Право на глас на жените
Оваа статија можеби бара дополнително внимание за да ги исполни стандардите за квалитет на Википедија. Ве молиме подобрете ја оваа статија ако можете. |
Оваа статија или заглавие има потреба од викифицирање за да ги исполни стандардите за квалитет на Википедија. Ве молиме помогнете во подобрувањето на оваа статија со соодветни внатрешни врски. |
Поимот право на глас на жените се однесува на економското и политичкото движење на реформите, со цел да се достигне правото на глас. Модерното движење започнало во Франција во XVIII век од независни и уште постоечки земји. Нов Зеланд беше првата земја, каде жените го добија правото на глас во 1893 година. Меѓутоа, кога тоа се случи Нов Зеланд не беше „држава“ во смисла на независна национална држава, туку повеќе самоуправна колонија. Место со сличен статус, кои на жените им го дадоа правото на глас пред Нов Зеланд беше територијата на Вајоминг (1869). Други можни земји, кои се сметаат за првични земји, што им дале право на глас на жените се Република Корзика, островот на Ман (1881), Островите на Питкерн, Франсвил и Таволара, но нивното постоење како независни држави беше кратко и некои од нив не се сметаа за вистински независни земји. Првата земја на независни нации, која го овозможи правото на глас на жените е Шведска, каде на некои жени дури им беше дозволено да гласаат и за време во ерата на слободата (1718-1771), иако овие права не се однесуваа на сите жени.
Правата на гласање на жените беа воведени во меѓународното право во 1948г., кога ОН ја усвои Универзална декларација за човековите права.
Правото на глас на жените исто така е наведено во Конвенција за елиминирање на сите форми на дискриминација на жените , која беше усвоена од Обединетите Нации во 1979 г.
Историја
[уреди | уреди извор]Правото на глас на жените им беше даден и повторно одземен повеќепати во различни држави низ светот. Во многу држави правото на глас на жените им беше дадено дури пред општите права на глас, но на многу жени, кои се од различна раса или социјална класа, не им беше дозволено да гласаат.
Во средновековието, во Франција и неколку други европски држави, гласањето за собрание на општината и градот беше дозволена за сопствениците на домаќинство, независно од полот. Правото на глас им беше овозможено на жените во Република Корзика во 1755 г., чиј Устав барал национален претставнички совет, за кое гласале жителите, со барем наполнети 25 год од својот живот. Тоа важело за жените кои биле немажени или вдовици и за мажите. Жените го загубија своето право на глас кога Франција го присвои островот во 1769 г. Корените на моделот на движењето за правото на глас на женската популација можат да се најдат во Франција во 80-ите и 90-ите год на 18-иот век. Според пишувањата на Маркиз де Кондорсе и Олимпија де Гуж, тие го промовирале тоа како право на националните избори.
Во 1756 г., Лидија Чапин Тафт, исто така позната како Лидија Тафт беше жената која легално гласаше во Америка. Сè на сè таа имаше можност да гласа трипати, на една јавна општинска средба во Њу Енгланд , во Оксбрич, Масачусатс, и тоа со консензусот на избирачите. Тоа се случи меѓу 1759г. и 1768 г. за време на Американскиот колонијален период. Њу Џерси им дозволи на жените да гласаат (кои ги имаат истите вредности на сопственоста како и мажите, иако жените кога ќе се омажат ја губат својата сопственост, значи само немажени жени и вдовици можеа да гласаат) - така е наведено во сојузниот Устав од 1776 г., каде зборот „жители“ беше употребен без подредување на полот и расата. Жените од Њу Џерси заедно со "странците... обоените или црнците," го загубија правотo на глас во 1807 г., кога се ограничи ова право само на белите мажи.
Островот Питкерн на жените им го даде правото на давање на својот глас во 1838 г. Различни колонии и држави им одобрија ограничени права на жените во втората половина на XIX век, започнувајќи со Јужна Австралија во 1861г. Во 1871 г., во општината Париз, жените го добија правото на глас, ама повторно им беше одземено по распаѓањето на општината. Во јуни 1944г. од страна на Шарл де Гол жените пак го добија ова право. Во 1886 г. кралството на еден мал остров на Таволара стана република и го воведе правото на глас за жените. Меѓутоа во 1899г. монархијата повторно беше изградена и кралството по неколку години се соедини со Италија. Тихоокеанската колонија Франсвил, прогласи независност во 1889 г. и беше првата земја со сопствена влада која им даде на сите право на глас независно од полот или бојата. Меѓутоа подоцна падна под управа на француската и англиската колонија. Неограниченото право на глас на жените (на жените не им било дозволено да гласаат) во самоуправна колонија со сопствена влада, беше дадено во Нов Зеланд во раните 1890-те год. Како резултат на движењето, предводено од Кејт Шепарт нацрт- законот за правата на глас на жените беше усвоен неколку недели пред општите избори во 1893 г. Колонијата на самоуправата на Јужна Австралија, на жените, им го даде и универзалното право на глас и им дозволи да се постават како кандидатки за пратенички во 1895 г. За тоа се погрижи комонвелтот на Австралија но федералните избори од 1902 г. (освен жените на Абориџините). Првата европска држава која има даде на жените право на глас беше Финска. Административните реформи кои следеа во 1905 г. им дозволи на жените во Финска да гласаат (универзални и исти права на глас) и да се постават како кандидатки на изборите. И така во 1906 г. првите жени во светот, кои беа членки на парламентот беа од Финска, кога во 1907 г. 19 жени го заземаа своето место во Парламентот на Финска, според постигнатиот успех на парламентарните избори во 1907 г.
