա
Գեղարուեստական ղեկավար	Ալեքսանտր Փերէյրա
Գլխաւոր պալէյի պարուսոյց	Մախար Վազիեւ
Երգչախումբի ղեկավար	Պրունօ Կազոնի
Ճարտարապետ	Ճուզեփփէ Փիերմարինի, Մարիօ Պոթա եւ Ալեքսանտրօ Սարկվիրկօ
Կայք
Teatro alla Scala Վիքիպահեստում

Լա Սքալա (իտալ.՝ La Scala կամ լրիւ իտալ.՝ Teatro alla Scala), յայտնի օփերային թատրոն Միլանի մէջ, համաշխարհային օփերայի կեդրոններէն, հիմնուած՝ 1778-ին:

Պատմութիւն

Թատրոնի շէնքը կառուցուած է ճարտարապետ Ճուզեփփէ Փիերմարինիի նախագիծով 1776-1778 թուականներուն այնտեղ, ուր ժամանակին Սանթա-Լուչիա տելլա Սքալա եկեղեցին էր։ Այստեղէն ալ եկած է թատրոնի անունը: Եկեղեցին իր անունը ստացած է 1831-ին ոչ թէ «աստիճան» բառէն (իտալ.՝ skala), այլ անոր հովանաւորի մականունէն` Փեատրիչէ Ռեճինա տելլա Սքալա (Beatrice Regina della Scala), որ Վերոնայի տիրակալներու ցեղի ներկայացուցիչ էր:

Թատրոնի բացումը մեկնարկած է Անթոնիօ Սալիերիի «Հանրաճանաչ Եւրոպա» օփերայով 3 Օգոստոս 1778-ին: 18-րդ դարու վերջաւորութեան եւ 19-րդ դարու սկիզբը թատրոնի խաղացանկին մէջ աւելցան իտալացի երաժշտահան Փասքուալէ Անֆոսսիի, Տոմենիքօ Չիմարոզայի, Լուիճի Քերուպինիի, Ճովանի Փայիզելլոյի եւ Սիմոն Մայրի օփերաները: 1830-էն սկսեալ, խաղացանկին մէջ աւելցան Կայետանօ Տոնիցեթթիի, Վինչենցօ Պելլինիի, Ճուզեփփէ Վերտիի եւ Ճաքոմօ Փուչինիի ստեղծագործութիւնները: Այստեղ առաջին անգամ ցուցադրուած են Պալլինիի «Ծովահէնը» (1827), «Նորմա» (1831) օփերաները, Վերտիի «Նապուքքօ»-ն (1842), «Օթելլօ»-ն (1887), Փուչինիի «Մատամ Պաթըրֆլայ»-ը (1904) եւ «Տուրանդոտ»-ը:

Երկրորդ Համաշխարհային Պատերազմի ժամանակ՝ 16 Օգոստոս 1943-ին շէնքը լիովին աւերուած է։ Վերականգնած է ճարտարագետ Լ. Սեքքին։ Շէնքը վերաբացուած է 1946-ին: Թատրոնի շէնքը ժամանակ առ ժամանակ վերանորոգուած է: Վերջին անգամ ատիկա կատարուած է 2001-2004 թուականներուն: Այդ ընթացքին ներկայացումները տեղի կ'ունենային Առչիմպոլտի թատրոնին մէջ։ 7 Դեկտեմբեր 2004-ին վերանորոգուած բեմին վրայ ցուցադրուեցաւ Անթոնիօ Սալիերիի «Հանրաճանաչ Եւրոպա» օփերան:

«Լա Սքալան» (իտալ.՝ Teatro alla Scala կամ La Scala) օփերային մշակոյթի համաշխարհային կեդրոն է:

Շէնքի Կառուցուածք

Թատրոնի շէնքի շինարարական պեղումներու ընթացքին գտնուած է մարմարէ հսկայական մեծաբեկոր մը, որուն վրայ պատկերուած էր Հին Հռոմի մէջ ճանչցուած միմոս Պիլատը: Շատերը զայն ընդունեցին իբրեւ լաւ նշան:

