Ido

Ido a l'è 'na lengua ouxiliaia internaçiunâ nasciüa da ün prugettu de rifurma de l'esperanto. A fü adutâ inte l'otubre 1907, a Parigi, da 'n cumitatu internaçiunâ de sciençiæ e lenguisti riünii inta Delegaçiun pe l'aduçiun de 'na lengua ouxiliaia internaçiunâ. Intu cumitatu ean prezenti i rapresentanti ofiçiæ di atre lengue artifiçiæ (esperanto, Idiom neutral, latino sine flexione, ecc.) e nümeruxi sciençiæ e lenguisti de nommina internaçiunâ. Tra i so prexi maggiuî, cumün a l'esperanto, gh'é e sempliçiscime cunstrüçiuin grammaticæ e a nuteive veluçitæ d'imprendimentu cunsentia da-a regularitæ de l'üzu di affisci e da l'üzu de poule cumün-e a-e varrie lengue eürupee (ingreize, françeize, tudescu, spagnollu, italian e rüsciu).

Verbi

Invariàbili cómme e terminaçioìn gramaticâli i són ascì e divèrse dexinénse mòdâli e tenporâli do vèrbo, dexinénse ùniche pe tùtte e persónn-e, scingolâri ò plurâli (e dónca, a pàrte i vèrbi inpersonâli e a segónda persónn-a scingolâre de l’inperatîvo, no se dêve mâi òmétte i pronómmi personâli pe no creâ confuxón rigoàrdo a-o sogètto do vèrbo):
-as pe l’indicatîvo prezénte: me skribas / mi scrîvo
-is pe l’indicatîvo pasòu: me skribis / mi ò scrîto, mi scrivéivo, mi avéiva scrîto
-os pe l’indicatîvo futûro: me skribos / mi scriviö
-us pe o condiçionâle: me skribus / mi scriviéiva
-ez pe vòlitîvo e inperatîvo: (tu) skribez! / scrîvi (ti)!

Se peu notâ che o pasòu o tradûe a-o mæximo mòddo pasòu pròscimo, inperfètto e trapasòu pròscimo (e ascì, faxéndo riferiménto a l’italiàn, o pasòu e trapasòu remöto, che òmâi in Zenéize i no se adêuvian);
che o condiçionâle o tradûe ascì o conzontîvo quànde l’açión a l’é ipòtética:
Se tu venus hike, lore ni parolus / Se ti ti vegnìsci chîe, alantôa parliêscimo
che o vòlitîvo o tradûe o conzontîvo quànde vêgne esprèsso ‘n órdine, ‘na richièsta, ‘na voentæ, un dexidêio:
Me volas ke tu helpez me / Mi véuggio che ti ti m’agiùtti a mêno che o vèrbo o ségge esperar (sperâ), kredar (crédde), timar (témme), supozar (supónn-e) e scìmili che i vêuan l’ûzo de l’indicatîvo futûro:
Me esperas ke tu helpos me / Mi spêro che ti ti me agiutiæ

In ciù, exìste o mòddo partiçipiâle in ti ténpi prezénte, pasòu e futûro, atîvo (dexinénse -ant, -int, -ont) e pascîvo (-at, -it, -ot); ògni dexinénsa a peu avéi unn-a de terminaçioìn gramaticâli -o, -a, -e coscì che o partiçìpio o l’asùmme fonçión sostantivâle, agetivâle ò averbiâle. E fórme verbâli partiçipiâli i són, con l’aoxiliâre esar (êse), i ùnici ténpi conpòsti de l’Ido.

Âtri progètti

• Wikipedia a gh'à 'n'ediçión in ido (io.wikipedia.org)

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Ido