Во годините пред Првата светска војна (1913), Норвешка и Данска исто така им дадоа правото на глас на жените, а тоа се прошири и во останатите австралиски држави. Во Канада тие го добија оваа право во 1918 (освен во Квебек, каде тоа беше незамисливо до 1940г.), па следеше Руска СФСР, во Англија жени со над 30 години, а во Германија и Полска сите жени добија право на глас. Во 1919 г. Холандија, во 1920 во Америка жените го добија своето заслужено право да гласаат. Во 1926 г. во Турција жените го добија ова право. Во 1928 г. правото на глас им беше дадено на сите жени во Англија, и нивниот глас вредеше исто колку тој на мажите. Тоа важеше за сите жени кои имаа на 21 години. Последна држава која дозволи жените да гласаат е Бутан. Државата тоа го одлучи во 2008 година.
Движење за правото на глас
[уреди | уреди извор]Движењето за оваа право на жените беше едно од најраспространетото со многу учесници и настани од повеќе места. Важна разлика, во Англиското движење беше меѓу оние кои се бореа за да добијат право на глас преку промена на уставот, и оние кои беа повеќе воено настроени. Исто се одвивала и дискусија за тоа каде и припаѓа „местото на жената во општеството“. Оние кои ја воделе кампањата на жените за добивање на глас, велеа дека жените се чувствителни, понежни и повеќе се грижат за послабите членови на општеството, пред сè за децата. Беше претпоставено дека жените, кои би гласале би имале граѓански ефект врз политиката и на пример би се залагале за поголема контрола на алкохолните пијалаци. Тие верувале дека вистинското место за жената е во домот, и таа треба да биде способна да влијае врз законите, што би имало влијание и на тој дом. Други луѓе воделе кампањи и го подражавале мислењето дека мажите и жените треба да ги имаат истите права и дека не постоело такво нешто како „природната улога“ на жената. Исто така имало несогласувања во мислењата на другите гласачи. Други, пак, велат дека на секој возрасен човек треба да му биде дозволено да гласа, независно дали е богат или сиромав и независно од бојата на кожата. Некои борбата за правото на глас на жените ја гледаа како можност за започнување на борба за добивање на право на глас за ниската класа и за црнците.
Во моментот најактуелно е движењето за право на глас на жената во Саудиска Арабија. Движењето навлегува во комплицираната улога на модерните жени во Саудиска Арабија.
Временски преглед на тоа кога жените добија право на глас
[уреди | уреди извор]Датите кои се наведени подолу се годините кога на жените им беше дозволено да учествуваат на избори (со гласање), а не се годините кога на жените им беа овозможени универзалните права на глас без ограничувања.
Држава | Година | Годишна возраст на гласање |
---|---|---|
Авганистан | 1963 | 18 години |
Австралија | 1902 | 18 години |
Австрија | 1918 | 18 години |
Азербејџан |
1921 |
18 години |
Алжир |
1962 |
18 години |
Американска Самоа |
1990 |
18 години |
Ангвила |
1951 |
18 години |
Ангола |
1975 |
18 години |
Андора |
1970 |
18 години |
Антигва и Барбуда |
1951 |
18 години |
Аргентина |
1947 |
18 години |
Аруба |
н/а |
18 години |
Бангладеш |
1972 |
18 години |
Барбудос |
1950 |
18 години |
Бахамите |
1960 |
18 години |
Бахреин |
2002 |
18 години |
Белгија |
1919 |
18 години |
Белиз |
1954 |
18 години |
Белорусија |
1919 |
18 години |
Бенин |
1956 |
18 години |
Бермуди |
1944 |
18 години |
Боливија |
1938 |
18 години |
Б и Х |
1949 |
18 години |
Боцвана |
1965 |
18 години |
Бразил |
1932 |
16 години |
Брег на Слоновата Коска |
1952 |
19 години |
Брунеј |
1959 |
18 години, само при урбаните избори |
Бугарија |
1938 |
18 години |
Буркина Фасо |
1958 |
универзално |
Бурма |
1922 |
18 години |
Бурунџи |
1961 |
НА |
Бутан |
1953 |
18 години |
Валис и Футуна |
а |
18 години |