Ճարտարապետ Ճուզեփփէ Փիերմարինիի կառուցած թատրոնի շէնքը աշխարհի ամէնէն գեղեցիկ կառոյցներէն է: Պահպանուած է խիստ նէօդասական ոճը, ունի անթերի լսելիականութիւն: Նստատեղերու դասաւորութիւնը կը համապատասխանէ տեսողական խիստ կանոններուն: Թատրոնի երկարութիւնը 100 մեթր է, իսկ լայնքը` 38 մեթր: Կառոյցի ճակատային մասի կեդրոնը վեր կը խոյանայ կառքերու համար նախատեսուած շքամուտք:

Սրահը պայտաձեւ է։ Այնտեղ կայ եռայարկ օթեակ եւ պատշգամ: Ընդամէնը 194 օթեակ եւ թագաւորական օթեակ: Իւրաքանչիւր օթեակի մէջ կը տեղաւորուի 8-10 մարդ: Օթեակները իրարու կը միանան միջանցքով: Ետեւը օթեակներւ երկրորդ շարքն է, ուր տեղադրուած են սեղաններ՝ խաղաքարտի եւ խմիչքի սիրահարներու համար: Բեմը այդքան ալ մեծ չէ: Սկզբնական շրջանին պարտերու մէջ աթոռ չկար: Ատոր փոխարէն ծալուող եւ տեղաշարժող աթոռներ էին:

Լուսաւորութիւնը տկար է։ Օթեակներու մէջ մոմեր կը վառեն, այդ պատճառով պարտերու մէջ նստածները հալող մոմի կաթոցէն խուսափելու համար գլխարկները չեն հաներ: Ջեռուցում եւս չկայ: Սրահը հրաշալի է՝ սպիտակ արծաթագոյն եւ ոսկեգոյն երանգներով: Այստեղ տեղի կ'ունենան տարբեր արարողութիւններ՝ պարահանդէսներ եւ մոլեխաղեր: Շէնքի կառուցման համար այն ժամանակ ծախսուած է 1 միլիոն լիրա: Ծախսերը իրենց վրայ վերցուցած էին քաղաքի 90 մեծահարուստներ:

Խաղացանկ

19-րդ դարու 30-ականներէն սկսեալ, Լա Սքալայի պատմութիւնը կը սերտաճի իտալացի մեծանուն երաժիշտներ Կայետանօ Տոնիցեթթիի, Վինչենցօ Պելլինիի, Ճուզեփփէ Վերտիի եւ Ճաքոմօ Փուչինիի հետ: Անոնց ստեղծագործութիւնները այստեղ կը ցուցադրուէին առաջին անգամ: Ատոնք էին Պելլինիի «Նորմա»ն (1831) եւ «Ծովահէնը» (1827) օփերաները, Տոնիցեթթիի «Լուքրեցիա Պորճիա» օփերան (1833), Վերտիի «Նապուքքօ»-ն (1842), «Օթելլօ»-ն (1887), «Ֆալստաֆ»-ը (1893), Փուչինիի «Մատամ Պաթըրֆլայ»-ը (1904) եւ «Տուրանդոտ»-ը (1926):

Գլխաւոր Վարիչներ

• Ֆրանքօ Ֆաչչօ (1871-1889)
• Արթուրօ Տոսկանինի (1898-1908)
• Տուլիօ Սերաֆին (1909-1914, 1917-1918)
• Արթուրօ Տոսկանինի (1921-1929)
• Վիքթոր տէ Սապատա (1930-1953)
• Քարլօ Մարիա Ճուլինի (1953-1956)
• Գվիտօ Քանթելլի (1956)
• Ճանանտրէա Գաւացցենի (1966-1968)
• Քլաուտիօ Ապատօ (1968-1986)
• Ռիքարտօ Մուտի (1986-2005)
• Դանիէլ Պարենպոյմ (2007-2011)
• Ռիքարտօ Շայի (2015-2022)

Օփերային Թատերախումբ

Թատրոնի բեմին վրայ երգած են Զինքա Միլանովան, Մարիա Քալասը, Մարիօ տէլ Մոնաքօն, Ռենատա Տեպալտին, իսկ ռուս երգիչներէն` Ելենա Օպրազցովան եւ Թամարա Սինիավսքայան: