حۆلەندا
حۆلەندا
نەدەرلاند  | |
|---|---|
| |
| |
 | |
 ئالا  مەرتال | |
| 52°19′بک 5°33′ره / 52.32°بک 5.55°ره | |
| درووشم: I وللئو پهۆلد | |
سروود: ولهەلموس | |
| پارزەمین | ئەورۆپا |
| دەولەت | کەیانیا حۆلەندایێ |
| ل بەشائی داری |
|
| پایتەخت |
|
| زمان | حۆلەندی |
| دەما اڤابوونێ |
|
| برێڤەبرن | |
| • ئاوایێ برێڤەبرنێ | مۆنارشیا پارلامەنتەر، پادیشاهیا دەستووری |
| • سەرۆکێ رێڤەبەریێ | دجک سجهۆۆف (2024–) |
| رووەرد |
|
| نفووس | 17.942.942 (2024) |
| ساەت | |
| پلاکایا ەرەبەیێ | نل |
| مالپەر | ووو |
.svg) | |
بگوهێرە - ویکیدانەیێ بگوهێرە | |
حۆلەندائا ن ژی نەدەرلەندا (ب هۆلەندی: نەدەرلاند)ئوو هەروها وەکی وەلاتێ ژێرین تەیێ ناسکرن، وەلاتەکئە کو ل باکور-رۆژاڤایێئە ورۆپایێ یەئوو دەڤەرێن دەرڤایێ وێ ل دەریایا کاریبێئە .ئە و ژ چار وەلاتێن پێکهاتەیێن کەیانیا حۆلەندایێ یا هەری مەزنئە .[1][2] حۆلەندا ژ دوانزدەه پارێزگەهان پێک تێ;ئە و ژ رۆژهلات ڤە ب ئالمانیائوو ژ باشوور ڤە ب بەلچیکایێ رە، ل باکورئوو رۆژاڤا ژی ب پەراڤێ دەریایا باکور رە سینۆردارئە .ئە و سینۆرێن دەریایی ب کەیانیا یەکبوویی،ئا لمانیائوو بەلچیکایێ رە پارڤە دکە.[3] زمانێ فەرمی هۆلەندی یەئوو زمانێ فریزی یێ رۆژاڤایی وەک زمانێ فەرمی یێ دویەمین ل پارێزگەها فریزیا یە.[4] حۆلەندی، ینگلزی،ئوو پاپامەنتۆیی ل هەرێمێن کاربک فەرمی نە.[4]
نەدەرلەندا ب راستی تێ واتەیا "وەلاتێ ژێرین" ل گۆری بلنداهیا وێ یا نزمئوو تۆپۆگرافیا خوەروو، کو %26 د بنێ دەریایێ دە جه دگرە.[5] پرانیا دەڤەرێن ل ژێرئا ستا دەریایێ، کو ب ناڤێ پۆلدەرس تێنە زانین،ئە نجامێن ڤەژاندنائە ردێ نە کو د سەدسالا 14ان دە دەست پێ کریە.[6] د سەردەما کۆمارپارێزان دە، کو د سالا 1588 دە دەست پێ کر، حۆلەندا کەتە سەردەمەک بێهەمپا یا مەزناهیا سیاسی، ابۆریئوو چاندی، کو د ناڤ وەلاتێن هەری هێزدارئوو بباندۆر دە ل ئەورۆپائوو جیهانێ هاتە رێز کرن;ئە ڤ سەردەم وەک سەردەما زێرینئا حۆلەندایێئی رۆ تێ زانین.[7] د ڤێ دەمێ دە، پارگیدانیێن وێ یێن بازرگانیێ، پارگیدانیا حندستانا رۆژهلاتئا حۆلەندا ل چارالیێ جیهانێ کۆلۆنیئوو بارگەهێن بازرگانیێئا ڤا کرن.[8]
ب نفووسا زێدەتری 17،9 میلیۆن کەس، هەمی د ناڤ رووبەرەک ب تەڤاهی 41،850 کم2 دە دژین - کو ژ وان قادائە ردێ 33،500 کم2 یە - حۆلەندا وەلاتێ 33ەمین د جیهانێ دئا ستا تیرەژیێ کو ل حۆلەندا 535 کەس ل سەر کیلۆمەترە چارگۆشە یە. دگەل ڤێ یەکێ،ئە و ژ هێلا نرخێ خوە ڤە، ژ بەرئا خا خوە یا بەردار،ئا ڤهەوا نەرم، چاندنیا زەخمئوو داهێنەریا خوە دویەمین مەزنترین هناردەکارێ خورەکئوو هلبەرێن چاندنیێ یە.[9][10][11] چار باژارێن هەری مەزنئێ ن حۆلەندایێ ئامستەردام، رۆتتەردام، دەن حااگئوو ئوترەجهت ن.[10]ئا مستەردام باژارێ هەری قەلەبالخئێ وەلێتئوو پایتەختا ناڤگینئە ، هەر چەند سازیێن سیاسی یێن نەتەوەیی یێن بنگەهین ل لاهەیێ نە.[8]