Вануату |
1975 |
18 години |
Венецуела |
1946 |
18 години |
Виетнам |
1946 |
18 години |
Габон |
1956 |
21 години |
Гамбија |
1960 |
18 години |
Гана |
1954 |
18 години |
Гвајана |
1953 |
18 години |
Гватемала |
1946 |
18 години |
Гвинеа |
1958 |
18 години |
Гвинеа-Бисао |
1977 |
18 години |
Германија |
1918 |
18 години |
Гернзи |
а |
18 години |
Гибралтар |
н/а |
18 години |
Гренада |
1951 |
18 години |
Гренланд |
н/а |
18 години |
Грузија |
1918 |
18 години |
Грција |
1952 |
18 години |
Гуам |
н/а |
18 години |
Данска |
1915 |
18 години |
Девствени Острови |
а |
18 години |
Демократска Република Конго |
1967 |
18 години |
Доминикана |
1951 |
18 години |
Доминиканска Република |
1942 |
18 години |
Египет |
1956 |
18 години |
Еквадор |
1929 |
18 години |
Екваторска Гвинеја |
1963 |
18 години |
Ел Салвадор |
1939 |
18 години |
Еритреја |
1955 |
18 години |
Ерменија |
1921 |
18 години |
Естонија |
1918 |
18 години |
Етиопија |
1955 |
18 години |
Замбија |
1962 |
18 години |
Зимбабве |
1957 |
18 години |
Израел |
1948 |
18 години |
Индија |
1947 |
18 години |
Индонезија |
1945 |
17 години (за омажени жени нема поставена граница) |
Ирак |
1980 |
18 години |
Иран |
1963 |
16 години |
Ирска |
1918 |
18 години |
Исланд |
1915 |
18 години |
Италија |
1945 |
18 години (освен за ибори на сенатот каде што минималната старосна граница е 25 години) |
Јамајка |
1944 |
18 години |
Јапонија |
1945 |
20 години |
Јамен |
1967 |
18 години |
Јордан |
1974 |
18 години |
Јужна Кореја |
1948 |
19 години |
Јужно Африканска Република |
1930 (бели жени), 1994 (црни жени) |
18 години |
Казахстан |
1924 |
18 години |
Камбоџа |
1955 |
18 години |
Камерун |
1946 |
20 години |
Канада |
1917 |
18 години |
Џузепе Верди |
1975 |
18 години |
Катар |
1997 |
18 години |
Кења |
1963 |
18 години |
Кина |
1949 |
18 години |
Кипар |
1960 |
18 години |
Киргистан |
1918 |
18 години |
Кирибати |
1967 |
18 години |
Колумбија |
1954 |
18 години |
Стопански Комори |
1956 |
18 години |
Косово(Шиптари) |
а |
18 години |
Костарика |
1949 |
18 години |
Куба |
1934 |
16 години |
Кувајт |
2005 |
НА |
Лаос |
1958 |
18 години |
Латвија |
1918 |
18 години |
Лесното |
1965 |
18 години |
Либан |
1952 |
21 години (за жени со основно образованје) |
Либерија |
1946 |
18 години |
Либија |
1964 |
18 години |
Литванија |
1918 |
18 години |
Лихтенштајн |
1984 |
18 години |
Луксембург |
1919 |
18 години |
Малдиви |
1932 |
21 години |
Маурициус |
1956 |
18 години |
Мозамбик |
1975 |
18 години |
Мавританија |
1961 |
18 години |
Мадагаскар |
1959 |
18 години |
Мајот |
Н/А |
18 години |
Макао |
Н/А |
18 години |
Македонија |
1945 |
18 години |
Малави |
1961 |
18 години |
Малезија |
1957 |
21 години |
Мали |
1956 |
18 години |
Малта |
1947 |
18 години |
Мароко |
1963 |
18 години |
Маршалски острови |
1979 |
18 години |
Мексико |
1947 |
18 години |
Молдавија |
1978 |
18 години |
Монако |
1962 |
18 години |
Молголија |
1924 |
18 години |
Монтесерат |
Н/А |
18 години |
Намибија |
1989 |
18 години |
Науру |
1968 |
20 години |
Непал |
1951 |
18 години |
Nggah |
1948 |
18 години |
Нигерија |
1958 |
18 години |
Нијуе |
а |
18 години |
Никарагва |
1955 |
16 години |
Нов Зеланд |
1893 |
18 години |
Нова Каледонија |
a |
18 години |
Норвешка |
1913 |
18 години |
Норфолк Острови |
Н/А |
18 години |
Обединетите Арапски Емирати |
2006 |
Н/П години |
Обединети Држави |
1920 |
18 години |
Велика Британија |
1918 |
18 години (до 1928 на 30 години) |
Оман |
2003 |
21 години |
Островите на Британска Вирџинија |
н/а |
18 години |
Туркс и Кајкос |
Н/П |
18 години |
Острови Кариман |
н/а |
18 години |
Острови Кокос (Килине) |
н/а |
Н/А |
Острови Кук |
1893 |
Н/А |
Отрови Мен |
1881 |
16 години |
Острови Питкерн |
1838 |
18 години |
Пакистан |
1947 |
18 години |
Палао |
