Hewra
Hewra[1], anku sînagog (bi îbranî: בית כנסת, bi inglîzî: Synagogue, bi yewnaniya kevn: συναγωγή) tê wateya "Civîn", avahiya ji bo civîn, perestiya hevpar û pir caran jî wekî xaniyek xwendinê ya civakek cihû tê bikar anîn. Di Cihûtiyê de saziya herî girîng e û bi girîngî bandor li îbadeta hevparê dînê Xiristiyanî û Îslamî kiriye.
Di bûyerên pirtûkên yewnaniya kevnar de wekî "συναγωγή" (synagōgē) avahiya ji bo komkirin û pêkanîna kiryarên olî destnîşan dike û ev di lêkolînê de bi qasî dema çêbûna kenîseyên yekem nîqaş e. Delîlên arkeolojîk û nivîskî hebûna avahiyên hewrayê di dema perestgeha duyemîn de (nêzîkê 500 sal berî zayînê) hem li Erdê Îsraêl û li Dîaspora Cihûyan de gengaz dike.
Hewrayên Kurdistanê
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Hewrayên Kurdistanê gelek kevn in. Di nav yên herî kevnar Hewra Musilê, di sala 1210'an de hate avakirin û Hewra Amediyê di sala 1228'an de hate avakirin.
Herwiha di nav baweriya 200.000 kesên kurdên cihû jî hene[2]
Wate
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Sînagog (bi yewnaniya kevnar συναγωγή synagōgē, latinîkirin "synagoga") bi rastnivîsên cihêreng di zimanên nûjen de navê herî hevparê avahiya pîrozî ya cihû ye. Bi îbraniya nû de wekî "בית כנסת - bet knesset", tê wateya mala civînê an "בית תפילה - bet tefillah" mala duayê tê binavkirin.[3] Di Serdema Navîn de bi îtalî jê re digotin "schola", paşê digotin "scuola". Cihûyên bi eslê xwe li Ewropaya Navendî û Rojhilat timûtim zimanê yîdîşî wekî "schul" û di hin devokan de "schil" bikar dianîn. Di Cihûtiya Reforma sedsala 19'an û destpêka sedsala 20'an de axaftina Cihûyên Almanî re digotin perestgeh. Ev peyvek derveyî ortodoksiya Cihûyên li Amerîkaya Bakur pir hevpar e. Bav û kalên cihûyên sefardî ji Spanya û Portûgalê ne. Di kevneşopiya cihûspanî wekî "esnoga" bikar dianîn, heta ku li Îranê wekî "kenisa" gelemperî bu. Cihûyên Haşdî yên qedirbilind nedan kenîseyên spehî, xaniyên nimêja xweya piçûk wekî "stibl" (ode) an "Klaus" (heramaj) bi nav dikirin.
Mijarên têkildar
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Bîbliyografî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- Encyclopaedia Judaica, 10 (1971). Keter Publishing House Ltd, Jerusalem.
Çavkanî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- ^ "Kurdish Jewish Community in Israel". web.archive.org. 28 tîrmeh 2013. Ji orîjînalê di 28 tîrmeh 2013 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 14 nîsan 2023.
- ^ "Learn About the Kurdish Jews". The Kurdish Project (bi îngilîziya amerîkî). Roja gihiştinê 14 nîsan 2023.
- ^ "Synagogue | Definition, History, & Facts | Britannica". www.britannica.com (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 14 nîsan 2023.