حۆلەندا ژ سالا 1848ان ڤر ڤە قرالیتیا دەستووری یا پارلامەنتۆرێ یە کو بئا ڤاهیەک یەکگرتی ڤە گرێدایی یە. وەلات خوەدی کەڤنەشۆپیا پلنگبوونێ یە (ڤەقەتاندنا هەموەلاتیان د ناڤ کۆمان دە ژ هێلا ۆلئوو باوەریێن سیاسی ڤە)ئوو تۆمارەک درێژئا تۆلەرانسا جڤاکی، ب قانوونیکرنا لاشفرۆشئوو ئۆ تانازیێ، لگەل دۆماندنا پۆلیتیکایا نارکۆتیکێ یا لیبەرال. حۆلەندا د سالا 1919 دە مافێ دەنگدانێ ژ ژنان رە قەبوول کرئوو د سالا 2001 دە یەکەم وەلات بوو کو زەواجا هەڤزایەندان ب قانوونی کر.[12]ئا بۆریا وێ یا پێشکەفتی یا تەڤلهەڤ-بازارا وێ یازدەهێ هەری زێدە داهاتا سەرێ مرۆڤی ل جیهانێ یە. ل لاهەیێ کورسیێ دەولەتێن گشتی، کابینەئوو دادگەها بلند هەیە. بەندەرا رۆتتەردامێ لئە ورۆپایێ یا هەری قەلەبالخئە . بالافرگەهائا مستەردام سجهپهۆل بالافرگەها هەری قەلەبالخئا حۆلەندا یە،ئوو چارەمین بالافرگەها هەری قەلەبالخئا پارزەمینائە ورۆپایێ یە.[8] ژ بەر کو حۆلەندا وەلاتەک پێشکەفتی یە،ئە وئە ندامێ دامەزرینەرئێ یەکیتیائە ورۆپایێ، حەرێمائە ورۆ، گ10، نئاتئۆ،ئۆ ئەجد،ئوو وتئۆ یە، هەر وەها بەشەک ژ حەرێما شەنگەنێئوو یەکیتیا بەنەلوخئا سێالی یە.ئە و مازووڤانیا رێخستنێن ناڤ-هکوومیئوو دادگەهێن ناڤنەتەوەیی دکە، کو گەلەک ژ وان ل لاهەیێ نە.[13]
دەمۆگرافیک
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]ئاگاهیێن گشتی
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]باژارێن گرینگئێ ن حۆلەندایێ: رۆتتەردام (ب بەندەرەکە مەزن ناڤدارئە )، ئوترەجهت ناڤەندا هاتنئوو چوونا شەمەندەفەرێن حۆلەندایێ یە. ئەندهۆڤەن ب باژێرێ 5ێ یێ مەزن تێتە هەژمارتن. زمانێ فەرمی هۆلەندی یە. زێدەباری زاراڤایێ پارێزگەهەکا باکورئا ب ناڤێ فریزلەندا ب زمانێ فریزی دپەیڤن.
حۆلەندا یەک ژ وەلاتێن دەولەمەند تێتە هەژمارتن. ل باژارێ رۆتتەردامێ بەندەرەکە جهانی هەیە. ب سەدان کەشتیێن بازرگانی رۆژانە تێنە ڤێ بەندەرێ. حەروسا بەندەرا رۆتتەردامێ یەک ژ بەندەرێن مەزنئێ ن جیهانێ تێتە هەژمارتن. زێدەباری بالافرگەهەکا ناڤدەولەتی ب ناڤە سجهپهۆل لئا مستەردامێ یە.ئە ڤێ بالافرگەهێئوو بەندەرا رۆتتەردامێ هەلبەت کارتێکرنەکە مەزن یا هەیە ژئا لیێئا بۆریێ ڤە. حۆلەندا د وارێ پشەسازی، کشتئوو کالیئوو تەکنۆلۆژیێ دە ژی پێشکەتیە. حۆلەندا ب دەولەمەندیا جورەیێن گولان ناڤدارئە .ئە ڤ گول هەر سال ب بهایە ملیۆنان تێنە فرۆتن.