1979 |
18 години |
Панама |
1941 |
18 години |
Папуа Ноа Гвинеа |
1964 |
18 години |
Парагвај |
1961 |
18 години |
Перу |
1955 |
18 години |
Полска |
1918 |
18 години |
Порторико |
1929 |
18 години |
Португалија |
1931 |
18 години |
Република Конго |
1963 |
18 години |
Романија |
1929 |
18 години |
Руанда |
1961 |
18 години |
Русија |
1918 |
18 години |
Самоа |
1990 |
21 години |
Сан Марио |
1959 |
18 години |
Саун Томе и Принсип |
1975 |
18 години |
Саудиска Арабија |
Жените немаат право на глас |
21 години (само за мажи) |
Свазиленд |
1868 |
18 години |
Света Луција |
1924 |
18 години |
Света Хелена |
Н/А |
НА |
Света Столица (Ватикан) |
б |
Ограничено на кардинали кои се постари од 80 години |
Свети Бартелеми |
а |
18 години |
Свети Винсент и Гренадини |
1951 |
18 години |
Свети Китс и Невис |
1951 |
18 години |
Свети Мартин |
Н/А |
18 години |
Свети Петар и Микелон |
Н/А |
18 години |
Северна Кореја |
1946 |
17 години |
Северни Маријански Острови |
Н/А |
18 години |
Сејшели |
1948 |
17 години |
Сенегал |
1945 |
18 години |
Сиера Леоне |
1961 |
18 години |
Сингапур |
1947 |
21 години |
Сирија |
1949 |
18 години |
Словачка |
1920 |
18 години |
Словенија |
1945 |
18 години (ако е невработена и на 16 години) |
Слонови Острови |
1974 |
21 години |
Сомалија |
1956 |
18 години |
Србија |
1945 |
18 години |
Судан |
1964 |
17 години |
Урина |
1948 |
18 години |
Того |
1945 |
13 години |
Токелау |
Н/А |
21 години |
Тајван |
1947 |
20 години |
Тајланд |
1932 |
18 години |
Танасија |
1959 |
18 години |
Танзанија |
1959 |
18 години |
Таџикистан |
1924 |
18 години |
Тивали |
1967 |
18 години |
Тимор- Лестер |
а |
17 години |
Тонго |
1960 |
21 години |
Тринидад и Табако |
1946 |
18 години |
Туркменистан |
1924 |
18 години |
Турција |
1930 |
18 години |
Уганда |
1962 |
18 години |
Узбекистан |
1938 |
18 години |
Украина |
1919 |
18 години |
Унгарија |
1918 |
18 години |
Уругвај |
1927 |
18 години |
Фарски Острови |
Н/А |
18 години |
Федерални Држави на Микронезија |
1979 |
18 години |
Филипини |
1937 |
18 години |
Финска |
1906 |
18 години |
Фиџи |
1963 |
21 години |
Фоклендски Острови |
Н/А |
18 години |
Франција |
1944 |
18 години |
Француска Полинезија |
Н/А |
18 години |
Хаити |
1950 |
18 години |
Холандија |
1919 |
18 години |
Холандски Антили |
Н/А |
18 години |
Кинг-Конг |
1949 |
18 години |
Кондурас |
1955 |
18 години |
Хрватска |
1945 |
18 години (ако е невработена со 16 години) |
Централноафриканска Република |
1986 |
21 години |
Црна Гора |
а |
18 години |
Чад (Смог) |
1958 |
18 години |
Чешка |
1920 |
18 години |
Чиле |
1931 |
18 години |
Њу Џерси |
Н/А |
16 години |
Џибути |
1946 |
18 години |
Швајцарија |
1971 |
18 години |
Шведскка |
1919 |
18 години |
Шпанија |
1931 |
18 години |
Шри Ланка |
1931 |
18 години |
забелешка: (a) невалидни податоци (б) гласањето е ограничено за кардинали, жените не смеат да бидат кардинали
Право на глас на жените претставено одделно по држави
[уреди | уреди извор]Австралија
[уреди | уреди извор]Првите избори за новиот Парламент на новосоздадениот Комонвелт на Австралија во 1901 г. беше врз основа на слободното гласање во шест држави. На тој начин жените со правото на глас и на државно ниво можеа да ги изберат претставниците на Парламентот (во Јужна Австралија и Западна Австралија). Овие права важеа за федералните избори во 1901 г. Во 1902 г. Парламентот на Комонвелтот го усвои законот за изборите, кои им ги гарантираа истите права на глас на жените како и на мажите, и тоа на ниво на целата држава. Меѓутоа Комонвелтот не им даде право на глас на сите мажи и жени Абориџини. Оваа не се промени до 1962 г., но преку амандманот на законот за гласање во Комонвелтот беше решен проблемот (таквото решение не произлезе од исходот на референдумот од 1967 г.).
Грција
[уреди | уреди извор]Општински избори одржани на 11 февруари 1934 г. беа првите избори на кои учествуваа и жените. Меѓутоа тоа право важеше само за писмените жени и оние кои имаа барем 30 години. Сè до 28 мај 1952 г. ситуацијата во Грција беше ваква. А со изборите на 19 февруари 1956 г. сите возрасни жени го добија правото на глас и учествуваа на парламентарните избори.
Данска
[уреди | уреди извор]Во Данска жените го добија своето право на глас на 20 април 1909 г. Меѓутоа дури на 5 јуни 1915 г. им беше дозволено да учествуваат на изборите наречени Фолкетинг.
Индонезија
[уреди | уреди извор]Во првата половина на 20 век, Индонезија беше една од земјите во која многу бавно се одвиваше процесот на давење на право на глас на жените. Во 1905 г. ја започнаа својата борба со поставените општински совети, во кои имало некои членови изберени од ограничени избирачки места. Право на глас имаа само мажите кои знаеле да читаат и да пишуваат, при што се исклучувале многу мажи кои не беа по потекло од Европа. Во тоа време стапката на писменост кај мажите беше 11%, а кај жените 2%. Главната група која ја стави индонезиската влада под притисок да им даде на жените право на глас беше Dutch Vereeninging voor Vrouwenkiesrecht (Здружение на ВВВ- право на глас на жените). Здружението било основано во Холандија во 1894 г. Се обидоа да привлечат индонезиски членки, но со само мал успех, бидејќи раководителот на организацијата немал развиено вештина во убедување, па дури и на образованата класа во Индонезија. Кога ќе се поврзеа со жените, не можеа да сочувствуваат со нивната позиција што резултираше со отуѓување на дури и образованите Индонезијки. Во 1918 г. тие го основаа првото претставничко тело познато како Фолксрат (Volksraad), (народен совет), кое исто не им даваше на жените да гласаат. Во 1935 година, колонијалната администрација го искористи своето влијание за да назначи Европејка како претставничка во Фолксратот. Во 1938 г. управата им дозволи на жените да гласаат за градоначалници и за претставници на истата институција, што резултираше со тоа некои Индонезијки и Европејки да се вклучат во општинските совети. Евентуално законот утврди дека само Европејките и општинскиот совет можеле да гласаат, што ги издвојуваше сите жени и локалните совети. Во септември 1941 г. овој закон беше променет и на тој начин сите жени од народниот совет имаа право на глас. Во ноември 1941 г. правото да се учествува на општинските избори им беше даден сите жени со исто значење како на мажите (ама само на оние кои имаа сопственост и кои беа образовани.)
Јапонија
[уреди | уреди извор]Иако на жените во некои држави им беше дозволено да гласаат во 1880 г., на национално ниво жените во Јапонија со закон им беше дадено правото на глас во 1954 г.
Канада
[уреди | уреди извор]На немажените жени и вдовиците им беше дадено правото на глас за општинските избори во Онтарио во 1884 г. Слични такви ограничени права на глас имаше и во другите провинции до крајот на 19 век. Но законско регулирано решение не беше изгласано во ниедна провинција сè до 1916 г., кога на жените во Мaнитоба им беше дадено правото на глас. Целосно право на глас добија во 1918 г., кога федералниот парламент усвои закон со кој на жените им се дозволи да гласаат на федералните избори. Другите градови истото го правеле, освен Квебек сè до 1940. Агнес Макпаил беше првата жена изберена на парламентарните избори во 1921 г.
Македонија
[уреди | уреди извор]И во Македонија ситуацијата не била поразлична како и во другите земји. Како во сите европски, но и поранешни југословенски земји, и во Македонија Македонките наидоа на првични проблеми за добивање право на глас. Во 1946 г. Македонките за прав пат гласале. Денес тој сонот стана рутина. Најдобрите позиции можат да се преземат од жени. Во 2008 г. жена се постави како кандидатка за премиерка. Во 2009, на претседателските избори, Мируше Хоџа се постави како кандидатка за претседател на Република Македонија. Иако двете дами не беа изгласани, сепак докажаа дека модерната жена во Македонија не се плаши повеќе. Тие докажаа дека во 21 век Македонките се противнички на мажите и дека нема лесно откажување од водечките позиции.