ئاگاهیێن پارێزگەهان
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
|
.svg){kind=small}
-Flag.svg){kind=small}
نفووس د دیرۆکێ دە
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]| سال | نفووس | ±% |
|---|---|---|
| 1950 | 10.026.773 | — |
| 2013 | 16.779.575 | +67،3% |
| 2014 | 16.829.289 | +0،3% |
| 2016 | 17.000.000 | +1،0% |
| 2017 | 17.081.507 | +0،5% |
| 2018 | 17.181.084 | +0،6% |
| 2019 | 17.282.163 | +0،6% |
| 2020 | 17.407.585 | +0،7% |
| 2022 | 17.590.672 | +1،1% |
| 2024 | 17.942.942 | +2،0% |
| چاڤکانی: 2024،[15] 2022،[16] 2020،[16] 2019،[16] 2018،[16] 2017،[17] 2016،[18] 2014،[19] 2013،[20] 1950[20] | ||
چاڤکانی
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]- ^ "لاندسڤەرۆردەننگئۆ ففجëلە تالەن". وەب.ارجهڤە.ۆرگ. 10ئی لۆن 2019. ژئۆ ریژینالێ هاتئا رشیڤکرن. رۆژائا رشیڤکرنێ: 10ئی لۆن 2019. رۆژا گهشتنێ 5ئی لۆن 2024.
{{جتە وەب}}: جس1 مانت: بۆت:ئۆ رگنالئو رل ستاتوسئو نکنۆون (لینک) - ^ "وەتتەن.نل - رەگەلنگ - Iنڤۆەرنگسوەتئۆ پەنبارە لجهامەن بۆنارە، سنتئە وستاتوسئە ن سابا - بوبر0028063". وەب.ارجهڤە.ۆرگ. 21 کانوونا پێشین 2017. ژئۆ ریژینالێ هاتئا رشیڤکرن. رۆژائا رشیڤکرنێ: 21 کانوونا پێشین 2017. رۆژا گهشتنێ 5ئی لۆن 2024.
{{جتە وەب}}: جس1 مانت: بۆت:ئۆ رگنالئو رل ستاتوسئو نکنۆون (لینک) - ^ "نەتهەرلاندس بۆوندارەس ن تهە نۆرته سەا | حیدرۆگراپهی | دەفەنسە.نل". وەب.ارجهڤە.ۆرگ. 19 تەباخ 2014. ژئۆ ریژینالێ هاتئا رشیڤکرن. رۆژائا رشیڤکرنێ: 19 تەباخ 2014. رۆژا گهشتنێ 5ئی لۆن 2024.
{{جتە وەب}}: جس1 مانت: بۆت:ئۆ رگنالئو رل ستاتوسئو نکنۆون (لینک) - ^ ا ب کۆننکرژکسرەلاتەس، منستەرە ڤان بننەنلاندسە زاکەنئە ن (11 کانوونا پاشین 2016). "وەلکەئە رکەندە تالەن هەەفت نەدەرلاند؟ - رژکسۆڤەرهەد.نل". ووو.رژکسۆڤەرهەد.نل (ب هۆلەندی). رۆژا گهشتنێ 5ئی لۆن 2024.
- ^ سجهەرمەەر، قورن (1 تیرمەه 2010). "فەو فسهی فاجتس فۆوند ن جلماتە رەپۆرت". ناتورە (بئی نگلیزی). 466 (7303): 170–170. دۆ:10.1038/466170ا. Iسسن 1476-4687.
- ^ ەدتۆر، وەندی حۆرۆبن (2003). حۆو ت وۆرکس : سجەنجەئا ند تەجهنۆلۆگی. Iنتەرنەتئا رجهڤە. نەو یۆرک : مارسهالل جاڤەندسه. Iسبن 978-0-7614-7314-5.
{{جتە بۆۆک}}:|پاشناڤ=سەرناڤەکی گشتی ب کار تینە (الیکاری) - ^ "نەتهەرلاندس | حستۆری، فلاگ، پۆپولاتۆن، لانگواگەس، ماپ، & فاجتس | برتاننجا". ووو.برتاننجا.جۆم (بئی نگلیزی). 4ئی لۆن 2024. رۆژا گهشتنێ 5ئی لۆن 2024.
- ^ ا ب ج "دوتجه رەپوبلج | حستۆری، گۆڤەرنمەنت، ماپ، & فاجتس | برتاننجا". ووو.برتاننجا.جۆم (بئی نگلیزی). رۆژا گهشتنێ 5ئی لۆن 2024.
- ^ رەلەی، لاورا. "جوتتنگ-ەدگە تەجه مادە تهس تنی جۆونتریئا ماژۆرئە خپۆرتەرئۆ ف فۆۆد". واسهنگتۆن پۆست (بئی نگلیزی). رۆژا گهشتنێ 5ئی لۆن 2024.