Нов Зеланд
[уреди | уреди извор]Жените во Нов Зеланд беа инспирирани да се борат за нивните права на гласање од Џон Стјуард Мил, филозоф за еднакви права, како и од британската феминистичка агресивност. Притоа, мисионерските напори на Унијата на христијански жени од Америка, и ја даде потребната мотивација за оваа борба. Всушност имаше некои политичари- мажи кои ги поддржуваа правата на жените. Такви се Џон Хал, Роберт Стут, Јулиус Фогел и Вилијам Фокс. Напорите од 1879, 1879 и 1887 г. за жените да добијат право на глас беа неуспешни. Крајно, во 1893 г. жените си го добија заслуженото право на глас.
Иако Либералната влада, која го усвои законот ги избегнуваше социјалните и политичките реформи, законот за гласање беше усвоен, поради комбинацијата на личните причини и политичката несреќа. Законот им гарантираше право на глас на секој жена, независно од бојата на кожата. До 1919 г. на жените во Нов Зеланд не им беше дозволено да се постават како кандидатки за парламентот. Во 2005 г. речиси една третина од избраните пратеници беа жени. Во последно време жените заземаа важни, симболични и врвни позиции како на пример премиер, заменик генерал, гласноговорник, на домот на претставници и министер за правда.
Норвешка
[уреди | уреди извор]Жените од средната класа можеа да го дадат својот глас во 1907 г. (тоа важеше за жените кои доаѓаа од фамилии со одредено ниво на просперитет и благосостојба). Во основа во 1910 г. жените можеа да гласаат во локалните избори, а во 1913 г. во норвешкиот парламент едногласно го изгласа законот со кој сите жени го добија своето право на глас.
Обединето Кралство
[уреди | уреди извор]Кампањата за правата на жените ги достигна најуспешните моменти во почетокот на 19 век. Во тој момент жените сè повеќе беа вклучени во политиката, пред сè за време на кампањата за добивање на право на глас на жените во Обединетото Кралство. Џон Стјуард Мил, кој во 1865 г. беше избран за пратеник во Парламентот и беше адвокат кој ги застапуваше жените, водеше кампања за воведување на амандман за законот на реформата за да се остварат овие права. Речиси поразени од сите парламентарци од конзервативната влада, прашањето за правото за добивање на глас полека стануваше важно.
За време на втората половина на 19-иот век, беа оформени групи за водење на кампањи со цел лобирање кај парламентарците и добивање на нивната поддршка. Во 1897 г. се соединиле седумнаесет такви групи за да се оформи националната унија на општеството за добивање на глас на жените (НУЊСС), кои одржуваа јавни митинзи, пишуваа писма до политичари и објавиле најразлични текстови. Во март 1907 г. НУВСС го организираше својот прв протест. Протестот стана познат како „Каллив Мај“, кога над 3000 жени одеа по студени и темни улици на Лондон, и тоа од Хајд Парк до Ексетер Хол.
Во 1903 г. некои членови се одделија од НУВСС. Под водство на Емили Панкхурст ја основаа Социјална и политичка унија на жените (СПУЖ), Women’s Social and Political Union (WSPU). Бидејќи националните медиуми го изгубиле интересот за кампањата на правото на глас, СПУЖ одлучи дека ќе користи некои други начини за да го насочи вниманието кон оваа прашање. Тоа започна во 1905 г, на заседанието каде зборуваше г. Едвард Греј, члена на ново избраната либерална власа. Додека зборуваше, две членки на СПУЖ гласно прашаа „Ќе им дозволи ли либералната влада на жените да гласаат?“. Кога одбија да прекинат со тие прашање, беше повикана полицијата за да ги отстранија од просториите и две жени „гласачки“ (како членки на СПУЖ потоа станаа познати) беа ставени во многу незгодна ситуација, што на крајот резултираше со тоа што биле уапсени и ги обвинети за напаѓање. Кога одбиле да ги платат казните, ги одведоа во затвор. Британците беа во шок и не им се верувало каков вид на насилство постои ако се бориш за своето права на глас. По таквиот успех во медиумите, тактиките на СПУЖ станаа се понасилни. Тоа вклучува и обид во 1908 г. за напаѓање на Домот на Пратениците, палењето на домот на Дејвид Лојд Џорџ (кој бил за одобрување на правото за глас на жените). Во 1909 г. г-ѓа Констанс Литон беше затворена во затвор, но веднаш потоа беше пуштена кога се дозна нејзиниот вистински идентитет. Во 1910 г. таа се претставуваше како шивачка од средната класа и се нарекуваше Џејн Вартон. Таа претрпи нечовечко малтретирање. Еден инцидент од 1913 г. во кој Емили Девисон, што се бореше жените да добијат право на глас, беше згазена од коњ на Кралот Џорџ V за време на трката на Епсом Дерби и по четири дена умре. СПУЖ престана со своите милитантни активности за време на Првата светска војна и се трудеше да помогне во воените напори. Слично и НУВСС соопшти дека ќе прекине со политичката активност, но тајно продолжи со лобирањето за време на Првата светска војна. Во 1918 г. со крајот на војната, парламентот се согласи да им даде право на глас на жените кои биле над 30 г. Сè до 1928 г. со законот од 1928 г., жените добиa право на глас со исто значење како на мажите.
Острови Кук (протекторат)
[уреди | уреди извор]На жените во Раротонга не им беше дозволена гласањето до 1893 г. Таму пресвртот се случи веднаш по тој во Нов Зеланд.
Полска
[уреди | уреди извор]Роза Померанц – Мелтцер од партијата Ционист беше правата жена која во 1919г ја избраа во Сејм (Долниот дом на полскиот Парламент) .
Португалија
[уреди | уреди извор]Каролина Беатрис Ангело беше правата жена која гласала за Републичкиот Парламент во Португалија. Таа изјавувала дека е челото во својата фамилија, дека ја водела фамилијата. Потоа законот се промени и само мажите членови од фамилијата можеа да гласаат. Во 1931 г., за време на режимот на Естадо Ново, на жените за првпат им беше дозволено да гласаат, ама само ако имаат завршено средно или високо образование. А за мажите било доволно да бидат само писмени. Во 1946 г. беше променет законот за гласање. Во него беа подобрени условите со кои жените би можеле да гласаат, ама и во тој закон мажите уште беа надредени. Со законот од 1968 г. се тврдело дека со него се овозможило „еднакви политички права за мажите и жените“, меѓутоа мажите имаа повеќе права за гласање. По револуцијата на Карнатион во 1974 г. жените добија сите и еднакви права на глас.
Соединетите Американски Држави
[уреди | уреди извор]Лидиа Чапин Тафт била водечка личност во Колонијална Америка, на која и било дозволено да гласа на три градски собири во Њу Енгланд на почетокот од 1756 година. Во 1848 г. на конвенцијата во Сенека Фалс во Њујорк, активисти вклучувајќи ги и Елизабет Кади Статон и Лукреција Мот започнаа седумдесет годишна борба на добивање на право на глас. Сузан Б. Ентони, родена во Рочестер , Њујорк, и се придружи nа движењето четири години по Конвенцијата во Сиракуза. Активистките потенцираа дека не било почитувано тоа што пишало во 14-иот и 15-иот член (дека луѓето имаат еднаква заштита пред законот и право на гласање без разлика на нивната раса). Според нив оваа не било праведно. Првични победи издвоија во државите Вајоминг (1869) и Јута (1870), иако на жените во Јута им се одзема правото со федералниот закон, познат како Законот на Едмунт- Такер, кој бил отфрлен од Конгресот на САД во 1887 г. Идејата да им се даде право на глас на жените во Јута делумно беше поттикнато од верувањето дека со тоа право жените во Јута ќе ја отфрлат полигамијата. Откако жените во Јута своето право го искористиле во полза на полигамијата Конгресот на САД им го одзема правото на гласање. Ама до крајот на 19-иот век државите Ајдахо, Колорадо, Јута и Вајоминг им го дадоа правото на глас и тоа делумно под влијание на жените кои ја поддржале идејата дека морале да имаат право на глас.
За време на почетокот на 20-иот век, кога случајот на барањето на правото на глас од жените станал се попопуларно, гласачите станаа предмет на апсење, и повеќето беа притворани. Конечно претседателот Вудро Вилсон се залагал кај Конгресот за донесување на одлуката и во 1920 г. беше ратификуван деветнаесеттиот амандман, при што им беше забрането на државите и федералните власт да поддржуваат полово ограничување за правото на глас. Можноста за гласање беше национален тренд, што беше формирано по прогресивните години на претседателот Вилијам Тафт, од Републиканската партија, наследникот на Вилсон. Назначувањето на Тафт како заменик министер за правда во американскиот Врховен суд во 1921 г. се сметаше како моментот на значајна промена за легислативата. Тој придонесе за многу правдини во тоа време.
Франција
[уреди | уреди извор]Проблемот за правото на глас на жените во Франција беше решен на 5 октомври 1944г. со одлука на француската влада. Првите избори на кои учествуваат жените беа општинските избори на 29 април 1945 г. и парламентарните избори одржани на 21 октомври 1945г. Муслиманските жени во Француски Алжир мораа да чекаат до 3 јули 1958 г. за да го добијат своето право на глас.
Холандија
[уреди | уреди извор]Групата која работеше на тоа жените да добијат право на глас во Холандија беше данската Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht или ВВВ (здружение на ВВВ- права на жените). Тоа беше основана во 1894 г. Во 1917 г. на жените им беше дозволено да гласаат и да бидат гласани на националните избори. Тоа доведе до избирање на Сузана Гроеневег од партијата СДАП на општите избори од 1918 г.. На 15 мај 1919 г. беше изработен нов закон со кој на секоја жена, без ограничувања, и се дава правото на глас. Законот беше усвоен и за првпат се примени на општите избори во 1922. Гласањето стана задолжително од 1918 г., што не беше променето до 1970 г.