- ^ ا ب "ئارگجولتورە & فۆۆد | ووو.هۆللاندترادە.جۆم". وەب.ارجهڤە.ۆرگ. 1 کانوونا پاشین 2016. ژئۆ ریژینالێ هاتئا رشیڤکرن. رۆژائا رشیڤکرنێ: 1 کانوونا پاشین 2016. رۆژا گهشتنێ 5ئی لۆن 2024.
{{جتە وەب}}: جس1 مانت: بۆت:ئۆ رگنالئو رل ستاتوسئو نکنۆون (لینک) - ^ "حۆو تهە نەتهەرلاندس فەەدس تهە وۆرلد". ماگازنە (بئی نگلیزی). 31 تەباخ 2017. رۆژا گهشتنێ 5ئی لۆن 2024.
- ^ "جنن ترانسجرپت - سوندای مۆرننگ نەوس: سامە-سەخ مارراگە لەگالزەد نئا مستەردام -ئا پرل 1، 2001". وەب.ارجهڤە.ۆرگ. 3ئا دار 2016. ژ ۆریژینالێ د 3ئا دار 2016 دە هاتئا رشیڤکرن. رۆژا گهشتنێ 5ئی لۆن 2024.
- ^ تهە حاگوە : لەگال جاپتالئۆ ف تهە وۆرلد. Iنتەرنەتئا رجهڤە. تهە حاگوە : ت.م.ج.ئاسسەر پرەسس : نەو یۆرک : جامبردگەئو نڤەرستی پرەسس. 2005. Iسبن 978-90-6704-185-0.
{{جتە بۆۆک}}: جس1 مانت:ئۆ تهەرس (لینک) - ^ "رەگۆنالە کەرنجژفەرس نەدەرلاند" (ب هۆلەندی). ستاتستجس نەتهەرلاندس. 2007. رۆژا گهشتنێ 13 چریا پێشین 2007.
- ^ "بەڤۆلکنگ; کەرنجژفەرس (1950-2024)". رۆژا گهشتنێ 22 تەباخ 2024.
- ^ ا ب ج د "بەڤۆلکنگ; کەرنجژفەرس، 1950-2022".
- ^ "بەڤۆلکنگ; کەرنجژفەرس، 1950-2022". رۆژا گهشتنێ 18ئا دار 2023.
- ^ "نەدەرلاند تەلت 17 ملژۆەن نوۆنەرس". 21ئا دار 2016.
- ^ "جبس ستاتلنە - بەڤۆلکنگ; کەرنجژفەرس". ژ ۆریژینالێ د 3ئی لۆن 2014 دە هاتئا رشیڤکرن. رۆژا گهشتنێ 26 تەباخ 2014.
- ^ ا ب "جبس ستاتلنە - بەڤۆلکنگ; کەرنجژفەرس". ژ ۆریژینالێ د 27 تەباخ 2015 دە هاتئا رشیڤکرن. رۆژا گهشتنێ 22 تەباخ 2015.
گرێدانێن دەرڤە
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
| ئەندامێن یەکیتیائە ورۆپایێ |  | |
|---|---|---|
| ئەندامێن بەرێ | بریتانیا (کەیانیا یەکبوویی یا بریتانیا مەزنئوو باکورێئی رلەندایێ)، 1973-2020 | |
| بەرەندام | ||
ئالبانیا · ئالمانیا · ئاندۆررا · ئاوستریا · ئازەربایجان · بەلارووس · بەلچیکا · بۆسنیائوو حەرزەگۆڤینا · بولگارستان · دانیمارکا · ئەرمەنستان · ئەستۆنیا · فینلەندا · فرانسا · گورجستان · حۆلەندا · ئیرلەندا · کەیانیا یەکبوویی · چەکیا · کرۆاتیا · ئیسلەندا · ئیتالیا · کیپرۆس · ماکەدۆنیایا باکور · لەتۆنیا · لەجهتەنستەن · لیتڤانیا · لووکسەمبوورگ · مەجارستان · مالتا · مۆلدۆڤا · مۆناکۆ · مۆنتەنەگرۆ · نۆروێج · پۆلۆنیا · پۆرتوگال · قازاخستان · رۆمانیا · رووسیا · سان مارینۆ · سەربستان · سلۆڤاکیا · سلۆڤەنیا · سپانیا · سوێد · سویسرە · ترکیە · ئووکراینا · ڤاتیکان · یەونانستان |  | |
دەولەتێن نەئا شارتی: ئابخازیا · باکورێ کیپرۆسێ · کۆسۆڤا · ئۆسەتیایا باشوور · قەرەباخا ژۆرین · ترانسنیستریا | ||
| ناڤنەتەوەیی | |
|---|---|
| نەتەوەیی | |
| جۆگرافی | |
| ئاکادەمیک | |
| ئینسان | |
| یێن دن | |