Швајцарија
[уреди | уреди извор]Швајцарскиот референдум за добивање на право на глас на жените беше одржан на февруари 1959 г. Мнозинството на швајцарските мажи гласаше не, меѓутоа во некои кантони жените го добија правото на глас. Швајцарија беше една од последните демократски држави (други се на пример Лихтенштајн), кои многу доцна им дозволи, овозможи на жените да гласаат. Сè до 1973 г. жените не смееја да гласаат на федералните избори.
Шведска
[уреди | уреди извор]За време на “ерата на слободата” во Шведска (1718-1771), жените кои плаќале даноци и се членки на некој сојуз (често вдовици), до 1771г. им беше дозволено да гласаат и да се постават како кандидатки на изборите. Помеѓу 1726 и 1742 г. на изборите учествуваа околу 30% жени. Новите регулативи од 1743 до 1758 г. на жените им овозможи поедноставно учество на изборите. Често гласовите беа давани преку машки претставници, што беше и главната причина да им се дозволи целосно право на глас за жените. Во 1758 г. жените не беа вклучени во главните и комуналните избори, ама продолжиле да гласаат на националните избори. Со новиот Устав од 1771 г. оваа беше забрането. Во 1862 г. на жените, кои плаќале данок, повторно им беше дозволено гласањето. Правото на давање на својот глас не им се врти до 1919 г., и повторно беше дозволено нивното учество на гласањата во изборите од 1921 г., и тоа за првпат по 150 години.
Шри Ланка
[уреди | уреди извор]Шри Ланка (поранешна Цејлон) беше првата азиска држава кој им дозволи на сите жените без ограничување, да гласаат. Тоа важење за оние кои имале 21 година. Од тогаш жените во Шри Ланка уживаа значително влијание во политичката област. Врвот на сето тоа беше достигнато во јуни 1960 г. кога на општите изборите во Цејлон беше изберена правата премиерка во целиот свет. Тоа беше госпоѓата Сиримаво Бандаранаике. А подоцна во 1994 г. и нејзината ќерка, Чандрике Кумаратунге, исто така стана премиерка. А во истата година таа беше изберена како претседателка на извршната власт во Шри Ланка, што ја прави четвртата жена што добила таква позиција.
Шпанија
[уреди | уреди извор]Во баскиската провинција на Бискаија и Гипускоа им беше дозволено гласањето само на оние жени кои плаќале одреден данок за гласање. Сепак можност за да се биде избран без да може да се гласа постоела со примерот на Марија Изабел де Алаја која била избрана за градоначалник на Икастегиета во 1865 г.Официјално правото на глас на жените беше усвоено во 1933 г. со противење на Маргарита Нелкен и Викторија Кент, две пратенички, кои мислеле дека жените во тоа време биле незрели за да гласаат одговорно. Со ова се ставил во опасност постоењето на Втората Република. За време на режимот на Франко само мажите, глави во домаќинствата, имаа право на глас. Од 1976г., за време на промената кон демократија во Шпанија, и жените добија право на глас и можеа да гласаат и да бидат гласани како службенички.
Одбиено или условено право на глас
[уреди | уреди извор]• Брунеј — до 1962 год правото на глас на жените (и на мажите) им не се овозможи и беше условен. • Либан— одделни права на гласање. Задолжителен доказ за завршено основно училиште. Тоа важеше само за жените, но не и за мажите. Гласањето беше задолжително за мажите, а опционо за жените. • Саудиска Арабија— Жените немаат право на глас. На првите локални избори во 2005 г. на жените не им беше овозможено да си го дадат својот глас. Сепак постои надеж дека тоа ќе се случи во блиска иднина. • Обединети Арапски Емирати — Ограничено, ама целосно ќе се овозможи во 2010 г. • Ватикан— нема право на глас за жените, некои мажи немаат право на гас.
Користена литератуира
[уреди | уреди извор]- Baker, Jean H. Sisters: The Lives of America's Suffragists. Hill and Wang, New York, 2005. ISBN 0-8090-9528-9.
- "Woman suffrage" in Collier's New Encyclopedia, X (New York: P.F. Collier & Son Company, 1921), pp. 403–405.
- Webster's Ninth New Collegiate Dictionary (New York: Merriam Webster, 1983) ISBN 0-87779-511-8
- https://web.archive.org/web/20070610120752/http://www.hist.uu.se/historikermote05/program/Politik/52_Karlsson_Sjogren.pdf
- Åsa Karlsson-Sjögren, "Männen, kvinnorna och rösträtten : medborgarskap och representation 1723-1866". ("Men, Women and the vote; Citizenship and representation 1723-1866")
- [1] Архивирано на 5 јули 2011 г.
- [2]
- http://www.cesid.org/pdf/pravo_glasa.pdf Архивирано на 25 март 2009 г.
|